1-3. (a) Fikieme Joshua ọ rọ rrọ emamọ oriruo ohwo nọ ọ salọ oware nọ u fo evaọ uzuazọ? (b) Nọ iroro e tẹ be bẹ omai ẹjẹ, eme u fo nọ ma rẹ kareghẹhọ?

ẸME na “salọ” o wo ẹgba gaga. Ohwo nọ uvẹ ẹsalọ u rovie fihọ kẹ o wo udu nọ ọ rẹ rọ salọ oghẹrẹ nọ ọ gwọlọ yeri uzuazọ riẹ. Wọhọ oriruo, ma rehiẹe nọ ohwo jọ ọ rrọ edhere nya, nọ o te oria jọ ọ tẹ ruẹ nọ edhere na o wo ada ivẹ. Kọ ọvẹ ọ te wẹriẹ? Otẹrọnọ ohwo na ọ riẹ obonọ ọ be nya, ọjọ evaọ usu idhere ivẹ na o ti su ei kpohọ obonọ ọ be nya, ọnọ o kiọkọ o ve su ei thabọ no oria na.

² Ebaibol na ọ ta kpahe ahwo buobu nọ a rẹriẹ ovao dhe oware utiona. Wọhọ oriruo, Keni o wo uvẹ nọ ọ rẹ rọ salọ inọ ọ rẹ kpọ hayo ru lele ofu nọ ọ riẹe eva. (Emu. 4:6, 7) Joshua o wo uvẹ nọ ọ rẹ rọ salọ sọ ọ rẹ gọ Jihova Ọghẹnẹ uzẹme na hayo eghẹnẹ erue. (Jos. 24:15) Joshua ọ gwọlọ si kẹle Jihova, fikiere ọ tẹ salọ edhere nọ o re fi obọ họ kẹe nyate utee nana. Keni o wo utee utiona ha, fikiere ọ tẹ salọ edhere nọ o si rie thabọ no Jihova.

³ Ẹsejọ iroro e rẹ bẹ omai ẹjẹ. Nọ o tẹ via ere, kareghẹhọ nọ utee ra họ epanọ who re ro ru oware nọ o rẹ wha orro se Jihova ẹsikpobi, jẹ whaha oware kpobi nọ u re si owhẹ thabọ noi. (Se Ahwo Hibru 3:12.) Evaọ uzoẹme nana gbe onọ o rrọ aro na, ma te ta kpahe eware ihrẹ jọ evaọ uzuazọ nọ u fo nọ ma rẹ jọ yọroma re oware ovo o siọ usu mai ba ẹhẹriẹ no Jihova.

4. Fikieme u ro wuzou re ma ru iruo?

⁴ O rrọ owha-iruo Ileleikristi kpobi re a rẹrote omarai gbe iviuwou rai. Ebaibol na ọ ta nọ otẹrọnọ ohwo jọ ọ gwọlọ rẹrote uviuwou riẹ hẹ, ohwo otiọye o yoma vi ohwo nọ ọ rọwo ho. (2 Tẹs. 3:10;  1 Tim. 5:8) Avro ọ riẹ hẹ, ma re ru iruo nọ ma rẹ rọ rẹrote omamai, rekọ ma gbẹ yọroma ha, iruo e rẹ sae hẹriẹ usu mai kugbe Jihova. Evaọ oghẹrẹ vẹ?

5. Eme u fo nọ ma re roro kpahe taure ma tẹ te jẹ iruo rehọ?

⁵ Ma rehiẹe nọ whọ be gwọlọ iruo. Otẹrọnọ whọ rrọ oria nọ a rẹ jọ kake ruẹ iruo ho, ẹsejọhọ whọ te gwọlọ ru oghẹrẹ iruo kpobi nọ i te owhẹ obọ. Kọ otẹrọnọ oghẹrẹ iruo itieye na e wọso izi Ọghẹnẹ? Kọ otẹrọnọ iruo na e te hae rehọ oke egagọ ra hayo ru nọ who ti gbe ro wo oke kẹ ahwo uviuwou ra ha? Kọ who ti ru iruo itieye na ghele, inọ ukpọ ababọ who re kru ọkpọ? Kareghẹhọ nọ whọ tẹ salọ edhere ọthọthọ, u re su owhẹ thabọ no Jihova. (Hib. 2:1) Whọ tẹ be gwọlọ iruo hayo kiẹ iruo nọ whọ rrọ obọnana riwi sọ i kiehọ, ẹvẹ whọ sae rọ jẹ emamọ iroro?

