1, 2. Ẹsejọhọ, fikieme ubi-ure figi o rẹ rọ were ahwo jọ gaga?

KỌ WHỌ dao ubi-ure figi no ẹdẹjọ? O jẹ hae were emọ Izrẹl gaga evaọ oke anwae. (Nah. 3:12; Luk 13:6-9) Ubi-ure figi u wo eware jọ sa-sa nọ e rẹ ruẹrẹ oma na, fikiere ahwo a ta nọ u woma gaga kẹ udu na.

² Jihova ọ rehọ udu na dhesẹ ubi-ure figi. Orọnikọ Jihova ọ jẹ ta kpahe oware nọ ubi-ure figi o rẹ kẹ ugboma na ha, rekọ ọ jẹ rehọ onana dhesẹ oware jọ. Oware nọ Jihova ọ rehọ ẹkwoma ọruaro riẹ Jerimaya ta na, u re fi obọ họ kẹ omai gbe ahwo nọ ma you. Nọ ma te kiẹ oware nọ ọ ta riwi na, roro kpahe oghẹrẹ nọ onana o sai ro fi obọ họ kẹ omai Ileleikristi.

3. Eme figi nọ a ta kpahe evaọ uzou avọ 24 orọ obe Jerimaya na u dikihẹ kẹ?

³ Joma kake ta kpahe oware jọ nọ Ọghẹnẹ ọ ta kpahe ubi-ure figi evaọ oke Jerimaya. Evaọ ukpe 617 taure Kristi ọ tẹ te ze, ahwo orẹwho Juda a je ru eware nọ Jihova o mukpahe. Ọghẹnẹ ọ rehọ “emamọ ibi ire figi” gbe “ibi ire figi iyoyoma” kẹ oriruo oware nọ o te via evaọ obaro. (Se Jerimaya 24:1-3.) Ọ rehọ ibi-ire figi iyoyoma na dhesẹ Zẹdikaya ovie na gbe amọfa nọ a rrọ yoyoma nọ e te ruẹ uye evaọ obọ Nebukadneza ovie na avọ egbaẹmo riẹ. Kọ Izikiẹl, Daniẹl gbe egbẹnya esa riẹ nọ e rrọ obọ Babilọn no vẹre gbe ahwo Ju efa nọ a ti mu kpohọ igbo evaọ obei? A rehọ e rai dhesẹ emamọ ibi-ire figi. Otu rai jọ o ti no igbo nana ze nyae wariẹ bọ Jerusalẹm gbe etẹmpol riẹ, yọ ere o ginẹ via.—Jeri. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

4. Ẹvẹ ẹme nọ Ọghẹnẹ ọ ta kpahe emamọ ibi-ire figi na o rọ rrọ uduotahawọ k’omai?

⁴ Jihova ọ ta kpahe otu nọ a rọ ibi-ire figi iwoma  dhesẹ na nọ: “Mẹ rẹ te kẹ ae udu nọ a rẹ te rọ riẹ nọ mẹ họ ỌNOWO na; a vẹ te jọ ahwo mẹ.” (Jeri. 24:7) Onana họ uzoẹme uwuhrẹ nana, yọ ẹme nana ọ rẹ kẹ omai uduotahawọ. O ruọ Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ kẹ ahwo kpobi “udu nọ a rẹ te rọ riẹ” ọyomariẹ. “Udu” nọ a jọ etenẹ fodẹ na u wobọ kugbe uruemu ohwo. Avro ọ riẹ hẹ, whọ te gwọlọ wo udu utioye nọ whọ rẹ rọ jọ omọvo idibo Ọghẹnẹ. Re whọ sai ru onana, who re wuhrẹ Ebaibol na je fi eware nọ who wuhrẹ họ iruo, kurẹriẹ, roma mudhe kẹ Ọghẹnẹ, jẹ họ-ame evaọ odẹ Ọsẹ, Ọmọ, gbe ẹzi ọfuafo na. (Mat. 28:19, 20; Iruẹru 3:19) Ẹsejọhọ who ru eware nana no, hayo who bi ru ai enẹna nọ who bi kuomagbe Isẹri Jihova ẹsikpobi na.

