1, 2. Uvẹ vẹ egbẹnyusu Jihova a wo?

ONIỌVO-ỌMỌTẸ jọ nọ a re se Monika ọ ta nọ: “Mẹ avọ ọzae mẹ ma rrọ orọo te ikpe ọgbagbisoi no, ma riẹ ohwohwo ziezi. Rekọ, ghele epanọ ma rrọ orọo kri te no na, ma gbe bi wuhrẹ eware jọ kpahe ohwohwo nọ ma riẹ vẹre he.” Avro ọ riẹ hẹ, ere o rrọ kẹ ezae-avọ-eyae uwou-orọo gbe egbẹnyusu buobu nẹnẹ.

² O rẹ were omai re ma gbẹ riẹ eware efa kpahe ahwo uviuwou gbe egbẹnyusu mai. Usu mai kugbe Jihova họ onọ o mai wuzou vi usu kugbe omọfa kpobi. Ma rẹ sae riẹ eware kpobi kpahe Jihova ha. (Rom 11:33) Ma ti wo uvẹ nọ ma ti ro wuhrẹ kpahe jẹ rọ aro kele iruemu Jihova bẹdẹ bẹdẹ.—Ọtausi. 3:11.

3. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme uwuhrẹ nana?

³ Ma jọ uzoẹme nọ o vrẹ na wuhrẹ kpahe Jihova inọ a rẹ sae nya bru ei ẹsikpobi yọ o wo ọriẹwẹ hẹ, gbe epanọ ma sae rọ rehọ aro kele iruemu-aghae riẹ nana. Enẹna joma ta kpahe iruemu-aghae ivẹ riẹ efa, ọghọ-oruo gbe ororokẹ. Nọ ma ti ru ere na, ma te ruẹ nọ “ỌNOWO na owoma kẹ ahwo kpobi, ohrọ riẹ o rọ kẹ enọ ọ ma kpobi.”—Ol. 145:9.

4. Re a ta nọ ohwo o re ru ọghọ, eme u dhesẹ?

⁴ Eme u dhesẹ re a ta nọ ohwo o re ru ọghọ? Ma rẹ ruẹ uyo na evaọ ẹme nọ Jesu ọ ta evaọ Iruẹru Ikọ Na 20:35 inọ: “Ẹkẹ oghale o mae rọ vi emio.” Jesu ọ rọ umutho ẹme nana dhesẹ nọ u fo nọ ọghọ-oruo o rẹ jọ oware unevaze. Ohwo nọ o wo uruemu ọghọ-oruo ọ rẹ rọ evawere rehọ oke, ẹgba gbe eware riẹ ro fi obọ họ kẹ amọfa. Orọnikọ epanọ ọghọ nọ  ohwo o ru ọ rro te a rẹ rọ ta nọ ohwo o re ru ọghọ họ, rekọ oware nọ o wọ riẹ ru ọghọ na. (Se 2 Ahwo Kọrint 9:7.) Ohwo ọvo ọ riẹ hẹ nọ o re ru ọghọ te Jihova “Ọghẹnẹ [mai] nọ o wo oghale” na.—1 Tim. 1:11.

5. Idhere vẹ Jihova o bi ro dhesẹ nọ o re ru ọghọ?

⁵ Ẹvẹ Jihova o ro dhesẹ nọ o re ru ọghọ? Ọ be rẹrote ẹgwọlọ ahwo-akpọ kpobi, makọ enọ e be gọe dede he. Evaọ uzẹme, ‘ỌNOWO na ọ rrọ wowoma kẹ ahwo kpobi.’ O re ‘ru ọre riẹ va ze kẹ ahwo oyoma gbe ahwo owoma, o re je ru oso rrọ ze kẹ enọ i kiẹrẹe gbe enọ i kiẹrẹe he.’ (Mat. 5:45) Oyejabọ nọ Pọl ukọ na ọ sae rọ ta kẹ otu nọ e be gọ Ọghẹnẹ hẹ inọ Jihova “ọ riẹ ru, epanọ ọ kẹ owhai oso gbe ezi ivuẹvu, jẹ kẹ owhai emu avọ evawere.” (Iruẹru 14:17) O rrọ vevẹ, Jihova o bi ru ahwo-akpọ kpobi ọghọ.—Luk 6:35.

6, 7. (a) Amono o rẹ mae were Jihova re ọ rẹrote ẹgwọlọ rai? (b) Kẹ oriruo nọ o dhesẹ oghẹrẹ nọ Jihova ọ rẹ rọ rẹrote ẹgwọlọ idibo riẹ?

