Ọghẹnẹ Ọ Rọ Ẹzi Riẹ Kpọ Idibo Riẹ Erọ Oke Anwae
Ọghẹnẹ Ọ Rọ Ẹzi Riẹ Kpọ Idibo Riẹ Erọ Oke Anwae
“Enẹna Ọnowo na ỌGHẸNẸ o vi omẹ avọ Ẹzi riẹ.”—AIZ. 48:16.
1, 2. Eme o gwọlọ re ma sai dhesẹ ẹrọwọ, kọ didi uduotahawọ ma ti wo nọ ma te roro kpahe ahwo ẹrọwọ erọ oke anwae?
DEDE nọ ahwo a muọ ẹrọwọ họ edhesẹ no anwọ oke Ebẹle ze, “orọnọ [ahwo] kpobi a wo ẹrọwọ họ.” (2 Tẹs. 3:2) Fikieme ohwo o re ro wo ẹrọwọ, kọ eme o re fi obọ họ kẹe yọrọ ẹrọwọ riẹ? Ẹme Ọghẹnẹ nọ ohwo o yo ọ rẹ mai fi obọ họ kẹe dhesẹ ẹrọwọ. (Rom 10:17) Ẹrọwọ yọ abọjọ ọrọ ubi ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ. (Gal. 5:22, 23) Fikiere, re ma sai wo ẹrọwọ ma gwọlọ ẹzi ọfuafo na.
2 Ohwo o te roro nọ ezae avọ eyae nọ i wo ẹrọwọ na ere a ro yẹ ae, yọ o roro thọ. Uvi eg’Ọghẹnẹ nọ ma be hai se kpahe evaọ Ebaibol na yọ ‘ahwo wọhọ epanọ ma rrọ na.’ (Jem. 5:17) A wo awa-ọruọ, ebẹbẹ, gbe elọhoma, rekọ ẹzi Ọghẹnẹ o fi obọ họ kẹ ae “rẹriẹ oyẹlẹ rai ruọ ogaga” re a sai thihakọ ebẹbẹ rai. (Hib. 11:34) Ma te roro kpahe oghẹrẹ nọ ẹzi Jihova o ro fi obọ họ kẹ ae, o te k’omai uduotahawọ nọ ma re ro kru ẹrọwọ mai, maero nọ ma be rria etoke nana nọ a be jọ gwọlọ raha ẹrọwọ mai na.
Ẹzi Ọghẹnẹ Ọ Kẹ Mosis Ẹgba
3-5. (a) Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ ẹzi ọfuafo na o fi obọ họ kẹ Mosis? (b) Eme oriruo Mosis o wuhrẹ omai kpahe epanọ Jihova ọ rẹ rọ ẹzi riẹ kẹ ahwo?
3 Evaọ usu ahwo kpobi nọ a jọ uzuazọ evaọ ukpe 1513 B.C.E., Mosis họ ọnọ ọ mae jọ “wowou.” (Ik. 12:3) Ọghẹnẹ ọ kẹ Mosis owha-iruo ulogbo evaọ orẹwho Izrẹl. Ẹzi Ọghẹnẹ ọ kẹ Mosis ẹgba nọ ọ rọ ruẹaro, gu ẹdhọ, kere abọjọ Ikereakere na, su ahwo na, je ru iruo igbunu. (Se Aizaya 63:11-14.) Ghele na, evaọ oke jọ, Mosis o bo via inọ owha na o gbẹdẹ hrọ. (Ik. 11:14, 15) Fiki onana Jihova ọ tẹ “rehọ abọ ẹzi” na jọ no oma Mosis, o te fi ei họ oma ezae 70 efa re a fi obọ họ kẹe ru iruo na. (Ik. 11:16, 17) Dede nọ o wọhọ nọ owha-iruo na o gbẹdẹ hrọ kẹ Mosis, uzẹme riẹ họ, orọnikọ ọye ọvo ọ jẹ wha owha na ha, yọ orọnikọ ezae 70 nọ a ro mu re a fi obọ họ kẹe na ọvo a te wha owha na gbe he.
