EBAIBOL ọ ta nọ ọzae o re “you aye riẹ wọhọ oma obọriẹ,” yọ aye omariẹ ọ rẹ “rehọ adhẹẹ kẹ ọzae riẹ.” Aimava na a re ru ọvuọ ẹkẹ-abọ riẹ wọhọ “uwo ovo.” (Ẹf. 5:33; Emu. 2:23, 24) No oke o be nyaharo na, ọzae-avọ-aye a rẹ kpekpe ohwohwo oma vi epaọ anwẹdẹ, yọ ere uyoyou nọ a wo kẹ ohwohwo u re dhe ẹgẹga re. Ma rẹ sae rehọ usu rai dhesẹ ire ivẹ nọ e be rro kẹle ohwohwo, nọ awọ rai ọ rẹ ta ruọ ohwohwo. Evaọ orọo nọ evawere e rrọ, oware nọ o were ọjọ o rẹ were ọdekọ, yọ onọ o da ọjọ o rẹ da ọdekọ re keme a wo iroro evo.

Kọ ẹvẹ o rẹ jọ nọ ọjọ o te whu siọ ọjọ ba? Kiyọ usu okpekpe yena nọ ohwo ọvo ọ sae hẹriẹ hẹ na, oye uwhu o hẹriẹ no na. Onana o rẹ wha uweri, ọkora gbe ofu se ọzae hayo aye nọ a whu seba na, ọ sai tube brukpe omariẹ nọ ọye ọ wha onana ze. Aye jọ nọ a re se Daniella nọ avọ ọzae riẹ a jọ orọo te ikpe 58, ọ riẹ ahwo buobu nọ erivẹ-orọo rai a whu seba. * Rekọ nọ ọzae riẹ o whu, ọ ta nọ: “Mẹ riẹ nọ enẹ o rẹ da te he. O gbẹ re te via kẹ owhẹ hẹ, whọ rẹ riẹ epanọ o rẹ jọ vievie he.”

Ekiotọ jọ e ta nọ oware ovuovo nọ o rẹ da te uwhu ọrivẹ-orọo o rrọ họ. Ahwo buobu nọ ọrivẹ-orọo rai o whu no a rọwo kugbe ẹme yena. U kri gaga no nọ ọzae aye jọ nọ a re se Millie o ro whu. Nọ ọ jẹ ta kpahe oghẹrẹ nọ uzuazọ o rrọ kẹe nọ ọzae riẹ o whu no, ọ ta nọ: “Mẹ wọhọ  ọmo.” Ọ jẹ rọ onana dhesẹ ọkora nọ ọ jariẹ oma anwẹnọ ọzae riẹ nọ a gbẹ jọ orọo te ikpe 25 o ro whu.

Aye jọ nọ a re se Susan ọ jẹ hai roro nọ eyae-uku nọ i re weri ezae rai ikpe buobu, a bi weri vrẹta. Kẹsena ọzae riẹ nọ a gbẹ jọ orọo te ikpe 38 o te whu. Nọ ọzae na o ro whu na, ikpe 20 e vrẹ no, rekọ Susan ọ ta nọ, “Kẹdẹ kẹdẹ me re roro kpahe ọzae mẹ.” Yọ ọ rẹ viẹ ẹsibuobu keme ọzae riẹ na ọ gbẹ be dae.

Whọ rẹ jọ Ebaibol na ruẹ ikuigbe nọ i dhesẹ nọ o rẹ ginẹ da gaga nọ ọrivẹ-orọo ohwo o te whu, yọ ẹsejọ dede edada na e rẹ kaki no otọ họ. Nọ Sera o whu, ọzae riẹ Abraham o “weli Sera jẹ viẹ fiki riẹ.” (Emu. 23:1, 2) Dede nọ Abraham o fi ẹrọwọ họ ẹruore ekparomatha na, ọkora ọgaga ọ jariẹ oma nọ aye riẹ nọ o you gaga na o whu. (Hib. 11:17-19) Okenọ Reshẹl o whu, o lọhọ kẹ Jekọp ọzae riẹ hẹ re o si iroro noi. Ọ jẹ hae ta ẹme ezi riẹ kẹ emọ riẹ ẹsikpobi dede nọ o whu no.—Emu. 44:27; 48:7.

