Jihova O Bi Koko Idibo Riẹ Họ, Enọ I Wo Evawere
Jihova O Bi Koko Idibo Riẹ Họ, Enọ I Wo Evawere
“Koko ahwo na họ, ezae, eyae, gbe emaha na, jegbe erara.”—IZIE. 31:12.
ẸVẸ WHỌ TE K’UYO ENỌ NANA?
Iriruo vẹ i dhesẹ nọ ikokohọ i wuzou gaga kẹ idibo Jihova no anwọ oke emọ Izrẹl ze?
Omodawọ vẹ o gwọlọ mi emọ Izrẹl re a kpohọ ehaa obọ Jerusalẹm?
Fikieme u gbe ro fo re okokohọ o vo owhẹ hẹ?
1, 2. Eme ma be te ta kpahe ikokohọ?
ANWỌ ikpe buobu ze na, Isẹri Jihova a be hai ru ikokohọ akpọ-soso gbe erọ ubrotọ. Mai otujọ buobu ma kpohọ ikokohọ itienana no, ẹsejọhọ anwọ ikpe buobu ze na.
2 Evaọ ikpe idu buobu nọ i kpemu, idibo Ọghẹnẹ a jẹ hai kokohọ re. Ma be te ta kpahe ikokohọ jọ nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na, muẹrohọ oghẹrẹ nọ ikokohọ oke emọ Izrẹl gbe erọ ọgbọna i ro tho oma, jẹ tẹrovi irere nọ i re te omai nọ ma te kpohọ ikokohọ itieye.—Ol. 44:1; Rom 15:4.
IKOKOHỌ NỌ E VIODE EVAỌ OKE ANWAE GBE OKE MAI NA
3. (a) Ẹvẹ okokohọ ologbo ọsosuọ nọ a fodẹ evaọ Ebaibol na ọ jọ? (b) Ẹvẹ a jẹ hai ro se emọ Izrẹl koko?
3 Okokohọ ologbo ọsosuọ nọ a fodẹ evaọ Ebaibol na họ, okenọ emọ Izrẹl i kokohọ otọ Ugbehru Saena rọkẹ uwuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ. O ginẹ jọ okokohọ nọ o viodẹ evaọ ikuigbe egagọ Uzẹme. Evaọ omakugbe urirẹ yena nọ o rẹ thọrọ ahwo nọ a jariẹ ẹro ho na, Jihova o dhesẹ ogaga riẹ kẹ emọ Izrẹl jẹ kẹ ae izi riẹ. (Ọny. 19:2-9, 16-19; se Ọnyano 20:18; Iziewariẹ 4:9, 10.) No umuo oke yena vrẹ, Ọghẹnẹ o te mu obọdẹ usu kugbe emọ Izrẹl. Nọ oyena o nwane vrẹ no, Jihova o te ru ọruẹrẹfihotọ nọ o re ro se idibo riẹ kokohọ. Ọ ta kẹ Mosis inọ jọ o ru egbaa isiliva ivẹ, nọ a te hai ro se emọ Izrẹl kpobi kokohọ “unuwou-ukoko na.” (Ik. 10:1-4) Dai roro epanọ oma o jẹ hai were emọ Izrẹl te evaọ omakugbe itieye na!
4, 5. Fikieme ikokohọ nọ Mosis avọ Joshua a jẹ hai zizie emọ Izrẹl kẹ i ro wuzou?
4 Nọ emọ Izrẹl a jọ udhude nya joma te ikpe udhuvẹ no, Mosis o te koko emọ Izrẹl họ. Onana o jọ etoke nọ u wuzou gaga evaọ ikuigbe emọ Izrẹl. Omojọ u kiọkọ re a ruọ Ẹkwotọ Eyaa na. Uzedhe oke nana u fo nọ Mosis ọ rẹ rọ kareghẹhọ emọ Izrẹl eware nọ Jihova o ru kẹ ae no gbe enọ o ti ru evaọ obaro.—Izie. 29:1-15; 30:15-20; 31:30.
