1, 2. Ẹmo vẹ ọ kẹle no, kọ eme idibo Ọghẹnẹ a ti ru hu?

EVAỌ October 30, 1938, ahwo buobu evaọ obọ America a jẹ gaviezọ kẹ iredio. Oware nọ a jẹ ta owọwọ yena u kie kpahe iku-esia jọ nọ a gbe fihọ obe nọ a re se The War of the Worlds. A gb’iku na te oria nọ o ta nọ oware jọ u bi kie no okogho idedeghe nọ a re se Mars ze te raha akpọ na no. Dede nọ a jọ iredio na whowho nọ onana yọ iku esia, ahwo buobu nọ a jẹ gaviezọ a roro nọ oware nana o rrọ aruakpọ via, ozọ u te je mu ai gaga. Ahwo jọ a je tube ru eware jọ re a sae thọ oma rai no okpẹtu nọ a roro nọ ọ be tha na.

² Rekọ ẹmo ologbo jọ ọ be ginẹ tha. Dede na, ahwo a be daezọ riẹ hẹ. Ebaibol a jọ ruẹaro kpahe ẹmo nana nọ ọ be tha na, orọnikọ evaọ obe iku-esia jọ họ. Ẹmo ọnana họ Amagẹdọn, ẹmo nọ Ọghẹnẹ ọ te rọ raha akpọ omuomu nana. (Evia. 16:14-16) Evaọ ẹmo nana, o te gwọlọ nọ idibo Jihova a thọ oma rai no oware jọ nọ u ti no obọfa jọ ze te raha akpọ na ha. Rekọ eware urirẹ nọ e te via gbe epanọ Ọghẹnẹ o ti ro dhesẹ ogaga ulogbo riẹ o te jọ oware igbunu k’omai idibo riẹ.

3. Eruẹaruẹ vẹ ma te ta kpahe na, kọ fikieme i ro wuzou k’omai?

³ Eruẹaruẹ Ebaibol nọ a kere fihọ obe Zakaraya uzou avọ 14 o ta kpahe ẹmo Amagẹdọn. Dede nọ anwọ ikpe idu ivẹ gbe egba isoi (2,500) nọ i kpemu a kere eruẹaruẹ nana fihotọ, i wuzou gaga kẹ omai nẹnẹ. (Rom 15:4) Eware buobu nọ a fodẹ evaọ eruẹaruẹ na i kie kpahe eware nọ e be via kẹ idibo Ọghẹnẹ anwọ ukpe ọ 1914 ze nọ a rọ rehọ Uvie Mesaya mu no, gbe eware nọ e te via kẹle na evaọ obaro. Eware ivẹ jọ nọ i wuzou gaga evaọ eruẹaruẹ nana họ, epanọ ‘ukiekpotọ okẹkẹe’  gbe “ame uzuazọ” e te rọ romavia. (Zek. 14:4, 8) Ukiekpotọ nana u wuzou gaga, keme Jihova ọ te rọ ẹkwoma riẹ siwi idibo riẹ. Nọ ma tẹ riẹ epanọ ame uzuazọ na o wuzou k’omai te, u ti ru nọ ma ti ro wo isiuru kẹ ame na jẹ dae. Fikiere joma tẹrovi eruẹaruẹ nana, keme ma ti wo irere noi ze.—2 Pita 1:19, 20.

4. (a) Oke vẹ “ẹdẹ ỌNOWO na” o ro muhọ? (b) Ikpe buobu taure ukpe ọ 1914 u te ti te, eme idibo Jihova a je whowho, kọ eme ahwo erẹwho na a ru?