Eme ma rẹ sai wuhrẹ no ikuigbe Ebaibol nana ze? Ahwo nọ ọrivẹ-orọo o whu seba a rẹ sai wo edada riẹ oke krẹkri. O gwọlọ nọ ma re rri nọ uweri hayo ọkora rai o ga hrọ họ, ukpoye joma riẹ nọ o rẹ sae ginẹ jọ enẹ nọ ohwo nọ ọ kpekpe ohwo oma ga tere o te whu. O rẹ gwọlọ nọ ma dhesẹ ọdawẹ jẹ kẹ ae omosasọ n’oke t’oke.

Nọ ọrivẹ-orọo ohwo o te whu, orọnikọ uzuazọ o rẹ jọ ẹme ọ ababọ ọrivẹ-orọo ọvo ho. Okenọ a jọ orọo na, aye na ọ riẹ epanọ ọzae riẹ ọ rẹ sasa iẹe oma je ru eva were iẹe te nọ oware jọ o tẹ be kẹe uye. Ọzae na o te whu, koyehọ uyoyou gbe omosasọ nọ o jẹ hai no obọ ọzae na ze u kuhọ no. Ere ọvona, ọzae ọ riẹ epanọ aye riẹ o re ru oma sasa iẹe te. Eware nọ aye riẹ o re fi obọ họ kẹe ru, eme awere nọ aye riẹ ọ rẹ ta kẹe gbe obọ nọ ọ rẹ rọ kpahe iẹe ẹsejọ na, i vi oware kpobi kẹ ọzae na. Nọ aye na o te whu, o rẹ wọhọ nọ akpọ o re kẹ ọzae na no. Oyejabọ nọ o rẹ rọ jọ kẹ ahwo jọ nọ erivẹ-orọo rai a whu wọhọ ẹsenọ a gbe wo ẹruore he na. Eria Ebaibol vẹ e rẹ sai fi obọ họ kẹ ahwo nana?

“Wha ruawa odẹ hẹ, keme odẹ ọ rẹ ruawa o riẹ.” (Mat. 6:34) Ẹme Jesu yena o kiekpahe eware eyero uzuazọ nọ a rẹ sae ruawa kpahe, rekọ ẹme nana o fi obọ họ kẹ ahwo buobu thihakọ edada ọrivẹ-orọo rai nọ o whu no. Nọ aye riẹ o whu, nọ emerae jọ e ruemu no, ọzae jọ nọ a re se Charles o kere inọ: “Edada uwhu Monique aye mẹ e gbẹ rrọ omẹ oma, ẹsejọ dede o rẹ wọhọ nọ edada na i bi dhe ẹgẹga. Dede na mẹ riẹ nọ o rẹ sae ginẹ jọ ere, rekọ nọ oke o be nyaharo na edada na i ti kpotọ.”

Ẹhẹ, Charles o je thihakọ “nọ oke o be nyaharo na.” Kọ ẹvẹ ọ sai ro ru onana? Ọ ta nọ, “Mẹ jẹ rria edẹ na unọjọ utọjọ avọ obufihọ Jihova.” Orọnikọ asohẹrioke edada na i ro no Charles oma ha, dede na ọ kuvẹ hẹ re uweri o dae oma fia. Otẹrọnọ ọrivẹ-orọo ra o whu, hae  daoma rria edẹ na unọjọ utọjọ nọ who bi thihakọ edada na. Whọ riẹ omosasọ nọ who ti wo odẹ-notha ha.

