OYOGBERE jọ nọ ọ rrọ ayeuku ọ gbalọ ọmọzae riẹ avọ evawere, yọ ọmọ nana ọvo o wo. Akpọ o bi gbei unu, keme u ri ti kri hi nọ ọ wọ ọmọ nana họ obọ owhuowhu. Rekọ obọnana eva e be were iẹe gaga inọ a kpare ọmọ riẹ no uwhu ze no. Ọrara nọ ọ kpahe riẹ ọ tẹ ta kẹe nọ, “Ri, ọmọ ra ọ zọe” no.

Ekparomatha yena ọ via oware wọhọ ikpe idu esa (3,000) nọ i kpemu. Iku nana e rrọ obe 1 Ivie uzou avọ 17. Ọrara na họ Elaeja ọruẹaro na. Kọ ono họ aye na? Ebaibol ọ fodẹ odẹ riẹ hẹ, rekọ oware nọ o ta kpahe iẹe nọ ma riẹ họ, ọ jọ ayeuku nọ ọ jẹ rria ẹwho Zarẹfat. Ọmọ riẹ nọ a kpare no uwhu ze na yọ oware jọ nọ o bọ ẹrọwọ riẹ ga. Nọ ma be te ta ẹme kpahe iẹe na, ma ti wuhrẹ eware jọ nọ i wuzou gaga mi iei.

Jihova ọ ta nọ o ti ru re oso ọ seba ẹrrọ evaọ oke esuo Ehab, ovie ọgeva jọ nọ o je su Izrẹl. Nọ Elaeja o whowho nọ oso ọ te rrọ họ no, Ọghẹnẹ o te si ei no re Ehab ọ siẹe ba ẹruẹ, je ru re ekọlọbe a wọ emu sei evaọ oria nọ o dhere. Jihova ọ tẹ ta kẹe nọ: “Tovrẹ, who kpobọ Zarefat ọrọ obọ Saedon, re whọ jọ etẹe. Riri, mẹ ta kẹ ayeuku jọ re ọ kuọ owhẹ evaọ etẹe.”—1 Iv. 17:1-9.

Nọ Elaeja o te obọ Zarẹfat, ọ tẹ ruẹ ayeuku jọ nọ o bi hwe-ire. Kọ o sae jọnọ aye nọ ọ te kẹ ọruẹaro na emu na ọna? Kọ ẹvẹ oyogbere otiọna ọ te sae rọ kẹe emu? Dede nọ Elaeja ọ jẹ ruawa nọ ẹsejọhọ oware nọ ọ be te yare na u ti kiehọ aye na oma ha, o mu ẹme riẹ họ ghele. Ọ ta nọ: “Jẹ amame họ egho se omẹ, re mẹ da.” Nọ aye na ọ be nyae jẹ ame ze na, Elaeja ọ tẹ ta kẹe nọ: “Rehọ ẹmẹwẹ ebrẹdi kugbe ze.” (1 Iv. 17:10, 11) Ame nọ ọ rẹ jẹ kẹ Elaeja o jọ ẹbẹbẹ kẹ aye na ha, rekọ re ọ ruẹ ebrẹdi nọ ọ te kẹ Elaeja o jọ ẹbẹbẹ ologbo.

 Aye na ọ tẹ ta nọ: “Epanọ ỌNOWO na Ọghẹnẹ ra ọ rọ na, me wo uvumọ oware ovo nọ a there no ho, ajokpa eme-emu nọ ọ rọ evaọ akana, gbe emewhri nọ ọ rọ eva ololo; oye me je bi hwu eme eghaire, re me je kpo, me there ei re mẹ avọ ọmọzae mẹ a re no, ma te whu.” (1 Iv. 17:12) Joma ta kpahe ẹme nana nọ ayeuku na ọ kpahe kẹ Elaeja na.

