Jihova Họ Ẹkẹ Mẹ Gbe Ukuoriọ Mẹ

“Mẹ họ ẹkẹ rai gbe ọrọ ukuoriọ ra eva udevie ahwo Izrẹl.” —IK. 18:20.

1, 2. (a) Ẹvẹ a ghale Ẹkwotọ Eyaa na? (b) Imuẹro vẹ Jihova ọ kẹ ahwo Livai?

OKENỌ emọ Izrẹl a fi enwenọ Ẹkwotọ Eyaa na kpobi kparobọ no, Joshua o te muọ otọ na họ ẹghale kẹ ahwo na. Tei te Ẹleaza Ozerẹ Okpehru gbe isu erua na a gbẹ ghale otọ na. (Ik. 34:13-29) Orua Livai ọvo a ghale otọ te he. (Jos. 14:1-5) Fikieme a gbẹ rọ ghale otọ te orua Livai hi evaọ Ẹkwotọ Eyaa na? Kọ orua na o vo ai ẹro?

² Ma jọ ẹme nọ Jihova ọ ta kẹ ahwo Livai ruẹ uyo onọ na. Bi dhesẹ nọ orọnikọ orua na o vo rai ẹro ho, Jihova ọ ta kẹ ae nọ: “Mẹ họ ẹkẹ rai gbe ọrọ ukuoriọ ra eva udevie ahwo Izrẹl.” (Ik. 18:20) Jihova ọ rọ eme yena kẹ ae obọdẹ imuẹro. Ẹvẹ o rẹ jọ owhẹ oma otẹrọnọ Jihova ọ ta eme yena kẹ owhẹ? Ẹsejọhọ whọ te kaki roro nọ, ‘Kọ me te ohwo nọ Erumeru na ọ rẹ kẹ imuẹro itieye na?’ Whọ rẹ sai je roro nọ, ‘Kọ Jihova ọ sae ginẹ jọ ẹkẹ gbe ukuoriọ Oleleikristi jọ nẹnẹ?’ Enọ yena i kpomahọ owhẹ gbe enọ who you. Fikiere joma ta kpahe oware nọ eme yena i dhesẹ. Oyena u ti fi obọ họ k’omai riẹ epanọ Jihova ọ sae rọ jọ ẹkẹ gbe ukuoriọ Ileleikristi nẹnẹ. Maero, Jihova ọ rẹ sae jọ ẹkẹ gbe ukuoriọ ra, o tẹ make rọnọ who wo ẹruore obọ odhiwu hayo ọrọ aparadase otọakpọ.

Jihova Ọ Rẹrote Ahwo Livai

3. Eme ọ soriẹ ze nọ Ọghẹnẹ ọ rọ salọ ahwo Livai kẹ iruo riẹ?

³ Taure Jihova ọ tẹ te rọ Uzi na kẹ emọ Izrẹl, enọ i wuzou uviuwou ae a jọ izerẹ kẹ ọvuọ uviuwou riẹ. Nọ Ọghẹnẹ ọ rọ Uzi na kẹ emọ Izrẹl no, ọ tẹ jọ orua Livai rọ ahwo mu re a jọ izerẹ gbe enọ i re fi obọ họ kẹ ae. Ẹvẹ o ro ru onana? Nọ Ọghẹnẹ o kpe emọ ọtuyẹ ahwo Ijipti, ọ tẹ rehọ emọ ọtuyẹ Izrẹl mu kẹ oma riẹ, koyehọ a zihe ruọ eriẹ no. Kẹsena Ọghẹnẹ o te ru enwene ologbo nana: “Ikpenọ mẹ rehọ kọnwara kọnwara nọ o rovie edhede udevie ahwo Izrẹl, [mẹ] rehọ ahwo Livae na.” Nọ a kele emọ ọtuyẹ Izrẹl kpobi, a tẹ ruẹ nọ a bu vi ahwo Livai, Jihova ọ tẹ ta nọ jọ a hwa ugho ro nwene uzou emọ ọtuyẹ nọ i kiọkọ na. (Ik. 3:11-13, 41, 46, 47) Fikiere ahwo Livai a rẹ sai muọ iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rai họ.

