1. (a) Didi owọ ahwo a rẹ jẹ kpahe ekareghẹhọ hayo ọkpọvio, kọ fikieme? (b) Ẹvẹ omorro o rẹ sai ru ohwo rri ohrẹ?

OGHẸRẸ nọ ahwo a re ru kpahe ekareghẹhọ hayo ọkpọvio u wo ohẹriẹ. Ahwo jọ a rẹ sai ru lele ohrẹ ohwo nọ ọ rrọ ọkwa ologbo, rekọ a vẹ siọ orọ ọhwa rai hayo ohwo nọ ọ rrọ otọ rai. Oghẹrẹ nọ ọwhọkuo ọ rẹ jọ ahwo jọ oma, o rẹ jọ amọfa oma ere he. U re ru oma vuọ otujọ hayo jọ ọkọkora, rekọ o rẹ sai ru amọfa wo ajọwha nọ a re ro ru oware nọ u fo. Eme ọ rẹ sai ru ohwo jẹ ọwhọkuo fiẹ? Oware jọ họ, omorro. Evaọ uzẹme, omorro o rẹ sai ru nọ ohwo o gbe ro fi ohrẹ nọ a be kẹe họ iruo ho.—Itẹ 16:18.

2. Fikieme Ileleikristi uzẹme a bi ro ru lele ohrẹ Ebaibol?

² Wo ohẹriẹ, Ileleikristi uzẹme a rẹ jẹ ohrẹ rehọ, maero nọ u te no Ebaibol ze. Ekareghẹhọ Jihova i bi ru omai rri otọ mu, i bi fi obọ họ kẹ omai whaha efe-ole vrẹta, ọfariẹ-ogbe, ogbẹlọ-imu, gbe idieda-thomawa. (Itẹ 20:1; 2 Kọr. 7:1; 1 Tẹs. 4:3-5; 1 Tim. 6:6-11) U te no ere no, u bi ru omai “ghọghọ” nọ ma riẹ nọ ma bi ru lele ekareghẹhọ Ọghẹnẹ.—Aiz. 65:14.

3. Uruemu ọso-ilezi na ovẹ u fo nọ ma re wo?

³ Re ma sae sẹro usu mai kugbe Ọsẹ obọ odhiwu mai, o gwọlọ nọ ma re fi ohrẹ riẹ họ iruo evaọ uzuazọ mai noke toke. U re woma gaga nọ ma te wo ọkpọ uruemu ọso-ilezi nọ o kere nọ: “Isẹri-ise [hayo ekareghẹhọ] ra họ uku mẹ bẹdẹ, uzẹme, eye họ oghọghọ eva mẹ.” (Ol. 119:111) Kọ epọvo na izi Jihova e be hae were omai, manikọ ma re rri rai wọhọ owha ogbẹgbẹdẹ ẹsejọ? O tẹ make rọnọ ohrẹ jọ nọ a kẹ omai o nwani kiehọ omai oma ha, ajọ udu u whrehe omai hi. Ma rẹ sai fievahọ ohrẹ  Ọghẹnẹ nọ areghẹ riẹ o kpehru thesiwa na. Joma ta kpahe eware esa nọ ma re ru nọ i ti fi obọ họ kẹ omai ru ere.

4. Eme o whrehe vievie he evaọ uzuazọ Devidi?

⁴ Devidi ovie na ọ nyaku ebẹbẹ buobu evaọ uzuazọ, dede na oware ovo u whrehe evaifihọ nọ o wo kpahe Ọghẹnẹ hẹ. Ọ ta nọ: “Whẹ, ỌNOWO mẹ rẹ kpare ẹzi mẹ kpehru kẹ. O, Ọghẹnẹ mẹ, whẹ me fievahọ.” (Ol. 25:1, 2) Eme o fi obọ họ kẹ Devidi wo evaifihọ itieye?

5, 6. Eme Ebaibol na ọ vuẹ omai kpahe usu nọ Devidi o wo kugbe Jihova?

⁵ Okenọ ẹbẹbẹ o te ahwo jọ ọvo a rẹ rọ lẹ se Ọghẹnẹ. Ẹvẹ o rẹ jọ owhẹ oma otẹrọnọ okenọ ogbẹnyusu ra ọ gwọlọ oware jọ mi owhẹ ọvo o re ro lele owhẹ ta ẹme? Ẹsejọhọ whọ te ta nọ fiki oware nọ o bi wo mi owhẹ ọvo o bi ro lele owhẹ nyusu. Rekọ Devidi ọ jọ ere he. Ẹrọwọ nọ o fihọ Ọghẹnẹ gbe uyoyou nọ o wo kẹe u dhesẹ oma via evaọ usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ, te okenọ eware i woma hayo okenọ i yoma.—Ol. 40:8.

