1, 2. Oghẹrẹ vẹ ma ro wo ohẹriẹ evaọ iviuwou mai gbe oghẹrẹ nọ ma ro kurẹriẹ ziọ ukoko na?

JIHOVA ọ to iviuwou nọ e rrọ otọakpọ na soso họ. (Ẹf. 3:14, 15) O make rrọ ere na, uruemu, oghẹrẹ nọ ma rrọ, gbe eware nọ ma rẹ sai ru i wo ohẹriẹ no ohwohwo. O sae jọnọ ọsẹgboni ra a yọrọ owhẹ no emaha ze rite ọkpako. Rekọ esẹgbini ahwo jọ a whu no, ẹsejọhọ fiki ẹyao, asidẹnte, hayo eware okpẹtu efa jọ. Yọ otu jọ dede a tubẹ rọ ubiẹro ruẹ esẹgbini rai hi.

² Oghẹrẹ nọ ma rọ ziọ uviuwou Ileleikristi uzẹme na, koyehọ ukoko na u wo ohẹriẹ no ohwohwo gaga re. O sae jọnọ ‘ukoko na a jọ yẹ’ owhẹ wọhọ epanọ inievo jọ a rẹ ta, yọ ọsẹgboni ra a wuhrẹ owhẹ izi Ọghẹnẹ no emaha ze. (Izie. 6:6, 7) Hayo ẹsejọhọ whọ rrọ usu ahwo buobu nọ a kurẹriẹ ziọ ukoko na fiki usiuwoma nọ idibo Jihova a ta kẹ ae.—Rom 10:13-15; 1 Tim. 2:3, 4.

3. Eware jọ vẹ mai kpobi ma wo kugbe hayo jọ thoma?

³ Ghele ohẹriẹ nọ ma fodẹ na, u wo eware nọ ma ro thoma. Mai kpobi ma be ruẹ uye nọ aghẹmeeyo Adamu ọ wha ze, ma reuku sebaẹgba, uzioraha, gbe uwhu mi ei. (Rom 5:12) Dede na, mai Ileleikristi uzẹme ma rẹ sai se Jihova  “Ọsẹ mai.” Ma rẹ jọ obe Aizaya 64:8 ruẹ oghẹrẹ nọ ahwo Izrẹl oke anwae nọ Ọghẹnẹ ọ salọ a se rie, inọ: “O ỌNOWO, whẹ họ Ọsẹ mai.” Ofariẹ, Jesu ọ rọ ẹme ọvona muhọ okenọ o je wuhrẹ ilele riẹ epanọ a rẹ lẹ, inọ: “Ọsẹ mai nọ ọ rọ obọ odhiwu, odẹ ra ojọ ọrẹri.”—Mat. 6:9.

4, 5. Nọ ma be te ta kpahe eware nọ i re fi obọ họ kẹ omai jiri Ọsẹ obọ odhiwu mai na, eme u fo nọ ma roro kpahe?

⁴ Ọsẹ obọ odhiwu mai ọ be rẹrote jẹ thọ omai, nọ ma be rọ ẹrọwọ se odẹ riẹ na. Ma rẹ jọ obe Olezi ruẹ ẹme nọ Jihova ọ ta, inọ: “Keme [odibo mẹ] ọ rehọ uyoyou riẹ rọ kpahe omẹ, me re ti siwi ei, mẹ rẹ te thọ othọ riẹ, keme ọ riẹ odẹ mẹ.” (Ol. 91:14) Ẹhẹ, ewegrẹ e sai si omai idibo Jihova Ọghẹnẹ no otọakpọ na riẹriẹriẹ hẹ, keme o bi siwi omai jẹ thọ omai.

⁵ Joma ta kpahe eware esa jọ nọ i wuzou gaga nọ e rẹ sai fi obọ họ kẹ omai jiri Ọsẹ obọ odhiwu mai na oke kpobi. (1) Ọsẹ mai họ Ọkokẹ mai. (2) Jihova họ Osiwi mai. (3) Ọghẹnẹ họ ogbẹnyusu ezi mai. Nọ ma te ta kpahe eware nana, u fo nọ mai omomọvo o roro kpahe usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ re ma jẹ ruẹ epanọ ma sae rọ kẹe orro. U ti je fi obọ họ re nọ ma te roro kpahe eghale nọ i re no obọ riẹ ze te ahwo nọ a si kẹle iẹe kpobi.—Jem. 4:8.