4, 5. (a) Ẹvẹ Jihova ọ rọ jọ ẹkẹ gbe ukuoriọ rọkẹ ahwo Livai? (b) Ẹvẹ Ọghẹnẹ ọ jẹ rọ rẹrote ahwo Livai?

 ⁴ Ẹvẹ Jihova ọ rọ jọ ẹkẹ gbe ukuoriọ rọkẹ ahwo Livai? Jihova ọ ta nọ ọ te jọ ẹkẹ gbe ukuoriọ keme ukpenọ a rẹ ghale otọ te ai, ọ te kẹ ae iruo obọdẹ. “Iruo-ozerẹ ỌNOWO na họ ukuoriọ rai.” (Jos. 18:7) Eme nọ e wariẹ Ikelakele 18:20 họ i dhesẹ nọ akpọ ọ te bẹ ae he. (Se Ikelakele 18:19, 21, 24.) A rẹ rọ ‘abọvo abakpe ọrọ Izrẹl kẹ ahwo Livai re o jọ ukuoriọ rai, re o jọ osa iruo odibọgba rai.’ Onana u dhesẹ nọ emọ Izrẹl a rẹ rehọ abọvo abakpe ọrọ ekakọ gbe erao rai kpobi rọ kẹ ahwo Livai. Ahwo orua Livai na a vẹ jẹ rọ abọvo abakpe eware nọ a kẹ rai na, “enọ e mae jarae woma,” rọ kẹ otu izerẹ na. * (Ik. 18:25-29) A rẹ jẹ kẹ izerẹ na “eware ọrẹri nọ ahwo Izrẹl a rehọ kẹ ỌNOWO na kpobi.” Fikiere, o rẹ sai mu otu izerẹ na ẹro inọ Jihova ọ te rẹrote ai.

⁵ O wọhọ nọ Uzi Mosis na o ta inọ emọ Izrẹl a rẹ zọhọ abọvo abakpe ọfa, onọ ahwo Livai a rẹ rọ ko oma rai evaọ etoke ikokohọ ọrẹri nọ a re ru kukpe kukpe na. (Izie. 14:22-27) Rekọ a jẹ hae rọ abọvo abakpe nana ru oware ofa. Nọ ikpe ezeza e tẹ vrẹ no, ukpe avọ ihrẹ na yọ ukpe Ẹdijala rọ kẹ Emọ Izrẹl. Nọ ukpe Ẹdijala na o tẹ vrẹ no, nọ ikpe esa e jẹ vrẹ no, emọ Izrẹl a vẹ zọhọ abọvo abakpe nọ a rẹ rọ kẹ iyogbere gbe ahwo Livai, ikpe esa efa e jẹ vrẹ no, a ve ru azọhọ ọfa. Fikieme a jẹ rọ zọhọ eware kẹ ahwo Livai re? Fikinọ a “wo ẹkẹ ọvo hayo ukuoriọ” evaọ Izrẹl he.—Izie. 14:28, 29.

6. Nọ a jọ orẹwho Izrẹl ghale otọ te ahwo Livai hi na, diẹse a jẹ rria?

⁶ O rẹ sai gbe owhẹ unu nọ, ‘Otẹrọnọ a rẹ ghale otọ kẹ ahwo Livai he, kọ diẹse a jẹ rria?’ Ọghẹnẹ o ru ọruẹrẹfihotọ kẹ ae. Ọ kẹ rai ikpewho 48 avọ etọ nọ e wariẹ ikpewho na họ. Ikpewho adhẹzọ ezeza na e rrọ usu ikpewho nana. (Ik. 35:6-8) Fikiere, ahwo Livai na a wo oria nọ a rẹ rria nọ a gbẹ rrọ evaọ uwou-udhu Ọghẹnẹ hẹ. Jihova ọ rẹ rẹrote enọ e roma kẹ egagọ riẹ. O rrọ vevẹ inọ ahwo Livai a dhesẹ inọ Jihova họ ẹkẹ rai gbe ukuoriọ rai ẹkwoma eva nọ a fihọ Ọghẹnẹ inọ ọ te rẹrote ai.

