Daoma Ru Re Akpọ O Woma Kẹ Owhẹ
Daoma Ru Re Akpọ O Woma Kẹ Owhẹ
“Edhere ra o [ti] kiehọ kẹ owhẹ wowoma, . . . who ve ti wo emamọ obọ okparọ.”—JOS. 1:8.
ẸVẸ WHỌ TE K’IYO ENỌ NANA?
Ẹvẹ akpọ o woma kẹ Solomọn te?
Oghẹrẹ vẹ akpọ o ro woma kẹ Pọl?
Eme who re ru nọ akpọ ọ sai ro woma kẹ owhẹ bẹdẹ bẹdẹ?
1, 2. (a) Oghẹrẹ ahwo vẹ ibuobu a re rri nọ akpọ o woma kẹ no? (b) Ẹvẹ whọ sae rọ riẹ oware nọ o rrọ owhẹ udu kpahe oghẹrẹ ohwo nọ a rẹ sae ta nọ akpọ o woma kẹ no?
RE A ta nọ akpọ o woma kẹ ohwo eme u dhesẹ? Nọ whọ tẹ nọ ahwo onọ nana, a rẹ kẹ iyo sa-sa nọ i wo ohẹriẹ. Ahwo buobu a rẹ ta nọ ohwo o te wo igho buobu, wo oghẹrẹ onaa nọ o viodẹ hayo kpohọ isukulu ziezi yọ akpọ o woma kẹe no. Amọfa a rẹ ta nọ ohwo nọ akpọ o woma kẹ no yọ ohwo nọ o wo emamọ usu kugbe ahwo uviuwou riẹ, egbẹnyusu, gbe ibe iruiruo riẹ. Inievo jọ dede a rẹ ta inọ, nọ ohwo o te wo uvẹ-ọghọ hayo ewha-iruo evaọ ukoko na je bi wo ẹnyaharo evaọ iruo usiuwoma-ota na yọ u woma kẹe no.
2 Re whọ sae riẹ oghẹrẹ nọ who rri ẹme nana, kere edẹ ahwo jọ fihọ otọ, enọ whọ rẹ kẹ adhẹẹ fikinọ who rri nọ akpọ o kiehọ kẹ ae no. Oghẹrẹ ahwo vẹ a rrọ? Kọ edafe hayo ahwo nọ a riẹ odẹ? Uyo ra u ti dhesẹ oware nọ o rrọ owhẹ eva, eware nọ whọ te rọ karo gbe itee nọ who ti le.—Luk 6:45.
3. (a) Eme Joshua o re ru re eware e sai woma kẹe? (b) Eme ma be te ta kpahe na?
3 Oware nọ o rẹ mae jọ omai oja họ, sọ Jihova o rri omai wọhọ ahwo nọ akpọ o woma kẹ no, keme ọye uzuazọ mai o rrọ obọ. Okenọ Jihova ọ kẹ Joshua iruo ilogbo inọ jọ o su emọ Izrẹl ruọ Ẹkwotọ Eyaa na, ọ vuẹ riẹ inọ o se uzi Mosis na “te aso te uvo” jẹ romatotọ ru lele iei. Ọghẹnẹ ọ vuẹ riẹ erere nọ o ti noi ze inọ: “Edhere ra o [ti] kiehọ kẹ owhẹ wowoma, kẹsena who ve ti wo emamọ obọ okparọ.” (Jos. 1:7, 8) Whọ riẹ nọ eware i gine woma kẹ Joshua. Kọ omai? Ẹvẹ ma sae rọ riẹ sọ epanọ Ọghẹnẹ o rri obokparọ evaọ uzuazọ ere mai omamai ma rri rie? Re ma sae k’uyo onọ nana, joma ta kpahe ezae ivẹ jọ nọ a ta ẹme te evaọ Ebaibol na.
KỌ AKPỌ O WOMA KẸ SOLOMỌN?