⁴ Ẹme kpahe “ẹdẹ ỌNOWO na” họ oware nọ u mu uzou avọ ikpegbene orọ obe Zekaraya họ (Se Zekaraya 14:1, 2.) Eme họ “ẹdẹ ỌNOWO na”? Oye họ ‘ẹdẹ Olori na,’ onọ u muhọ evaọ okenọ “uvie akpọ nana” u ro zihe ruọ “uvie Ọnowo mai gbe orọ Kristi riẹ.” (Evia. 1:10; 11:15) Ẹdẹ na o muhọ evaọ ukpe ọ 1914 nọ a rọ rehọ Uvie Mesaya na mu evaọ obọ odhiwu. Ikpe buobu taure ukpe ọ 1914 u te ti te, idibo Jihova a whowho kẹ erẹwho akpọ na nọ “oke ahwo Egedhọ na” u ti kuhọ evaọ ukpe yena, yọ no oke yena vrẹ akpọ na ọ te rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ nọ a re ruẹ obọ riẹ hẹ. (Luk 21:24) Eme ahwo erẹwho na a ru? Ukpenọ a kezọ kẹ unuovẹvẹ na, otu egọmeti gbe isu-ichọche a te bi se Ileleikristi nana nọ a rọ ẹzi wholo na ẹkoko jẹ be rọ ukpokpoma te ai. Ọghẹnẹ Erumeru na a bi se ẹkoko na, keme enọ a rọ ẹzi wholo na a dikihẹ kẹ “Jerusalem odhiwu,” koyehọ Uvie Mesaya nọ ae omarai a rrọ usu ahwo nọ a te jariẹ su.—Hib. 12:22, 28.

5, 6. (a) Eme eruẹaruẹ na e ta nọ ahwo erẹwho na a ti ru “okpẹwho na” gbe ‘emotọ’ riẹ nọ o ginẹ via? (b) Kọ amono họ ‘otu rai jọ nọ o kiọkọ’?

⁵ Zekaraya ọ fodẹ oware nọ ahwo erẹwho na a ti ru inọ: “A vẹ te rehọ okpẹwho [Jerusalẹm].” “Okpẹwho na” o dikihẹ kẹ Uvie Mesaya na. Emotọ Uvie Mesaya na nọ a rọ ẹzi wholo nọ i kiọkọ otọakpọ obonẹ i dikihẹ kẹ Uvie na. (Fil. 3:20) Evaọ etoke Ẹmo Akpọ Ọsosuọ, a “rehọ” hayo mu enọ e jẹ rẹrote abọ ukoko Jihova nọ o rrọ otọakpọ obonẹ fihọ uwou-odi evaọ Atlanta, Georgia, obọ America. A “kua ekuakua iwou” na, onọ u dikihẹ kẹ okienyẹ gbe uye nọ a rọ bẹ enọ a wholo na gbe idibo Ọghẹnẹ efa nọ i kru ẹrọwọ rai. Otu ọwọsuọ na a raha efe okiọkotọ nọ a rọ ẹzi wholo na ẹkwoma awhaha nọ a fihọ ebe nọ a je kere gbe iruo usiuwoma ota Uvie na.

⁶ Dede nọ ewegrẹ idibo Ọghẹnẹ a bu vi ai, gu erue ruru ai uzou, wọso ae, jẹ ruẹ uye ukpokpoma evaọ obọrai, a sai si egagọ uzẹme notọ họ. ‘Otu rai jọ o kiọkọ,’ koyehọ enọ a rọ ẹzi wholo na jọ nọ a sai si “no evaọ ẹwho na ha.”

7. Eme oriruo uzuazọ ẹgbakiete Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na u bi fi obọ họ kẹ idibo Ọghẹnẹ ru nẹnẹ?

⁷ Kọ eruẹaruẹ na kpobi i rugba nọ Ẹmo Akpọ Ọsosuọ o fi vrẹ no? Ijo. Eruẹaruẹ na e ta nọ ọwọsuọ o ti gbe no erẹwho na te okiọkotọ nọ a rọ ẹzi wholo na gbe erivẹ rai nọ i wo ẹruore uzuazọ otọakpọ. (Evia. 12:17) Oware nọ o via evaọ etoke Ẹmo Akpọ Avivẹ o kẹ imuẹro onana. Uzuazọ ẹgbakiete nọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na a yeri u bi fi obọ họ kẹ idibo Ọghẹnẹ nẹnẹ nọ a be sai ro thihakọ ukpokpoma kpobi nọ a nyaku, te ọwọsuọ nọ o bi no obọ imoni, ibe iruiruo hayo ibe emọ isukulu ze. (1 Pita 1:6, 7) Ghelọ oria nọ a rrọ kpobi kẹhẹ, Ileleikristi uzẹme a gba riẹ mu vi epaọ anwẹdẹ  kpobi nọ a re “dikihẹ ga eva ẹzi ọvo” ababọ ‘idudu ewegrẹ nọ e rẹ jarai ẹro.’ (Fil. 1:27, 28) Rekọ diẹse idibo Jihova a te jọ ruẹ oria adhẹzọ evaọ akpọ nana nọ o mukpahe ae na?—Jọn 15:17-19.

