Mẹ Jẹ Dhozọ Uwhu Vẹre

IKUIGBE PIERO GATTI

ME JE yo edo jọ didi rekọ ẹmẹrera o te muhọ ẹga. Egba i te muhọ edo be vẹvẹ ahwo unu inọ a dhẹ dhere. U kri hi, me te muọ edo ebọmbo họ eyo, yọ i bi nuhu otọ na soso.

Oware nana o via evaọ ukpe 1943 rite 1944 evaọ ẹwho Milan, obọ Itali. Fikinọ oke yena mẹ jọ osoja nọ ọ jọ ọmaha, nọ ebọmbo e tẹ sa no, mẹ a re vi re mẹ kwa ekẹ ahwo na kokohọ, ẹsejọ o rẹ jọ bẹbẹ re a vuhu ahwo na. Orọnikọ uwhu amọfa ọvo mẹ jẹ ruẹ hẹ. Ẹsejọ udugaga me re ro t’uwou. Evaọ oke yena, mẹ jẹ hae lẹ se Ọghẹnẹ inọ mẹ tẹ zọ, me ti ru oreva riẹ.

Epanọ Ozọ Uwhu U ro No Omẹ Ẹro

Mẹ whẹro evaọ iwhre nọ o rehọ emaele ezeza thabọ no Como, ẹwho jọ evaọ Itali nọ ọ kẹle uwhru Switzerland. Okenọ mẹ jọ ọmoha, uweri gbe ozodhẹ uwhu e d’omẹ oma fia. Ẹyao ọtehekọ o kpe inievo-emetẹ ivẹ mẹ. Kẹsena evaọ 1930, okenọ mẹ jọ ikpe ezeza, oni mẹ, Luigia, o te whu. Me kru egagọ Kathọlik nọ ma jọ gaga. Rekọ nọ ikpe buobu e vrẹ no, ozodhẹ uwhu u te n’omẹ ẹro, orọnikọ evaọ ichọche he rekọ evaọ oria nọ a rẹ jọ nwae eto.

Evaọ 1944, ima ahwo buobu a je whu evaọ Ẹmo Akpọ II nọ ọ gbẹ j’otọ. Mẹ jọ omọvo isoja ahwo Itali idu buobu nọ e dhẹ fiki ẹmo na kpobọ Switzerland nọ ẹmo na o te he. Nọ ma te obei, a tẹ rehọ omai kpohọ oria nọ a bọ imiwou iwhre fihọ nọ a jẹ jọ rẹrote enọ ẹmo o le. A tẹ rehọ omẹ kpohọ onọ o kẹle Steinach evaọ orẹwho na. A jọ etẹe kẹ omai uvẹ nọ ma re ro ru umutho eware jọ nọ ma gwọlọ. Ohwo nọ ọ rẹ nwae eto evaọ Steinach na ọ gwọlọ ohwo nọ o re fi obọ họ kẹe evaọ oria nọ ọ jẹ jọ nwae eto na. Mẹ rria kugbei je lele iei ru iruo evaọ amara ọvo, rekọ etẹe mẹ jọ nyaku ohwo nọ o nwene uzuazọ mẹ.

Ọzae jọ nọ ọ jẹ hae ziọ etẹe te nwae eto riẹ họ Adolfo Tellini, ohwo Itali nọ ọ jẹ rria Switzerland. Omọvo Isẹri Jihova ọ jọ. Me ri yo kpahe Isẹri Jihova ẹdẹvo ho keme evaọ oke yena Isẹri Jihova udhuhrẹ gbe ikpe (150) ọvo e jọ orẹwho Itali soso. Adolfo ọ ta kẹ omẹ kpahe eware ezi nọ e rrọ Ebaibol, eyaa udhedhẹ gbe uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. (Jọn 10:10; Evia. 21:3, 4) U gbe omẹ unu nọ ọ ta nnọ oke o be tha nọ ẹmo gbe uwhu e gbẹ te jọ họ. Nọ me zihe kpohọ oria nọ ma jẹ rria, mẹ tẹ ta eware nọ me yo kẹ Giuseppe Tubini, ohwo orẹwho mẹ ọfa, yọ eme nọ o yo i gbe rie unu re. Adolfo avọ Isẹri efa a jẹ hae nyaze te ruẹ omai evaọ oria nọ ma jọ na.