4. Fikieme ma sae rọ ta nọ akpọ o woma kẹ Solomọn?
4 Akpọ o woma kẹ Solomọn gaga evaọ idhere buobu. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Solomọn o yoẹme kẹ Jihova ikpe buobu, yọ Jihova ọ ghale riẹ. Kareghẹhọ nọ okenọ Jihova ọ ta kẹ Solomọn inọ ọ yare oware nọ ọ gwọlọ, Solomọn ọ tẹ yare areghẹ nọ o re ro su ahwo nọ a rrọ otọ esuo riẹ. Kẹsena Ọghẹnẹ ọ tẹ kẹe areghẹ gbe efe. (Se 1 Ivie 3:10-14.) Areghẹ Solomọn “o te bu vi ereghẹ ahwo kpobi obọ ovatha-ọre gbe ahwo Ijipti kpobi.” Odẹ riẹ u te ti “do ruọ erẹwho kpobi nọ eware riẹ họ.” (1 Iv. 4:30, 31) Solomọn o fe gaga, igoru nọ i re tei obọ kukpe kukpe e gbẹdẹ te ekpa isimeti egba ene gbe udhuvẹ gbe ikpegbene (454). (2 Irv. 9:13) O wo eriariẹ gaga, ọ riẹ kpahe ebabọ, gbe okọ ugho ziezi. Evaọ uzẹme, okenọ Solomọn ọ jẹ gọ Ọghẹnẹ, akpọ o woma kẹe.—2 Irv. 9:22-24.
5. Eme Solomọn ọ ta kpahe ahwo nọ a akpọ o gine woma kẹ no?
5 Eme ọ Solomọn nọ e rrọ obe Ọtausiuwoma Na i dhesẹ nọ orọnikọ ahwo nọ a fe hayo nọ a wo okpodẹ ọvo họ enọ Solomọn o rri nọ akpọ o woma kẹ hẹ, yọ eye ọvo i re wo evawere he. O kere nọ: “Mẹ riẹ nọ oware ofa nọ uwoma kẹ ae vi oghọghọ gbe evawerọ nọ a rọ uzuazọ na o rọhọ. O tẹ jẹ rọ okẹ Ọghẹnẹ kẹ ohwo kpobi nọ ọ rẹ re da, je wo evawere eva iruo riẹ.” (Ọtausi. 3:12, 13) Solomọn o vuhumu re inọ, nọ ohwo o te wo emamọ usu kugbe Ọghẹnẹ ẹsiẹe eware nana e rẹ rọ kẹe uvi evawere. Ọ ta gbagba inọ: “Ukuhọ eme na ona; a yo rai kpobi no. Dhẹozọ Ọghẹnẹ, who koko izi riẹ; keme onana họ iruo kpobi nọ i te ohwo e ruo.”—Ọtausi. 12:13.
6. Ẹvẹ oriruo Solomọn u ro ru omai riẹ oghẹrẹ nọ akpọ o re woma kẹ ohwo?
6 Solomọn ọ gọ Ọghẹnẹ ikpe buobu. Ebaibol ọ ta nọ o “you ỌNOWO na, ọ tẹ jẹ nya evaọ ijaje Devidi ọsẹ riẹ.” (1 Iv. 3:3) Kọ oyena u gbe dhesẹ nọ akpọ o woma kẹe? Ọghẹnẹ o fi obọ họ kẹ Solomọn bọ etẹmpol ologbo rọkẹ egagọ uzẹme, o te je kere ebe esa evaọ Ebaibol na. Dede nọ ma te sai ru eware nọ Solomọn o ru na ha, uzuazọ nọ o yeri okenọ ọ jẹ gọ Ọghẹnẹ u re fi obọ họ k’omai riẹ oware nọ u dhesẹ re a ta nọ akpọ o woma kẹ ohwo. Onana u re je fi obọ họ k’omai riẹ oware nọ ma re ru re akpọ o woma kẹ omai. Kareghẹhọ inọ Solomọn o kere nọ eware wọhọ efe, areghẹ, okpodẹ, gbe ogaga nọ ahwo buobu a bi se ikpeware na, yọ ifofe. Evaọ uzẹme, eware yena kpobi yọ “ofou o kie lele” gheghe. Kọ whọ gbẹ ruẹ inọ ahwo nọ a maki fe no a gbe bi le ugho? Yọ ẹsibuobu a be ruawa kpahe eware nọ a wo. Ukuhọ riẹ a ve ti whu siọ eware na ba kẹ amọfa.—Se Ọtausiwoma Na 2:8-11, 17; 5:10-12.