8. (a) Nọ a tẹ fodẹ igbehru evaọ Ebaibol na, eme o rẹ sai dikihẹ kẹ? (b) Eme “ehru ugbehru Olivi” na u dikihẹ kẹ?

⁸ Nọ orọnọ “okpẹwho na” Jerusalẹm, o dikihẹ kẹ Jerusalẹm obọ odhiwu na, “ehru ughehru Olivi nọ o rẹriẹ aro kuọ Jerusalem” na o dikihẹ kẹ oware jọ re. Eme ugbehru yena o dikihẹ kẹ? Ẹvẹ a te rọ “hẹriẹ [iẹe] abava,” nọ u ti ro zihe ruọ igbehru ivẹ? Evaọ ẹvẹrẹ Hibru ọsosuọ, Jihova ọ jọ oria ikere nana se igbehru ivẹ na “igbehru mẹ.” Fikieme o ro se ai igbehru riẹ? (Se Zekaraya 14:3-5.) Nọ a tẹ fodẹ igbehru evaọ Ebaibol na, o rẹ sai dikihẹ kẹ isuẹsu hayo egọmeti. U te no ere no, nọ a tẹ fodẹ ugbehru Ọghẹnẹ o rẹ sai je kiekpahe eghale gbe ọthọwẹ nọ o bi no obọ Ọghẹnẹ ze. (Ol. 72:3; Aiz. 25:6, 7) Fikiere ugbehru olivi nọ Ọghẹnẹ o dikihẹ ehru riẹ evaọ ofẹ ovatha-ọre Jerusalẹm na u dikihẹ kẹ esuo ehrugbakpọ Jihova.

9. “Ugbehru Olivi” nọ o hẹriẹ kpohọ ivẹ na, eme u dhesẹ?

⁹ Eme ugbehru olivi na nọ o hẹriẹ na u dhesẹ? Ugbehru na nọ o rrọ ofẹ ovatha-ọre Jerusalẹm nọ o hẹriẹ na u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rehọ isuẹsu ọfa ziọ otọ esuo riẹ. Uvie Mesaya na họ isuẹsu nana, onọ Jesu Kristi ọ rrọ Ovie riẹ. Onana o soriẹ nọ Jihova o ro se igbehru ivẹ nọ e hẹriẹ no “Ugbehru Olivi” ze na, “igbehru mẹ.” (Zek. 14:4) Jihova o wo igbehru ivẹ na.

10. Eme ‘ukiekpotọ okẹkẹe’ nọ o rrọ udevie igbehru ivẹ na u dikihẹ kẹ?

¹⁰ Dede nọ ugbehru na o hẹriẹ kpohọ abava, ofẹ jọ kpohọ ẹkpẹlobọ ovatha-ọre ofẹ odekọ obọze ovatha-ọre, Jihova o gbe fi awọ họ ehru igbehru ivẹ na. ‘Ukiekpotọ okẹkẹe’ o romavia evaọ agada Jihova. Ukiekpotọ nana u dikihẹ kẹ ọthọwẹ nọ o bi no obọ Jihova ze, onọ u bi fi obọ họ kẹ idibo riẹ wo ufuoma evaọ otọ esuo ehrugbakpọ Riẹ gbe otọ esuo Uvie Mesaya na. Jihova ọ te k’uvẹ vievie he re oware jọ o raha egagọ uzẹme. Oke vẹ a rọ hẹriẹ ugbehru olivi na? A hẹriẹ ugbehru na okenọ a rehọ Uvie Mesaya na mu nọ Oke ahwo Egedhọ na u kuhọ no evaọ ukpe ọ 1914. Oke vẹ Ileleikristi uzẹme a ro mu ukiekpotọ nana họ ẹdhẹ nya?

11, 12. (a) Oke vẹ a ro mu ukiekpotọ na họ ẹdhẹ nya? (b) Eme o dhesẹ nọ Jihova ọ be thọ idibo riẹ?