5 Ẹsejọhọ Mosis ọ jọ evaọ okokohọ yena ta kpahe ọruẹrẹfihotọ ọrọ n’oke t’oke nọ idibo Ọghẹnẹ a ti ro kokohọ jẹ gaviezọ kẹ ithubro Ọghẹnẹ. Evaọ ikpe ihrẹ kpobi nọ a te bi ru Ehaa Uwou-Owhre na, te ezae, te eyae, emọ gbe erara nọ e jọ evaọ Izrẹl a re kokohọ oria nọ Jihova ọ salọ ‘re a yo je wuhrẹ epanọ a rẹ rọ dhozọ ỌNOWO na Ọghẹnẹ rai, a vẹ jẹ yọroma epanọ a re ro ru eme uzi nana.’ (Se Iziewariẹ 31:1, 10-12.) Fikiere o jọ vevẹ kẹ idibo Ọghẹnẹ nọ i mu usu okpekpe kugbei obọ na inọ a te hai kokohọ re a wuhrẹ eme Jihova gbe ẹjiroro riẹ. Nọ emọ Izrẹl a ruọ Ẹkwotọ Eyaa na no, erẹwho egedhọ e wariẹ e rai họ, fikiere Joshua o te koko emọ Izrẹl họ re a ru ọtamuo inọ a rẹ talamu egagọ Jihova. Ahwo na kpobi a tẹ ta inọ Ọghẹnẹ ọvo a rẹ gọ.—Jos. 23:1, 2; 24:1, 15, 21-24.
6, 7. Ẹvẹ ma sae rọ ta nọ ikokohọ nọ a ru evaọ oke mai na i wuzou gaga?
6 Idibo Jihova erọ oke mai na a ru ikokohọ nọ e viodẹ no re, enọ a jọ whowho inwene ilogbo nọ a ru evaọ ukoko Jihova hayo nọ a jọ fodẹ otoriẹ okpokpọ nọ a wo kpahe eria sa-sa Ikereakere na. (Itẹ 4:18) Okokohọ nọ Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a ru evaọ obọ Cedar Point, Ohio, America evaọ ukpe 1919 họ orọ ọsosuọ nọ o viodẹ nọ Ẹmo-Akpọ Ọsosuọ o fi vrẹ no. Evaọ okokohọ yena nọ ogbotu ahwo nọ a bu te idu ihrẹ (7,000) a jọ na, a whowho nọ no umuo oke yena vrẹ, a be te ta usiuwoma na avọ ajọwha re o nya akpọ na soso duwu. Evaọ ukpe 1922, evaọ okokohọ ologbo nọ a ru edẹ izii evaọ oria ovona, Brọda Joseph F. Rutherford o fi ajọwha họ ahwo oma kpahe iruo usiuwoma ota na nọ ọ ta nọ: “Wha jọ isẹri ẹrọwọ gbe erọ uzẹme Olori na. Wha nya ruọ ohọre na bẹsenọ abọ Babilọn kpobi ọ rẹ raha no. Wha whowho ovuẹ na thabọ jẹ kẹre. Akpọ na a rẹ riẹ nọ Jihova họ Ọghẹnẹ gbe Jesu Kristi họ Ovie ivie gbe Olori ilori. Ọnana họ ẹdẹ edẹ na. Rri, Ovie na o muhọ esuo no! Whai họ ahwo-ẹro riẹ. Fikiere wha whowho, wha whowho, wha whowho, Ovie na avọ uvie riẹ.” Enọ e jọ okokohọ na kpobi, gbe idibo Ọghẹnẹ evaọ akpọ na kpobi a rehọ evawere jẹ uduotahawọ nana rehọ.