4 Ọghẹnẹ ọ kẹ Mosis ẹzi ọfuafo nọ o re tei wha owha na. Nọ a maki si abọjọ ẹzi na noi oma no, ẹzi nọ ọ gbẹ jariẹ oma o te rie ru iruo nọ i kiọkọ kẹe. Ẹzi nọ Mosis o wo ọ kawo hrọ họ, yọ onọ ezae 70 na a wo u bu hrọ họ. Utho ẹzi nọ ma gwọlọ oye Jihova ọ rẹ kẹ omai. “Ọ rẹ wawọ ẹzi kẹ” ohwo ho, rekọ ọ rẹ rehọ iẹe kẹ ohwo vọvọ.—Jọn 1:16; 3:34.
5 Kọ who bi thihakọ edawọ? Kọ eware nọ i wuzou nọ o gwọlọ nọ whọ rẹ rehọ oke ra le i bi dhe ebuebu? Kọ whọ be daoma ko uviuwou ra je bi fi obọ họ kẹ ae re a gọ Ọghẹnẹ ziezi yọ evaọ oke ovona whọ be ruawa eware nọ i bi dhe ẹghẹghare hayo bi lele ẹyao jọ muabọ? Kọ whọ be rẹrote ewha-iruo ilogbo jọ evaọ ukoko na? Jọ u mu owhẹ ẹro inọ Ọghẹnẹ ọ sae rọ ẹkwoma ẹzi riẹ kẹ owhẹ ẹgba nọ whọ te rọ wọ ewha-iruo na.—Rom 15:13.
Ẹzi Ọfuafo O Fi Obọ Họ kẹ Bẹzalẹl Te kẹ Ewha-Iruo
6-8. (a) Eme ẹzi Ọghẹnẹ o fi obọ kẹ Bẹzalẹl avọ Oholiab ru? (b) Eme o dhesẹ nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ kpọ Bẹzalẹl avọ Oholiab? (c) Fikieme oriruo Bẹzalẹl o rọ rrọ uduotahawọ kẹ omai?
6 Oriruo Bẹzalẹl o dhesẹ epanọ ẹzi Ọghẹnẹ o re fi obọ họ kẹ ohwo rẹrote ewha-iruo. (Se Ọnyano 35:30-35.) A rọ Bẹzalẹl mu ọnọ o wuzou enọ i re ku ekwakwa fihọ uwou-udhu na. Kọ o wo eriariẹ eware ikuo vẹre? O sae jọnọ o wo, rekọ iruo nọ ma riẹ nọ o ru re oke nana u te ti te họ, ibriki nọ ọ jẹ ma kẹ ahwo Ijipti. (Ọny. 1:13, 14) Kọ ẹvẹ Bẹzalẹl ọ te sai ro ru iruo nana nọ e gwọlọ onaa ulogbo na? Jihova ọ “rehọ Ẹzi Ọghẹnẹ, gbe ogaga, gbe orimuo, avọ eriariẹ, gbe ọwena, rọ vọ ọe oma . . . gbe oghẹrẹ iruo abọ kpobi.” Ẹzi ọfuafo na ọ tua eriariẹ gbe onaa kpobi nọ Bẹzalẹl o wo. Ere o jọ kẹ Oholiab re. Bẹzalẹl avọ Oholiab a gine wo eriariẹ gbe onaa ziezi keme a ru iruo nọ a kẹ rai na gbagba, a te je wuhrẹ amọfa nọ i fi obọ họ kẹ ae evaọ iruo na. Ẹhẹ, Ọghẹnẹ ọ kẹ rai eriariẹ nọ a ro wuhrẹ amọfa.
7 Oware ofa nọ u dhesẹ nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ ginẹ kpọ Bẹzalẹl avọ Oholiab họ, eware nọ a ku e tọ gaga. A gbẹ jẹ rehọ eware nọ a ku ro ru iruo makọ nọ ikpe egba isoi (500) e vrẹ no. (2 Irv. 1:2-6) Wo ohẹriẹ no enọ i re ku eware nẹnẹ, Bẹzalẹl avọ Oholiab a kere edẹ rai fihọ eware nọ a ku na ha. Jihova họ ọnọ o wo ujiro na kpobi.—Ọny. 36:1, 2.