 Adolfo ọ tẹ wha omẹ kpohọ Arbon, ẹwho nọ Isẹri jọ a be jọ rọ ẹvẹrẹ Itali ru iwuhrẹ, onọ o rehọ emaele ezeza thabọ no Steinach. Eware nọ me yo e were omẹ te epanọ mẹ rọ nya owotọ kpohọ Arbon evaọ oka nọ u lele i rie. Nọ oke jọ o vrẹ no, me te kpohọ okokohọ Isẹri Jihova evaọ Zurich. Ekpahe i kp’omẹ nọ a dhesẹ iwoho ahwo buobu nọ a whu kẹ omai. A ta nọ a kpe Isẹri Jihova buobu nọ e rrọ ahwo Germany fikinọ a siọ ẹmo-ofio. Eva okokohọ na mẹ jọ nyaku Maria Pizzato. Fiki usiuwoma nọ ọ jẹ ta, ọ jọ uwou-odi ikpe 11.

Nọ ẹmo na o kuhọ no, me te zihe kpobọ Itali je kuomagbe ukoko osese nọ o jọ Como. Ohwo ọvo o ri ru uwuhrẹ Ebaibol kugbe omẹ hẹ, rekọ mẹ riẹ igogo iwuhrẹ Ebaibol. Ukoko obọ Como na oye Maria Pizzato ọ jọ re. Ọ ta kẹ omẹ epanọ ame-ọhọ ọ r’oja te, jẹ vuẹ omẹ re mẹ nyae ruẹ Marcello Martinelli, ọnọ ọ be rria Castione Andevenno. Marcello yọ okpodhiwu nọ ọ jọ uwou-odi ikpe 11. Mẹ tẹ dhẹ ebasikoro emaele 50 bru rie.

Marcello ọ rọ Ebaibol dhesẹ kẹ omẹ eware nọ ohwo o re ru taure ọ tẹ họ-ame, nọ ọ lẹ kugbe omẹ no, ma te kpohọ ethẹ jọ, ọ tẹ jọ etẹe họ omẹ ame. O jọ amara Azie ọrọ ukpe 1946. Ẹdẹ ọyena ọ rẹ thọrọ omẹ ẹro ho. Evawere inọ me muọ Jihova họ ẹgọ no je wo uvi ẹruore no e ga te epanọ mẹ rọ riẹ hẹ inọ ẹdẹ ọyena mẹ dhẹ ebasikoro emaele 100 no.

Evaọ amara Asoi 1947, ma tẹ jọ ẹwho Milan evaọ Itali ru okokohọ ọsosuọ anwẹnọ ẹmo na o ro kuhọ no. Enọ e jọ okokohọ na a bu te oware wọhọ egba ihrẹ (700), ibuobu rai enọ uye o bẹ evaọ etoke ẹmo na. Oware igbunu jọ o via evaọ okokohọ nana. Giuseppe Tubini, ọnọ mẹ ta usiuwoma kẹ evaọ oria nọ ẹmo o le omai kpohọ na, ọye ọ kẹ ovuẹ ame-ọhọ na, nọ ọ kẹ ovuẹ na no ọye omariẹ ọ tẹ họ-ame re.

Evaọ okokohọ yena mẹ avọ Nathan Knorr ọnọ o no Ebẹtẹle obọ Brooklyn ze ma ruẹ ẹro. Ọ tuduhọ omẹ avọ Giuseppe awọ re ma rehọ uzuazọ mai gọ Ọghẹnẹ. Mẹ tẹ jẹ iroro inọ me re muọ iruo odibọgba oke-kpobi họ kẹle. Nọ me t’uwou no, mẹ tẹ ta ẹjiroro mẹ kẹ ahwo uviuwou mẹ, rekọ aikpobi a tẹ daoma ta oyẹlẹ họ omẹ oma. Rekọ mẹ gba riẹ mu no. Nọ amara ọvo ọ vrẹ no, me te muọ iruo họ evaọ Ebẹtẹle nọ ọ rrọ Milan. Imishọnare ene e jọ etẹe: Giuseppe (Joseph) Romano avọ aye riẹ, Angelina; Carlo Benanti avọ aye riẹ, Costanza. Ohwo avọ isoi họ Giuseppe Tubini, ọnọ o kuomagbe ai obọ, mẹ tẹ rrọ ohwo avọ ezeza.

Nọ mẹ rria Ebẹtẹle te amara ọvo no, a tẹ rehọ omẹ mu ọsẹro okogho, ọrọ ọsosuọ nọ ọ rrọ ohwo Itali. Evaọ oke yena yọ Brọda George Fredianelli, imishọnare ọsosuọ nọ o no obọ America ziọ Itali evaọ 1946, ọ rrọ ọsẹro ọnyawariẹ. Nọ ọ rehọ umutho eka jọ wuhrẹ omẹ fihọ iruo na no, me te muhọ. Mẹ gbẹ be kareghẹhọ ukoko ọsosuọ nọ me weze kpohọ, ukoko ọ Faenza. Dai roro ei. Oke yena yọ me ri dikihẹ eplatfọmo ru ẹme ẹdẹvo ho. Ghele na, mẹ tuduhọ enọ e jọ ogbotu na awọ, te izoge buobu, re a roro kpahe iruo odibọgba oke-kpobi. Nọ ikpe jọ e vrẹ no, a kẹ izoge yena jọ ewha-iruo buobu evaọ orẹwho Itali.