6. Edhere jọ vẹ Jihova o ro dhesẹ nọ ọye ọ rẹ kẹ ‘okẹ uwoma kpobi’?

⁶ Jemis olele na o kere nọ: ‘Kokẹ uwoma kokẹ uwoma avọ okẹ nọ o gba kiete kpobi obọ ehru u re notha, obọ Ọsẹ elo na i re no ze.’ (Jem. 1:17) Uzuazọ mai na yọ obọdẹ okẹ igbunu nọ u no obọ Jihova ze. (Ol. 36:9) Ma tẹ be rọ uzuazọ mai ru oreva Ọghẹnẹ ẹsikpobi, ma re wo eghale buobu enẹna je wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ akpọ ọkpokpọ nọ ọ be tha na. (Itẹ 10:22; 2 Pita 3:13) Rekọ ẹvẹ onana o sae rọ lọhọ nọ orọnọ ma wo ebẹbẹ buobu nọ uzioraha Adamu o wha ze na?

7. Ẹvẹ Ọghẹnẹ o ro rovie uvẹ fihọ nọ ma sai ro wo usu okpekpe kugbei?

⁷ Jihova ọ rọ idhere buobu dhesẹ via no inọ ọye họ Ọkokẹ Ologbo na. Wọhọ oriruo, ọ wha esiwo se omai fiki aruoriwo nọ o wo kẹ omai. Mai kpobi erahaizi keme ma reuku uzioraha no obọ Adamu ze. (Rom 3:23) Ghele na, Jihova o rovie uvẹ fihọ nọ ma sai ro wo usu okpekpe kugbei fiki uyoyou nọ o wo kẹ omai. Jọn ukọ na o kere nọ: “Eva onana a je ru uyoyou Ọghẹnẹ via udevie mai, epanọ Ọghẹnẹ o vi Ọmọvo riẹ ze eva akpọ na, re ma ruẹse rọ fiki riẹ zọ. Eva onana uyoyou o rọ, orọnikọ ma you Ọghẹnẹ hẹ, rekọ ọye o you omai, o je vi Ọmọ riẹ kere ọ ze jọ okiofu izieraha mai.”—1 Jọn 4:9, 10.

8, 9. Ẹvẹ Jihova ọ rọ jọ Ọkokẹ Ologbo evaọ oke Abraham avọ Aiziki? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

⁸ Evaọ ikpe-udhusoi avọ 19 taure Kristi ọ tẹ te ze, oware jọ o via nọ o riobọ kpohọ ọruẹrẹfihotọ nọ Jihova o ru re ahwo-akpọ nọ a yoẹme kẹe a sai wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Obe Ahwo Hibru 11:17-19 o ta nọ: “Fiki orọwọ Abraham ọ jẹ rọwo nọ ọ rẹ rehọ Aiziki dhe-idhe, ọ ye nọ o wo eya na ọ ruẹrẹ oma kpahe nọ ọ rẹ rọ ọmọvo riẹ dhe-idhe, kpahọ ọ nọ ọ ta nọ, ‘Eva Aiziki uyẹ ra u jeti wo odẹ.’ O roro nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ sae kpare ahwo no iwhuowhu; [yọ ukuhọ] riẹ, ọ rehe riẹ ziheze,” wọhọ odẹme. Ọkpọ oware nana Jihova o ru re. Jihova ọ rehọ Ọmọ riẹ Jesu Kristi dhe idhe re ahwo-akpọ a sai wo esiwo.—Se Jọn 3:16, 36.

⁹ Avro ọ riẹ hẹ, eva e were Aiziki gaga inọ ọsẹ riẹ ọ gbẹ rehọ iẹe dhe idhe he.  Ọghẹnẹ o ru ọruẹrẹfihotọ re ọsẹ riẹ ọ rehọ egbo nọ ọ yagha etuetue jọ nọ ọ kẹle etẹe dhe idhe viukpọ ọyomariẹ. (Emu. 22:10-13) Agbẹta nọ Abraham o ro se oria yena nọ, “ỌNOWO na ọ rẹ kẹ.”—Emu. 22:14.

10, 11. Amono a kobaro no evaọ “iruo ahwo-ọruẹrẹhọ” kugbe Ọghẹnẹ na, kọ ẹvẹ a ro ru ere no?