O jọ ẹjiroro Jihova nọ ahwo a re whu hu. Ukpoye, uwhu yọ “iruo ukumuomu na.” (1 Jọn 3:8; Rom 6:23) Setan ọ be rọ uwhu gbe ozodhẹ uwhu daoma ru ahwo buobu roro nọ ae yọ erigbo nọ i wo ẹruore he. (Hib. 2:14, 15) Eva e rẹ were Setan nọ ahwo a te bi roro nọ a te gbẹ sai wo evawere he, makọ evaọ akpọ ọkpokpọ Ọghẹnẹ. Uzioraha Adamu gbe eviẹhọ Setan o wha riẹ ze nọ ohwo o re ro weri gaga nọ ọrivẹ-orọo riẹ o te whu na. (Rom 5:12) Jihova o ti si uye kpobi nọ Setan ọ wha ze n’otọ riẹriẹriẹ, te uwhu nọ ọ be rọ wha edada ilogbo se ahwo-akpọ nẹnẹ na. Ẹsejọhọ wọhọ epanọ o rrọ kẹ owhẹ na, u wo amọfa buobu nọ erivẹ-orọo rai a whu no, nọ a gbẹ be dhozọ uwhu nọ Setan ọ wha ze na ha.

Avro ọ riẹ hẹ, inwene sa-sa e te jariẹ kpahe usu nọ o te jọ udevie ahwo nọ a te kpare ziọ otọakpọ. Roro kpahe eyewọ, gbe esẹgbini-ide nọ a te kpare ze uzuazọ, nọ te ai te emọ rai gbe emọ iruọmọ rai a te rọ ẹmẹrera zihe ruọ ahwo ọgbagba. Owho o gbẹ te jọ ofa ha. Ẹsejọhọ oghẹrẹ nọ emọ a ti rri esẹgbini-ide rai oke yena u ti wo ohẹriẹ no eriwo nọ a wo kpahe ae enẹna. Avro ọ riẹ hẹ, enwene otiọna o te jọ usu emamọ eware nọ e te via kpahe esẹgbini avọ emọ oke yena.

 Enọ buobu e riẹ nọ ma rẹ sae nọ kpahe otu nọ a te kpare ze na, enọ jọ e sae kiekpahe ahwo nọ ọrivẹ-orọo o whu ku isiava hayo isiasa. Ahwo Sadusi a nọ Jesu onọ kpahe aye jọ nọ ọzae ọsosuọ riẹ o whu, ọfa nọ ọ rehọ o te je whu, yọ ere o via kẹe unuẹse buobu. (Luk 20:27-33) Kọ ẹvẹ usu rai o te jọ nọ a tẹ kpare ae ze no? Ma riẹ hẹ, yọ u du gwọlọ nọ ma mu fodẹ oghẹrẹ nọ ma roro ho hayo tubẹ ruawa kpahe eware itieye na ha. Ma re fievahọ Ọghẹnẹ ọvo. Imuẹro nọ ma wo họ, oware kpobi nọ Jihova o ti ru evaọ obaro o te were omai.

Uwuhrẹ Ebaibol na jọ nọ u vẹ omai ẹro gaga họ onọ o ta nọ ahwo nọ a whu no a te kparoma ze. Ahwo nọ a kpare ze nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na o kẹ omai imuẹro nọ “enọ e rọ eva [uki] kpobi i . . . ti yo uru [Jesu], a vẹ te nya via.” (Jọn 5:28, 29) Eva e te were ahwo nọ a te jọ uzuazọ oke yena nọ a ti dede ahwo nana rehọ. Evaọ abọdekọ riẹ, ma sae tubẹ ruẹ unu gbiku eva nọ e te were otu nọ a te kpare ze na ha.

Nọ ahwo nọ a whu a te kparoma ze, a te jọ akpọ na ghọghọ oghẹrẹ oghọghọ nọ a re te ruẹ obọ riẹ hẹ. Ima ahwo buobu nọ i whu no vẹre na a ve ti kuomagbe otu nọ ọ rrọ akpọ. (Mak 5:39-42; Evia. 20:13) Otu nọ ohwo uviuwou rai jọ o whu a tẹ be hai roro kpahe oware igbunu nana nọ o te via evaọ obaro na, a re wo ọbọga hayo omosasọ.