7, 8. Ẹvẹ Solomọn ọ rọ nyathọ, kọ eme o no rie ze?
7 Uwhremu na Solomọn o te kie no edhere Ọghẹnẹ. Ebaibol na ọ ta nọ: “Okenọ Solomọn ọ kpako no, eyae riẹ i te ku udu riẹ rẹriẹ re ọ gọ eghẹnẹ efa; udu riẹ o gbẹ jọ rọ kẹ ỌNOWO Ọghẹnẹ riẹ hẹ, wọhọ epanọ udu ọsẹ riẹ Devidi o jọ. . . . Sọlomọn o te ru oware uyoma evaọ aro Ọghẹnẹ.”—1 Iv. 11:4-6.
8 Eva e dha Jihova, ọ tẹ ta kẹ Solomọn nọ: “Nọ who koko ọvọ gbe ijaje mẹ hẹ na, e nọ me ro juzi kẹ owhẹ na, me ti ghine si uvie na no owhẹ obọ, mẹ vẹ rehọ iẹe kẹ odibo ra.” (1 Iv. 11:11) U yoma kẹhẹ. Dede nọ akpọ o woma kẹ Solomọn evaọ idhere buobu, ukuhọ riẹ o kie no edhere Jihova. Solomọn o kie evaọ ofẹ nọ o mai wuzou evaọ uzuazọ, o kru ẹrọwọ riẹ te urere he. U fo re mai omomọvo ọ nọ omariẹ nọ, ‘Kọ mẹ te daoma kpobi re oware nọ me wuhrẹ no uzuazọ Solomọn ze u fi obọ họ k’omẹ ru uzuazọ mẹ woma?’
OHWO NỌ AKPỌ O GINE WOMA KẸ
9. Nọ a tẹ rọ ubiẹro ohwo-akpọ rri rie, kọ a sae ta nọ akpọ o woma kẹ Pọl? Ru ei vẹ?
9 Oghẹrẹ uzuazọ nọ Pọl ukọ na o yeri u wo ohẹriẹ no orọ Solomọn gaga. Pọl o yeri uzuazọ akpọriọ ovie he yọ o lele ivie re emu hu. Ukpoye, ọ ruẹ uye ohọo, uruame, ekpahe, gbe ẹbẹba. (2 Kọr. 11:24-27) Nọ Pọl ọ nwani zihe ruọ olele Jesu no, a gbe rri rie fioka ha evaọ egagọ ahwo Ju. Isu egagọ ahwo Ju a te mukpahe iẹe. A rehọ eviaviẹ gbe ekpọ fae, a rehọ itho fi ei, je tube mu ei fihọ uwou-odi. Pọl ọ ta nọ a mukpahe iẹe avọ ibe Ileleikristi riẹ, a kpokpo i rai, je gu erue fihọ ae uzou. O fibae nọ: “Ma tẹ ze wọhọ ahwo o gbegbe e nọ a se evaọ akpọ na.”—1 Kọr. 4:11-13.
10. Fikieme ahwo jọ a sai ro roro nọ Pọl o ku uvẹ nọ ọ hai ro yeri emamọ uzuazọ kufiẹ?
10 Okenọ Pọl ukọ na (ọnọ odẹ riẹ o jọ Sọl vẹre) ọ jọ uzoge, ahwo a rri rie wọhọ ohwo nọ akpọ o bi woma kẹ. Ẹsejọhọ a yẹ riẹ fihọ uviuwou ọdafe, yọ Gamaliẹl, owuhrẹ nọ ọ viodẹ o wuhrẹ i rie. Pọl ọ ta nọ: “Mẹ tẹ jọ eva egagọ ahwo i Ju nyaharo vi ọhwa mẹ kpobi.” (Gal. 1:14) Sọl ọ jẹ ta ẹvẹrẹ Hibru avọ Griki ziezi, ọ jọ ọmotọ egọmeti Rom, onọ u ru rie wo udu gbe uvẹ-ọghọ sa-sa. O hae jọnọ o le eware akpọ, u muẹro nọ ọ hae te jọ ohwo ologbo nọ o fe gaga. Ukpoye, o yeri oghẹrẹ uzuazọ nọ ahwo buobu makọ imoni riẹ jọ dede a rri wọhọ uzuazọ nọ u fioka ha. Fikieme?
