1, 2. Ẹvẹ idibo Ọghẹnẹ a bi rri omarai evaọ akpọ nana, kọ ẹvẹ ma sae rọ ta nọ a wo uwou hayo oria adhẹzọ?

 KỌ EPANỌ akpọ na ọ rrọ na u kiehọ owhẹ oma? Otẹrọnọ ijo, kiyọ u woma gaga keme whẹ ọvo o rrọ ere kẹ hẹ. No anwae ze, idibo Ọghẹnẹ kpobi a be rria wọhọ erara evaọ akpọ nana. Wọhọ oriruo, nọ idibo Ọghẹnẹ nọ i wo ẹrọwọ i je no oria ruọ oria evaọ ẹkwotọ Kenan, a “riẹ nọ ae oma rai na erara, gbe enya-ugbo eva akpọ na.”—Hib. 11:13.

² Epọvo na re, Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo nọ e rrọ ‘emotọ obọ odhiwu,’ a bi rri omarai wọhọ “erara gbe enọ a le kpo ẹwho ọfa” evaọ akpọ nana. (Fil. 3:20; 1 Pita 2:11) Otu “igodẹ efa” erọ Kristi na a “rọ e rọ akpọ na ha, wọhọ epanọ [Jesu ọ jọ ọrọ] akpọ na ha.” (Jọn 10:16; 17:16) Dede na, idibo Ọghẹnẹ a wo uwou, “oria adhẹzọ.” Ẹhẹ, ma be reawere uketha nọ o mai woma, onọ ahwo nọ a wo ibiaro ẹrọwọ a rẹ ruẹ vuhumu. Mosis o kere nọ: ‘ỌNOWO, whẹ họ oria adhẹzọ mai no ige kpobi ze.’ * (Ol. 90:1) Ẹvẹ Jihova ọ rọ jọ “oria adhẹzọ” kẹ idibo oke anwae riẹ? Kọ ẹvẹ ọ rọ rrọ “oria adhẹzọ” kẹ idibo riẹ nẹnẹ? Ẹvẹ ọ te rọ jọ oria adhẹzọ kẹ idibo riẹ evaọ obaro?

3. Eme a rehọ Jihova dhesẹ evaọ Olezi 90:1, kọ fikieme?

³ Ẹsibuobu a rẹ jọ Ebaibol na rehọ Jihova dhesẹ eware nọ ma rẹ sae ruẹ, re ma sae riẹ oghẹrẹ nọ ọ rrọ ziezi. Wọhọ oriruo, a jọ obe Olezi 90:1 rehọ Jihova dhesẹ “oria adhẹzọ” hayo uwou. Nọ  a tẹ ta ẹme kpahe uwou, iroro mai i re kpohọ oria nọ uyoyou gbe udhedhẹ o rrọ, oria nọ ohwo ọ sai jo wo uketha. Fikieme a rọ rehọ Jihova dhesẹ uwou? Ebaibol ọ ta nọ Jihova họ uyoyou. (1 Jọn 4:8) Ọ tẹ jẹ rrọ Ọghẹnẹ udhedhẹ nọ o re fi obọ họ kẹ idibo riẹ “wo ufuoma.” (Ol. 4:8) Wọhọ oriruo, roro kpahe epanọ ọ rọ jọ oria adhẹzọ kẹ esẹ-ode oke anwae nọ i wo ẹrọwọ, no umuo Abraham ze.

4, 5. Ẹvẹ Ọghẹnẹ ọ rọ jọ “oria adhẹzọ” kẹ Abraham?

⁴ Dai roro epanọ o jọ Abraham oma okenọ Jihova ọ ta kẹe nọ: “Kparoma no ẹwho obọ ra gbe uviuwou ra . . . re who kpohọ otọ nọ me re ti dhesẹ kẹ owhẹ.” Otẹrọnọ Abraham ọ jẹ ruawa, ẹme nana nọ Jihova o fibae na o kẹ riẹ ọbọga, inọ: “Me re ti ru owhẹ zihe ruọ orẹwho ulogbo, mẹ vẹ jẹ te ghale owhẹ, je ru odẹ ra ruaro . . . Mẹ rẹ te ghale enọ e ghale owhẹ, enọ e la owhẹ eka kpobi mẹ rẹ te la ae eka re.”—Emu. 12:1-3.