¹⁰ Nọ ma bi roro kpahe epanọ Jihova ọ rọ rrọ Ọkokẹ Ologbo na, ma rẹ kareghẹhọ oware nọ Kristi o ru kẹ omai re. Pọl nọ o muẹrohọ onana o kere nọ: “Umu omai ẹro nọ ọ vo jọ o whu kẹ ahwo kpobi; fikiere ahwo kpobi a te whu re. O te whu kẹ ahwo kpobi re enọ egbẹrọ uzuazọ egbẹ jọ kẹ oma obọ rai ofaha, rekọ a rẹ jọ kẹ e ọnọ o whu fiki rai ọ tẹ jẹ kparoma.”—2 Kọr. 5:14, 15.

¹¹ Fiki uyoyou nọ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na a wo kẹ Ọghẹnẹ gbe eva nọ e be were ae inọ ọ kẹ rai uvẹ-ọghọ nọ a be rọ gọe, a rọ evawere duomahọ “iruo ahwo-ọruẹrẹhọ” kugbe Ọghẹnẹ na. Iruo usiuwoma ota rai u ru rie lọhọ nọ otu nọ o wo emamọ eva a ro kurẹriẹ bru Jihova ze jẹ reawere usu riẹ, a vẹ rọ ere zihe ruọ emọ Ọghẹnẹ. Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo a bi ru iruo evona nẹnẹ. Iruo unuẹworo nọ a bi ru kẹ Ọghẹnẹ gbe Kristi u bi fi obọ họ kẹ ahwo kurẹriẹ bru Jihova ze.—Se 2 Ahwo Kọrint 5:18-20; Jọn 6:44; Iruẹru 13:48.

12, 13. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ eware nọ Jihova o ru kẹ omai e da omai ẹro fia?

¹² Fiki edẹro nọ Ileleikristi nọ e te rọ otọakpọ na reuku a wo kẹ eware sa-sa nọ Ọkokẹ Ologbo na o bi ru kẹ ae, a bi kuomagbe Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo ru iruo usiuwoma ota na. Ebaibol na, nọ o rrọ okẹ uwoma ofa jọ nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze a bi ro ru iruo nana. (2 Tim. 3:16, 17) Ma tẹ be rọ onaa rehọ Ebaibol na lele ahwo ta ẹme ziezi evaọ usiuwoma ota, o rẹ kẹ amọfa uvẹ nọ a re ro wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Oware ofa jọ nọ u no obọ Jihova ze nọ u bi fi obọ họ kẹ omai evaọ iruo nana họ, ẹzi ọfuafo na. (Zek. 4:6; Luk 11:13) Emamọ iyẹrẹ i bi no iruo nana ze, wọhọ epanọ ma be hae ruẹ evaọ Yearbook mai na. O rrọ oware uvẹ-ọghọ gaga nọ ma bi ro wobọ evaọ iruo nana nọ ma bi ro jiri Ọsẹ gbe Ọkokẹ Ologbo mai na.

¹³ Nọ o rọnọ Jihova o ru eware buobu kẹ omai no na, u fo nọ ma rẹ nọ omamai nọ: ‘Kọ mẹ be dao ẹgba mẹ kpobi evaọ iruo usiuwoma ota na ro dhesẹ nọ eware nọ Jihova o ru kẹ omẹ kpobi e da omẹ ẹro fia? Ẹvẹ mẹ sai ro wo onaa usiuwoma ota vi epaọ anwẹdẹ?’ Ma sai dhesẹ nọ eware nọ Ọghẹnẹ o ru kẹ omai e da omai ẹro nọ ma tẹ be rọ iruo Uvie na karo evaọ uzuazọ. Ma te ru ere, Jihova o ti ru ẹgwọlọ mai kẹ omai. (Mat. 6:25-33) Fiki uyoyou nọ Ọghẹnẹ o wo kẹ omai, ma gwọlọ dawo utho ẹgba mai kpobi re ma ru eva were iẹe.—Itẹ 27:11.

14. Ẹvẹ Jihova o ro dhesẹ no inọ ọ rrọ Osiwi kẹ idibo riẹ?

¹⁴ Devidi ọso-ilezi na ọ so nọ: “Mẹ . . . oyogbere [nọ] uvuhu [o rrọ oma]; ỌNOWO ọ be kareghẹhọ omẹ. Whẹ họ obọufihọ gbe ọthothọ mẹ.” (Ol. 40:17) Jihova ọ thọ ogbotu idibo riẹ unuẹse buobu no, maero nọ a tẹ rrọ otọ ukpokpoma, hayo nọ ewegrẹ e tẹ be wọso ae. Eva e be were omai gaga nọ Jihova ọ be hae thọ omai evaọ oke utioye je bi ru eruẹrẹfihotọ nọ e rẹ kẹ omai ọbọga evaọ egagọ riẹ.

