1, 2. (a) Ẹvẹ Setan o bi ro su ahwo thọ? (b) Eme o ti fi obọ họ kẹ omai si kẹle Ọghẹnẹ?

JIHOVA ỌGHẸNẸ ọ ma ohwo-akpọ avọ ẹgwọlọ nọ o re ro si kẹle iẹe. Rekọ Setan ọ gwọlọ nọ ma wo ọkpọ iroro riẹ inọ akpọ o re woma k’omai ababọ Jihova. Ọrue nana Setan ọ be whaharo anwẹnọ ọ rọ viẹ Ivi họ no evaọ ọgbọ Idẹn. (Emu. 3:4-6) Anwọ ikpe buobu ze na, ahwo buobu a kie ẹta yena no.

² Ma rẹ kẹ Setan uvẹ hẹ re ọ lẹliẹ omai roro epọvo na. “Ma rọ ogbori ereghẹ riẹ hẹ.” (2 Kọr. 2:11) Setan ọ gwọlọ nọ ma salọ edhere ọthọthọ re ọ rọ ere su omai thabọ no Jihova. Rekọ wọhọ epanọ ma ruẹ evaọ uzoẹme nọ o vrẹ na, ma rẹ sae salọ emamọ edhere evaọ oghẹrẹ utee nọ ma re le, eware eriosehọ nọ ma rẹ salọ gbe epanọ ma re rri usu mai kugbe Jihova gbe ahwo uviuwou mai. Uzoẹme nana o te ta kpahe epanọ eware ekpokpọ nọ a bi ku ze, omokpokpọ, ugho, gbe uvẹ-ọghọ nọ ma rọ rrọ idibo Ọghẹnẹ e sai ro fi obọ họ kẹ omai “bigba Ọghẹnẹ” nọ ma te rri rai epanọ u fo.—Jem. 4:8.

3. Kẹ oriruo nọ u dhesẹ nọ a sae rọ eware nọ a bi ku ze ru iruo wowoma hayo thọthọ?

³ Eware ekpokpọ nọ a bi ku ze e vọ oria kpobi nẹnẹ. Nọ ma tẹ rehọ eware nana ruiruo evaọ emamọ edhere, i re fi obọ họ k’omai. Rekọ ma gbẹ rehọ ai ru iruo evaọ edhere nọ o fo ho, i re ru omai hẹriẹ usu no Ọsẹ obọ odhiwu mai. Dai roro kpahe ekọmputa. Ekọmputa a ro kere emagazini nọ who bi se na. A sae rọ ekọmputa ru ekiakiẹ, lele amọfa t’ẹme, yọ ẹsejọ dede whọ sae jariẹ ruẹ eware ẹkeriotọ omawere sa-sa. Rekọ ma gbẹ yọroma ha, ma sae jọ ọrigbo ekọmputa. Enọ i bi ku eware a re ru ahwo roro nọ ohwo o gbe wo oware okpokpọ nọ u kie ze he ọ rẹ sae rria ha. Oghẹrẹ ekọmputa jọ nọ o kie ze ọ were uzoge ọmọzae jọ te epanọ ọ rọ zẹ ubieku riẹ jọ re ọ sae dẹ ekọmputa na. Kinọ oware nọ o rẹ j’ohwo ru?

4. Ẹvẹ oniọvo jọ o ro fi ẹbẹbẹ ekọmputa nọ o bi ro ru iruo vrẹta kparobọ?