6, 7. (a) Ẹjiroro sa-sa vẹ o rẹ sae lẹliẹ ahwo ru iruo? (b) Utee vẹ u ti si owhẹ kẹle Jihova, kọ fikieme?

⁶ Wọhọ epanọ ma ta evaọ emuhọ na, kareghẹhọ oria nọ whọ be nya. Nọ omara nọ, ‘Bovẹ mẹ gwọlọ nọ iruo na hayo utee nọ me bi le na u su omẹ kpohọ?’ Otẹrọnọ ẹjiroro nọ who bi ro ru iruo họ re whọ sae rẹrote omara gbe uviuwou ra evaọ egagọ Jihova, o ti fi obọ họ k’owhẹ. (Mat. 6:33) Nọ eware e tẹ rrọ gaga k’owhẹ hayo nọ a te si owhẹ no iruo, oware ovo o rẹ bẹ Jihova eruo ho, o ti fi obọ họ k’owhẹ. (Aiz. 59:1) “Ọ riẹ epanọ o re ro siwẹ ahwo-Ọghẹnẹ no edawọ.”—2 Pita 2:9.

⁷ Kọ otẹrọnọ efe who bi le? Ẹsejọhọ who ti gine fe. Rekọ, whọ tẹ maki fe, kareghẹhọ nọ efe otiọye o te gwọlọ oware jọ mi owhẹ, oware nọ whọ te gwọlọ ru hu. (Se 1 Timoti 6:9, 10.) Nọ whọ tẹ be rọ uzuazọ ra le efe gbe itee akpọ na efa u re ru owhẹ kẹnoma no Jihova.

8, 9. Eme u fo nọ esẹgbini a re roro kpahe evaọ ẹme iruo? Ru ei vẹ.

⁸ Whọ tẹ rrọ ọsẹ hayo oni, hai roro kpahe oghẹrẹ nọ oriruo ra ọ rẹ sai kpomahọ emọ ra. Eme emọ ra a be ruẹ nọ whọ rọ karo, itee akpọ nọ who bi le manikọ usu ra kugbe Jihova? Nọ a tẹ ruẹ nọ ọkwa, okpodẹ, gbe efe họ eware nọ whọ rọ karo, kọ a gbẹ te rọ aro kele owhẹ nya edhere yena nọ o re su kpohọ enwoma na? Kọ onana u gbe ti ru nọ emọ ra a gbẹ te rọ k’owhẹ adhẹe nọ o fo ho? Uzoge oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ ta nọ: “Okenọ mẹ jọ ọmaha, me muẹrohọ nọ ọsẹ mẹ o wo oke kẹ oware ofa ha ajokpaọ iruo riẹ ọvo. Oke ọsosuọ, me je roro nọ o bi ru ere fikinọ ọ gwọlọ rẹrote omai ahwo uviuwou na ziezi. Rekọ anwọ ikpe jọ ze na, me bi muẹrohọ oware ofa. Ọ be raha oke riẹ kpobi kẹ iruo na jẹ dẹ ikpeware ziọ uwou na viukpọ umutho eware nọ ma gwọlọ. Onana u ru nọ a rọ riẹ uviuwou mai wọhọ ahwo nọ a fe gaga viukpọ ahwo nọ a rẹ tuduhọ amọfa awọ rọ iruo Uvie na karo. A tẹ ta nọ mẹ salọ, obọ nọ ọsẹ mẹ o re fi họ k’omẹ wo ẹnyaharo evaọ ukoko na o were omẹ vi igho riẹ.”

⁹ Esẹgbini, wha rọ fiki eware akpọ nọ wha bi le kẹnoma no Jihova ha. Rọ uruemu dhesẹ kẹ emọ ra nọ emamọ usu kugbe Jihova họ efe nọ ọ mai woma nọ ohwo o re le, orọnikọ ekwakwa akpọ na ha.—Mat. 5:3.