⁶ Muẹrohọ ẹme nana nọ Devidi ọ ta ro jiri Jihova: ‘O ỌNOWO, Olori mai, ẹvẹ orro nọ o rrọ odẹ ra o rro te eva akpọ na kpobi! Whọ rehọ oruaro ra mu kpehru vi ihru.’ (Ol. 8:1) Kọ whọ gbẹ jọ ẹme nana ruẹ epanọ usu nọ Devidi o wo kugbe Ọsẹ obọ odhiwu riẹ o kpekpe te? Adhẹẹ nọ o wo kẹ oruaro Ọghẹnẹ u ru nọ ọ jẹ hai ro jiri Jihova ‘no ohiohiẹ rite owọwọ.’—Ol. 35:28.

7. Erere vẹ ma re wo nọ ma te bigba Ọghẹnẹ evaọ olẹ?

⁷ Wọhọ Devidi, o gwọlọ nọ ma hae lẹ se Jihova kẹse kẹse re ma ruẹsi ru evaifihọ nọ ma wo kpahe iẹe ga. Ebaibol na ọ ta nọ: “Bigba Ọghẹnẹ o re ti bigba owhẹ.” (Jem. 4:8) Ọghẹnẹ nọ ma re bigba evaọ olẹ yọ edhere jọ nọ o wuzou gaga nọ ma re ro wo ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ re.—Se 1 Jọn 3:22.

8. Fikieme ma jẹ whaha eme nọ a re dhe ẹwẹwariẹ evaọ olẹ mai?

⁸ Kọ whọ be hai dhe eme evona ẹwẹwariẹ nọ whọ tẹ be lẹ? O tẹ rrọ ere, hae rọ omoke jọ roro kpahe ẹme nọ whọ te ta taure whọ tẹ te lẹ. Kọ who roro nọ o te were ogbẹnyusu hayo omoni mai otẹrọnọ eme evona ma rẹ wariẹ nọ ma te bi lele iei ta ẹme? Ẹsejọhọ ọ gbẹ te gaviezọ kẹ omai hi. Uzẹme, Jihova ọ rẹ tehe ezọ di kẹ olẹ odibo riẹ nọ u no eva ze he. Rekọ ma rẹ daoma whaha eme evona nọ a re dhe ẹwẹwariẹ nọ ma tẹ be lẹ se Jihova.

9, 10. (a) Eme ma rẹ sae lẹ kpahe? (b) Eme ọ rẹ sai fi obọ họ ru elẹ mai jọ ziezi?

⁹ Ma tẹ gwọlọ si kẹle Ọghẹnẹ, elẹ mai e rẹ jọ thakpinọ ma lẹ no ho. Epanọ ma rovie eva mai kẹ Ọghẹnẹ te evaọ olẹ, ere usu mai kugbei o te kpekpe te yọ ere ma ti fievahọ iẹe te re. Nọ o rrọ ere na, eme ma rẹ sae lẹ kpahe? Ebaibol na ọ kuyo nọ: “Eva koware koware rọ olẹ gbe olẹ-ayare, te uyere-okẹ he ro ruẹ, nọ iyei epanọ whọ guọlọ kẹ Ọghẹnẹ.” (Fil. 4:6) Ẹme na họ, oware kpobi nọ u kpomahọ uzuazọ mai hayo usu mai kugbe Ọghẹnẹ yọ oware nọ u fo nọ ma rẹ lẹ kpahe.

¹⁰ Elẹ mai e rẹ jọ ziezi nọ ma tẹ be hai roro kpahe elẹ idibo Ọghẹnẹ nọ i wo ẹrọwọ nọ a kere fihọ Ebaibol na. (1 Sam. 1:10, 11; Iruẹru 4:24-31) Ma rẹ jọ obe Ilezi ruẹ elẹ sa-sa gbe ile ujiro se Jihova. Uweri, oghọghọ gbe oghẹrẹ iruemu ohwo-akpọ itieye na efa i  dhesẹ oma via evaọ olẹ gbe ile itieye na. Ma tẹ be hae kiẹ elẹ gbe ile itieye na riwi u ti fi obọ họ nọ elẹ mai i ti ro wo otofa jẹ jọ ziezi evaọ aro Jihova.