7 Evaọ obọ Columbus, Ohio, ukpe 1931, eva e were Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na nọ a rehọ odẹ na, Isẹri Jihova. Evaọ ukpe 1935, evaọ Washington, D.C., Brọda Rutherford ọ kẹ ovuẹ nọ ọ jọ dhesẹ ahwo nọ “otu obuobu” na a rrọ, enọ a jọ obe Eviavia ta nọ a “dikihẹ aro akaba uvie jegbe aro Omogodẹ na.” (Evia. 7:9-17) Evaọ ukpe 1942, nọ Ẹmo-Akpọ Avivẹ ọ j’otọ, Brọda Nathan H. Knorr ọ kẹ ovuẹ urirẹ jọ nọ uzoẹme riẹ o ta nọ “Udhedhẹ—Kọ O Sae Tọ?” Ọ jọ ovuẹ na dhesẹ oware nọ “arao ọwawae” nọ a fodẹ evaọ obe Eviavia uzou avọ 17 na u dikihẹ kẹ, ọ tẹ jẹ ta nọ iruo usiuwoma ota na e te gbẹ nya haro nọ ẹmo na o te kuhọ no.
8, 9. Fikieme ikokohọ jọ e rọ kẹ evawere gaga?
8 Evaọ okokohọ nọ a ru evaọ ukpe 1946 nọ uzoẹme riẹ o rrọ “Glad Nations” (Erẹwho Oghọghọ), Brọda Knorr ọ kẹ obọdẹ ovuẹ jọ nọ uzoẹme riẹ o ta nọ “Ebẹbẹ nọ E Rrọ Ọwariẹbọ gbe Erukẹre.” Oniọvo jọ nọ ọ jọ okokohọ na o kere kpahe epanọ ẹme na ọ kẹ evawere te inọ: “Owọwọ ẹdẹ yena mẹ jọ obọ eplatfọmo nọ o je ru ẹme na, nọ ọ jẹ ta kpahe iruo na gbe epanọ a ti ro ru Ebẹtẹle obọ Brooklyn gbe oria nọ a rẹ jọ printi ebe na kẹre, ogbotu na soso a je dhe abọ ẹtẹtehe. Dede nọ ma jẹ ruẹ ovao ohwo ọvo vevẹ no obọ eplatfọmo ze he, ma jẹ ruẹ inọ eva e jẹ ginẹ were ae.” Evaọ okokohọ akpọ-soso nọ a ru evaọ New York City evaọ ukpe 1950, eva e were inievo na gaga nọ a siobọno Ebaibol ọ New World Translation of the Christian Greek Scriptures, Ebaibol ọsosuọ evaọ oke mai na nọ odẹ Ọghẹnẹ o jọ roma via wọhọ epanọ o jọ evaọ Ikereakere Griki ọsosuọ.—Jeri. 16:21.
9 Oke kpobi nọ ukpokpoma gbe awhaha nọ egọmeti o fihọ iruo Uvie na u te n’otọ, ikokohọ nọ Isẹri Jihova a re ru e rẹ kẹ omawere gaga. Adolf Hitler o seha inọ o ti si Isẹri Jihova kpobi no Germany, rekọ evaọ ukpe 1955, Isẹri Jihova nọ i bu te 107,000 i ru okokohọ evaọ obọ Nuremberg, oria nọ Hitler avọ ahwo riẹ a jẹ hae jọ kuomagbe. Aro o je su ahwo nọ a jọ okokohọ na kpobi ame fiki oghọghọ. Evaọ ukpe ọ 1989, inievo nọ i bu te 166,518 a kpohọ okokohọ nọ uzoẹme riẹ o jọ “Godly Devotion” (Omarọkẹ Ọghẹnẹ) nọ a jọ eria esa ru evaọ Poland. Ibuobu i no ẹkwotọ nọ a je se Soviet Union ze, gbe Czechoslovakia gbe erẹwho ọ Europe efa. Rọkẹ ibuobu nọ e jọ okokohọ na, onana họ orọ ọsosuọ nọ a kuomagbe idibo Ọghẹnẹ nọ i bu vi ahwo ikpegbisoi hayo udhe. Je roro epanọ eva e were inievo na te evaọ Okokohọ Akpọ-Soso nọ a ru evaọ Kiev, Ukraine, evaọ ukpe 1993 nọ uzoẹme riẹ o jọ “Ewuhrẹ Ọghẹnẹ” nọ ahwo nọ i bu te 7,402 a jọ họ-ame. Ẹsejọhọ ọnana họ okokohọ nọ ahwo a mae jọ họ-ame bu evaọ ikuigbe Isẹri Jihova.—Aiz. 60:22; Hag. 2:7.