10. Eme u fo nọ uzoge o re roro kpahe nọ ọ tẹ be jiroro oware nọ o ti ru evaọ uzuazọ?

¹⁰ Whọ tẹ rrọ uzoge nọ o bi roro kpahe oware nọ o ti ru evaọ uzuazọ, ẹvẹ whọ sae rọ jẹ emamọ iroro? Wọhọ epanọ ma ta no na, u fo nọ whọ riẹ obonọ whọ be nya. Kọ ewuhrẹ gbe iruo nọ whọ gwọlọ duomahọ na e te kẹ  owhẹ uvẹ rọ iruo Uvie na karo manikọ i ti ru owhẹ kẹnoma no Jihova? (2 Tim. 4:10) Kọ utee ra họ re whọ rọ aro kele ahwo nọ eva e rẹ were nọ igho nọ a wo fihọ ebanke gbe ekwakwa efe rai i te bi vihọ je wo ọkora nọ o gbẹ rrọ ere he? Manikọ who ti wo ọkpọ evaifihọ Devidi, ọnọ o kere nọ: “Mẹ jọ ọmaha, enẹna mẹ who uno; dede na mẹ te ruẹ okiẹrẹe nọ a se he, hayo kọ emọ riẹ e jẹ yare re a tẹ re he.” (Ol. 37:25) Kareghẹhọ nọ idhere ivẹ e riẹ, ọjọ o re su owhẹ thabọ no Jihova, ọnọ o kiọkọ o re su owhẹ kpohọ uzuazọ nọ o mai woma. (Se Itẹ 10:22; Malakae 3:10.) Ovẹ who ti lele? *

11. Eme Ebaibol ọ ta kpahe arozaha gbe eware ẹkeriotọ, rekọ eme u fo nọ ma rẹ kareghẹhọ?

¹¹ Ebaibol na ọ wọso omawere he, yọ o rri arozaha gbe eware ẹkeriotọ wọhọ oke oraha kufiẹ hẹ. Pọl o kere se Timoti nọ: “Oma nọ [a rẹ jaja, NW] u wo erere jọ kẹ oma na.” (1 Tim. 4:8) Ebaibol na ọ tubẹ ta nọ u wo “oke jọ nọ a rọ hwẹ” gbe “oke jọ nọ a re ro gbe ile,” o tẹ jẹ ta nọ u woma re a serihọ. (Ọtausi. 3:4; 4:6) Rekọ whọ gbẹ yọroma ha, arozaha gbe ẹkeriotọ omawere e rẹ sae hẹriẹ usu ra avọ Jihova. Oghẹrẹ vẹ? Evaọ idhere ivẹ, onọ whọ salọ gbe oke nọ o be rehọ mi owhẹ.

12. Eme u fo nọ who roro kpahe nọ whẹ tẹ be salọ oghẹrẹ arozaha gbe eware ẹkeriotọ?

¹² Orọ ọsosuọ, roro kpahe onọ whọ salọ. Jọ u mu owhẹ ẹro nọ u wo eghẹrẹ arozaha gbe eware ẹkeriotọ nọ i fo. Rekọ uzẹme na họ, arozaha gbe eware ẹkeriotọ buobu i re ru ahwo wo isiuru kẹ eware nọ e rẹ dha Ọghẹnẹ eva, eware wọhọ ozighi, iruẹru imizi, gbe igberẹ-ibro. Fikiere u fo nọ who fi ẹro h’otọ kẹ oghẹrẹ arozaha gbe eware ẹkeriotọ nọ who re duomahọ. Enọ jọ nọ u fo nọ whọ rẹ nọ omara họ, Oghẹrẹ vẹ u bi kpomahọ owhẹ? Kọ o be wọ owhẹ ru ozighi, wo uruemu oma-hrowo hayo họre kẹ orẹwho ra? (Itẹ 3:31) Kọ o be lẹliẹ owhẹ raha igho buobu? Kọ o sai ru amọfa zoruẹ? (Rom 14:21) Oghẹrẹ ahwo vẹ arozaha gbe eware ẹkeriotọ nọ whọ salọ e be lẹliẹ owhẹ kuomagbe?  (Itẹ 13:20) Kọ o be hae lẹliẹ owhẹ gwọlọ ru oware uyoma?—Jem. 1:14, 15.

13, 14. Fikieme u ro fo nọ who roro kpahe oke nọ whọ rẹ raha fihọ arozaha eriosehọ?

¹³ Orọ avivẹ, roro kpahe epanọ whọ be raha oke fihọ arozaha gbe eware ẹkeriotọ omawere te. Nọ omara nọ, ‘Kọ mẹ be raha oke fihọ eware eriosehọ te epanọ me gbe bi ro wo oke kẹ usiuwoma ota gbe iruẹru ukoko na efa ha?’ Whọ tẹ be raha oke ga hrọ fihọ arozaha gbe eware ẹkeriotọ, eriosehọ na ọ gbẹ te k’owhẹ evawere te epanọ whọ gwọlọ họ. Uzẹme riẹ họ, nọ ohwo ọ tẹ raha umutho oke kẹ eriosehọ ọ jẹ mae reawere riẹ. Fikieme? Udu u re gbe brukpei hi keme oke yena yọ ọ riẹ nọ o ru eware nọ e mae wuzou no.—Se Ahwo Filipai 1:10, 11.