11. Eme ọ mae jọ Pọl oja evaọ uzuazọ, kọ fikieme?
11 Fikinọ Pọl o you Jihova jẹ gwọlọ ru ei eva were, efe gbe okpodẹ i fioka kẹe he. Nọ Pọl o ti wo eriariẹ egbagba na no, o te ti wo ovuhumuo kẹ idhe ẹtanigbo na, usiuwoma ota na, gbe ẹruore uzuazọ obọ odhiwu, eware nọ ahwo-akpọ a se gb’oware he. Pọl ọ riẹ inọ avro ologbo jọ ọ rrọ otọ. Setan o seha inọ ọ rẹ sai si ohwo kpobi no abọ Ọghẹnẹ. (Job 1:9-11; 2:3-5) Edawọ kpobi nọ Pọl ọ rẹriẹ ovao dhe kẹhẹ, ọ gba riẹ mu inọ o re kru ẹrọwọ riẹ, jẹ ruabọhọ egagọ Ọghẹnẹ. Onana yọ utee nọ ahwo-akpọ a se gboja ha.
12. Fikieme whọ rọ salọ nọ whọ rẹ rẹroso Ọghẹnẹ?
12 Kọ whọ gba riẹ mu inọ who re kru ẹrọwọ ra wọhọ epanọ Pọl o ru? Dede nọ o rrọ bẹbẹ re ohwo o kru ẹrọwọ riẹ evaọ akpọ nana, ma riẹ nọ ma te ru ere, ma re ru eva were Jihova ọ vẹ jẹ ghale omai, yọ onana u re dhesẹ nọ akpọ o gine woma kẹ ohwo. (Itẹ 10:22) Ma re wo irere buobu enẹna, gbe efa evaọ obaro. (Se Mak 10:29, 30.) Fikiere, ‘siọ ẹro ba ẹrọkpahe efe nọ o muẹro ho, rekọ ma rẹ rẹroso Ọghẹnẹ ọnọ ọ be rehọ eware kpobi nọ e rẹ kẹ evawere kẹ omai. Ma vẹ rọ ere fi otọhotọ uwoma họ kẹ omamai be hẹrẹ obaro, re uzuazọ nọ o ghine rọ uvi uzuazọ o ruẹsi te omai obọ.’ (1 Tim. 6:17-19) Evaọ ikpe udhusoi nọ e rrọ obaro, makọ ikpe idu nọ e be tha ma rẹ sai rri kpemu ma vẹ ta ududu inọ, “Ee, me yeri emamọ uzuazọ.”
ORIA NỌ EFE RA Ọ RRỌ
13. Didi ohrẹ Jesu ọ kẹ kpahe ekwakwa efe?
13 Jesu ọ ta kpahe ekwakwa efe inọ: “Wha kọ okọ akpọ na kẹ oma rai hi, oria nọ ehẹhẹ gbe ẹgbẹomuo e jẹ rahae gbe enọ iji erẹ tọ lafiẹ a tho, rekọ kọ okọ obọ odhiwu kẹ oma ra, oria nọ, ehẹhẹ gbe ẹgbẹomuo ọvuọvo e jẹ raha ae he jegbe nọ iji e rẹ tọ lafiẹ i tho ho. Keme oria nọ okọ ra o rọ, etẹe eva ra e rẹ jọ re.”—Mat. 6:19-21.