 ⁴ Onọ o tubẹ mai yoma họ, nọ ahwo ọ tẹ rọ ẹkwoma eware nọ a bi ku ze raha usu riẹ kugbe Jihova. Jon * nọ ọ rrọ ikpe udhegberee ọ ta nọ: “Mẹ riẹ nọ Ebaibol ọ ta nọ ‘ma raha oke kufiẹ hẹ,’ re ma sai wo oke kẹ iruẹru ukoko na. Rekọ mẹ tẹ keria aro ekọmputa no, mẹ rẹ gbẹ sae kpama ha.” Jon ọ rẹ jọ kugbe ekọmputa rite udevie aso. Ọ ta nọ: “O tẹ make bẹ omẹ no dede, o rẹ jọ bẹbẹ re mẹ kpama, keme mẹ rẹ jariẹ lele ahwo t’ẹme yọ ividio e vọ riẹ nọ me re rri, dede nọ omarai kpobi i fo ho.” Re Jon ọ sai fi ẹbẹbẹ na kparobọ, o te ru ekọmputa na fihọ oghẹrẹ nọ ekọmputa na ọvo o re ro fu evaọ okenọ ọyomariẹ o fihọ nọ o re ro kiẹzẹ.—Se Ẹfẹsọs 5:15, 16.

5, 6. (a) Owha-iruo vẹ esẹgbini i wo kpahe emọ rai? (b) Ẹvẹ esẹgbini a sai ro fi obọ họ kẹ emọ rai salọ emamọ egbẹnyusu?

⁵ Esẹgbini, orọnikọ wha rẹ ta oware kpobi nọ emọ rai i re ru kẹ ai hi, rekọ wha re muẹrohọ oghẹrẹ nọ a be rehọ ekọmputa ruiruo. Wha kẹ ae uvẹ hẹ re a rri ighe ọfariẹ, erozaha-ozighi, iruẹru imizi, hayo mu ekpehre usu evaọ ekọmputa fikinọ wha gwọlọ nọ a kpokpo owhai hi. Whọ tẹ kẹ ae uvẹ, a sae ta nọ, ‘Oware nọ ma bi ru na o thọ họ jabọ nọ ọsẹgboni mai a rọ kẹ omai uvẹ na.’ O rrọ owha-iruo rai esẹgbini re wha thọ emọ rai no oware kpobi nọ o rẹ sae hẹriẹ usu rai kugbe Jihova, makọ enọ e kpako te izoge no. Makọ erao dede a rẹ thọ emọ rai no enwoma. Roro epanọ adaka o re dhuaro te nọ ohwo jọ o te bi kpokpo emọ riẹ.—Rri Hosia 13:8.

⁶ Fi obọ họ kẹ emọ ra mu usu kugbe inievo Ileleikristi nọ e be riẹ ru evaọ ukoko na. Rekọ o thọrọ owhẹ ẹro ho, emọ ra e gwọlọ nọ whọ hae jọ kugbe ai. Fikiere ruẹrẹ oke fihọ nọ wha rẹ rọ zaharo kugbe, ru iruo kugbe je ru eware sa-sa nọ i re ru owhai ‘si kẹle Jihova.’ *

7. Fikieme mai kpobi rọ gwọlọ omokpokpọ?

⁷ Ẹvẹ oma ra? Onọ nana o rẹ fere oware jọ via, onọ o be kẹ ahwo-akpọ kpobi uye nẹnẹ. Fikinọ ọsẹgboni ọsosuọ mai a k’uvẹ re Setan ọ hẹriẹ usu rai kugbe Jihova, o soriẹ nọ mai kpobi ma be rọ mọ. Setan ọ be rọ ẹyao ru ẹjiroro riẹ gba, keme nọ ma tẹ be mọ o rẹ jọ bẹbẹ re ma gọ Jihova. Yọ ma te whu, ma rẹ sae gbẹ gọ Jihova vievie he. (Ol. 115:17) Fiki onana, ma rẹ gwọlọ daoma kpobi re ma ruẹ nọ ma wo omokpokpọ. * Yọ u fo nọ ma re wo ọdawẹ kẹ inievo mai nọ oma o ga ha gbe enọ i wo oghẹrẹ ebẹbẹ efa.

8, 9. (a) Eme u re fi obọ họ kẹ omai nọ ma gbẹ rọ dhogbo vrẹta ha kpahe epanọ ma re ro wo omokpokpọ? (b) Eme eva-ewerọ o rẹ sai ru k’omai?