Uzuazọ evawere me muhọ no na wọhọ ọsẹro ọnyawariẹ. Uzuazọ na o vọ avọ eware igbunu, inwene, ise-abọ, gbe evawere, yọ inievo na a you omẹ gaga.

Epanọ Egagọ E jọ Evaọ Itali nọ Ẹmo O Kuhọ No

Jomẹ ta kpahe epanọ egagọ e jọ evaọ Itali nọ ẹmo o kuhọ no. Ẹme kpobi nọ egagọ  Kathọlik e ta gbe oware kpobi nọ a ru oye ahwo a jẹ rehọ. Dede nọ a fi izi ekpokpọ họ evaọ 1948, ukpe 1956 a ro si uzi na n’otọ onọ o jẹ whaha Isẹri Jihova usiuwoma ota. Isu egagọ a jẹ tubẹ bẹbẹ egọmeti họ whaha ikokohọ mai. Rekọ ẹsejọ isu egagọ na a jẹ kparobọ họ, yọ ere o via evaọ 1948 eva Sulmona, ẹwho ọsese jọ evaọ Itali.

Ma je ru okokohọ evaọ uwou nọ ma haya. Evaọ ohiohiẹ Ẹdoka, mẹ jọ ohwo-agbara, yọ Giuseppe Romano ọ kẹ ovuẹ ogbotu na. Oke yena iwhowho-uvie nọ ma jọ orẹwho na soso wo a bu te egba isoi (500) hi, rekọ ahwo idu ivẹ (2,000) i kokohọ uwou na. Fikiere ma sae ta nnọ ahwo nọ a jọ okokohọ na a bu gaga. Nọ ovuẹ na u kuhọ no, ọmoha jọ, ọnọ isu egagọ ivẹ jọ nọ e rrọ ogbotu na anwẹsiẹ a bẹbẹ họ no, ọ tẹ la ruọ ukpehru ẹmeọta na. Fikinọ ọ gwọlọ wha ozighi fihọ oria na, o te muhọ edo. Mẹ tẹ nwane ta kẹe nọ, “Otẹrọnọ who wo ẹme jọ nọ whọ gwọlọ ta, haya ọgwa jọ re whọ ta ẹme nọ o j’owhẹ.” Oware nọ o ru na o dha ogbotu na eva, ohwo ọvo o gbe je yo ẹme nọ ọ jẹ ta ha fiki egho nọ a je kuhọ iẹe. Koyehọ ọmoha na ọ la ruọ otọ ọ tẹ họrọ ruọ otafe.

Evaọ oke yena, o dina jọ bẹbẹ re ohwo o kperẹ. Ẹsejọ owotọ mẹ rẹ nya no ukoko ruọ ukoko, ẹsejọ ebasikoro mẹ rẹ dhẹ, ẹsejọ imoto nọ e nwẹhẹ no nọ a keke oma họ mẹ rẹ ro, ẹsejọ kọ itreni. Ẹsejọ uwou enyenya hayo uwou nọ a re fi eware nọ a re ro ru iruo họ me re wohọ. U ri kri nọ ẹmo na o kuhọ họ, fikiere ọbẹwẹ ọ jọ ahwo Itali buobu oma. Inievo na a bu hu, yọ eware e lọhọ kẹ ae he. Ghele na, iruo Jihova e jẹ were oma.

Isukulu Giliad

Evaọ 1950, a te zizie omẹ avọ Giuseppe Tubini kpohọ eklase avọ 16 ọrọ isukulu Giliad. No emuhọ ze, mẹ riẹ inọ o te jọ bẹbẹ k’omẹ re me wuhrẹ ẹvẹrẹ Oyibo. Mẹ dawo ẹgba mẹ kpobi, rekọ o jọ bẹbẹ. A ta k’omai inọ ma re se Ebaibol Oyibo na n’oka duoka. Re mẹ sai ru ere, mẹ rẹ siọ emu uvo ba ẹsejọ re me se Ebaibol do via kẹ omobọ mẹ. Oke u te ti te nọ me re ro ru ẹme kẹ ogbotu na soso. Mẹ kareghẹhọ eme ọ ọnọ o je wuhrẹ omai na ziezi, inọ: “Oghẹrẹ nọ whọ rọ r’obọ t’ẹme gbe ọwhọ ra i woma gaga, rekọ ma wo otoriẹ Oyibo ra vievie he.” Mẹ daoma nya isukulu na t’oka ghele. Kẹsena a tẹ wariẹ vi omẹ avọ Giuseppe kpobọ Itali. Uwuhrẹ nọ a kẹ omai na u fi obọ họ kẹ omai rẹrote inievo na ziezi.