14. Fikieme o gbẹ rrọ oware areghẹ hẹ re ma le efe?
14 Nọ ma tẹ t’ẹme te ekwakwa efe, orọnikọ ugho ọvo ho. Rekọ o kẹre te eware wọhọ okpodẹ, efe, gbe ogaga nọ Solomọn ọ ta ẹme kpahe na, eware nọ ahwo a rri inọ a te wo ai yọ akpọ o woma kẹ no. Ẹme Jesu na ọ rowo kugbe ẹme Solomọn nọ ọ rrọ obe Ọtausiuwoma Na inọ ekwakwa efe akpọ e rẹ tọ họ. Ẹsejọhọ who muẹrohọ rono eware nọ whọ rọ ẹro ruẹ ze no inọ, ekwakwa efe i re kri ẹraha ha yọ e rẹ sai vru mi ohwo. Profẹsọ jọ nọ a re se F. Dale Bruner o kere kpahe ekwakwa efe itienana inọ: “Ohwo kpobi ọ riẹ nọ okpodẹ o rẹ tọ họ. Ọnọ a riẹ odẹ wọhọ ohwo ologbo evaọ oka nukpo, oke ofa a rẹ ta nọ ọ jọ ohwo ologbo vẹre. Ọdafe enukpe nana ọ rẹ jọ ohwo nọ akpọ ọ be bẹ ukpe notha. . . . [Jesu] o wo uyoyou kẹ ahwo-akpọ. Ọ tuduhọ ae awọ inọ a kie lele oruaro akpọ nana ha, onọ o rrọ irẹro ofofe. O rẹ tọ họ. Jesu ọ gwọlọ nọ idibo [riẹ] a wo ọkora fiki irẹro ifofe he. ‘Kẹdẹ kẹdẹ akpọ na ọ be bẹre aro ku ohwo nọ ọ jọ ohwo ologbo vẹre.’” Ahwo buobu a rọwo inọ eme yena uzẹme, rekọ bro ahwo a be rọ uzuazọ uyero rai dhesẹ nọ eware akpọ na ifofe? Kọ whẹ omara?
15. Eme u fo nọ ma rẹ rọ karo evaọ uzuazọ?
15 Isu egagọ jọ a ta inọ o thọ re a daoma le eware akpọ, inọ a re si oma no ilale itiena kpobi riẹriẹriẹ. Rekọ muẹrohọ inọ Jesu ọ ta ere he. Ukpoye, ọ ta inọ ilele riẹ a tẹrovi oghẹrẹ uzuazọ nọ o mai woma, koyehọ jọ a “kọ okọ obọ odhiwu” kẹ omarai. Oware nọ o rẹ mae jọ omai oja họ re ma yeri oghẹrẹ uzuazọ nọ o rẹ were Jihova. Ẹme Jesu na u dhesẹ nọ ohwo kpobi ọ rẹ salọ oware nọ ọ rẹ rọ karo evaọ uzuazọ. Uzẹme riẹ họ, eware nọ e mae rrọ omai oja ma rẹ rọ ẹgba mai kpobi le evaọ uzuazọ.
16. Didi imuẹro ma wo?
16 U te gine no omai eva ze inọ ma gwọlọ ru Jihova eva were, o rẹ sai mu omai ẹro nọ ọ te k’omai utho eware nọ ma gwọlọ. Ọ sae kuvẹ ẹsejọ re ohọo hayo uruame u kpe omai wọhọ epanọ o jọ kẹ Pọl ukọ na. (1 Kọr. 4:11) Ghele na, ma rẹ sai fievahọ ẹme nọ Jesu ọ ta, inọ: “Wha ruawa ha, nnọ, Didi oware ma rẹ ria? hayo oware nọ ma rẹ da? hayo eme ma rẹ rehọ gọ egọ? Keme eware enana kpobi ahwo Egedhọ na erẹ guọlọ; keme Ọsẹ obọ odhiwu rai ọ riẹ nọ eware enana kpobi i kiọkọ kẹ owhai. Rekọ wha kake guọlọ uvie riẹ gbe ẹrẹreokie riẹ, eware enana kpobi a reti fi ai họ kẹ owhai.”—Mat. 6:31-33.
RU RE ỌGHẸNẸ O RRI OWHẸ WỌHỌ ỌNỌ AKPỌ O WOMA KẸ
17, 18. (a) Eme ohwo o re ru nọ a sae rọ ta nọ akpọ o gine woma kẹe? (b) Didi eware ahwo jọ a re rri thọ ro dhesẹ ohwo nọ akpọ o woma kẹ?