⁵ Ẹme yena nọ Jihova ọ ta na u dhesẹ nọ ọ te jọ oria adhẹzọ kẹ Abraham gbe emọ riẹ. (Emu. 26:1-6) Jihova o ru eyaa riẹ gba. Wọhọ oriruo, o ru nọ Fẹro ọ Ijipti gbe Abimẹlẹk ovie Gera a gbe ro kpe Abraham je mi ei Sera aye riẹ hẹ. Ọ rọ oghẹrẹ utioye thọ Aiziki avọ Rebeka re. (Emu. 12:14-20; 20:1-14; 26:6-11) Ebaibol ọ ta nọ: “[Jihova, NW] ọ rọwo nọ ohwo ọvo o kpokpo ai hi; ọ whọku ivie fiki rai, anọ, Whọ rehọ obọ te e mẹ nọ a wholo na ha wha nwa eruẹaro mẹ oma ha!”—Ol. 105:14, 15.

6. Eme Aiziki ọ ta kẹ Jekọp, kọ ẹsejọhọ eme Jekọp ọ jẹ ruawa kpahe?

⁶ Jekọp, oruọmọ Abraham ọ jọ usu eruẹaro yena nọ Jihova ọ kẹ unuovẹvẹ kpahe na. Okenọ Jekọp o te ohwo nọ o re wo aye no, ọsẹ riẹ Aiziki ọ ta kẹe nọ: “Whọ rehọ aye evaọ udevie emetẹ Kenan he. Kparoma, kpo obọ Padan-aram, kpo obọ uwou Bethuẹl ọsẹ oni ra, etẹe whọ jẹ rehọ aye, eva udevie emetẹ Leban.” (Emu. 28:1, 2) Jekọp o yoẹme ọsẹ riẹ. Ọ nyasiọ ahwo uviuwou riẹ nọ a gbẹ jọ Kenan ba, ọyeọvo ọ tẹ nya emaele buobu kpobọ Heran. (Emu. 28:10) Ẹsejọhọ o je roro nọ: ‘Kọ ẹvẹ mẹ te rria obei kri te? Kọ oniọvo-oni mẹ o ti dede omẹ rehọ jẹ kẹ omẹ aye nọ o wo ozodhẹ Ọghẹnẹ?’ Otẹrọnọ Jekọp ọ jẹ ruawa otiọye, awa na kpobi o kuhọ nọ ọ nya emaele udhosa no Biẹsheba te Luz no. Eme ọ via evaọ obọ Luz?

7. Ẹvẹ Ọghẹnẹ ọ rọ bọ Jekọp ga evaọ ewezẹ?

 ⁷ Jihova ọ romavia kẹ Jekọp evaọ ewezẹ okenọ ọ jọ obọ Luz, ọ tẹ ta kẹe nọ: ‘Ri, mẹ rrọ kugbe owhẹ, mẹ rẹ te sẹro ra eva koria koria no whọ nya, me ve je ti zihe owhẹ ze otọ onana; mẹ rẹ sae se owhẹ ba ha, bẹsenọ me re ti ru onọ mẹ ta kẹ owhẹ na gba no.’ (Emu. 28:15) Eme yena e kẹ Jekọp ọbọga gbe omosasọ. Kọ whọ sae jọ iroro ra ruẹ Jekọp nọ ọ be rehọ ọwhọ rẹro epanọ Ọghẹnẹ o ti ro ru ẹme riẹ gba na? Otẹrọnọ who no oria ra kpohọ ẹkwotọ ọfa nọ ẹgwọlọ ọ mae rrọ kẹ iruo Uvie na no, ẹsejọhọ whọ te riẹ oghẹrẹ iroro nọ e jọ Jekọp udu. Avro ọ riẹ hẹ, whọ rọ ẹro ruẹ ẹruọsa Jihova no.

8, 9. Edhere vẹ Jihova ọ rọ jọ “oria adhẹzọ” kẹ Jekọp, kọ eme ma rẹ sai wuhrẹ no onana ze?