 ⁸ Rekọ u wuzou gaga nọ ma rẹ dhogbo vrẹta ha kpahe epanọ ma re ro wo omokpokpọ. Ọwhọ nọ inievo jọ a be rọ ta kpahe oghẹrẹ emu, hayo ibi-imu gbe usiwo-imu nọ a ta nọ e rẹ kẹ omokpokpọ o tubẹ ga vi ọwhọ nọ a be rọ ta usiuwoma Uvie na. A rẹ sai roro nọ a be rọ enẹ fi obọ họ kẹ amọfa. O tẹ make rrọ ere, u fo ho re a jọ obọ Ọgwa Uvie hayo okokohọ whowho eware nọ a roro nọ e rẹ kẹ omokpokpọ hayo eware emuosẹ, makọ taure a te ti muhọ hayo nọ a te kuhọ no. Fikieme?

⁹ Oware nọ ma be rọ fiki riẹ kuomagbe họ, re ma wuhrẹ kpahe Jihova je ru oghọghọ mai ga viere, onọ o rrọ abọ jọ ubi ẹzi na. (Gal. 5:22) Nọ ma tẹ be ta kpahe eware nọ ma fodẹ na evaọ etoke omakugbe mai, te a nọ omai hayo a nọ omai hi, o rẹ sae kpọ iroro mai no ẹjiroro nọ ma ro kokohọ na, je ru nọ amọfa nọ a bi muẹrohọ onana a gbẹ rọ wereva ha. (Rom 14:17) Oghẹrẹ nọ ohwo kpobi ọ gwọlọ ro wo omokpokpọ yọ ẹme obọriẹ. U te no ere no, uvumọ ohwo o wo umu nọ u re siwi ẹyao kpobi hi. Makọ edọkita nọ ọ mae riẹ kpahe usiwo-imu dede ọ rẹ who, mọ, o ve je whu. Yọ orọnikọ ma tẹ be ruawa vrẹta kpahe epanọ ma re ro wo omokpokpọ ma jẹ rria tọ họ. (Luk 12:25) Evaọ abọdekọ riẹ, “eva-ewerọ yọ emamọ umu.”—Itẹ 17:22.

10. (a) Oghẹrẹ erru vẹ Jihova o bi rri? (b) Oke vẹ ma ti ro wo uvi omokpokpọ?

¹⁰ Epọvo na re, u fo re ma roro kpahe oghẹrẹ nọ ma sae rọ rẹrote ugboma mai. Rekọ u fo ho re ma dhogbo vrẹta kpahe epanọ ma re ro si oka owho kpobi no oma mai. Eka itieye na i re dhesẹ nọ ohwo ọ kpako no evaọ iroro, o wo adhẹẹ, o te je wo orimuo. Wọhọ oriruo, Ebaibol na ọ ta nọ: “Eza uzou yọ etu uvie adhẹwẹ; ọriẹruo a ro wo i.” (Itẹ 16:31) Ere Jihova o bi rri omai, yọ epọvo na u fo nọ ma re rri omamai re. (Se 1 Pita 3:3, 4.) Nọ o rrọ ere na, kọ u fo re ma jọ ẹsipito bẹre oma hayo rehọ usiwo-imu jọ nọ o rẹ sae wha enwoma se omai fikinọ ma gwọlọ erru? “Evawere ỌNOWO na” họ oware nọ o rẹ kẹ erru nọ o mai woma kpaobọ, nọ ohwo ọ tẹ make kpako no hayo nọ ọ tẹ be mọ. (Neh. 8:10) Evaọ akpọ ọkpokpọ nọ ọ be tha na ọvo ma te jọ wo omokpokpọ gbe erru ọmoha. (Job 33:25; Aiz. 33:24) Bọo oke yena, areghẹ gbe ẹrọwọ nọ ma re wo ghelọ epanọ oma mai o rrọ enẹna kẹhẹ u ti fi obọ họ kẹ omai si kẹle Jihova vi epaọ ọsosuọ.—1 Tim. 4:8.

11. Ẹvẹ ugho o sai ro su ohwo thabọ no Jihova?