7. Eme o gwọlọ mi ahwo Livai re a ru Jihova họ ẹkẹ gbe ukuoriọ rai?

⁷ Uzi na o ta ha inọ a rẹ rọ uye kẹ ohwo nọ ọ rọwo zọhọ abọvo abakpe riẹ hẹ. Nọ emọ Izrẹl a gbẹ zọhọ abọvo abakpe na ha, u re kpomahọ izerẹ gbe ahwo Livai na. Onana o via evaọ edẹ Nehemaya. Fiki onana, ahwo Livai a te gbabọkẹ odibọgba rai je muọ iruo obọ rai họ. (Se Nehemaya 13:10.) O rrọ vevẹ inọ, re ahwo Livai a sae ruabọhọ odibọgba rai, emọ Izrẹl a rẹ ruabọhọ azọhọ abọvo abakpe rai na. Ofariẹ, o gwọlọ nọ izerẹ gbe ahwo Livai na a re wo evaifihọ inọ Jihova ọ te rẹrote ai.

Omomọvo O Ru Jihova Họ Ẹkẹ gbe Ukuoriọ Riẹ

8. Dhesẹ ẹbẹbẹ nọ Asaf o wo.

⁸ Orua Livai soso o re ru Jihova họ ẹkẹ gbe ukuoriọ riẹ. Rekọ muẹrohọ re inọ  omomọvo rai ọ rehọ ẹme na “ỌNOWO na họ ẹkẹ mẹ” ro ru iruo ro dhesẹ nọ ọ roma kpotọ kẹ Ọghẹnẹ jẹ rẹroso ẹe. (Enu. 3:24) Ọjọ evaọ usu rai ọ jọ ọgba-ile. Ma ti se odẹ riẹ Asaf, rekọ o sae jọnọ ọgba-ile nana yọ ohwo uviuwou Asaf, ọnọ o wuzou ile-esuọ evaọ edẹ Devidi ovie na. (1 Irv. 6:31-43) Evaọ Olezi avọ 73 ma se nọ oware jọ o jẹ kẹ Asaf (hayo ọmọ riẹ jọ) uye. Fikinọ eware i bi woma kẹ ahwo oyoma, ọ tẹ jẹ re ae ihri te epanọ ọ rọ ta nọ: “Dede nọ mẹ wozẹ eva mẹ fo, jẹ wozẹ abọ mẹ evaọ ẹrẹreokie, yọ u wo erere kẹ omẹ hẹ.” Uvẹ-ọghọ nọ o wo evaọ egagọ Ọghẹnẹ e gbẹ jẹ dae ẹro ho; o gbe je rri Jihova wọhọ ẹkẹ gbe ukuoriọ riẹ hẹ. O te whrehe evaọ abọ-ẹzi ‘bẹsenọ o ro kpohọ aruẹri Ọghẹnẹ.’—Ol. 73:2, 3, 12, 13, 17.

9, 10. Fikieme Asaf ọ rọ ta nọ Ọghẹnẹ họ ‘eri ẹzi riẹ gbe ẹkẹ riẹ bẹdẹ’?