⁸ Nọ Jekọp o te Heran, Leban oniọvo-oni riẹ o dede i rie rehọ jẹ kẹe Lia gbe Reshẹl re a jọ eyae riẹ. Rekọ nọ oke o be nyaharo na, Leban ọ tẹ jẹ gwọlọ wha Jekọp re, isiakpe soso o vre osa riẹ rehọ. (Emu. 31:41, 42) Ghele na, Jekọp o thihakọ okienyẹ nana kpobi jẹ rẹroso nọ Jihova ọ te sẹro riẹ, yọ Jihova ọ ginẹ sẹro riẹ. Okenọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Jekọp nọ o zihe kpohọ Kenan, o wo “uthuru buobu, gbe idibo-emetẹ avọ idibo-emezae, te kamẹl avọ eketekete.” (Emu. 30:43) Oware nọ Ọghẹnẹ o ru kẹ Jekọp o da riẹ ẹro fia, ọ lẹ nọ: “Me woma te abọvo eru kpobi gbe uzẹme kpobi nọ who dhesẹ kẹ odibo ra ha, keme mẹ avọ ọkpọ ọvo mẹ rọ nya Jọdan ọnana vrẹ; enẹna me te zihe ruọ ekuahwo ivẹ.”—Emu. 32:10.

⁹ Ẹme Mosis na ginọ uzẹme, nọ ọ ta nọ: “ỌNOWO, whẹ họ oria adhẹzọ mai no ige kpobi ze.” (Ol. 90:1) Ma be ruẹ imuẹro ẹme nana nẹnẹ keme Jihova, “ọnọ ẹrẹriẹ ọ rọ obọ riẹ hẹ” na, ọ gbẹ rrọ oria adhẹzọ kẹ idibo riẹ nọ i fi eva họ iẹe ẹsikpobi. (Jem. 1:17) Joma ta kpahe epanọ o bi ro ru onana.

10. Fikieme u ro mu omai ẹro nọ Jihova ọ rẹ jọ oria adhẹzọ kẹ idibo riẹ ẹsikpobi?

¹⁰ Ma rehiẹe nọ whọ rrọ okọto bi se isẹri kpe ukoko igbulegbu jọ nọ a jọ akpọ na soso riẹ. Osu ukoko na o wo areghẹ gaga, ọ rrọ gaga, o re kpe ahwo, yọ o re gu ọrue gaga. Kọ ẹvẹ oma o te jo owhẹ nọ okọto o tẹ fa no, nọ ọvuọ oboriẹ o te bi kpohọ? Whọ te nya ududu, ababọ ozọ? Vievie. Whọ te yare nọ a kẹ owhẹ ohwo jọ nọ o re rroro owhẹ. Idibo Jihova nẹnẹ a rẹriẹ ovao dhe oware utiona, keme a be rọ aruọwha se isẹri kpe ọwegrẹ ologbo Jihova, Setan Ẹdhọ na. (Se Eviavia 12:17.) Kọ Setan ọ sai voro idibo Jihova no? Ijo. Evaọ uzẹme, ma be nyaharo evaọ egagọ Ọghẹnẹ, keme Jihova họ “oria adhẹzọ” mai, maero evaọ edẹ urere nana. (Se Aizaya 54:14, 17.) O make rọ ere na, Jihova ọ rẹ sae jọ oria adhẹzọ k’omai hi nọ ma tẹ k’uvẹ re Setan ọ lẹliẹ omai no oria adhẹzọ na.

11. Eme ma rẹ sai wuhrẹ mi esẹ-ode na?

¹¹ Joma ta kpahe oware ofa nọ ma rẹ sai wuhrẹ mi esẹ-ode na. Dede nọ a jẹ rria orẹwho Kenan, a duomahọ iruemu iyoma gbe uzuazọ ọfariẹ-ogbe ahwo Kenan he. (Emu. 27:46) A jọ ahwo nọ a jẹ rria lele izi gbe ithubro Jihova, yọ orọnikọ oware kpobi a kere fihotọ kẹ ae he. A riẹ oware nọ o rẹ were Jihova gbe onọ o rẹ dhae eva. Fikinọ Jihova ọ jọ oria adhẹzọ  rai, a duomahọ akpọ na vievie he. A kẹnoma kẹe lelele. Oriruo nọ a fihotọ kẹ omai o woma kẹhẹ. Kọ whọ be daoma rọ aro kele esẹ-ode nana nọ i wo ẹrọwọ na okenọ whọ tẹ be salọ egbẹnyusu gbe eware ẹkeriotọ? U yoma kẹhẹ, inievo jọ a bi dhesẹ nọ akpọ Setan nana ọ dina kiehọ ae oma. Otẹrọnọ who wo iroro itieye, lẹ se Jihova kẹ obufihọ. Kareghẹhọ nọ Setan o bi su akpọ nana. Ẹgwọlọ riẹ ọvo o bi le, yọ ọ gwọlọ ewoma mai hi.—2 Kọr. 4:4; Ẹf. 2:1, 2.