8 Nẹnẹ, ma rẹ sae rẹriẹ ovao ku iruo nọ ma roro nọ e gbẹdẹ vi omai abọ wọhọ ebabọ, ebe-ikporo, ẹruorote ikokohọ, ogbodhẹ nọ eware okpẹtu e tẹ via, ẹmeọta kugbe edọkita gbe iruiruo ẹsipito re a riẹ edikihẹ mai kpahe azẹ. Ẹsejọ, inievo nọ i wo onaa ziezi i re ru onana, rekọ ẹsibuobu enọ i wo onaa kpahe iruo na vẹre he i bi ru ai. Ẹzi Ọghẹnẹ o bi fi obọ họ kẹ ae kparobọ. Kọ ozọ u mu owhẹ no ẹdẹjọ re whọ rehọ owha-iruo jọ evaọ ukoko na fikinọ who roro nọ amọfa a wo onaa iruo na vi owhẹ? Kareghẹhọ inọ ẹzi Jihova ọ rẹ sae tua eriariẹ gbe onaa nọ who wo re whọ sai ru iruo kpobi nọ a jọ ukoko na kẹ owhẹ.
Ẹzi Ọghẹnẹ O Fi Obọ Họ kẹ Joshua Kparobọ
9. Eme ọ via nọ emọ Izrẹl a nya no Ijipti ze, kọ onọ vẹ o roma via?
9 U te no Mosis avọ Bẹzalẹl no, ẹzi Ọghẹnẹ ọ kpọ odibo Ọghẹnẹ ọfa jọ nọ ọ rria evaọ etoke rai. Nọ emọ Izrẹl a nwane nya no Ijipti no, ahwo Amalẹk a tẹ wọ ohọre bru ae. Oke u te no nọ emọ Izrẹl a re ro lele ai fi ẹmo. Dede nọ emọ Izrẹl a riẹ kpahe ẹmo-ofio ho, o gba rai họ nọ a re fi ẹmo nana, onọ o be te jọ ẹmo ọsosuọ rai anwẹnọ a ro no igbo Ijipti ze. (Ọny. 13:17; 17:8) A gwọlọ ohwo jọ nọ o re su ai kpohọ ẹmo na. Kọ ono?
10. Eme o fi obọ họ kẹ Joshua avọ egbaẹmo riẹ fi ẹmo na kparobọ?
10 Joshua a salọ. Rekọ a tẹ ta kẹe re ọ fodẹ eware nọ ọ riẹ eru, eme ọ te fodẹ? Ọrigbo nọ a je ro ru iruo? Ọnọ ọ jẹ rehọ eta gua ọviẹ nọ a jẹ rọ ma ibriki? Ọnọ ọ jẹ kwa emana koko? Uzẹme, Elishama, ọsẹ-ode Joshua, ọ jọ oletu evaọ orua Ifremu, yọ o wọhọ nọ ọye o wuzou egbaẹmo nọ i bu te idu udhusoi gbe eree gbe ahwo udhusoi (108,100) evaọ orua riẹ. (Ik. 2:18, 24; 1 Irv. 7:26, 27) Ghele na, Jihova ọ ta kẹ Mosis inọ Joshua họ ọnọ o ti su egbaẹmo nọ i ti fi ewegrẹ na kparobọ orọnikọ Elishama ọsẹ-ode riẹ hayo Nọn ọsẹ riẹ hẹ. Enwenọ okpẹdoke soso a fi ẹmo na. Fikinọ Joshua o yoẹme je lele ọkpọvio ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ, Izrẹl o fi ẹmo na kparobọ.—Ọny. 17:9-13.
11. Ẹvẹ ma sae rọ jọ egagọ Ọghẹnẹ kparobọ wọhọ Joshua?