¹⁴ Dede nọ o rẹ sae wọhọ nọ ohwo ọ tẹ be raha oke buobu evaọ arozaha gbe ẹkeriotọ omawere ẹsiẹe ọ mae rọ were eva, oyena o rẹ hẹriẹ usu nọ ohwo o wo kugbe Jihova. Oware utiona o via kẹ Kim, uzoge oniọvo-ọmọtẹ nọ ọ rrọ ikpe udhe. Ọ ta nọ: “Mẹ jẹ hae kpohọ arozaha omakugbe kpobi. Edisoi-oka, Ẹdẹ-ọmaha gbe Ẹdoka ọ jẹ hae vrẹ hẹ ababọ omakugbe obọdẹ jọ nọ o rẹ jariẹ. Rekọ enẹna mẹ ruẹ no inọ eware efa buobu e riẹ nọ e mae wuzou nọ u fo nọ me re ru. Enẹna nọ mẹ rrọ ọkobaro na, mẹ rẹ kpama ighọjọ ezeza ohiohiẹ re mẹ wọ kẹ usiuwoma ota, fikiere mẹ rẹ sae jọ arozaha omakugbe te ughọjọ ovo hayo ivẹ aso ho. Mẹ riẹ nọ arozaha omakugbe kpobi ọ thọ họ, rekọ o rẹ sae kpọ ovao ohwo no egagọ Ọghẹnẹ. Fikiere o gwọlọ nọ ohwo o re fi oma họ ae gahrọ họ.”

15. Ẹvẹ esẹgbini a sai ro fi obọ họ kẹ emọ rai reawere arozaha omawere?

¹⁵ O rrọ owha-iruo esẹgbini re a rẹrote omarai gbe emọ rai evaọ oware kpobi. Onana o kẹre te eware ẹkeriotọ omawere. Whọ tẹ rrọ ọsẹ hayo oni, whọ whaha emọ ra eware ẹkeriotọ omawere kpobi hi. Evaọ oke ovona, daoma whaha enọ i fo ho. (1 Kọr. 5:6) Who te rri mu ziezi, whọ sae ruẹ arozaha gbe eware ẹkeriotọ nọ ahwo uviuwou ra a rẹ sai ru nọ o rẹ ginẹ kẹ evawere. * Ere whẹ avọ uviuwou ra wha te rọ salọ edhere nọ o re si owhai kẹle Jihova.

16, 17. Eme ọ wha uweri se esẹgbini buobu no, kọ ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Jihova ọ riẹ epanọ o rẹ ginẹ da te?

¹⁶ Usu nọ o rrọ udevie ọsẹ hayo oni avọ ọmọ o kpekpe te epanọ Jihova ọ rọ rehọ iẹe dhesẹ oghẹrẹ uyoyou nọ o wo kẹ idibo riẹ. (Aiz. 49:15) Fikiere o rẹ sae ginẹ da nọ a te si ohwo jọ no ukoko evaọ uviuwou. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a si ọmọ riẹ no ukoko ọ ta nọ: “O k’omẹ uweri gaga, mẹ jẹ nọ omamẹ nọ, ‘Fikieme o ro kiuke ku Jihova?’ Udu u je brukpe omẹ, mẹ fo omamẹ.”

¹⁷ Jihova ọ riẹ epanọ o be da owhẹ te. ‘O da riẹ gaga’ okenọ ọzae-avọ-aye ọsosuọ a ghẹmeeyo kẹe, yọ epọvo na o jariẹ oma re okenọ ahwo oke Noa a wo ọkpọ uruemu ovona. (Emu. 6:5, 6) O rrọ bẹbẹ re ohwo nọ a ri si ohwo uviuwou riẹ no ukoko ho ọ riẹ epanọ oware na o rẹ da te. Ghele na, u fo ho re ekpehre uruemu ohwo uviuwou mai nọ a si no ukoko u ru omai hẹriẹ oma no Jihova. Rekọ ẹvẹ ma sai ro thihakọ edada riẹ nọ a te si ohwo uviuwou mai no ukoko?