5. Udu amono Jerimaya ọ tẹrovi evaọ obe riẹ?

⁵ Ma tẹ maki ru eware nana jọ hayo ru aikpobi no, o gbẹ gwọlọ nọ ma re muẹrohọ uruemu mai ẹsikpobi. Jerimaya ọ fodẹ oware nọ o soriẹ nọ ma je ru ere nọ ọ ta kpahe udu na. Izou jọ evaọ obe Jerimaya na e ta kpahe ewho nọ e wariẹ Juda họ, rekọ obe Jerimaya na soso o tẹrovi orẹwho Juda evaọ etoke esuo ivie isoi Juda jọ. (Jeri. 1:15, 16) Ezae, eyae, gbe emọ nọ i wo usu okpekpe kugbe Jihova o kere kpahe. Esẹ-ode rai a jọ ahwo orẹwho nọ Ọghẹnẹ ọ salọ yọ a rọwo nọ a re ru oreva riẹ. (Ọny. 19:3-8) U te no ere no, evaọ oke Jerimaya ahwo na a rọwo nọ a roma mudhe kẹ Jihova. A ta nọ: “Ma nya bru owhẹ ze no; keme whẹ họ ỌNOWO na Ọghẹnẹ mai.” (Jeri. 3:22) Rekọ ẹvẹ who roro nọ udu rai o jọ?

6. Fikieme o rọ gwọlọ nọ ma roro kpahe oware nọ Ọghẹnẹ ọ ta kpahe udu hayo eva na?

⁶ Edọkita a rẹ sae rehọ onaa bẹre udu na re a riẹ oware nọ o thọ kugbei. Rekọ Jihova ọ rẹ sai ru viere, yọ o ru ere evaọ oke Jerimaya. O rẹ bẹ Jihova eruo ho keme ọ ta evaọ Ẹme riẹ nọ: “Udu na u wo ẹghẹ vi eware na kpobi, je wo uruemu ugbogbo; kọ ono ọ rẹ sai vuhu ei? Mẹ ỌNOWO na họ ọnọ ọ rẹ kiotọ eva kpobi . . . re mẹ hwosa kẹ ohwo epanọ iruo riẹ e rọ, gbe epanọ ibi iruo riẹ e [rrọ].” (Jeri. 17:9, 10) Re a “kiotọ eva” na orọnikọ u dhesẹ nọ a rẹ bẹre eva hayo udu na riwi hi. Ukpoye, Jihova ọ jẹ rehọ ẹme nana kẹ oriruo. “Eva” hayo udu nọ a jọ etenẹ fodẹ na, u dhesẹ oghẹrẹ ohwo nọ ma rrọ, koyehọ isiuru mai, iroro mai, uruemu mai gbe eware nọ ma bi le. Who wo udu utioye nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ sae kiẹ riwi, yọ whọ sae kiẹe riwi re.

7. Ẹvẹ Jerimaya ọ ta nọ udu ahwo Ju buobu o jọ evaọ oke riẹ?

⁷ Re ma sae ruẹrẹ oma kpahe kẹ ọkiẹriwo nana, u fo nọ ma nọ omamai nọ: ‘Ẹvẹ udu idibo Ọghẹnẹ o jọ evaọ oke Jerimaya?’ Re ma sae k’uyo na, roro kpahe ẹme nana nọ Jerimaya ọ ta: ‘Uwou Izrẹl kpobi a yawo evaọ obọ eva ha.’ Orọnikọ oyawo nọ a rẹ yawo emezae Ju ọ jẹ ta kpahe na ha, keme ọ ta re nọ: ‘‘Ri, [edẹ] e be tha, ere ỌNOWO na ọ tae, nọ omẹ rẹ te kẹ enọ eyawo obọ afe nọ e yawo obọ eva ha uye.’’ Ẹme na họ ezae Ju nana nọ e yawo na, a “yawo obọ eva ha.” (Jeri. 9:25, 26) Eme onana u dhesẹ?

8, 9. Eme o gwọlọ nọ ahwo Ju buobu a re ru kpahe udu rai?

⁸ Oware nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ ahwo Ju inọ a ru o sai fi obọ họ kẹ omai riẹ otofa ẹme na, a “yawo obọ eva ha.” Ọ ta kẹ ae nọ: ‘Wha si eware igbegbe no udu rai no, O whai ahwo Juda avọ  enọ e be rria Jerusalẹm, ogbẹrọ erehe ofu mẹ ọ te nyaze . . . fiki umuomu rai.’ Rekọ, diẹse umuomu rai na u no ze? Obọ eva hayo udu rai u muhọ no ze. (Se Mak 7:20-23.) Ẹhẹ, Jihova ọ rehọ ẹkwoma Jerimaya dhesẹ oria nọ umuomu ahwo Ju na u muhọ no ze. A wo udu ogaga, a je ru eware nọ Jihova o mukpahe. (Se Jerimaya 5:23, 24; 7:24-26.) Ọghẹnẹ ọ ta kẹ ae nọ: “Wha ru oma rai fo kẹ ỌNOWO na, wha si eware igbegbe no udu rai no.”—Jeri. 4:4; 18:11, 12.