⁹ Nọ Asaf o te obọ uwou-udhu, o te ti wo ọkpọ eriwo Ọghẹnẹ kpahe onana. Ẹsejọhọ oware utioye o via kẹ owhẹ no. O sae jọnọ okejọ o jariẹ nọ who je se uvẹ-ọghọ nọ who wo evaọ ukoko na gboja ha, whọ tẹ jẹ tẹrovi eware abọ-iwo jọ nọ who wo ho. Rekọ ẹkwoma Ebaibol nọ who se gbe iwuhrẹ ukoko nọ whọ nya, who te ti wo eriwo Jihova. Asaf o te ti vuhumu oware nọ o te via kẹ ahwo oyoma. O roro kpahe uzuazọ riẹ o te vuhumu inọ Jihova o bi su ei. Fikiere Asaf ọ tẹ ta kẹ Jihova inọ: “Oware ofa vi owhẹ mẹ gbẹ gwọlọ evaọ akpọ na ha.” (Ol. 73:23, 25) Kẹsena ọ tẹ ta nọ Ọghẹnẹ họ ẹkẹ riẹ. (Se Olezi 73:26.) Dede nọ ‘uwo gbe udu riẹ’ e sai whrehe, Ọghẹnẹ ọ te jọ ‘eri ẹzi riẹ gbe ẹkẹ riẹ bẹdẹ.’ Ọso-ilezi na o wo evaifihọ inọ Jihova ọ te kareghẹhọ iẹe wọhọ ogbẹnyusu. Iruo ezi riẹ e te thọrọ Ọghẹnẹ ẹro ho. (Ọtausi. 7:1) Oyena o kẹ Asaf uduotahawọ gaga. Ọ so nọ: “Rekọ uwoma kẹ omẹ re me sikẹle Ọghẹnẹ; me ru Ọnowo ỌGHẸNẸ mẹ họ adhẹzọ mẹ.”—Ol. 73:28.

¹⁰ Re Jihova ọ jọ ẹkẹ gbe ukuoriọ Asaf o jariẹ oja vi eware abọ-iwo nọ a rẹ kẹe wọhọ ohwo Livai. Oware nọ o jariẹ oja họ uvẹ-ọghọ nọ o wo evaọ egagọ Jihova gbe usu nọ o wo kugbei. (Jem. 2:21-23) Re ọso-ilezi na ọ gbẹ jọ usu kugbe Jihova, o re gbe fi ẹrọwọ họ Jihova jẹ rẹroso ẹe. Asaf o re wo evaifihọ inọ otẹrọnọ o ru lele izi Ọghẹnẹ akpọ o ti woma kẹe. Whọ rẹ sai fievahọ Erumeru na ere re.

11. Onọ vẹ Jerimaya ọ nọ, kọ ẹvẹ a rọ kuyo riẹ?

¹¹ Jerimaya ọruẹaro na yọ ohwo Livai ọfa nọ o vuhumu inọ Jihova yọ ẹkẹ riẹ. Joma ta kpahe oware nọ o wo họ iroro nọ ọ ta eme yena. Jerimaya ọ jẹ rria Anatọt, okpẹwho Livai nọ o kẹle Jerusalẹm. (Jeri. 1:1) Okejọ o jariẹ nọ Jerimaya ọ nọ inọ: Kọ fikieme eware i je bi woma kẹ ahwo omuomu yọ ahwo okiẹrẹe a be ruẹ uye? (Jeri. 12:1) Nọ ọ ruẹ eware nọ e jẹ via evaọ Jerusalẹm gbe Juda, o te “bose” Jihova.  Jerimaya ọ riẹ nọ Jihova o kiẹrẹe. Eware nọ Jihova o fi obọ họ kẹ Jerimaya ruẹaro rai uwhremu na gbe oghẹrẹ nọ eruẹaruẹ yena i ro rugba e kuyo onọ ọruẹaro na. Wọhọ epanọ eruẹaruẹ na e ta, enọ i yoẹme kẹ Jihova a “zọ,” rekọ ahwo oyoma nọ akpọ o woma kẹ na a te whu fikinọ a kezọ kẹ unuovẹvẹ na ha.—Jeri. 21:9.

12, 13. (a) Eme ọ wọ Jerimaya ta nọ: “ỌNOWO na họ ẹkẹ mẹ,” kọ didi uruemu o wo? (b) Fikieme o rọ gwọlọ nọ erua Izrẹl kpobi a re wo uruemu ẹhẹrẹ?