12. (a) Ẹvẹ Jihova ọ be rọ rẹrote uviuwou riẹ? (b) Ẹvẹ eruẹrẹfihotọ nọ Jihova o wo kẹ omai e rrọ owhẹ oma?

¹² Re ma sae whaha eviẹhọ ukumuomu na, o gwọlọ nọ ma rẹ nya lele eruẹrẹfihotọ nọ Jihova o wo kẹ idibo riẹ nọ i wo ẹrọwọ, enọ i ru rie fihọ oria adhẹzọ rai. Ejọ rai họ, iwuhrẹ ukoko, egagọ uviuwou, gbe “ekẹ” ahwo, koyehọ esẹro nọ Ọghẹnẹ o ro mu re a fi obọ họ jẹ kẹ omai omosasọ nọ ma bi lele ebẹbẹ akpọ muabọ na. (Ẹf. 4:8-12) Brọda George Gangas nọ ọ jọ omọvo Ugboma Esuo ukoko na evaọ oke nọ u kpemu o kere nọ: “Udu u re kie omẹ vi nọ mẹ tẹ rrọ kugbe uviuwou mẹ [inievo Ileleikristi na].” Kọ ere o rrọ kẹ owhẹ?

13. Oware vẹ nọ u wuzou ma rẹ sai wuhrẹ no obe Hibru 11:13 ze?

¹³ Oware ofa jọ nọ esẹ-ode na a ru nọ u fo nọ ma rẹ rọ aro kele họ, a rọ uruemu dhesẹ nọ a wo ohẹriẹ no ahwo nọ a wariẹ e rai họ. Wọhọ epanọ ma ruẹ  evaọ edhe-ẹme ọsosuọ na, ‘a dhesẹ vevẹ nọ ae omarai erara, gbe enya-ugbo eva akpọ na.’ (Hib. 11:13) Kọ whọ gba riẹ mu inọ who re wo ohẹriẹ no ahwo nọ a wariẹ owhẹ họ? Uzẹme, o rẹ lọhọ ẹsikpobi hi re a ru ere. Rekọ Ọghẹnẹ avọ ibe Ileleikristi ra a ti fi obọ họ kẹ owhẹ ru ere. Ahwo kpobi nọ a gwọlọ gọ Jihova a rrọ ohọre. (Ẹf. 6:12) Rekọ ma sai fi kparobọ nọ ma te fi eva họ Jihova je ru ei họ oria adhẹzọ mai.

14. “Ẹwho” vẹ Abraham o je rẹro riẹ?

¹⁴ Oware ofa nọ u wuzou họ, u fo nọ ma rẹ rọ aro kele Abraham evaọ oghẹrẹ nọ ọ rọ tẹrovi okẹ uzuazọ na. (2 Kọr. 4:18) Pọl ukọ na o kere nọ Abraham “o je re ẹro ẹwho nọ o wo emamọ otọhotọ nọ Ọghẹnẹ ọ vo ọ fae jẹ bọ.” (Hib. 11:10) Uvie Mesaya na họ “ẹwho” yena. Yọ oye Abraham ọ jẹ hẹrẹ. Rekọ ma be hẹrẹ ẹwho yena ha, keme esuo riẹ o muhọ no enẹna evaọ obọ odhiwu. Yọ eware buobu e riẹ nọ  e be kẹ imuẹro nọ kẹle na u ti mu otọakpọ na họ esuo. Kọ oghẹrẹ nọ who bi yeri uzuazọ ra gbe eware nọ whọ be rọ karo evaọ uzuazọ u dhesẹ nọ who bi rẹro Uvie na?—Se 2 Pita 3:11, 12.

15. Eme ọ rọ obaro hẹrẹ ahwo nọ a fi eva họ akpọ na?

¹⁵ Nọ akpọ Setan o bi te ekuhọ no na, “uye” u ti dhe ẹgẹga. (Mat. 24:7, 8) Avro ọ riẹ hẹ, eware i ti dhe eyeyoma evaọ etoke uye ulogbo na. Iruẹru akpọ oyere e te raha kuotọ, ahwo a vẹ te jọ awawa. (Hab. 3:16, 17) Ahwo a te gbẹ riẹ onọ a re ru hu, a vẹ te gwọlọ “dhere eva igbogbo gbe ighogho igbehru-itho.” (Evia. 6:15-17) Rekọ uvumọ igbehru-itho, ukoko egọmeti hayo ukoko ofa jọ o te sae thọ ae he.