Ayeuku na ọ riẹ nọ Elaeja yọ ohwo Izrẹl nọ ọ rrọ odibo Ọghẹnẹ. Ẹme nọ aye na ọ kpahe nọ, “epanọ ỌNOWO na Ọghẹnẹ ra ọ rọ na” o kẹ imuẹro onana. Dede nọ ọ riẹ kpahe Ọghẹnẹ ahwo Izrẹl, o wọhọ nọ ọ riẹ riẹe te epanọ o ro sei “ỌNOWO na Ọghẹnẹ mẹ” hẹ okenọ ọ jẹ ta kpahe Jihova. Aye na ọ jẹ rria Zarẹfat, ẹwho Fonisia ọrọ “obọ” Saedọn. U muẹro nọ ahwo nọ a jẹ gọ Ebale a jẹ rria Zarẹfat. O make jọ ere na, Jihova ọ jọ oma ayeuku nana ruẹ oware uwoma jọ.

Dede nọ ayeuku na ọ jẹ rria udevie egedhọ, o wo ẹrọwọ. Jihova o vi Elaeja bru aye na fiki oware nọ u ti fi obọ họ kẹ aye na gbe Elaeja omariẹ. Ma rẹ sai wuhrẹ obọdẹ oware jọ no onana ze.

Orọnikọ ahwo kpobi nọ a jẹ rria ẹwho Zarẹfat nọ a be jọ gọ Ebale a jọ ahwo oyoma ha. Ayeuku nana nọ Jihova o vi Elaeja bru na u dhesẹ nọ Jihova o re muẹro họ emamọ ahwo, o tẹ make rọnọ a ri ti mu ei họ ẹgọ họ. Ẹhẹ, “evaọ korẹwho korẹwho ọnọ ọ jarae [dhozọ Ọghẹnẹ] o je ru onọ ukiẹrẹe ọ rẹ rehọ iẹe.”—Iruẹru 10:35.

Kọ ahwo jọ nọ a wọhọ ayeuku obọ Zarẹfat na a rrọ ẹkwotọ usiuwoma ota ra? O sae jọnọ ahwo nana a ginẹ gwọlọ gọ Ọghẹnẹ evaọ edhere nọ o fo dede nọ amọfa buobu nọ a rrọ egagọ erue a wariẹ e rae họ. Ẹsejọhọ umutho eware jọ ọvo a riẹ kpahe Jihova hayo a tubẹ riẹ oware ovo dede he, fikiere a te gwọlọ obufihọ re a sae ziọ egagọ uzẹme. Kọ whọ be gwọlọ ahwo otiọye na je fi obọ họ kẹ ae evaọ ẹkwotọ usiuwoma ota ra?

Romatotọ roro kpahe oware nọ Elaeja ọ vuẹ ayeuku na nọ o ru na. Aye na ọ vuẹ riẹ nọ emu nọ ọyomariẹ avọ ọmọzae riẹ a rẹ re ẹsiẹvo ọvo o kiọkọ, inọ a tẹ re iẹe no a ve ti whu. Kọ ẹvẹ Elaeja ọ ta kẹe ghele? Ọ ta nọ: “Ozọ umu owhẹ hẹ; nya re who ru epanọ whọ ta na; rekọ kaki ru omojọ ro se omẹ, re who te ru ora gbe orọ ọmọzae ra. Keme enẹ ỌNOWO na Ọghẹnẹ Izrẹl ọ tae, ‘akana emu na o re re he, gbe ololo ewhri na ọ rẹ kpọ họ bẹdẹ nọ ỌNOWO na o re vi oso ze evaọ otọ na.’”—1 Iv. 17:11-14.

Orọnọ ahwo jọ a sae ta nọ, ‘Mẹ kẹ owhẹ emu nọ o kiọkọ uwou mẹ kpobi? Whọ re riẹ ẹme nọ whọ be ta na ha.’ Rekọ ayeuku na ọ ta ere he. Dede nọ ọ riẹ Jihova tere he, ọ rọwo ẹme Elaeja na je ru oware nọ ọ ta kẹe. Odawọ ulogbo o ginẹ jọ, yọ aye na o ru oware nọ u dhesẹ nọ o wo ẹrọwọ.