⁶ O rẹ were Jihova gaga re o ru ẹgwọlọ idibo riẹ kẹ ae. Devidi ovie na ọ ta nọ: “Mẹ jọ ọmaha, enẹna mẹ who uno; dede na mẹ te ruẹ okiẹrẹe nọ a se he, hayo kọ emọ riẹ e jẹ yare re a tẹ re he.” (Ol. 37:25) Inievo buobu a ruẹ imuẹro ẹme yena no evaọ uzuazọ rai. Joma ta kpahe oriruo jọ.

⁷ Evaọ oke jọ nọ u kpemu, ọkobaro jọ nọ a re se Nancy ọ rẹriẹ ovao ku ẹbẹbẹ jọ. Ọ ta nọ: “Odẹnotha osa nọ mẹ hwa fihọ uwou nọ mẹ haya u ti re, mẹ gwọlọ isiso udhuvẹ gbikpe (₦10,000.00) nọ mẹ rẹ rọ hwosa uwou. Mẹ riẹ epanọ mẹ te sae rọ ruẹ ugho na ha. Mẹ tẹ lẹ se Ọghẹnẹ kpahe iẹe, kẹsena me te kpohọ iruo mẹ nọ mẹ rẹ jọ sa emu kẹ ahwo evaọ ehọtẹle. Me rẹro nọ ahwo a ti ru omẹ ọghọ tere he keme ehọtẹle na o re zurie ẹdẹ yena ha. U gbunu kẹhẹ, ahwo buobu a nyaze ehọtẹle na te re emu owọwọ yena. Nọ iruo mẹ i kuhọ no, nọ me kele igho nọ a ro ru omẹ ọghọ, nwanọ isiso udhuvẹ gbikpe.” U mu Nancy ẹro nọ Jihova ọ kẹ riẹ uzedhe ugho nọ ọ gwọlọ na.—Mat. 6:33.

8. Ọghọ vẹ Jihova o ru nọ o mae rro?

⁸ Ọghọ nọ ọ mae rro nọ Jihova o ru no, o rẹ sai te ohwo kpobi obọ. Didi ọghọ? Idhe ẹtanigbo nọ ọmọ riẹ ọ rọ uzuazọ riẹ dhe. Jesu ọ ta nọ: “Ọghẹnẹ o you akpọ na hrọ, ọ jẹ rehọ Ọmọvo riẹ kẹ, re kohwo kohwo nọ ọ rọwo riẹ o gbe vrẹ hẹ rekọ o re wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” (Jọn 3:16) Ahwo-akpọ họ “akpọ” nọ a jọ etenẹ fodẹ na. Ẹhẹ, ọghọ ologbo nana nọ o no obọ Jihova ze na o re te ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ e riẹ. Ahwo kpobi nọ a fi ẹrọwọ họ Jesu a ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. (Jọn 10:10) A rẹ ruẹ imuẹro nọ i vi onana ha, nọ u dhesẹ nọ Jihova o re ru ọghọ.

9. Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jihova ru amọfa ọghọ?

 ⁹ Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jihova evaọ ọghọ-oruo? Jihova ‘ọ be rọ eware kpobi nọ e rẹ kẹ evawere kẹ omai,’ fikiere u fo nọ ma re wo uruemu “ọghọ-oruo” nọ u ti fiba evawere amọfa. (1 Tim. 6:17-19) Ma rẹ rọ evawere rọ ekwakwa mai fi obọ họ kẹ ahwo nọ ma you gbe otu nọ i wo ho. (Se Iziewariẹ 15:7.) Eme ọ rẹ sai fi obọ họ kẹ omai wo uruemu ọghọ-oruo? Oware nọ inievo jọ a re ru ona: Nọ ohwo jọ o te ru ae ọghọ, a rẹ gwọlọ uvẹ kpobi nọ a re ro ru omọfa ọghọ re. Inievo buobu e rrọ ukoko na nọ i wo uruemu ọghọ-oruo.