10. Ikokohọ jọ vẹ e rẹ thọrọ owhẹ ẹro ho, kọ fikieme?
10 Ẹsejọhọ ikokohọ ibrotọ hayo erọ akpọ-soso jọ e riẹ nọ who kpohọ nọ e rẹ thọrọ owhẹ ẹro ho. Kọ whọ kareghẹhọ okokohọ ọsosuọ nọ whọ nya hayo onọ whọ jọ họ-ame? Enana yọ omaukugbe obọdẹ evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Ajọ e thọrọ owhẹ ẹro ho.—Ol. 42:4.
OMAKUGBE IKẸSE KẸSE NỌ E RẸ KẸ EVAWERE
11. Ọruẹrẹfihotọ omakugbe ikẹse kẹse vẹ Ọghẹnẹ o ru evaọ Izrẹl oke anwae?
11 Jihova ọ ta kẹ emọ Izrẹl nọ a hai koko Jerusalẹm isiasa ẹgbukpe rọkẹ ehaa sa-sa, Ehaa Ebrẹdi nọ E Kare Ẹvi, Ehaa Ẹkpoka (onọ a se Pẹntikọst uwhremu na), gbe Ehaa Uwou-Owhre. Ọghẹnẹ o juzi kẹ ae kpahe ehaa nana inọ: “Isiasa eva ẹgbukpe ezae na i re kokohọ aro ỌNOWO na.” (Ọny. 23:14-17) Fikinọ a ruẹ nọ ehaa nana i wuzou gaga evaọ egagọ Ọghẹnẹ, ahwo buobu nọ a wuzou iviuwou a jẹ hae wha ahwo uviuwou rai kpobi nya.—1 Sam. 1:1-7; Luk 2:41, 42.
12, 13. Ẹvẹ o jẹ hae jọ re uviuwou emọ Izrẹl a kpohọ ehaa sa-sa kukpe kukpe?
12 Roro kpahe epanọ o jọ re uviuwou Izrẹl u kpohọ ehaa itieye na. Wọhọ oriruo, Josẹf avọ Meri a jẹ hae nya emaele 60 (ikilomita 100) no Nazarẹt kpohọ Jerusalẹm. Ẹvẹ who roro nọ o rẹ rehọ owhẹ kri te re whẹ rọ owotọ nya ugbo utioye, avọ emaha esese nọ e rrọ usu na? Ikuigbe Jesu nọ o kpohọ Jerusalẹm okenọ ọ jọ ọmaha u dhesẹ nọ ahwo iviuwou gbe egbẹrioma a jẹ hae jọ usu evaọ erẹ otiọna. O jẹ hae jọ oware evawere nọ aikpobi a rrọ usu na, bi there emu kugbe, jẹ gwọlọ oria nọ a rẹ wezẹ aso hẹrioke evaọ eria nọ a riẹ hẹ. Ozọ o jariẹ hẹ keme a kẹ Jesu nọ ọ jọ ikpe ikpegbivẹ uvẹ nọ ọ rọ jọ kugbe amọfa nọ o were riẹ evaọ erẹ na. Dai roro epanọ oma o jẹ were ai te, maero kọ emaha na.—Luk 2:44-46.