⁹ Fikiere, o gwọlọ nọ ahwo Ju evaọ oke Jerimaya a rẹ bẹre udu rai, wọhọ odẹme, hayo “yawo eva” rai wọhọ epanọ emọ Izrẹl a ru evaọ oke Mosis. (Izie. 10:16; 30:6) Re a “si eware igbegbe no udu rai no” u dhesẹ nọ a re si eware nọ e lẹliẹ udu rai rrọ gaga na no, koyehọ iroro gbe isiuru rai nọ e wọso oreva Ọghẹnẹ.—Iruẹru 7:51.

10. Wọhọ Devidi, eme u fo nọ ma re ru?

¹⁰ Ma yere Ọghẹnẹ gaga nọ o bi ro ru omai riẹ oware nọ o rrọ omai udu. Rekọ ahwo jọ a rẹ sae nọ inọ, ‘Kọ ẹvẹ ẹme nana o ro wuzou kẹ Isẹri Jihova nẹnẹ?’ Orọnikọ onana u dhesẹ nọ inievo buobu a wo eva iyoma nẹnẹ hayo a wọhọ ahwo Ju buobu nọ a rọ “ibi ire figi iyoyoma” dhesẹ na ha. Wo ohẹriẹ, idibo Ọghẹnẹ nẹnẹ a roma kẹ egagọ riẹ a tẹ jẹ rrọ fuafo. Ghele na, roro kpahe olẹ nọ Devidi ọ lẹ se Jihova inọ: ‘Gwọlọ omẹ, O Ọghẹnẹ, re whọ riẹ iroro udu mẹ! Dawo omẹ re whọ riẹ ẹjiroro mẹ! Re who vuhu mu sọ mẹ rọ eva edhere umuomu!’—Ol. 17:3; 139:23, 24.

11, 12. (a) Fikieme u ro fo nọ mai omomọvo ọ kiẹ udu riẹ riwi? (b) Eme Ọghẹnẹ o ti ru hu?

¹¹ Jihova ọ gwọlọ nọ mai omomọvo, ma hai yoẹme kẹe re ma wo ọjẹrehọ riẹ n’oke t’oke. Jerimaya ọ ta kpahe ohwo okiẹrẹe nọ: “O ỌNOWO ogbaẹmo, ọnọ ọ rẹ dawo ikiẹrẹe na, ọnọ ọ rẹ ruẹ eva jẹ riẹ iroro.” (Jeri. 20:12) Nọ orọnọ Ọghẹnẹ Erumeru na ọ be kiẹ udu ikiẹrẹe riwi na, kọ u gbe fo nọ ma roma totọ kiẹ omamai riwi? (Se Olezi 11:5.) Ma te bi ru ere, ẹsejọhọ ma ti muẹrohọ uruemu, isiuru hayo oware jọ nọ ma bi le nọ u fo nọ ma re ru inwene kpahe. Ma rẹ sai je muẹrohọ oware nọ o be lẹliẹ udu mai jọ gbegbe nọ u fo nọ ma re si no. Oyena u dhesẹ nọ ohwo ọ bẹre udu riẹ, wọhọ odẹme. U te mu owhẹ ẹro nọ u gine fo nọ whọ rẹ kiẹ udu ra riwi, eme whọ te kiẹ gwọlọ? Kọ ẹvẹ whọ sai ro ru enwene nọ o fo?—Jeri. 4:4.

¹² Oware ovo jọ u muẹro: Ma re rẹro nọ Jihova ọ te gba omai họ nwene udu mai hi. Ọghẹnẹ ọ ta kpahe “emamọ ibi ire figi” na nọ, ọ te ‘kẹ ae udu nọ a te rọ riẹe.’ Orọnikọ, ọ ta nọ ọ te gba ae họ nwene udu rai hi. O gwọlọ nọ o rẹ jọ isiuru rai re a wo udu nọ u dhesẹ nọ a riẹ Ọghẹnẹ. Kọ ma gbẹ gwọlọ udu utioye re?