¹¹ Ugho u yoma ha, yọ o thọ họ nọ a tẹ be rọ emamọ edhere wo ugho. (Ọtausi. 7:12; Luk 19:12, 13) Rekọ, ma te wo “uyoyou kpahe igho” u re su omai thabọ no Jihova. (1 Tim. 6:9, 10) “Awa akpọ na ọruọ” kpahe eware eyero akpọ o sai ru omai kie no ukoko na. Yọ “eviẹhọ efe” o rẹ sai ru ohwo roro thọ, inọ efe ọ rẹ kẹ uvi evawere gbe omofọwẹ. (Mat. 13:22) Jesu ọ ta vevẹ nọ “ohwo ọvo” ọ sae jọ odibo kẹ Ọghẹnẹ gbe efe oke ovona ha.—Mat. 6:24.

12. Oghẹrẹ ekọ efe ọkpakpata vẹ e riẹ nẹnẹ, kọ ẹvẹ ma sae rọ whaha ae?

¹² Isiuru egaga kpahe ugho o rẹ sae lẹliẹ omai ru oware uyoma. (Itẹ 28:20) Isiuru efe ọkpakpata o lẹliẹ ahwo buobu duomahọ edhọ-ifio no, yọ amọfa a duomahọ oghẹrẹ ekiọthuọ nọ ohwo ọ rẹ rọ gadiẹ kpehru lele epanọ ọ rehọ ahwo ze eki na te, yọ inievo nọ e ro riẹ no a bi tube si inievo efa ruọ okọ nana. A viẹ amọfa họ wọ igho fihọ ekọ jọ no avọ irẹro nọ a ti wo erere buobu. Whọ k’uvẹ re a fi owhẹ iwhayo fiki uvou-uthethe he. Rri otọ mu.  Who te viẹro ku edhere jọ nọ a vuẹ owhẹ nọ whọ sai ro fe idudhe, riẹ nọ irekọ jọ e ginẹ riẹ.

13. Ẹvẹ Jihova ọ gwọlọ nọ ma rri ugho?

¹³ Ma tẹ rọ “Uvie [Ọghẹnẹ] gbe ẹrẹreokie riẹ” karo, Jihova ọ te ghale omai nọ ma be daoma ru umutho eware nọ ma sae rọ rẹrote omamai na. (Mat. 6:33; Ẹf. 4:28) Jihova ọ gwọlọ nọ ma wezẹ hẹ nọ ma tẹ rrọ iwuhrẹ evaọ obọ Ọgwa Uvie ẹsejọhọ fikinọ ma ru iruo gahrọ ma te ti te obei, yọ ọ gwọlọ nọ ma jọ obei ruawa epanọ ma ti ro wo ugho ho. Ahwo buobu a roro nọ a tẹ rehọ oke rai kpobi le ugho enẹna a ti ro yeri emamọ uzuazọ evaọ obaro. Yọ ere ọvona a be tuduhọ emọ rai awọ nọ a ru re. Jesu ọ ta nọ iroro yena e thọ. (Se Luk 12:15-21.) Onana o rẹ kareghẹhọ omai Gehazi, ọnọ o je roro nọ ọ sai le isiuru uvo-uthe riẹ je wo emamọ usu kugbe Jihova oke ovona.—2 Iv. 5:20-27.

14, 15. Fikieme u gbe fo ho re ma fi eva họ efe akpọ na? Kẹ oriruo.

¹⁴ A ta nọ u wo oghẹrẹ ugo jọ nọ o re kie fihọ ame jẹ da ame whu fikinọ ọ rẹ rọwo si obọ no eri nọ ọ wọ nọ ọ gbẹdẹ vi ei hi. Kọ oware utiona o sae via kẹ Oleleikristi? Ọkpako ukoko jọ nọ a re se Alex ọ ta nọ: “Me re mu ugho raha ha, mẹ tẹ yẹ udẹ no amakpe bu hrọ, me re zihe onọ ukiọkọ fihọ iẹe eva.” Rekọ Alex o duomahọ oghẹrẹ ekiọthuọ jọ avọ irẹro inọ onana u ti fi obọ họ kẹe no iruo nọ ọ jọ ọ vẹ te ruọ iruo ọkobaro. O te muọ ekiakiẹ họ eru kpahe ekiọthuọ nana gbe oghẹrẹ efa nọ e riẹ. Kẹsena o te muọ igho nọ o koko gbe efa nọ o momo họ efihọ eki na, fikinọ ahwo nọ a riẹ kpahe eki na a ta kẹe nọ o ti wo erere buobu. Rekọ ukpoye, eki na o te kie. Alex ọ ta nọ: “Mẹ gwọlọ rọ oghẹrẹ kpobi wo igho mẹ zihe ze, fikiere me te je roro nọ me te gbe thihakọ evaọ eki na igho mẹ i ti kpozi.”