11. Fikieme u ro fo nọ ma hai roro didi kpahe ehrẹ Ebaibol?

¹¹ Devidi ọ ta nọ: “Isẹri-ise [hayo ekareghẹhọ] ỌNOWO umuẹro, o rẹ rọ areghẹ kẹ iwewe.” (Ol. 19:7) Ẹhẹ, ma tẹ make rrọ igbori, ma rẹ sai wo areghẹ nọ ma te bi koko ijaje Ọghẹnẹ. Dede na, u wo ehrẹ Ebaibol jọ nọ o gwọlọ nọ ma re roro didi kpahe taure ma te ti wo erere no ai ze. Ma te ru enẹ o rẹ sai fi obọ họ kẹ omai ru oware nọ u fo evaọ ẹme azẹ osefihọ oma, oma-udhehọ isuẹsu, osẹ mai gbe okenọ ahwo a tẹ gwọlọ nọ ma ru oware nọ u fo ho evaọ obọ isukulu hayo oria iruo. Ma tẹ riẹ oware nọ Ebaibol ọ ta kpahe eware itienana u re fi obọ họ kẹ omai ruẹrẹ oma kpahe kẹ ebẹbẹ nọ e rẹ sai no ofẹ nana ze. Omaruẹrẹkpahe utiona o rẹ sae thọ omai.—Itẹ 15:28.

12. Eme ma re roro kpahe nọ o rẹ sai fi obọ họ kẹ omai ru lele ekareghẹhọ Ọghẹnẹ?

¹² Nọ ma bi rẹro eware nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa rai kẹ omai na, kọ uzuazọ mai u dhesẹ nọ ma be jaja aro vi? Wọhọ oriruo, kọ u gine mu omai ẹro nọ a te raha Babilọn Ologbo na kẹle na? Kọ uzuazọ evaọ aparadase otọakpọ u gbe mu omai ẹro te epaọ ọsosuọ nọ ma ro kurẹriẹ obọ? Kọ ma gbẹ be rehọ ajọwha rọ iruo Uvie na karo, viukpọ iruẹru ikẹdẹ kẹdẹ mai? Kọ ẹruore ẹkparomatha na, erufuọ odẹ Jihova, gbe uketha nọ ma rẹ rọ kẹ udu-esuo riẹ e gbẹ rrọ omai oja? Enọ itiena nọ ma re roro didi kpahe o rẹ sai fi obọ họ kẹ omai wo ọkpọ uruemu ọso-ilezi na nọ ọ ta nọ, “isẹri-ise [hayo ekareghẹhọ] ra họ uku mẹ bẹdẹ.”—Ol. 119:111.

13. Fikieme o rọ jọ bẹbẹ kẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ re a wo otoriẹ eware jọ? Kẹ oriruo.

¹³ Otiẹsejọhọ, eware jọ e rrọ Ebaibol na nọ ma re nwani wo otoriẹ rai vevẹ obọnana ha keme oke nọ Jihova o ti ro ru ai vẹ u ri te he. Noke toke Jesu ọ jẹ hae ta kẹ ilele riẹ nọ ọ te ruẹ uye o ve ti je whu. (Se Matiu 12:40; 16:21.) Rekọ ikọ na a je wo otoriẹ ẹme na ha. A je ti wo otoriẹ ẹme na kọ okenọ o ro whu jẹ kparoma no, nọ o ro zihe ruọ ohwo-akpọ jẹ romavia kẹ ikọ riẹ jọ je “rovie aro rai re a riẹ otọ ikerakere na.” (Luk 24:44-46; Iruẹru 1:3) Epọvo na re, ẹdẹ Pẹntikọst 33 C.E. nọ a ro ku ẹzi ku ikọ Jesu ẹsiẹe a rọ riẹ nọ Uvie Ọghẹnẹ o be te jọ obọ odhiwu.—Iruẹru 1:6-8.

14. Emamọ oriruo vẹ inievo buobu a fihotọ evaọ emuhọ ikpe 1900 na dede nọ a wo otoriẹ othọthọ jọ kpahe etoke edẹ urere na?