13, 14. Oghẹrẹ vẹ udu Oleleikristi o sae rọ wha enwoma sei?

 ¹³ Jesu ọ ta nọ: “Eva iroro iyoma i re no tha, ijihẹ, ẹnwae-obro, uji, isẹierue, igberedha, ugbeguo.” (Mat. 15:19) O rrọ vevẹ, otẹrọnọ udu oniọvo jọ o rrọ gbegbe te epanọ o ro bruẹnwae hayo gb’ọfariẹ yọ o kurẹriẹ hẹ, ọ rẹ sai wo aruoriwo Ọghẹnẹ hẹ. Ghele na, ahwo jọ a ri ru eware itieye he, rekọ o sae jọnọ a be k’uvẹ kẹ isiuru iyoma evaọ udu rai. (Se Matiu 5:27, 28.) O rẹ sai fi obọ họ gaga nọ ohwo ọ tẹ kiẹ udu riẹ riwi evaọ abọ nana. Whọ tẹ kiẹ udu ra riwi, kọ who ti muẹrohọ isiuru obẹlẹ nọ who wo kpahe ọmọtẹ hayo ọmọzae jọ, gbe inọ u fo re who si iroro yena no udu fikinọ Ọghẹnẹ o mukpahe iẹe?

¹⁴ O jẹ sae jọnọ oniọvo o ri ti “kpe ohwo” ho, rekọ ọ sai wo ofu fihọ eva kẹ ibe Oleleikristi te epanọ o re ro mukpahe iẹe. (Izerẹ 19:17) Kọ u gbe fo re ọ daoma si iroro itieye nọ e rẹ lẹliẹ udu jọ gbegbe na no eva?—Mat. 5:21, 22.

15, 16. (a) Kẹ oriruo epanọ Oleleikristi ọ sae rọ jọ ohwo nọ ọ “yawo evaọ obọ eva ha.” (b) Fikieme whọ sae rọ ta nọ ahwo nọ “a yawo evaọ obọ eva ha” a rẹ dha Jihova eva?

¹⁵ U woma gaga nọ ibe Ileleikristi mai buobu a wo udu ugbegbe utioye he. Ghele na, Jesu ọ ta kpahe “iroro iyoma.” Enana họ iroro hayo iruemu nọ e rẹ sai gbe uzuazọ mai ku. Wọhọ oriruo, ohwo ọ rẹ sai rri usu kugbe ahwo uviuwou riẹ ga vi usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ. Uzẹme, o gwọlọ nọ Ileleikristi a wo “eva egaga” kẹ ahwo uviuwou rai hi, wọhọ epanọ ahwo buobu a bi ru “eva edẹ urere” nana. (2 Tim. 3:1, 3) Rekọ ohwo ọ rẹ sai rri usu riẹ kugbe ahwo uviuwou riẹ ga vrẹta. Ahwo buobu a rẹ ta nọ, “oniọvo sa.” Fikiere ohwo jọ o te ru ohwo uviuwou rai thọ, a rẹ gwọlọ rehọ oghẹrẹ kpobi kioja. Kareghẹhọ oware nọ iroro itieye na e lẹliẹ inievo Daina ru. (Emu. 34:13, 25-30) Iroro itieye evona e lẹliẹ Absalọm kpe Amnọn, ọmọ ọsẹ riẹ. (2 Sam. 13:1-30) Kọ ogbẹrọnọ “iroro iyoma” e wha enana kpobi ze na?

¹⁶ O rrọ vevẹ, Ileleikristi uzẹme a re kpe ohwo ho. O make rrọ ere na, kọ o sae jọnọ a wo iroro iyoma fihọ eva kpahe oniọvo jọ nọ o ru omoni rai thọ, hayo nọ a roro nọ o ru omoni rai thọ? Onana o sai ru nọ a re ro si oma no hayo jẹ oniọvo otiọye na egrẹ. (Hib. 13:1, 2) A re rri egrẹ-ọjẹ otiọye na evevere he keme u dhesẹ nọ ohwo nọ  o wo uruemu yena ọ kare uyoyou. Jihova nọ ọ rẹ kiẹ idu riwi na, ọ sai rri ahwo otiọye na inọ “a yawo evaọ obọ eva ha.” (Jeri. 9:25, 26) Hae kareghẹhọ ahwo nọ Jihova ọ kẹ uthubro nọ: “Wha si eware igbegbe no udu rai no.”—Jeri. 4:4.