17 Oware jọ nọ u wuzou nọ u fo nọ ma rẹ kareghẹhọ ona: Orọnikọ eware nọ ma wo gbe oghẹrẹ nọ ahwo a rri omai evaọ akpọ nana u re dhesẹ nọ akpọ o woma kẹ omai no ho. Yọ orọnikọ ewha-iruo nọ ohwo o wo evaọ ukoko na u re dhesẹ nọ akpọ o woma kẹe no gbe he. Dede na, ewha-iruo itieye na e rẹ sai te omai obọ nọ ma te bi yoẹme kẹ Ọghẹnẹ je bi fievahọ iẹe. Ọ ta nọ: “A gwọlọ nọ irieyero na a rẹ jọ ahwo eva-ifihọ.” (1 Kọr. 4:2) Yọ ma rẹ ruabọhọ yeri uzuazọ nọ u dhesẹ nọ ma wo evaifihọ hayo ẹrọwọ. Jesu ọ ta nọ: “Ọnọ o kiakọ ba umuo, a re ti siyei.” (Mat. 10:22) Kọ u gbe mu owhẹ ẹro inọ ahwo nọ a ti siwi evaọ obaro họ otu nọ a rẹ sae ta nọ akpọ o woma kẹ?
18 Nọ who te roro kpahe eware nọ ma bi wuhrẹ anwọ ẹsiẹ na, whọ rẹ ruẹ nọ orọnikọ okpodẹ, isukulu ikpehru, efe, eriariẹ, hayo onaa obọdẹ jọ eye i re dhesẹ nọ akpọ o woma kẹ ohwo no evaọ aro Ọghẹnẹ hẹ rekọ nọ ohwo o te kru ẹrọwọ riẹ. Oghẹrẹ nọ akpọ o kie fihọ kẹhẹ, ohwo kpobi ọ rẹ sai kru ẹrọwọ riẹ. Udevie idibo Ọghẹnẹ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, ejọ e jọ edafe, efa iyogbere. Pọl ọ kẹ enọ i fe ohrẹ nọ “a he ru ewoma re a fe eva iruo iwoma, eva efuafo avọ ọghọ-oruo.” Ileleikristi yena, te enọ i fe gbe iyogbere a rẹ sai wo “uzuazọ nọ o ghine rọ uvi uzuazọ” na. (1 Tim. 6:17-19) Ere o rrọ k’omai re. Uvẹ-ọghọ gbe owha-iruo nọ mai kpobi ma wo họ, ma re kru ẹrọwọ mai je “fe eva iruo iwoma.” Nọ ma te ru ere, ma te jọ ahwo nọ akpọ o woma kẹ evaọ aro Ọghẹnẹ, eva e te jẹ were omai inọ ma bi ru oware nọ o rẹ were iẹe.—Itẹ 27:11.
19. Nọ whọ riẹ oware nọ u dhesẹ re a ta nọ akpọ o woma kẹ ohwo no na, eme whọ gba riẹ mu inọ who re ru?
19 Ẹsejọhọ whọ te sai nwene oghẹrẹ nọ akpọ o kie fihọ k’owhẹ hẹ, rekọ whọ rẹ sai nwene oghẹrẹ nọ who rri uzuazọ ra. Oghẹrẹ nọ akpọ o kie fihọ kẹ owhẹ kẹhẹ, daoma kru ẹrọwọ ra. Irere nọ who ti wo, a rẹ ruẹ unu gbiku riẹ hẹ. Jọ u mu owhẹ ẹro inọ Jihova ọ te ghale owhẹ enẹna gbe bẹdẹ bẹdẹ. Whọ jọ ẹme nọ Jesu ọ ta kẹ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na ọ thọrọ owhẹ ẹro ho, inọ: “Fi eva họ ri bọwo ẹdẹ uwhu, mẹ rẹte kẹ owhai etu uvie uzuazọ.” (Evia. 2:10) Kọ akpọ o re gbe woma kẹ ohwo vrẹ enẹ?
[Enọ Uwuhrẹ]
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 6]
Ahwo a je rri Sọl wọhọ ohwo nọ akpọ o bi ti woma kẹ
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 7]
Pọl ọ jọ ohwo nọ akpọ o gine woma kẹ