¹¹ Jesu ọ vẹvẹ ilele riẹ unu nọ: “Erẹwho na kpobi i re ti mukpahe owhai fiki odẹ mẹ.” (Mat. 24:9) Omukpahọ nana ọ ga thesiwa evaọ edẹ urere nana nọ i muhọ anwọ ukpe ọ 1914 ze na. Ghelọ epanọ ewegrẹ e wọso okiọkotọ nọ a rọ ẹzi wholo na te evaọ etoke Ẹmo Akpọ Ọsosuọ, a sae raha ae no riẹriẹ hẹ. Evaọ ukpe ọ 1919 a te no igbo Babilọn Ologbo na, nọ o rrọ egagọ erue akpọ-soso. (Evia. 11:11, 12) * Oke nana a ro mu ukiekpotọ Jihova nọ o rrọ udevie igbehru ivẹ na họ ẹdhẹ nya.

¹² Anwọ ukpe ọ 1919 ze, Jihova ọ be rọ ukiekpotọ nana thọ idibo riẹ nọ  e rrọ akpọ-soso. Evaọ eria sa-sa akpọ na, a fi awhaha họ iruẹru usiuwoma ota Isẹri Jihova gbe iruo ebe ikere rai no anwọ ikpe buobu ze na. Awhaha otiọye na ọ gbẹ rrọ otọ evaọ erẹwho jọ. Rekọ ghelọ epanọ erẹwho na a daoma te kẹhẹ, a sai si egagọ uzẹme n’otọ vievie he. Jihova ọ te gbẹ rehọ obọ idudu riẹ thọ idibo riẹ.—Izie. 11:2.

13. Ẹvẹ ma sae rọ daji ukiekpotọ adhẹzọ Jihova, kọ fikieme u ro wuzou gaga re ma daji ukiekpotọ na enẹna?

¹³ Nọ ma tẹ dadamu abọ Jihova je dikihẹ ga evaọ uzẹme na, Jihova avọ Ọmọ riẹ a ti ru ẹkẹ abọ rai, a te k’uvẹ hẹ re ohwo jọ hayo oware jọ o ‘tehe omai no obọ Riẹ.’ (Jọn 10:28, 29) Jihova ọ ruẹrẹ oma kpahe re o fi obọ kẹ omai yoẹme kẹe, ọnọ ọ rrọ Osu Ehrugbakpọ na jẹ roma kpotọ kẹ Uvie Mesaya na. U wuzou gaga re ma daji ukiekpotọ adhẹzọ na, keme ukiekpotọ nana u ti fi obọ kẹ idibo Ọghẹnẹ gaga evaọ etoke uye ulogbo nọ o kẹle no na.

14, 15. Evaọ “ẹdẹ ẹmo” nọ Ọghẹnẹ ọ te rọ raha ewegrẹ riẹ na, eme ọ te via kẹ ahwo nọ a rrọ evaọ ukiekpotọ adhẹzọ na ha?

¹⁴ Nọ urere akpọ omuomu nana u bi si kẹle na, Setan ọ te wọso idibo Jihova vi epaọ anwẹdẹ kpobi. Kẹsena “ẹdẹ ẹmo” nọ Ọghẹnẹ ọ te rọ raha ewegrẹ riẹ o ve ti te. Ẹdẹ yena, Jihova ọ te ruẹ nọ ohọre Setan kpobi o te jọ orọ urere. Ọghẹnẹ Erumeru na o ti dhesẹ oruaro riẹ via wọhọ Ọgbaẹmo vi “ẹdẹ ẹmo” ọfa kpobi nọ o kpemu no.—Zek. 14:3.