11 Uwhremu na Joshua, ọnọ “ẹzi areghẹ” ọ jọ oma, ọ tẹ rehọ ẹta Mosis nọ Mosis o whu no. (Izie. 34:9) Orọnikọ ẹzi ọfuafo na ọ kẹ Joshua ẹgba ruẹaro hayo ru eware igbunu wọhọ epanọ Mosis o ru hu, rekọ ẹzi na o fi obọ họ kẹe su egbaẹmo Izrẹl fi ẹkwotọ Kenan kparobọ. Nẹnẹ, ma rẹ sai roro nọ ma te he hayo wo eriariẹ nọ ma rẹ rọ wọ owha-iruo jọ nọ a jọ ukoko na k’omai hi. Rekọ wọhọ Joshua, ma rẹ sae kparobọ otẹrọnọ ma romatotọ ru lele ithubro Ọghẹnẹ.—Jos. 1:7-9.
“Ẹzi ỌNOWO na Ọ Ruọ Gidiọn Oma”
12-14. (a) Eme egbaẹmo egba esa nọ i fi egbaẹmo Midian nọ i bu te idu buobu kparobọ na u dhesẹ? (b) Ẹvẹ Jihova ọ rọ bọ Gidiọn ga? (c) Didi obufihọ ma re rẹro nọ Ọghẹnẹ ọ te kẹ omai nẹnẹ?
12 Nọ Joshua o whu no, Jihova o gbe je dhesẹ epanọ ẹgba riẹ ọ rẹ rọ bọ idibo ẹrọwọ riẹ ga. Obe Ibruoziẹ o vọ avọ ikuigbe ahwo nọ Ọghẹnẹ ọ “rẹriẹ oyẹlẹ rai ruọ ogaga.” (Hib. 11:34) Ọghẹnẹ ọ rọ ẹkwoma ẹzi ọfuafo na kẹ Gidiọn ẹgba nọ ọ rọ họre kẹ ahwo Riẹ. (Ibr. 6:34) Rekọ egbaẹmo ahwo Midia e rọ akuane bu vi erọ Gidiọn. Evaọ aro Jihova, umutho egbaẹmo Gidiọn na dede a bru hrọ. Ọ tẹ ta kẹ Gidiọn isiava inọ jọ ọ ta kẹ egbaẹmo jọ re a zihe kpo bẹsenọ ewegrẹ na a ro bu vi egbaẹmo Izrẹl ẹko egba ene gbe udhuvẹ gbe ikpe. (Ibr. 7:2-8; 8:10) Enẹ Jihova ọ gwọlọ nọ egbaẹmo Izrẹl a kawo te. Nọ a te fi kparobọ, uvumọ ohwo o re gbe seha ha inọ ẹgba hayo ereghẹ obọ rai a sae rọ kparobọ.
13 Gidiọn avọ egbaẹmo riẹ a joma ruẹrẹ oma kpahe no. O hae jọnọ whọ jọ usu egbaẹmo Izrẹl nọ i tulo ho na, kọ udu o hae te jọ owhẹ awọ fikinọ a zihe enọ ozọ o rrọ ẹro gbe enọ i re fiẹro h’otọ họ kpo no? Hayo kọ ozọ o hae jọ owhẹ ẹro fikinọ whọ riẹ oghẹrẹ nọ ẹmo na o ti ro kuhọ họ? U mu omai ẹro inọ Gidiọn o fievahọ Ọghẹnẹ. O ru oware nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹe. (Se Ibruoziẹ 7:9-14.) Jihova ọ dheva kẹ Gidiọn ho fikinọ ọ yare re Ọghẹnẹ ọ kẹe oka jọ ro dhesẹ nọ ọ te jọ kugbei. (Ibr. 6:36-40) Ukpoye, ọ bọ ẹrọwọ Gidiọn ga.