¹² Uwhremu na nọ Jerimaya o rri ẹwho riẹ nọ a raha muotọ, o tẹ jariẹ oma wọhọ ẹsenọ ọ be jọ ebi nya. O wọhọ ẹsenọ Jihova o ru ei “ria eva ebi wọhọ iri nọ i whu krino.” (Enu. 1:1, 16; 3:6) Jerimaya ọ ta kẹ orẹwho aghẹmeeyo na inọ jọ a zihe bru Ọsẹ obọ odhiwu rai ze, rekọ a ruabọhọ emuemu te epanọ Ọghẹnẹ ọ rọ kuvẹ re a raha Jerusalẹm gbe Juda. Oyena o kẹ Jerimaya uye, dede nọ o je ru eyoma ha. Makọ evaọ oke obẹbẹ yena, ọruẹaro na ọ kareghẹhọ ohrọriọ Ọghẹnẹ. Ọ ta nọ: “Ehrọ riẹ i re wo urere he.” Evaọ uzẹme, ohrọ Jihova o rẹ jọ ribri. Oke yena Jerimaya ọ rọ ta nọ: “ỌNOWO na họ ẹkẹ mẹ.” Ọ tẹ ruabọhọ owha-iruo riẹ wọhọ ọruẹaro Jihova.—Se Enuobro 3:22-24.

¹³ Evaọ ikpe 70, emọ Izrẹl a te jọ igbo. Ẹwho rai ọ te jọ ofofe. (Jeri. 25:11) Rekọ ẹme nọ Jerimaya ọ ta inọ “ỌNOWO na họ ẹkẹ mẹ” na u dhesẹ nọ o fievahọ ohrọ Jihova, onana u te ru ei “rọ ẹro kpahe” Ọghẹnẹ. Erua Izrẹl kpobi a gbe wo ukuoriọ họ, fikiere o gwọlọ nọ a re wo ọkpọ uruemu Jerimaya na. Jihova ọvo họ ẹruore rai. Nọ ikpe 70 e vrẹ no, ahwo Ọghẹnẹ a te zihe ziọ ẹkwotọ rai, a te je wo uvẹ-ọghọ nọ a rọ jọ etẹe gọe.—2 Irv. 36:20-23.

Amọfa A rẹ Sai Ru Jihova Họ Ẹkẹ gbe Ukuoriọ Rai

14, 15. U te no ahwo Livai no, ono o ru Jihova họ ẹkẹ gbe ukuoriọ riẹ, kọ fikieme?

¹⁴ Nọ orọnọ orua Livai Asaf avọ Jerimaya a no ze na, kọ ahwo Livai ọvo họ enọ i wo uvẹ-ọghọ nọ a rẹ rọ gọ Jihova? Ijo. Okenọ Devidi ọ jọ ọmoha, ọ ta nọ Ọghẹnẹ họ ‘ẹkẹ abọ riẹ eva usu enọ e rrọ uzuazọ na.’ (Se Olezi 142:1, 5.) Evaọ okenọ Devidi o kere olezi nana, ọ jẹ rria uwou-ovie hayo uwou hu. Evaọ eghogho utho ọ jọ, oria nọ o dhere fiki ewegrẹ riẹ. Isiava Devidi o dhere ighogho itho, ojọ kẹle Adulam, ofa kọ udhude Engẹdi. O sae jọnọ evaọ eghogho utho na jọ ọ jọ kere Olezi avọ 142 na.

¹⁵ Otẹrọ ere, kiyọ Sọl ovie na họ ọnọ ọ jẹ gwọlọ Devidi re o kpei. Devidi ọ dhẹ kpohọ eghogho utho nọ a rẹ sae kaki te he. (1 Sam. 22:1, 4) Evaọ oria nana nọ u siomano na, o sae jọ Devidi oma wọhọ ẹsenọ o wo ogbẹnyusu ọvo nọ ọ rẹ thọe he. (Ol. 142:4) Oke yena Devidi o ro bo se Ọghẹnẹ.