10. Edhere jọ vẹ o woma gaga nọ ma sai ro ru ọghọ?

¹⁰ Edhere jọ nọ ọ mai woma nọ ma sai ro ru ọghọ họ, ẹkwoma ẹmeunu mai gbe eware nọ ma re ru kẹ amọfa. Ẹvẹ ma sai ro ru onana? Nọ ma tẹ be rehọ oke gbe ẹgba mai fi obọ họ kẹ amọfa jẹ ta udu họ ae awọ. (Gal. 6:10) Re ma riẹ sọ ma be ginẹ daoma evaọ abọ nana, ma sae nọ omamai nọ: ‘Kọ amọfa a be ruẹ nọ mẹ rẹ romatotọ gaviezọ kẹ ae nọ a tẹ gwọlọ ta ẹme kẹ omẹ kpahe ẹbẹbẹ rai? Kọ ohwo jọ ọ tẹ gwọlọ nọ me fi obọ họ kẹe yọ me wo uvẹ, kọ mẹ be hae rọwo? Kọ me jiri ohwo uviuwou mẹ hayo ibe Oleleikristi jọ kẹle?’ Nọ ma tẹ be hae “kẹ,” onana u ti si omai kẹle Jihova gbe egbẹnyusu mai vi epaọ ọsosuọ.—Luk 6:38; Itẹ 19:17.

11. Idhere vẹ jọ ma sai ro ru Jihova ọghọ?

 ¹¹ Ma sai ru Jihova ọghọ re. Ebaibol na ọ hrẹ omai nọ: “Rehọ eyero . . . ra kẹ ỌNOWO na adhẹẹ.” (Itẹ 3:9) “Eyero” nọ a fodẹ na u kugbe oke, ẹgba gbe ekwakwa mai nọ ma sae rọ gọ Jihova. Makọ emaha na dede, a rẹ sai wuhrẹ epanọ a  re ro ru Jihova ọghọ. Jason nọ o wo emọ esese ivẹ ọ ta nọ: “Ẹsikpobi nọ uviuwou mai o tẹ gwọlọ fi ugho họ ẹkpẹti unevaze evaọ obọ Ọgwa Uvie, ma rẹ rehọ ugho na kẹ emọ na nyai fihọ. Eva e rẹ were ai gaga, keme o rrọ ai oma nọ ‘a bi ru Jihova ọghọ.’” Ẹsejọhọ emọ nọ eva e rẹ were re a ru Jihova ọghọ nọ a gbẹ rrọ emaha, a ti ru ere rite ekpako.—Itẹ 22:6.

12. Eme u dhesẹ re a ta nọ ohwo o wo ororokẹ?

¹² Uruemu-aghae ofa jọ nọ Jihova o wo họ, ororokẹ. Eme u dhesẹ re a ta nọ ohwo o wo ororokẹ? Ẹme nọ a fa “ororokẹ” evaọ Ebaibol ọ New World Translation na u dhesẹ epanọ ohwo o re “si oware keke gahrọ họ.” (Tait. 3:1, 2) Ohwo nọ o wo ororokẹ o re lele uzi keke gahrọ họ, yọ o re si nọ oriẹ ovo a rẹ rehọ họ. Ukpoye, ọ rẹ daoma yeri kugbe amọfa wowou, jẹ hae kareghẹhọ oghẹrẹ nọ eware e rrọ kẹ amọfa. Ọ rẹ gwọlọ gaviezọ kẹ amọfa, yọ ẹsenọ u te fo, ọ rẹ kuvẹ kẹ ẹgwọlọ rai je gbobọnẹ ọriẹ.

13, 14. (a) Ẹvẹ Jihova o bi ro dhesẹ ororokẹ? (b) Eme oghẹrẹ nọ Jihova o ro yeri kugbe Lọt u wuhrẹ omai kpahe ororokẹ?

¹³ Ẹvẹ Jihova o bi ro dhesẹ nọ o wo ororokẹ? O re roro kpahe oghẹrẹ nọ eware e rrọ kẹ idibo riẹ, je ru ẹgwọlọ rai. Wọhọ oriruo, roro kpahe oghẹrẹ nọ o ro yerikugbe ọzae okiẹrẹe na, Lọt. Okenọ Jihova ọ ta nọ ọ te raha ikpẹwho Sọdọm avọ Gomora, ọ ta kẹ Lọt vevẹ nọ ọ dhẹ kpobọ ẹkwotọ igbehru. Rekọ fiki oware jọ, Lọt ọ tẹ lẹ Jihova re ọ dhẹ kpohọ ofẹ ofa. Dai roro oware na, koyehọ Lọt ọ be ta kẹ Jihova nọ o nwene ẹme nọ ọ ta kẹ ọyomariẹ na.—Se Emuhọ 19:17-20.