Ọghẹnẹ o kiuke ku ayeuku na vievie he. Nwane wọhọ epanọ Elaeja ọ ya eyaa riẹ na, Jihova o ru emu riẹ vi te epanọ o ro te kuọ ọyomariẹ, ọmọzae riẹ gbe Elaeja evaọ etoke ẹgaga nọ oso ọ jẹ rọ rrọ họ na. Uzẹme, “akana emu na o re he, hayo ololo ewhri na o re gbe he, wọhọ epa ẹme nọ ỌNOWO na ọ rehọ unu Elaeja ta.” (1 Iv. 17:16; 18:1) Ayeuku na ọ gbẹ hai ru epanọ Elaeja ọ ta kẹe na ha, ẹsejọhọ umutho emu gbe ewhri nọ o wo vẹre na o hae te jọ orọ urere riẹ. Ukpoye, ọ kake rọ emu  kẹ Elaeja, onọ u dhesẹ nọ o wo ẹrọwọ, je fievahọ Jihova.

Onana u wuhrẹ omai nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ ghale ahwo nọ a fi ẹrọwọ họ iẹe. Whọ tẹ rẹriẹ ovao dhe odawọ, je ru oware nọ u dhesẹ nọ who wo ẹrọwọ, Jihova o ti fi obọ họ kẹ owhẹ re. Ọ te kẹ owhẹ ẹgwọlọ ra, thọ owhẹ, jẹ jọ ogbẹnyusu ra, onọ u ti fi obọ họ kẹ owhẹ fi ẹbẹbẹ ra kparobọ.—Ọny. 3:13-15.

Uwou-Eroro ọ 1898 jọ nọ a jẹ hai se Zion’s Watch Tower oke yena o ta ẹme jọ kpahe iku ayeuku na nọ ma rẹ sai wuhrẹ obọdẹ oware jọ no ze inọ: “Ayeuku na o te wo ẹrọwọ te epanọ o re ro ru oware nọ ọruẹaro na ọ ta kẹe na, koyehọ o gine te ohwo nọ Olori na ọ rẹ rọ ẹkwoma Ọruẹaro na fi obọ họ kẹ; rekọ o gbe wo ẹrọwọ otiọye he, ẹsejọhọ a hae te ruẹ ayeuku ọfa nọ ẹrọwọ riẹ ọ ga te ere. Ere ọvona o rrọ kẹ omai re, Olori na ọ rẹ dawo omai ẹsejọ re ọ ruẹ epanọ ma wo ẹrọwọ te. Ma te ru oware nọ u dhesẹ nọ ma wo ẹrọwọ, ọ te ghale omai. Rekọ ma gbe ru ere he, ma sai wo oghale riẹ hẹ.”

Ma tẹ rẹriẹ ovao dhe odawọ jọ, u wuzou gaga re ma gwọlọ ithubro Ọghẹnẹ nọ e rrọ Ebaibol gbe ebe ukoko na. Kẹsena ma ve ru lele ae, o tẹ make rọnọ o rẹ sae jọ bẹbẹ ẹsejọ. Ma re gine wo oghale nọ ma te ru lele ẹme obe Itẹ nana nọ o ta nọ: “Rehọ ẹroọrọsuọ ra kpobi kpahe ỌNOWO na whọ rehọ eva kpahe ẹriẹ omobọ ra ha. Eva idhere ra kpobi ọ thọrọ owhẹ ẹro ho, o ve ti ruọ idhere ra kpọvi.”—Itẹ 3:5, 6.

Obọnana, odawọ ofa u bi bru ayeuku na tha. Ebaibol ọ ta nọ: “Nọ onana o vrẹ no ọmọzae aye na . . . o te muhọ ẹmọ; ẹyao riẹ epanọ ọ ga hrọ ẹwẹ o gbe kiọkọ iẹe he.” Kẹsena o te je roro kpahe oware nọ o wha uye nana ze, ọ tẹ be nọ Elaeja nọ, “O ohwo Ọghẹnẹ, eme me ru owhẹ thọ? Whọ nya bru omẹ ze re a ruẹse kareghẹhọ izieraha mẹ, re whọ jẹ wha uwhu se ọmọzae [mẹ]!” (1 Iv. 17:17, 18) Eme ọ jẹ lẹliẹ ayeuku na nọ enọ nana kpobi?