¹⁵ Evaọ emerae buobu, epanọ Alex o re ro wo igho riẹ zihe ze ọvo o je roro kpahe. O jọ bẹbẹ kẹe re ọ tẹrovi iruẹru ukoko na, yọ ọ jẹ sae wezẹ gbe he. Dede na yọ eki na o bi woma ha. Igho Alex kpobi e ruọ ame, uwhremu na ọ tẹ zẹ uwou riẹ. Alex ọ ta nọ: “Mẹ lẹliẹ uviuwou mẹ reoja.” Rekọ onana u wuhrẹ i rie oware jọ nọ u wuzou gaga. Ọ ta nọ: “Enẹna u mu omẹ ẹro no inọ u re kiekpe ohwo kpobi nọ ọ rẹroso ekwakwa efe akpọ Setan.” (Itẹ 11:28) Evaọ uzẹme, nọ ma tẹ rẹroso igho nọ ma koko, eware nọ ma ru fihotọ, hayo epanọ ma riẹ okọ ẹkọ te yọ u dhesẹ nọ ma be rẹroso Setan, “ọghẹnẹ akpọ nana.” (2 Kọr. 4:4; 1 Tim. 6:17) Alex o ru uzuazọ riẹ lọhọ no enẹna ‘fiki usiuwoma’ na. Whọ tẹ nọ Alex, ọ rẹ vuẹ owhẹ nọ onana o wha evawere sei avọ uviuwou riẹ no, yọ u ru rai si kẹle Jihova vi epaọ ọsosuọ no.—Se Mak 10:29, 30.

16. Fikieme eva e be rọ were omai, kọ eme ọ rẹ sae via nọ ma gbẹ yọroma ha?

¹⁶ Eva e be were omai gaga nọ mai yọ Isẹri Jihova. (Jeri. 9:24) Nọ ma te rri onana wọhọ uvẹ-ọghọ u re fi obọ họ k’omai jẹ emamọ iroro je ru nọ ma gbe ro rri izi Ọghẹnẹ jeve jeve he. Rekọ u fo nọ ma rẹ yọroma re ma gbẹ rọ fiki omovia rẹroso eriariẹ obọmai hi, keme ere oruo o rẹ hẹriẹ usu nọ ma wo kugbe Jihova.—Ol. 138:6; Rom 12:3.

17, 18. (a) Kẹ oriruo ahwo jọ nọ a wo omaurokpotọ gbe enọ i wo omovia evaọ Ebaibol na. (b) Ẹvẹ oniọvo-ọmọzae jọ ọ rọ whaha omovia nọ o jẹ te hẹriẹ usu riẹ kugbe Jihova?

¹⁷ Iriruo ahwo nọ i wo omovia gbe enọ i wo omaurokpotọ e rrọ Ebaibol na. Devidi Ovie na ọ rẹroso Jihova kẹ ọkpọvio, yọ Jihova ọ ghale riẹ. (Ol. 131:1-3) Rekọ Jihova o hrẹ Nebukadneza avọ Bẹlsheza nọ i wo omovia kpotọ. (Dan. 4:30-37; 5:22-30) Evaọ oke mai na re, eware jọ e rẹ  sae via nọ o gwọlọ nọ ma jo dhesẹ omaurokpotọ. Odibo oruiruo jọ nọ ọ rrọ ikpe ọgbagbivẹ nọ a re se Ryan, ọ kwa kpohọ ukoko ofa. Ryan ọ ta nọ: “Me je rẹro nọ u ti kri hi re a tẹ r’omẹ mu ọkpako, rekọ ukpe soso o vrẹ yọ a r’omẹ mu hu.” Kọ u fo re eva e dha Ryan inọ ekpako ukoko na a bi rri rie vo? Kọ ọ te siọ iwuhrẹ ba ẹnya, re ọ rọ ere kẹ omovia uvẹ re o hẹriẹ usu riẹ kugbe Jihova avọ ibe Ileleikristi riẹ? Otẹrọnọ whẹ, eme whọ hae ru?