Kọ ẹjiroro jọ ọ riẹ nọ ohwo jọ o ti ro weri oke yena nọ a te kpare ahwo gbidi gbidi ziọ uzuazọ na? Ebaibol nọ ijo. Wọhọ epanọ o rrọ obe Aizaya 25:8, Jihova ọ te “lọ uwhu no ri bẹdẹ.” Onana o kẹre te ebẹbẹ nọ uwhu o rẹ wha ze kpobi nọ i ti n’otọ, keme eruẹaruẹ Aizaya na e ta re nọ “ỌGHẸNẸ o veti ririe irui oviẹ no.” Otẹrọnọ whọ rrọ uweri enẹna fiki ọrivẹ-orọo ra nọ o whu, ẹruore ẹkparomatha na ọ te k’owhẹ evawere.

Uvumọ ohwo ọ rrọ họ nọ ọ rẹ sae riẹ eware kpobi nọ Ọghẹnẹ o ti ru evaọ akpọ ọkpokpọ na. Jihova ọ ta nọ: “Wọhọ epanọ ihru i kpehru vi akpọ na, ere idhere mẹ i kpehru vi idhere rai  jegbe iroro mẹ vi iroro rai.” (Aiz. 55:9) Eyaa nọ Jesu ọ ya kpahe ẹkparomatha na i re ru omai fievahọ Jihova wọhọ epanọ Abraham o ru. O gwọlọ nọ Oleleikristi kpobi o re ru oware nọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ ma ru re ma sai te ahwo nọ a te jọ “akpọ ọyena” kugbe otu nọ a te kpare ze na.—Luk 20:35.

Ukpenọ udu u re bru owhẹ, daoma epanọ who re ro wo ẹruore. Ma tẹ rọ ubiẹro ohwo-akpọ rri rie, o rẹ wọhọ nọ ewoma ọvo ọ rrọ obaro ho. Rekọ Jihova o ru omai wo ẹruore. Ma sae nwane riẹ oghẹrẹ nọ Jihova o ti ro ru ẹgwọlọ mai kpobi evaọ obaro ho, ghele na u fo nọ ma rẹ vro ho inọ ọ te sai ru ẹgwọlọ mai gba. Pọl ukọ na o kere nọ: “Ẹruore nọ a rẹ ruerẹ yọ ẹruore he; kọ ono ogbe reẹro oware nọ ọbe ruerẹ? Rekọ otẹrọnọ ma bi reẹro onọ ma ruerẹ hẹ, ma [rẹ] rọ ithihakọ hẹrẹ iẹe.” (Rom 8:24, 25) Who te bi fievahọ eyaa Ọghẹnẹ u re fi obọ họ kẹ owhẹ thihakọ. Who te thihakọ, Jihova “ọ te kẹ owhẹ ẹgwọlọ ra kpobi” evaọ obaro. O ti ru “ẹgwọlọ eware nọ i wo uzuazọ kpobi rọ kẹ ae.”—Ol. 37:4; 145:16; Luk 21:19.

Taure Jesu o te ti whu, ilele riẹ a jẹ ruawa kpahe epanọ obaro ọ te jọ. Jesu ọ ta udu họ ae awọ nọ: “Wha jọ eva rai rova ha; wha rọwo Ọghẹnẹ, wha rọwo omẹ re.” Ọ tẹ jẹ vuẹ ae nọ: “Mẹ rẹ se owhai ba [owhrori] hi, me re ti bru owhai tha.” (Jọn 14:1-4, 18, 27) Ẹme riẹ nana o bi ru Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na wo ẹruore je thihakọ anwọ ikpe buobu ze na. Ere ọvona o rrọ kẹ ahwo nọ a bi rẹro imoni rai nọ a te kpare no uwhu ze. Jihova avọ Ọmọ riẹ a te nya siọ ae ba avọ uweri hi. Whọ rẹ sai wo imuẹro onana re.