17. Ẹvẹ ozodhẹ Jihova u re ro fi obọ họ k’omai wo udu nọ ma re ro se ithubro Ọghẹnẹ gboja?

¹⁷ O sae jọnọ whọ kiẹ udu ra riwi jẹ ruẹ nọ who bi se ithubro Ọghẹnẹ gboja tere he fikinọ udu na o rrọ gbegbe. Hayo whọ ruẹ nọ ozodhẹ ohwo-akpọ, isiuru okpodẹ hayo isiuru nọ whọ gwọlọ ro yeri uzuazọ okpohwo, uzuazọ uzou uveghe hayo mẹrẹjomẹsa o rrọ owhẹ eva. Whẹ họ ohwo ọsosuọ nọ o wo iroro itieye he. (Jeri. 7:24; 11:8) Jerimaya o kere nọ ahwo Ju nọ a kare ẹrọwọ evaọ oke riẹ a wo “udu gaga.” Ọ ta re nọ: “A wo ẹjiroro ọvo [ho] nọ a rẹ rọ ta nọ, ‘Wha jọ oma dhẹ-ozọ ỌNOWO na Ọghẹnẹ mai, ọnọ ọ kẹ rai oso evaọ ezi riẹ.’” (Jeri. 5:23, 24) Kọ onana u gbe dhesẹ nọ ma te wo ozodhẹ Ọghẹnẹ jẹ rehọ adhẹẹ kẹe u ti fi obọ họ k’omai “si eware igbegbe no udu” mai? Ozodhẹ utioye u re fi obọ họ k’omai wo udu nọ ma re ro se ithubro Ọghẹnẹ gboja je ru ẹgwọlọ riẹ.

18. Eyaa vẹ Jihova ọ ya kẹ ahwo nọ o lele re ọvọ ọkpokpọ na?

¹⁸ U te no ere no, ma rẹ sai ru iruo kugbe Jihova nọ ọ be k’omai ‘udu nọ ma rẹ rọ riẹe’ na. Oyena họ oware nọ ọ jọ ọvọ ọkpokpọ na ya eyaa riẹ kẹ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na inọ: “Me re ti fi uzi mẹ họ eva rai, me ve kere ie fihọ udu rai; mẹ vẹ te jọ Ọghẹnẹ rai, a vẹ te jọ ahwo mẹ.” Kọ ẹvẹ kpahe epanọ a te rọ ginẹ riẹ Ọghẹnẹ? Jerimaya ọ ta re nọ: “Ohwo ọvuọvo o gbe ti wuhrẹ ọrivẹ riẹ gbe omoni riẹ hẹ, inọ, ‘Riẹ ỌNOWO na,’ keme ai kpobi a rẹ te riẹ omẹ no ọmaha ri te ọkpako, . . . keme mẹ rẹ te rehọ umuomu rai vrẹ rai, mẹ gbẹ te kareghẹhọ izieraha rai ofa ha.”—Jeri. 31:31-34. *

19. Irẹro iwoma vẹ Ileleikristi uzẹme a wo?

¹⁹ O tẹ make rọnọ who bi rẹro nọ whọ te reawere eyaa ọvọ ọkpokpọ na evaọ obọ odhiwu hayo evaọ aparadase otọakpọ, o gwọlọ nọ whọ rẹ riẹ Jihova jẹ jọ omọvo idibo riẹ. Nọ a tẹ rọ izieraha ra vrẹ owhẹ no ẹkwoma idhe ẹtanigbo Jesu Kristi whọ te sai ro wo eghale nana. Nọ o rọnọ a sae rọ izieraha ra vrẹ owhẹ na, jọ onana o wọ owhẹ rọ vrẹ amọfa nọ a ru owhẹ thọ re. Whọ tẹ be hai si iroro iyoma kpobi no eva u ti fi obọ họ kẹ udu ra. Whọ te rọ enẹ dhesẹ nọ whọ gwọlọ gọ Jihova, jẹ riẹe ziezi. Whọ te wọhọ ahwo nọ Jihova ọ rọ ẹkwoma Jerimaya ta kpahe nọ: “Wha [te] gwọlọ omẹ ruẹ, nọ wha tẹ rehọ eva rai kpobi rọ gwọlọ omẹ.”—Jeri. 29:13.