¹⁸ Ryan ọ ta nọ: “Me se izoẹme kpobi nọ e ta kpahe oware nọ ohwo o bi rẹro riẹ nọ u te rie obọ họ evaọ ebe ukoko na.” (Itẹ 13:12) O fibae nọ: “Mẹ tẹ te ruẹ nọ u fo re me wo omaurokpotọ avọ ithihakọ. O gwọlọ nọ mẹ rẹ kẹ Jihova uvẹ re o wuhrẹ omẹ.” Ryan o te si iroro no uvẹ-iruo ọkpako, bi fi ọbọ họ kẹ amọfa evaọ ukoko na gbe usiuwoma ota. U kri hi, o te mu iwuhrẹ Ebaibol buobu họ eru. Uwhremu na ọ ta nọ: “Me rẹro riẹ vievie he nọ a r’omẹ mu ọkpako evaọ ukpe ovo gbe ubro nọ u lele i rie, mẹ kpairoro vrẹ uvẹ-iruo ọkpako na no vẹre keme mẹ be reawere usiuwoma ota mẹ.”—Se Olezi 37:3, 4.

19, 20. (a) Ẹvẹ ma sae rọ ruẹ nọ iruẹru ikẹdẹ kẹdẹ e hẹriẹ usu mai kugbe Jihova ha? (b) Iriruo amono nọ a si kẹle Jihova ma rẹ sae rọ aro kele?

¹⁹ Eware ihrẹ nọ ma jọ uzoẹme nana avọ onọ o vrẹ ta kpahe na e nwane thọ họ. Eva e be were omai fiki uvẹ-ọghọ nọ ma rọ rrọ idibo Jihova. Evawere uviuwou gbe omokpokpọ yọ obọdẹ okẹ nọ u no obọ Jihova ze. Ma ruẹ nọ iruo gbe ugho e rẹ sai fi obọ họ k’omai rẹrote ẹgwọlọ mai. Ma ruẹ re nọ arozaha omosasọ gbe eware ekpokpọ nọ a bi ku ze i w’iruo gaga k’omai. Rekọ, ma te bi le eware nana vrẹta hayo kẹ ae uvẹ re e rehọ oke egagọ mai, o rẹ sae hẹriẹ usu mai kugbe Jihova.

²⁰ Ababọ avro, oware nọ Setan ọ be gwọlọ oye. Rekọ whọ sai ru nọ oware utioye o gbẹ rọ via k’owhẹ avọ ahwo uviuwou ra ha. (Itẹ 22:3) Si kẹle Jihova re whọ jọ kugbei. Iriruo buobu e rrọ Ebaibol na nọ i re fi obọ họ kẹ omai ru ere. Enọk avọ Noa a “lele Ọghẹnẹ nya.” (Emu. 5:22; 6:9) Mosis “o thihi akọ wọhọ [ẹsenọ ọ be] ruẹ ọ nọ a rẹ ruẹ hẹ.” (Hib. 11:27) Ọghẹnẹ o fi obọ họ kẹ Jesu ẹsikpobi keme kẹse kẹse Jesu o re ru oware nọ o rẹ were Ọsẹ riẹ. (Jọn 8:29) Rọ aro kele iriruo itieye. “Wha hẹ ghọghọ ẹsikpobi, wha he dhe ẹlẹlẹ, wha kẹ iyere eva eware kpobi.” (1 Tẹs. 5:16-18) Whọ k’uvẹ vievie he re oware jọ o hẹriẹ usu ra kugbe Jihova.