18. Fikieme u gbe fo ho re esẹgbini a fo omarai nọ a te si ọmọ rai no ukoko?

¹⁸ Whọ fo omara kẹ oware nọ o via  na ha. Jihova ọ kẹ ahwo akpọ kpobi ufuoma nọ a rẹ rọ salọ onọ a gwọlọ ru, yọ ohwo kpobi nọ ọ roma mudhe jẹ họ-ame no “ọvuọ uye riẹ ọ rẹ te wha.” (Gal. 6:5) Orumuomu na Jihova ọ te nọ unu kpahe oware nọ o ru, orọnikọ whẹ hẹ. (Izik. 18:20) Whọ fo amọfa gbe he. Wo adhẹẹ kẹ ọruẹrẹfihotọ ọwhọkuo ukoko Jihova. Wọso Ukumuomu na, orọnikọ ekpako nọ e be sẹro ukoko na ha.—1 Pita 5:8, 9.

19, 20. (a) Eme esẹgbini nọ a si emọ rai no ukoko a rẹ sai ru ro thihakọ ẹdada na? (b) Eme a rẹ sai rẹro riẹ?

¹⁹ Evaọ abọdekọ riẹ, who te wo ẹgo fihọ eva kpahe ekpako na, onana u ti ru owhẹ kẹnoma no Jihova. Evaọ uzẹme, oware nọ u re fi obọ họ kẹ ohwo uviuwou ra nọ a si no ukoko họ, nọ ọ tẹ ruẹ nọ who you Jihova vi ọyomariẹ. Re whọ sai fi ẹbẹbẹ na kparobọ, kru oma ga evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Whọ hẹriẹ oma no ibe inievo Ileleikristi ra ha. (Itẹ 18:1) Ta ẹme na kẹ Jihova evaọ olẹ. (Ol. 62:7, 8) Whọ gwọlọ edhere jọ nọ who re ro kuomagbe ohwo uviuwou ra nọ a si no ukoko ho, wọhọ oriruo, ẹme-ọtakugbe evaọ ifonu. (1 Kọr. 5:11) Duomahọ iruẹru ukoko na. (1 Kọr. 15:58) Oniọvo-ọmọtẹ nọ a si ọmọ riẹ no ukoko na ọ ta nọ: “Mẹ riẹ nọ o gwọlọ nọ me re w’abọ ziezi evaọ egagọ Jihova, re mẹ sai kruga evaọ ukoko na, nọ ọmọtẹ mẹ o je zihe bru Jihova ze mẹ vẹ sai fi obọ họ kẹe kruga.”

²⁰ Ebaibol na ọ ta nọ uyoyou “u re rẹro eware kpobi.” (1 Kọr. 13:4, 7) O thọ họ re who rẹro nọ ohwo uviuwou ra nọ a si no ukoko o ti zihe ze. Kukpe kukpe ahwo buobu nọ a si no ukoko vẹre a bi kurẹriẹ je zihe ze. Jihova o bi fi iruthọ rai họ eva ha. Ukpoye, ọ vọ avọ “erọvrẹ.”—Ol. 86:5.

21, 22. Ẹvẹ whọ gba riẹ mu nọ whọ te rehọ ufuoma ẹsalọ ra ru iruo?

²¹ Jihova ọ kẹ ahwo-akpọ ufuoma nọ a rẹ rọ salọ oware nọ u je rai. (Se Iziewariẹ 30:19, 20.) Rekọ ufuoma yena o vọ avọ owha-iruo. U fo nọ Oleleikristi kpobi ọ nọ omariẹ nọ: ‘Edhere vẹ mẹ rrọ? Kọ mẹ be k’uvẹ re iruo, eware nọ me bi le, arozaha gbe eware ẹkeriotọ omawere, hayo usu kugbe ahwo uviuwou mẹ e hẹriẹ usu mẹ no Jihova?’

²² Uyoyou nọ Jihova o wo kẹ idibo riẹ o rẹ yẹ hẹ. Oware ovo nọ o rẹ hẹriẹ omai no Jihova họ, nọ ma tẹ salọ edhere ọthọthọ. (Rom 8:38, 39) Rekọ ma rẹ k’uvẹ re onana o via kẹ omai hi. Gbaemu nọ whọ rẹ k’uvẹ kẹ oware ovo re o hẹriẹ usu ra kugbe Jihova ha. Uzoẹme nọ o rrọ aro na, o te ta kpahe idhere ene efa nọ whọ sae jọ ru lele ọtamuo nana.