Kọ o sae jọnọ aye na ọ kareghẹhọ uzioraha riẹ jọ nọ o be lẹliẹ udu brukpei? Kọ o je roro nọ eware nọ o ru thọ o soriẹ nọ ọruẹaro Ọghẹnẹ ọ rọ nyaze ti kpe ọmọ riẹ? Ebaibol ọ vuẹ omai hi rekọ oware nọ ma riẹ họ, aye na o fo Ọghẹnẹ hẹ.

Avro ọ riẹ hẹ, uwhu ọmọzae ayeuku na gbe ẹme nọ aye na ọ jẹ ta inọ Elaeja ọ wha riẹ ze na u gbe Elaeja unu gaga. Elaeja ọ tẹ wọ ọmọ na yọlọ yọlọ kpohọ ubruwou obọ ehru nọ o wohọ evaọ uwou na, je bo se Jihova nọ: “O Ọnowahwo Ọghẹnẹ mẹ, whọ wha uye se aye ọnana dede nọ me wohọ uwou riẹ na, who je kpe ọmọzae riẹ?” Elaeja ọ jẹ ruawa gaga nọ Ọghẹnẹ ọ tẹ kuvẹ re eware i yoma kẹ ayeuku nana nọ ọ rrọ wowou je dede erara rehọ na vi onọ ọ rrọ na, o te wha ekela ilogbo se odẹ Ọghẹnẹ. Fikiere Elaeja ọ tẹ lẹ se Ọghẹnẹ nọ: “O ỌNOWO Ọghẹnẹ mẹ, ru re ẹzi ọmọ nana o zihe bru ei ze.”—1 Iv. 17:20, 21.

Jihova ọ jẹ gaviezọ. Ayeuku na ọ jẹ ko ọruẹaro riẹ, yọ o dhesẹ no inọ o wo ẹrọwọ. O rrọ vevẹ inọ Ọghẹnẹ ọ kuvẹ re ẹyao na o kpe ọmọ na keme ọ riẹ nọ ọ te kpare iẹe ze, onọ u ti ru ige nọ e be tha riẹ nọ ẹkparomatha ọ ginẹ rrọ. Jihova ọ kpare ọmọ na ze nọ Elaeja ọ lẹ sei no, onọ o jọ ẹkparomatha ọsosuọ nọ a fodẹ evaọ Ebaibol na. Dai roro epanọ eva e were aye na te nọ Elaeja ọ ta nọ “Ri, ọmọ ra ọ zọe” no. Ayeuku na ọ tẹ ta kẹ Elaeja nọ: “Enẹna mẹ riẹ no nọ whẹ ohwo Ọghẹnẹ, gbe ẹme ỌNOWO na nọ ọ rọ unu ra uzẹme.”—1 Iv. 17:22-24.

A gbẹ jọ obe 1 Ivie uzou avọ 17 ta kpahe ayeuku na viere he. Rekọ o wọhọ nọ aye nana ọ jọ odibo Jihova bẹsenọ o ro whu keme Jesu ọ ta ẹme owoma riẹ uwhremu na. (Luk 4:25, 26) Ikuigbe aye na i wuhrẹ omai nọ Jihova ọ rẹ ghale ahwo nọ a bi ru ewoma kẹ idibo riẹ. (Mat. 25:34-40) U te je dhesẹ nọ Ọghẹnẹ o re ru ẹgwọlọ idibo riẹ kẹ ae makọ evaọ etoke nọ eware e ga thesiwa. (Mat. 6:25-34) O tẹ jẹ kẹ imuẹro nọ Ọghẹnẹ o wo ogaga nọ ọ rẹ rọ kpare ahwo nọ a whu no ze, yọ o rrọ isiuru riẹ nọ o re ru ere. (Iruẹru 24:15) Avro ọ riẹ hẹ, enana kpobi i re ru omai kareghẹhọ ayeuku obọ Zarẹfat na.