16. Ẹvẹ u fo nọ ma rri ukoko Ileleikristi na, kọ fikieme?

¹⁶ Rekọ idibo Jihova a te gbẹ reawere ọthọwẹ nọ o bi no obọ Jihova “oria adhẹzọ” rai ze. Wọhọ Habakuk ọruẹaro na, a te “ghọghọ eva ỌNOWO na.” A te “ghọghọ eva Ọghẹnẹ usiwo” rai. (Hab. 3:18) Ẹvẹ Jihova ọ te rọ jọ “oria adhẹzọ” kẹ omai evaọ etoke okpẹtu yena? Joma hẹrẹ re ma ruẹ. Rekọ u mu omai ẹro nọ, wọhọ epanọ o jọ kẹ emọ Izrẹl okenọ a je no igbo Ijipti ze, Ọghẹnẹ o ti koko “otu obuobu” na họ a vẹ te hae gaviezọ kẹ ọkpọvio riẹ. (Evia. 7:9; Se Ọnyano 13:18.) Ẹsejọhọ ẹkwoma ukoko na Ọghẹnẹ ọ te rọ kẹ omai ọkpọvio na. Ẹhẹ, o wọhọ nọ ikoko Isẹri Jihova nọ e rrọ akpọ na kpobi a rrọ evaọ “uwou,” onọ a ruẹaro riẹ evaọ obe Aizaya 26:20. (Sei.) Kọ who se iwuhrẹ ukoko gboja? Kọ who bi ru lele ọkpọvio nọ Jihova ọ be rọ ẹkwoma ukoko riẹ kẹ ẹsikpobi?—Hib. 13:17.

17. Oghẹrẹ vẹ Jihova ọ rọ rrọ “oria adhẹzọ” kẹ idibo riẹ nọ e maki whu no?

¹⁷ Otu nọ o kru ẹrọwọ rai nọ e maki whu no dede taure uye ulogbo na u te ti muhọ a gbẹ rrọ obọ Jihova, “oria adhẹzọ” rai. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Oke krẹkri nọ esẹ anwae na i whu no, Jihova ọ ta kẹ Mosis nọ: “Mẹ họ Ọghẹnẹ . . . Abraham, gbe Ọghẹnẹ Aiziki, gbe Ọghẹnẹ Jekọp.” (Ọny. 3:6) Jesu ọ wariẹ eme nana, kẹsena o te fibae nọ: “Whaọ ọ rọ Ọghẹnẹ ahwo owhuowhu hu, rekọ ọ rọ erọ uzuazọ; keme ahwo kpobi a rọ kẹ e.” (Luk 20:38) Ẹhẹ, idibo Jihova nọ i whu no a gbẹ rrọ uzuazọ evaọ aro riẹ keme ẹkparomatha rai o muẹro.—Ọtausi. 7:1.

18. Evaọ akpọ ọkpokpọ nọ ọ kẹle no na, obọdẹ edhere vẹ Jihova ọ te rọ jọ “oria adhẹzọ” kẹ idibo riẹ?

¹⁸ Evaọ akpọ ọkpokpọ nọ ọ kẹle no na, Jihova ọ te jọ “oria adhẹzọ” kẹ idibo riẹ evaọ oghẹrẹ ofa. Eviavia 21:3 o ta nọ: “Rri oria ẹria Ọghẹnẹ o rọ udevie ahwo, a vọ ae a gbẹ te ria.” Jihova ọ te kake rọ ẹkwoma Jesu Kristi jọ kugbe idibo riẹ evaọ etoke esuo odu ikpe Kristi. Nọ esuo odu ikpe na o te kuhọ no, Jesu ọ vẹ te rehọ Uvie na kẹ Ọsẹ riẹ nọ o te ru ẹjiroro Ọghẹnẹ kpahe otọakpọ na gba no. (1 Kọr. 15:28) Nọ oyena o tẹ vrẹ no, Jesu ọ gbẹ te jọ amiunugu kẹ ahwo-akpọ avọ Ọghẹnẹ hẹ keme yọ a te ẹgbagba no. A rẹ ruẹ unu gbiku eghale nọ ma bi rẹro riẹ hẹ. Bọwo oke yena, joma daoma rọ aro kele idibo Ọghẹnẹ oke anwae nọ i wo ẹrọwọ, re ma hai ru Jihova họ “oria adhẹzọ” mai.