¹⁴ O sae jọ lọlọhọ re a ta nọ Lọt yọ ọdhozọ hayo ohwo uzou-uveghe, keme u muẹro nọ Jihova ọ hae sẹro riẹ evaọ oria kpobi, fikiere ozọ nọ ọ dhẹ na u fioka ha. O make rrọ ere na, Lọt ọ dhozọ oware nọ o rẹ sae via kẹe, yọ Jihova o ru ẹgwọlọ Lọt kẹe, o te gbobọnẹ ọriẹ. Jihova ọ kẹ Lọt uvẹ re ọ dhẹ kpohọ ẹwho nọ ọ jẹ te raha vẹre. (Se Emuhọ 19:21, 22.) U re vevẹ, Jihova o re si eware kekeke vievie he, o wo ororokẹ.

15, 16. Ẹvẹ ororokẹ Jihova o ro dhesẹ oma via evaọ Uzi Mosis na? (Rri uwoho nọ o rrọ obọ emuhọ uzoẹme na.)

¹⁵ Roro kpahe oriruo ọfa nọ Jihova o jo dhesẹ ororokẹ evaọ Uzi Mosis na. Uzi na o ta nọ otẹrọnọ ohwo Izrẹl jọ o yogbe te epanọ ọ gbẹ sae rọ rehọ omogodẹ hayo ẹwe dhe-idhe he, ọ sae rehọ irueruẹ ivẹ, hayo ilekuku ivẹ ro dhe-idhe. Kọ otẹrọnọ ohwo na o yogbe te epanọ ọ gbẹ sae rọ rehọ irueruẹ ivẹ hayo ilekuku ivẹ ze he? Jihova ọ kẹ uvẹ nọ oyogbe na ọ sae rọ rehọ eka nọ a wuhu ze. Dede na, orọnikọ eka nọ a wuhu kpobi nọ u je rie ọ rẹ rehọ ze he, rekọ “emamọ eka nọ a wuhu,” otiọ enọ a sae rọ ghọ erara. (Emu. 18:6) Fikieme ọruẹrẹfihotọ nana o ro wuzou?—Se Iruo-Izerẹ 5:7, 11.

¹⁶ Ma rehọ iẹe nọ whẹ yọ ohwo Izrẹl, whọ tẹ jẹ rrọ oyogbe. Epanọ whọ rọ wọ eka nọ who wuhu ziọ uwou-udhu bi ti ro dhe-idhe na, whọ tẹ ruẹ ahwo Izrẹl nọ i fe nọ e wha erao ze ti ro dhe-idhe. Ẹsejọhọ, oma o te dina vuọ owhẹ fikinọ eka gheghe whọ wha ze bi ti ro dhe-idhe. Rekọ whọ tẹ kareghẹhọ nọ idhe ra e rrọ ghaghae evaọ aro Jihova. Fikieme? Fikinọ emamọ eka whọ rọ ze na, yọ onana o rẹ were Jihova. O wọhọ ẹsenọ Jihova ọ be ta kẹ ohwo Izrẹl nọ ọ rrọ oyogbe nọ: ‘Mẹ riẹ nọ who wo ikpeware nọ who ti ro dhe-idhe wọhọ amọfa ha, rekọ mẹ riẹ nọ onọ o mai woma evaọ usu eware ra whọ be rọ kẹ omẹ  na.’ Uzẹme, Jihova o bi dhesẹ ororokẹ ẹkwoma erorokpahe epanọ eware e rrọ kẹ idibo riẹ omomọvo.—Ol. 103:14.

17. Eme u mu omai ẹro kpahe epanọ ma be daoma te evaọ egagọ mai?

 ¹⁷ O rẹ kẹ omai omosasọ nọ ma tẹ kareghẹhọ nọ fikinọ Jihova o wo ororokẹ, ọ be jẹ omodawọ mai kpobi rehọ evaọ egagọ riẹ. (Kọl. 3:23) Oniọvo-ọmọtẹ nọ a re se Constance evaọ obọ Itali nọ ọ kpako no ọ ta nọ: “O rẹ were omẹ gaga re mẹ ta kẹ amọfa kpahe Ọnọma na. Oye o soriẹ nọ mẹ be rọ ta usiuwoma je bi wuhrẹ amọfa Ebaibol ẹsikpobi. Ghele na, o be hae kẹ omẹ uye gaga ẹsejọ fikinọ mẹ gbẹ be sai ru te epanọ mẹ gwọlọ họ fiki ẹyao. Rekọ mẹ riẹ nọ Jihova ọ riẹ utho nọ mẹ rẹ sai ru, yọ utho nọ me bi ru enẹna o be were iẹe.”