¹⁴ Epọvo na re, evaọ oke mai na u wo eware jọ sa-sa nọ Ileleikristi uzẹme na a roro thọ kpahe etoke “edẹ urere” na. (2 Tim. 3:1) Wọhọ oriruo, evaọ ukpe 1914 otu rai jọ a je roro nọ okenọ a te rọ rehọ ai kpohọ odhiwu u totọ no. Nọ a ruẹ nọ ẹruore rai o rugba ha, a tẹ romatotọ kiẹ Ikereakere na riwi jẹ ruẹ nọ iruo usiuwoma ota e gbẹ rrọ obaro ruaro. (Mak 13:10) Fikiere, evaọ ukpe 1922, J. F. Rutherford nọ ọ jẹ kobaro evaọ iruo usiuwoma ota na oke yena o te whowho kẹ ogbotu nọ ọ jọ okokohọ akpọ-soso nọ a ru evaọ obọ Cedar Point, Ohio, evaọ America inọ: “Rri, Ovie na o muhọ esuo no! Whai họ ahwo-ẹro riẹ. Fikiere wha whowho, wha whowho, wha whowho, Ovie na  avọ uvie riẹ.” No umuo oke yena vrẹ, ewhowho “ovuẹ usiuwoma uvie na” u te zihe ruọ oware nọ a rọ riẹ idibo Jihova nẹnẹ.—Mat. 4:23; 24:14.

15. Erere vẹ ma ti wo nọ ma tẹ be hai roro kpahe oghẹrẹ nọ Jihova o ro yerikugbe idibo riẹ?

¹⁵ Ma tẹ be hai roro didi kpahe edhere nọ Jihova o ro yerikugbe idibo riẹ no evaọ oke nọ u kpemu gbe oke mai na, u re fi obọ họ kẹ omai wo evaifihọ vi epaọ ọsosuọ inọ o ti ru ẹjiroro riẹ gba evaọ obaro. U te no ere no, ekareghẹhọ Ọghẹnẹ i re fi obọ họ kẹ omai roro kpahe eruẹaruẹ riẹ nọ i bi ti rugba evaọ obaro. Evaifihọ nọ ma wo kpahe eyaa riẹ e te ga nọ ma tẹ be hai ru ere.

16. Eme o ti noi ze nọ ma tẹ rrọ jaka jaka evaọ iruo Uvie na?

¹⁶ Ogaga Jihova Ọghẹnẹ mai na u wo oba ha, yọ obọ riẹ u re no iruo ho. Ọso-ilezi na ọ nọ inọ: “Ono o wo ogaga nọ u te o ra, O ỌNOWO?” O fibae nọ, “obọ ra o rẹ gaga, obọze ra u re kpekpehru.” (Ol. 89:8, 13) Ere ọvona eva e rẹ were Jihova nọ ọ tẹ ruẹ epanọ ma be daoma te evaọ iruo Uvie na, yọ ọ rẹ ghale omodawọ mai. Ọ rẹ gwọlọ nọ idibo riẹ te emaha te ekpako, te ezae te eyae a rọ abọ muoma hayo “wou eho ho.” (Itẹ 31:27) Ma rẹ daoma rọ aro kele ọnọ Ọ ma omai jọ jaka jaka evaọ iruo Uvie na. Ma tẹ be rọ eva mai kpobi gọ Jihova, o rẹ were iẹe re o ku eghale riẹ ku omai gbe iruo usiuwoma ota mai.—Se Olezi 62:12.

17, 18. Ẹvẹ ma sae rọ ta nọ ma te ru lele oware nọ Jihova ọ ta u re ru evaifihọ nọ ma wo kpahe iẹe ga vi epaọ ọsosuọ? Kẹ oriruo.

¹⁷ Ẹvẹ ithubro Ọghẹnẹ nọ ma re lele o sai ro fi obọ họ ru evaifihọ nọ ma  wo kpahe Jihova ga vi epaọ ọsosuọ? Roro kpahe ikuigbe emọ Izrẹl orọ okenọ a jẹ ruọ Ẹkwotọ Eyaa na. Jihova ọ ta kẹ izerẹ nọ e wọ etehe ọvọ na nọ a nya ruọ Ethẹ Jọdan. Rekọ nọ ahwo na a nya kẹle ethẹ na no, a tẹ ruẹ nọ ethẹ na ọ vọ mu unu. Kọ eme emọ Izrẹl na a ti ru? Kọ a rẹ bọ iwou-odhu fihọ unueri na re a wohọ etẹe hẹrẹ bẹsenọ ame na o re kpotọ? Ijo, a fievahọ Jihova je ru lele oware nọ ọ ta kẹ ae. Eme o no rie ze? Ikuigbe na e ta nọ: “Nọ evawọ izerẹ nọ e wha etehe-ọvọ ỌNOWO na . . . [i] dikihẹ eva ame Jọdan, . . . Ame nọ o bi su no obọ ehru tha o te dikihẹ kpohọ ehru thethabọ eva oria ovo, . . . izerẹ na nọ e wha etehe-ọvọ ỌNOWO na yọ a dikihẹ otọ oyaya eva Jọdan bẹsenọ orẹwho na kpobi a rọ nya Jọdan vrẹ no.” (Jos. 3:12-17) Dai roro epanọ udu u re te emọ Izrẹl otọ te nọ a kparo ruẹ ame nọ o je fi ẹkporo na nọ o dikihẹ oria ovo. Avro ọ riẹ hẹ, ẹrọwọ rai ọ ga vi epaọ ọsosuọ keme a fievahọ oware nọ Jihova ọ vuẹ rai.