16, 17. (a) Eware vẹ e wha ọkora se Devidi? (b) Kọ ono Devidi o bo se rọkẹ obufihọ?

¹⁶ Ẹsejọhọ oke nọ Devidi o kere Olezi avọ 142 na yọ o yo kpahe oware nọ o via kẹ Ahimẹlẹk Ozerẹ Okpehru na no, ọnọ o fi obọ họ kẹe okenọ ọ jẹ dhẹ fiki Sọl. Fiki ihri-eriọ, Sọl ọ tẹ ta inọ jọ a kpe Ahimẹlẹk  gbe uviuwou riẹ kpobi muotọ. (1 Sam. 22:11, 18, 19) O jọ Devidi oma wọhọ nọ ọye o si uwhu kpe ai. O wọhọ ẹsenọ o kpe ozerẹ nọ o fi obọ họ kẹe. O hae jọnọ whẹ yọ Devidi, kọ o hae jọ owhẹ oma ere? Ẹbẹbẹ ọfa nọ Devidi o wo họ, o wo eriosehọ họ keme Sọl o gbe je lei.

¹⁷ Nọ onana o nwane vrẹ no, Samuẹle, ọnọ ọ rọ ewhri wholo Devidi re ọ jọ ovie Izrẹl na, o te whu. (1 Sam. 25:1) O sae jọnọ onana o wha ọkora se Devidi re. Ghele na, Devidi ọ riẹ inọ Jihova o re bo se rọkẹ obufihọ. Orọnikọ Devidi o wo obọdẹ iruo nọ ahwo Livai a wo ho, rekọ a rehọ e riẹ mu no re o ru oghẹrẹ iruo ọfa, koyehọ re ọ jọ ovie ahwo Ọghẹnẹ. (1 Sam. 16:1, 13) Fikiere, Devidi o bo se Jihova jẹ rẹroso ẹe kẹ ọkpọvio. Whọ rẹ sai ru Jihova họ ẹkẹ gbe ukuoriọ ra re nọ whọ be dawo ẹgba ra kpobi evaọ egagọ riẹ na.

18. Ẹvẹ ahwo nọ ma wuhrẹ kpahe evaọ uzoẹme nana a ro ru Jihova họ ẹkẹ gbe ukuoriọ rai?

¹⁸ Ahwo nọ ma wuhrẹ kpahe no na a ru Jihova họ ẹkẹ gbe ukuoriọ rai keme a wo ewha-iruo evaọ egagọ Ọghẹnẹ. A rẹroso Ọghẹnẹ inọ o ti fi obọ họ kẹ ae. Te ahwo Livai gbe ahwo erua efa wọhọ Devidi, a rẹ sai ru Ọghẹnẹ họ ẹkẹ gbe ukuoriọ rai. Kọ ẹvẹ whọ sai ro ru Jihova họ ẹkẹ gbe ukuoriọ ra? Ma te ta kpahe onana evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na.

[Oruvẹ-obotọ]

Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?

• Oghẹrẹ vẹ Jihova o rọ jọ ẹkẹ gbe ukuoriọ ahwo Livai?

• Eme Asaf, Jerimaya, gbe Devidi a ru ro dhesẹ nọ a ru Jihova họ ẹkẹ gbe ukuoriọ rai?

• Iruemu vẹ who re wo otẹrọnọ Ọghẹnẹ ọ rẹ jọ ẹkẹ gbe ukuoriọ ra?

[Enọ Uwuhrẹ]

[Ẹme nọ a fi ẹgba họ nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 8]

A ghale otọ te ahwo Livai hi. Ukpoye, Jihova ọ jọ ẹkẹ gbe ukuoriọ rai, keme a wo uvẹ-ọghọ ulogbo nọ a rẹ rọ gọe

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 7]

Ẹvẹ Jihova ọ rọ jọ ẹkẹ gbe ukuoriọ izerẹ na gbe ahwo Livai?

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 9]

Eme o fi obọ họ kẹ Asaf gbe ru Jihova họ ẹkẹ gbe ukuoriọ riẹ?