18. Edhere jọ vẹ eyewọ a sae rọ rehọ aro kele Jihova?

¹⁸ Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jihova dhesẹ ororokẹ? Wariẹ roro kpahe oghẹrẹ nọ Jihova o ro yeri kugbe Lọt na. Jihova họ ọnọ o bi su, ghele na, ọ gaviezọ kẹ Lọt je ru ẹgwọlọ riẹ kẹe. Whọ tẹ rrọ ọyewọ, kọ whọ sae rọ aro kele Jihova? Kọ whọ sae gaviezọ kẹ ayare emọ ra je gbobọnẹ ẹgwọlọ ra ru ọrai nọ u te fo? Uwou-Eroro ọ September 1, 2007 orọ Oyibo o ta nọ esẹgbini jọ a sae zizie emọ rai re aikpobi a kuomagbe ta ẹme kpahe izi nọ a fihọ evaọ uwou na. Wọhọ oriruo, esẹgbini a wo udu nọ a re ro fi uzi họ kpahe oke nọ emọ rai a rẹ jọ otafe ba. O make rrọ ere na, esẹgbini nọ e rrọ Ileleikristi a rẹ sae kuvẹ re emọ rai a ta kpahe epanọ oke nọ a fihọ o rrọ ae oma. Ẹsejọ, esẹgbini a sai wo ororokẹ rọkẹ emọ rai je nwene oke na re o dina kiehọ emọ na oma otẹrọnọ u gbe wobọ kpahe oware nọ o wọso uzi Ebaibol ho. Ẹsejọhọ esẹgbini a te ruẹ nọ, a te wo ororokẹ jẹ gaviezọ kẹ emọ rai kpahe izi uwou na, emọ na a te mae riẹ oware nọ o soriẹ nọ a ro fi izi na họ, a ve ti je koko ai.

19. Ẹvẹ ekpako ukoko a sae rọ daoma rọ aro kele Jihova dhesẹ ororokẹ?

¹⁹ U fo nọ ekpako ukoko a rẹ daoma rọ aro kele Jihova dhesẹ ororokẹ ẹkwoma erorokpahe oghẹrẹ nọ eware e rrọ kẹ ibe Ileleikristi rai. Kareghẹhọ nọ Jihova o rri idhe erọ iyogbe oke emọ Izrẹl ghaghae. Epọvo na re, ẹsejọhọ fiki owho hayo ẹyao, inievo jọ a sae ru te amọfa ha evaọ iruo usiuwoma ota Uvie na. Kọ udu u te bi whrehe inievo na fikinọ a be sae ru te amọfa ha? Ekpako na a sae ta udu họ ae awọ inọ a rrọ ghaghae kẹ Jihova keme a be dao utho ẹgba rai kpobi.—Mak 12:41-44.

20. Kọ ma te bi keke aro fihọ ru umutho evaọ egagọ Ọghẹnẹ hayo tuduhọ amọfa awọ ru ere họ ororokẹ? Ru ei vẹ.

²⁰ Uzẹme, orọnikọ ma re keke aro fihọ ru umutho evaọ egagọ Ọghẹnẹ hayo tuduhọ amọfa awọ ru ere he, inọ oyena họ ororokẹ. (Mat. 16:22) Ma re ru te oria jọ ma vẹ rọ abọ muoma ha, inọ ma ru utho nọ ma rẹ sai ru no. Ukpoye, u fo nọ mai kpobi ma rẹ ‘ya gaga’ evaọ iruo Uvie na. (Luk 13:24) O gwọlọ owowa. Evaọ abọjọ, o gwọlọ nọ ma rẹ dao ẹgba mai kpobi evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Evaọ abọdekọ riẹ, ma rẹ kareghẹhọ nọ Jihova ọ rẹ gwọlọ onọ ma rẹ sai ru hu mi omai hi. Nọ ma te ru utho ẹgba mai kpobi, u re mu omai ẹro nọ onana o te were iẹe. Kọ o gbẹ rrọ oware omawere inọ Olori otiọna nọ o wo edẹro gbe ororokẹ ma bi ru iruo kẹ? Evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na, ma te ta kpahe iruemu-aghae Jihova ivẹ efa.—Ol. 73:28.