¹⁵ Evaọ ẹdẹ ẹmo Ọghẹnẹ nọ ọ kẹle no na, eme ọ te via kẹ ahwo kpobi nọ a rrọ ‘ukiekpotọ okẹkẹe’ adhẹzọ na ha? A ti wo aruoriwo Ọghẹnẹ hẹ. Evaọ ẹdẹ ẹmo yena, uye u ti te “enyenya, gbe eketekete, gbe isi, avọ enyenya-ẹmo, te erao kpobi,” nọ i dikihẹ kẹ ekwakwa ẹmo erẹwho na. Ekwakwa yena kpobi i ti wiruo ho. Jihova ọ te jẹ rọ ẹyao “tehe” ai. O make rọnọ onana ginọ ẹyao hayo a rehọ e riẹ dhesẹ oghẹrẹ uye jọ, o ti kpiri ewegrẹ Ọghẹnẹ abọ họ. Ẹdẹ yena “ibiaro rai i ve ti gbo no . . . ẹrọo rai o ve ti gbo ku ai enu,” onọ u dhesẹ nọ a te sa egbọlọ rai aro tuẹtu, yọ a te gbẹ sae ruẹ enu ta ẹme wọso Ọghẹnẹ hẹ. (Zek. 14:6, 7, 12, 15) Ẹmo na o ti te oria kpobi evaọ akpọ na soso. Ahwo nọ a te jọ abọ Setan evaọ etoke ẹmo na a te jọ buobu. (Evia. 19:19-21) “Enọ ỌNOWO na o [ti] kpe eva ẹdẹ ọyena a rẹte vaha ae no oka du oka akpọ na.”—Jeri. 25:32, 33.

16. Nọ ẹdẹ ẹmo Ọghẹnẹ o bi si kẹle na, enọ vẹ u fo nọ ma roro kpahe, kọ eme u fo nọ ma re ru?

¹⁶ Ẹmo ọ rẹ wha uye ze, onọ u re tube te ahwo nọ a kparobọ dede. Emu ọ rẹ kare. Eware e rẹ raha. Eware e rẹ jọ gaga. Ahwo a re gbe wo ufuoma tere he. Kinọ eware e tẹ rrọ enẹ k’omai, eme ma ti ru? Kọ ma te ruawa? Kọ ma ti si obọ no ẹrọwọ mai fiki ẹgaga? Kọ ma ti roro nọ ẹruore ọ gbẹ riẹ hẹ jẹ jọ ọkọkora? U wuzou gaga re ma kru ẹrọwọ mai evaọ etoke uye ulogbo na, rọ ẹro so ogaga esiwo Jihova jẹ daji ukiekpotọ adhẹzọ na.—Se Habakuk 3:17, 18.

17, 18. (a) Eme họ “ame uzuazọ na”? (b) Eme “abade ovatha-ọre” gbe “abade ukiediwo-ọre” na i dikihẹ kẹ? (c) Nọ who bi rri kpohọ obaro na, eme họ ọtamuo ra?

¹⁷ Nọ ẹmo Amagẹdọn o te fi vrẹ no, “ame uzuazọ” o ti su no agbara Uvie Mesaya na ze ribri. “Ame uzuazọ”  na họ ọruẹrẹfihotọ nọ Jihova ọ be rọ kẹ ahwo-akpọ uzuazọ. “Abade ovatha-ọre” na họ Abade Owhuowhu na, “abade ukiediwo-ọre” họ Abade ọ Mediterenia. Abade ivẹ nana i dikihẹ kẹ ahwo. Abade Owhuowhu o dikihẹ kẹ ahwo nọ a rrọ evaọ uki. Nọ o rọnọ eware nọ e rrọ uzuazọ e da Abade ọ Mediterenia fia na, a sae rehọ iẹe dhesẹ “otu obuobu” nọ a zọ nọ ẹmo Amagẹdọn o te fi vrẹ no. (Se Zekaraya 14:8, 9; Evia. 7:9-15) Fikiere, itu ivẹ nana a ti no igbo uwhu nọ uzioraha Adamu o whaze ẹkwoma ame nọ a te hae da evaọ “ethẹ ame uzuazọ na,” onọ u dikihẹ kẹ ọruẹrẹfihotọ nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ rọ kẹ uzuazọ.—Evia. 22:1, 2.

¹⁸ Evaọ otọ ẹruọsa Jihova, ma te zọ okenọ a te raha eyero omuomu nana, jẹ ruọ akpọ ọkpokpọ okiẹrẹe nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa riẹ na. Dede nọ erẹwho na kpobi a mukpahe omai, jọ o jọ ọtamuo mai inọ ma rẹ roma kpotọ kẹ esuo Uvie Ọghẹnẹ jẹ daji ukiekpotọ adhẹzọ Jihova.