13 Okenọ emọ Izrẹl a kwa no ẹwho rai kpohọ ukane evaọ eria sa-sa, ahwo a jẹ hai no erẹwho sa-sa ziọ ehaa na. Evaọ ehaa Pẹntikọst orọ ukpe 33 C.E., ahwo Ju gbe amọfa nọ a kurẹriẹ ziọ egagọ ahwo Ju a no ewho wọhọ Itali, Libia, Kriti, Asia Minor, gbe Mẹsopotemia kpohọ Jerusalẹm kẹ ehaa na.—Iruẹru 2:5-11; 20:16.
14. Didi erere o re te emọ Izrẹl nọ a tẹ be hai kpohọ ehaa sa-sa nọ a re ru kukpe kukpe na?
14 Rọkẹ emọ Izrẹl nọ i kru egagọ Ọghẹnẹ ga, oware nọ o mai wuzou evaọ ehaa itieye na họ, re te ai te ahwo buobu nọ a ziọ ehaa na a gọ Jihova. Ẹvẹ onana u ti ro kpomahọ ahwo nọ a ziọ ehaa na? Ma rẹ sae ruẹ uyo onọ yena nọ ma te se kpahe ọkpọvio nọ Jihova ọ kẹ idibo riẹ kpahe Ehaa Uwou-Owhre na, inọ: “Wha rẹ te ghọghọ eva eha rai, whẹ gbe ọmọzae ra gbe ọmọtẹ ra, odibo ọmọzae ra gbe odibo ọmọtẹ ra, ohwo Livai na, ọrara na, ọnọ o wo ọsẹ hẹ gbe aye-uku nọ ọ rọ eva ewho rai. Edẹ ihrẹ wha re ru eha kẹ ỌNOWO na Ọghẹnẹ rai eva oria nọ ỌNOWO na ọ rẹ te sanọ; keme ỌNOWO na Ọghẹnẹ rai ọ rẹ te ghale owhai eva eware rai kpobi je gbe iruo abọ rai kpobi, re eva eruẹse were owhai ziezi.”—Izie. 16:14, 15; se Matiu 5:3.
FIKIEME MA RE RO RRI IKOKOHỌ MAI GHAGHAE NẸNẸ?
15, 16. Oma vẹ whọ dawo no re whọ sai kpohọ ikokohọ? Fikieme omodawọ ra o gbẹ rọ uvrẹvru hu?
15 Ikokohọ oke anwae nọ idibo Ọghẹnẹ a je ru na yọ emamọ oriruo rọkẹ omai nẹnẹ. Dede nọ eware i bi nwene anwọ oke yena ze, ikokohọ oke anwae avọ erọ oke mai na enwenọ epọvo na. Evaọ oke emọ Izrẹl, o gwọlọ omodawọ re ohwo ọ sai kpohọ ikokohọ na. Ere o rrọ nẹnẹ re. Ghele na, irere buobu i re te enọ e daoma re a kpohọ ikokohọ itieye na. Ikokohọ oke emọ Izrẹl i wuzou gaga evaọ egagọ Ọghẹnẹ, yọ ere e rrọ nẹnẹ re. A rẹ jọ ikokohọ kẹ evuẹ nọ i re fi obọ họ k’omai wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ. Ikokohọ i re fi obọ họ k’omai fi eware nọ ma wuhrẹ h’iruo, fi obọ họ k’omai whaha ebẹbẹ, jẹ tuduhọ omai awọ re ma tẹrovi eware nọ i re ru omai kruga evaọ egagọ Ọghẹnẹ orọnikọ enọ i re si omai kpemu hu.—Ol. 122:1-4.
16 No anwae ze, ikokohọ e rẹ wha evawere se ahwo. Iyẹrẹ jọ nọ a kere kpahe okokohọ ologbo jọ nọ a ru evaọ 1946 o ta nọ: “O jọ oware omawere nọ whọ tẹ ruẹ inievo nọ i bu te idu buobu nọ a keria kpatiẹ, onọ o mae were oma kọ ikporakporo ile na gbe uvo nọ ogbotu na kpobi a be rọ so ole ujiro kẹ Jihova avọ evawere.” Iyẹrẹ na e ta haro inọ: “Inievo buobu a fialoma via ziọ Ẹko-Iruo Unevaze na re a rẹrote ewha-iruo sa-sa evaọ okokohọ na keme a gwọlọ gbodibo kẹ inievo na avọ evawere.” Kọ who wo evawere itieye no evaọ ikokohọ ubrotọ hayo erọ akpọ-soso?—Ol. 110:3; Aiz. 42:10-12.