14 Ẹgba Jihova ọ rro thesiwa. Ọ rẹ sai siwi ahwo riẹ no oghẹrẹ uyero kpobi, yọ ọ rẹ sae tubẹ rọ ahwo nọ a ga ha siwi ahwo riẹ. Ẹsejọ ma sai roro nọ ewegrẹ mai a bu vi omai hayo ma rẹ sae jọ otọ uyero obẹbẹ. Ma re rẹro nọ Ọghẹnẹ ọ te kẹ omai obọdẹ oka jọ họ wọhọ epanọ ọ kẹ Gidiọn, rekọ ma rẹ sai wo uduotahawọ gbe ithubro rono Ebaibol na gbe ukoko riẹ nọ ẹzi riẹ ọ be kpọ ze. (Rom 8:31, 32) Eyaa Jihova e rẹ bọ ẹrọwọ mai ga jẹ kẹ omai imuẹro inọ o ti gine fi obọ họ k’omai.
“Ẹzi ỌNOWO na O Bru Jẹfta Ze”
15, 16. Fikieme ọmọtẹ Jẹfta o ro wo emamọ uruemu, kọ ẹvẹ onana o rọ rrọ uduotahawọ kẹ esẹgbini?
15 Joma ta kpahe oriruo ọfa. Nọ ahwo Ammọn a wọ ẹmo bru ahwo Izrẹl ze, ẹzi Jihova o te “bru Jẹfta ze.” Fikinọ Jẹfta ọ gwọlọ fi kparobọ re o wha orro se Jihova, ọ tẹ ya eyaa jọ kẹ Jihova. Ọ ya eyaa inọ otẹrọnọ Ọghẹnẹ o fi obọ họ kẹe fi ahwo Ammọn kparobọ, ohwo ọsosuọ nọ o no uwou riẹ ze ti zere iei ọ rẹ rehọ iẹe dhe idhe kẹ Jihova. Nọ Jẹfta o fi ahwo Ammọn kparobọ je te uwou no, ọmọtẹ riẹ ọ tẹ dhẹ no uwou ze ti dede iei. (Ibr. 11:29-31, 34) Kọ onana u gbe Jẹfta unu? O sae jọnọ u gbe rie unu hu keme ọmọ ọvuọvo o wo. O ru eyaa riẹ gba nọ ọ rọ ọmọtẹ riẹ kpobọ uwou-egagọ nọ o jọ obọ Shailo re ọ jọ obei gọ Jihova. Fikinọ ọmọtẹ Jẹfta ọ jẹ gọ Jihova ziezi, ọ riẹ inọ u fo re a ru eyaa ọsẹ riẹ na gba. (Se Obruoziẹ 11:36.) Ẹzi Jihova ọ kẹ Jẹfta avọ ọmọtẹ riẹ ẹgba nọ a gwọlọ.
16 Ẹvẹ ọmọtẹ Jẹfta o sai ro wo ẹzi omolahiẹ otiọye? Ababọ avro, o muẹrohọ ọwhọ nọ ọsẹ riẹ o wo kẹ egagọ Jihova, onana o tẹ bọ ẹrọwọ riẹ ga. Whai esẹgbini, emọ rai a bi muẹrohọ oriruo rai. Uruemu rai u re dhesẹ sọ wha rọwo eme nọ wha be ta. Emọ ra a re muẹrohọ olẹ ra, onaa uwuhrẹ ra, gbe uruemu ra sọ whọ be gọ Jihova no udu ra kpobi ze. Nọ emọ ra a bi muẹrohọ enana, ababọ avro, a ti wo ọwhọ nọ a rẹ rọ roma kẹ egagọ Jihova. Onana o rẹ wha evawere se owhẹ.