 Evaọ 1955, mẹ tẹ rọo Lidia, ọnọ mẹ kẹ ovuẹ ame-ọhọ riẹ evaọ ikpe ihrẹ nọ i kpemu. Ọsẹ riẹ, Domenico, ọ daoma wuhrẹ emọ ihrẹ riẹ kpobi dikihẹ ga evaọ ukoko na dede nọ ọ rẹriẹ ovao dhe ukpokpoma evaọ obọ egọmeti, a te je lei no orẹwho riẹ ikpe esa. Lidia omariẹ ọ rọ ukoko na zaro ho. A jọ ekọto gu ẹdhọ riẹ isiasa taure a tẹ te k’omai uvẹ nọ ma rẹ rọ jọ ẹgbede ta usiuwoma. Nọ ma rọo te ikpe ezeza no, aye mẹ o te yẹ Beniamino ọmọ ọsosuọ mai. Evaọ 1972, aye mẹ o te yẹ ọmọ avivẹ, Marco. Eva e were omẹ inọ nẹnẹ, aimava na avọ eyae gbe emọ rai a be gọ Jihova ziezi.

Mẹ Gbẹ rọ Udu Dhe Iruo Jihova

Mẹ nyaku eware evawere buobu no evaọ ikpe nana kpobi nọ mẹ be rọ gbodibo kẹ amọfa na. Wọhọ oriruo, nọ 1980 ọ nwane vrẹ no, ọsẹ aye mẹ o kere ileta se Sandro Pertini, prẹsidẹnte ọ Itali. Evaọ oke ẹmo na a vi aimava kpohọ Ventotene, oria nọ a jẹ hai vi enọ a rri wọhọ ewegrẹ egọmeti na kpohọ. Ọsẹ aye mẹ o kere fihọ ileta na inọ ọ gwọlọ ruẹ prẹsidẹnte na, yọ ẹjiroro riẹ họ re ọ sae ta usiuwoma kẹe. Nọ a kẹe uvẹ re ọ ruẹ prẹsidẹnte na, me te lele iei nya, yọ a dede omai rehọ ziezi, oware nọ o re via k’omai ẹdẹvo ho. Nọ prẹsidẹnte na ọ ruẹ ọsẹ aye mẹ, aimava a tẹ gboma. Kẹsena ma tẹ ta eware nọ ma rọwo no Ebaibol ze kẹe jẹ kẹe ebe mai jọ.

Evaọ 1991, nọ me ru iruo ọsẹro ọnyawariẹ te ikpe 44 no, me te no iruo na, oke yena yọ me weze bru ikoko nọ e rrọ Itali kpobi no. Evaọ ikpe ene nọ i lele i rie, mẹ tẹ jọ ọsẹro Ọgwa Okokohọ bẹsenọ ẹyao ọgaga ọ rọ lẹliẹ omẹ no iruo na. Rekọ me yere Jihova inọ mẹ gbẹ rrọ iruo odibọgba oke-kpobi. Mẹ gbẹ be daoma ta usiuwoma, yọ enẹna me wo ahwo jọ nọ me bi wuhrẹ obe kugbe. Inievo na a gbẹ be ta nọ me te ru ẹme, ọ rẹ sasae oma ziezi. Me yere Jihova inọ me gbe wo ẹzẹ ẹmeọta dede nọ mẹ kpako no.

Nọ mẹ jọ uzoge, ozọ uwhu u je mu omẹ gaga, rekọ eriariẹ egbagba erọ Ebaibol na e k’omẹ uvi ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ no. (Jọn 10:10) Oye họ oware nọ me bi rẹro riẹ, uzuazọ udhedhẹ, omofọwẹ, evawere, avọ eghale efa buobu nọ i ti no obọ Jihova ze. Joma rọ ọghọ kpobi kẹ Ọmemama oyoyou mai na, ọnọ ma bi yo odẹ riẹ na.—Ol. 83:18.

[Udhesẹ-oria nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 22, 23]

(Rọkẹ onọ a ruẹrẹhọ ziezi, rri obe na)

SWITZERLAND

BERN

Zurich

Arbon

Steinach

ITALI

ROM

Como

Milan

Ethẹ ọ Adda

Castione Andevenno

Faenza

Sulmona

Ventotene

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 22]

Okenọ ma je kpohọ isukulu Giliad ▾

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 22]

Mẹ avọ Giuseppe evaọ Giliad

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 23]

Ẹdẹ eha-orọo mai ▴

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 23]

Aye oyoyou mẹ nọ ọ be tha omẹ uke anwọ ikpe 55