17. Inwene vẹ a ru no kpahe ikokohọ?
17 Eware jọ i nwene no kpahe oghẹrẹ nọ a jẹ hai ru ikokohọ. Wọhọ oriruo, inievo jọ a rẹ gbẹ kareghẹhọ okenọ a je ru ikokohọ edẹ eree soso. Abọ ohiohiẹ, uvo, gbe owọwọ e jariẹ. A jẹ hae rọ abọjọ okokohọ na kpohọ usiuwoma ota. Ẹsejọ ikokohọ na i re muhọ evaọ ighọjọ izii ohiohiẹ je kuhọ evaọ ighọjọ izii aso. Inievo nọ e fialoma via a jẹ hai there emu ohiohiẹ, uvo gbe owọwọ rọkẹ ahwo nọ a ziọ okokohọ. Enẹna ikokohọ i gbe bi kri te epaọ ọsosuọ họ, yọ inievo na a be hai there emu obọrai wha ziọ okokohọ re a sae gaviezọ ziezi kẹ eme nọ a ti ru na.
18, 19. Abọ vẹ evaọ ọruẹrẹfihotọ ikokohọ who re rẹro rai, kọ fikieme?
18 U wo eware jọ nọ e rẹ romavia kẹse kẹse evaọ ikokohọ nọ ma re rẹro rai. Eme nọ ma bi yo ‘evaọ ẹruoke’ i re fi obọ họ k’omai wo otoriẹ eruẹaruẹ gbe iwuhrẹ Ebaibol, yọ ma bi wo enana ẹkwoma eme nọ a bi ru evaọ ikokohọ gbe ebe ekpokpọ nọ a bi siobọno. (Mat. 24:45) Ẹsibuobu, ebe gbe ividio nọ a bi siobọno evaọ ikokohọ i bi fi obọ họ kẹ ahwo evezi riẹ uzẹme na. Edrama nọ a rehọ no Ebaibol ze i bi fi obọ họ kẹ te emaha te ekpako kiẹ omarai riwi jẹ whaha iruemu iyoma erọ ahwo-akpọ nọ a riẹ Ọghẹnẹ hẹ. Ovuẹ ame-ọhọ u re je fi obọ họ k’omai kiẹ uzuazọ mai riwi re ma riẹ oware nọ ma rọ karo, yọ o rẹ jẹ kẹ omai evawere nọ ma tẹ be ruẹ ahwo nọ a be họ-ame.
19 Ẹhẹ, no anwae ze ikokohọ e rrọ abọjọ ọruẹrẹfihotọ egagọ uzẹme, yọ e be kẹ idibo Jihova nọ i wo evawere uduotahawọ nọ a be rọ gọe ghelọ ebẹbẹ nọ a be rẹriẹ ovao dhe. Ikokohọ i re fi obọ họ k’omai kruga evaọ ukoko na, mu egbẹnyusu ekpokpọ, je wo edẹro kẹ okugbe nọ ọ rrọ udevie mai inievo akpọ-soso na, ikokohọ e tẹ jẹ rrọ ọruẹrẹfihotọ nọ Jihova ọ be rọ ghale idibo riẹ jẹ rẹrote ai. Ababọ avro, mai kpobi ma rẹ daoma ruẹrẹ iruẹru mai họ re ma sae jọ okokohọ kpobi no emuhọ te ekuhọ.—Itẹ 10:22.
[Enọ Uwuhrẹ]
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 30]
Okokohọ akpọ-soso nọ a ru evaọ New York City, ukpe 1950
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 32]
MOZAMBIQUE
[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 32]
SOUTH KOREA