‘Ẹzi ỌNOWO Ọ tẹ Vọ’ Samsin Oma
17. Eme ẹzi Ọghẹnẹ o fi obọ họ kẹ Samsin ru?
17 Joma ta kpahe oriruo ọfa. Nọ ahwo Filistia a fi emọ Izrẹl kparobọ no, ẹzi Jihova o te fi obọ họ kẹ Samsin siwi emọ Izrẹl. (Ibr. 13:24, 25) Ọghẹnẹ ọ kẹ Samsin ẹgba nọ o ro ru eware igbunu. Nọ ahwo Filistia a tẹzẹ emọ Izrẹl jọ re a mu Samsin, “Ẹzi ỌNOWO na ọ tẹ vọe oma, ifi nọ a rehọ gba abọ riẹ, e tẹ jọ wọhọ ilulu nọ a fihọ erae, ifi [na] e tẹ whra noi abọ.” (Ibr. 15:14) Dede nọ oma o lọhọ Samsin fiki iroro jọ nọ ọ jẹ thọ, Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ ẹgba “fiki orọwọ” riẹ. (Hib. 11:32-34; Ibr. 16:18-21, 28-30) Fiki oghẹrẹ uyero nọ Samsin ọ rẹriẹ ovao ku, ẹzi Ọghẹnẹ o fi obọ họ kẹe evaọ obọdẹ edhere jọ. Ghele na, ikuigbe nana e rrọ uduotahawọ kẹ omai gaga. Evaọ oghẹrẹ vẹ?
18, 19. (a) Eme ikuigbe Samsin e kẹ omai imuẹro riẹ? (b) Didi erere who wo no iriruo idibo ẹrọwọ Ọghẹnẹ nọ ma jọ uzoẹme nana t’ẹme te na?
18 Ma rẹroso ẹzi ọfuafo na wọhọ epanọ Samsin o ru. Ma be rẹroso ẹe nọ ma bi ru iruo nọ Jesu ọ kẹ ilele riẹ na, koyehọ re ma ta usiuwoma na je se isẹri. (Iruẹru 10:42) Iruo nana e rẹ sae jọ bẹbẹ k’omai. Ma re yeri Jihova nọ ọ be rọ rehọ ẹzi riẹ fi obọ họ k’omai ru iruo sa-sa nọ o muhọ omai obọ na. Fikiere, nọ ma be ta usiuwoma na, ma rẹ sae ta wọhọ Aizaya ọruẹaro na inọ: “Ọnowo na ỌGHẸNẸ o vi omẹ avọ Ẹzi riẹ.” (Aiz. 48:16) Ẹhẹ, ẹzi Ọghẹnẹ o vi omai uwou na. Ma rẹ rọ udu dhe iruo na avọ imuẹro inọ Jihova ọ te tua onaa mai wọhọ epanọ o ru kẹ Mosis, Bẹzalẹl, gbe Joshua. Ma rẹ tọlọ “ọgbọdọ Ẹzi na, [koyehọ] ẹme Ọghẹnẹ,” avọ imuẹro inọ ọ te kẹ omai ẹgba wọhọ epanọ ọ kẹ Gidiọn, Jẹfta, gbe Samsin. (Ẹf. 6:17, 18) Ẹkwoma Jihova nọ ma rẹ rẹroso re o fi obọ họ k’omai fi ebẹbẹ kparobọ, ma sae jọ gaga evaọ abọ-ẹzi wọhọ epanọ Samsin ọ jọ gaga na.
19 Evaọ uzẹme, Jihova ọ rẹ ghale ahwo nọ a roma kẹ egaga uzẹme. Nọ ma be kuvẹ re ẹzi Ọghẹnẹ ọ kpọ omai na, ẹrọwọ mai ọ te ga ziezi. Fikiere, o te jọ oware evawere re ma wuhrẹ kpahe ikuigbe ọbọga jọ nọ a kere fihọ Ikereakere Griki na. Ma te jọ eyena ruẹ epanọ ẹzi Jihova o ro fi obọ họ kẹ idibo Ọghẹnẹ erọ ikpe-udhusoi ọsosuọ taure Pẹntikọst 33 C.E. o te ti te gbe nọ oke yena o vrẹ no. Ma te ta kpahe enana evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na.
Didi ọbọga who wo fiki oghẹrẹ nọ ẹzi Ọghẹnẹ o ro fi obọ họ kẹ . . .
• Mosis?
• Bẹzalẹl?
• Joshua?
• Gidiọn?
• Jẹfta?
• Samsin?
[Enọ Uwuhrẹ]
[Ẹme nọ a fi ẹgba họ nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 22]
Ẹzi Ọghẹnẹ ọ rẹ sai ru omai jọ gaga evaọ abọ-ẹzi wọhọ epanọ Samsin ọ jọ gaga na
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 21]
Whai esẹgbini, oriruo ajọwha rai o re kpomahọ emọ rai