¹⁸ Uzẹme, Jihova o bi ru iruo igbunu itieye kẹ idibo riẹ nẹnẹ hẹ, rekọ ọ rẹ ghale omodawọ rai nọ a te ru lele oware nọ ọ ta. Ẹzi Ọghẹnẹ ọ be kẹ ae ẹgba ru iruo usiuwoma ota akpọ-soso nọ a kẹ rai na. Jesu Kristi nọ o mu iruo na họ, ọ ta kẹ ilele riẹ nọ ọ te thae uke evaọ iruo nana nọ i wuzou gaga na inọ: “Wha wuhrẹ ahwo erẹwho kpobi, . . . mẹ avọ owhai a gbẹ jọ kẹse kẹse, makọ te urere akpọ na.” (Mat. 28:19, 20) Inievo mai buobu nọ e jẹ hae dhomovuọ gaga vẹre a rẹ sae ta avọ imuẹro inọ ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ ọ ginẹ kẹ ae udu nọ a be sae rọ ta usiuwoma na.—Se Olezi 119:46; 2 Ahwo Kọrint 4:7.

19. Ma gbẹ be sae maki ru te epanọ ma gwọlọ họ, imuẹro vẹ ma wo?

¹⁹ Inievo mai jọ a be sai ru te epanọ a gwọlọ họ fiki owho hayo ẹyao. Ghele na, a rẹ sai wo imuẹro inọ “Ọsẹ ohrọ kpobi jegbe Ọghẹnẹ omosasọ kpobi” na ọ riẹ epanọ eware e rrọ kẹ idibo riẹ kpobi omomọvo. (2 Kọr. 1:3) Umutho nọ ma be sai ru evaọ iruo Uvie na o be dae ẹro. U fo nọ mai kpobi ma rẹ kareghẹhọ nọ ẹrọwọ nọ ma re fihọ idhe ẹtanigbo Kristi na họ oware nọ u ti siwi uzuazọ mai nọ ma bi ru onọ ẹgba mai o te na.—Hib. 10:39.

20, 21. Idhere jọ vẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma fievahọ Jihova?

²⁰ Iruo usiuwoma ota mai na e gwọlọ oke, ẹgba gbe ekwakwa eyero mai te epanọ o rẹ sae lọhọ te kpobi. O gwọlọ nọ ma rẹ rọ eva mai kpobi ru ‘iruo usiuwoma ota na.’ (2 Tim. 4:5) Yọ eva e be were omai re ma ru ere keme u bi fi obọ họ kẹ amọfa “ze te riẹ uzẹme na.” (1 Tim. 2:4) O rrọ vevẹ, ma te bi jiri jẹ rọ adhẹẹ kẹ Jihova, ma rẹ reawere obọdẹ usu kugbei. (Itẹ 10:22) Onana u ve ti ru nọ evaifihọ nọ ma wo kẹ Ọnọ ọ ma omai na o rẹ rọ jọ gaga.—Rom 8:35-39.

²¹ Wọhọ epanọ ma ta no na, eva nọ a re fihọ ithubro Jihova o rẹ romavia idudhe he, o gwọlọ omodawọ mi omai. Fikiere, hai rovie eva kẹ Jihova evaọ olẹ re whọ rọ ere dhesẹ nọ whọ rẹroso iẹe. Hai roro didi kpahe epanọ Jihova o ro ru ẹjiroro riẹ gba no evaọ oke nọ u kpemu gbe epanọ o ti ro ru ere evaọ obaro. Hae bọ evaifihọ ra ga ẹkwoma abọ nọ who re wo ziezi evaọ iruẹru egagọ Jihova. Avro ọ riẹ hẹ, ekareghẹhọ Jihova e rẹ jọ bẹdẹ bẹdẹ. Yọ whọ sae rria bẹdẹ bẹdẹ re.