15. Kẹ oriruo nọ u dhesẹ epanọ ọsẹ oyoyou ọ rẹ rọ gwọlọ thọ ọmọ riẹ.

¹⁵ U te no ẹgwọlọ emọ riẹ nọ ọsẹ  oyoyou ọ rẹ kẹ ae no, ọ rẹ gwọlọ thọ emọ na re, maero nọ a tẹ rẹriẹ ovao dhe oware enwoma. Oniọvo-ọmọzae jọ ọ kareghẹhọ oware jọ nọ o via okenọ ọ gbẹ jọ ọmaha. Ẹdẹjọ nọ avọ ọsẹ riẹ a je no usiuwoma ota ze, a tẹ nya edhere jọ nọ o te gwọlọ nọ a rẹ jọ fa ame jọ vrabọ. Ame oria na o je su gaga ẹdẹ yena fiki okposo nọ ọ rrọ. Re a sae fa ame na vrẹ, o te gwọlọ nọ a rẹ la fihọ ehru itho nọ a fihọ iẹe jẹ rọ ere fa vrabọ. Ọmọ na ọ kake la, rekọ o te thihi thọ je kie fihọ ame nọ o bi su na, kiọkọ omojọ re ame na o su ei vrẹ. Ọsẹ na ọ tẹ jobọ kru ọmọ na, je siwi ei nọ ame na o gbe ro su ei vrẹ hẹ. Ere ọvona Ọsẹ obọ odhiwu mai o bi siwi omai no ẹvohẹ akpọ omuomu nana avọ osu riẹ, Setan. Ẹhẹ, Jihova họ Osiwi nọ ọ mai woma kpaobọ nọ ohwo ọ rẹ sai wo.—Mat. 6:13; 1 Jọn 5:19.

16, 17. Ẹvẹ Jihova o ro fi obọ họ kẹ je siwi emọ Izrẹl okenọ a lele ahwo Amalẹk fi ẹmo?

¹⁶ Oghẹrẹ nọ Jihova o re ro siwi idibo riẹ u dhesẹ oma via okenọ o siwi emọ Izrẹl no igbo Ijipti jẹ rọ edhere igbunu hẹriẹ Abade Ọwawae na nọ a rọ nya otọ oyaya vrẹ evaọ ukpe 1513 taure Kristi ọ tẹ te ze. Nọ a nya kẹle Ugbehru Saena no evaọ udhude na, a te te oria nọ a re se Rifidim.

¹⁷ Fiki eruẹaruẹ nọ e rrọ obe Emuhọ 3:15 na, ẹsejọhọ Setan ọ jẹ gwọlọ edhere kpobi nọ ọ rẹ rọ wọso emọ Izrẹl nọ o wọhọ nọ a wo ohwo ho na. Setan o ru onana ẹkwoma ahwo Amalẹk nọ ọ rọ wọso emọ Izrẹl. (Ik. 24:20) Dai roro kpahe oware nọ Jihova ọ rọ ẹkwoma ezae ene nana nọ i wo ẹrọwọ na ru, Joshua, Mosis, Erọn gbe Họr. Nọ Joshua o bi lele ahwo Amalẹk fi ẹmo na, yọ Mosis, Erọn gbe Họr a dikihẹ ehru ugbehru nọ  o kẹle etẹe. Emọ Izrẹl a jẹ kparobọ evaọ ẹmo na okenọ Mosis ọ tẹ kpare abọ riẹ kpehru. Nọ abọ ọ tẹ rrọ Mosis no, Erọn avọ Họr a vẹ rọ obọ tha abọ Mosis kpehru. Avọ obufihọ Jihova, “Joshua ọ tẹ rehọ ọgbọdọ kpe Amelẹk avọ ahwo riẹ.” (Ọny. 17:8-13) Mosis ọ tẹ rehọ agbada idhe vi etẹe, kẹsena o te se odẹ etẹe na “ỌNOWO na họ obiala mẹ.”—Se Ọnyano 17:14, 15.

18, 19. Oghẹrẹ vẹ jọ Ọghẹnẹ ọ be rọ thọ idibo riẹ nẹnẹ?

¹⁸ Jihova ọ rẹ thọ ahwo nọ a you rie je bi yoẹme kẹe. Wọhọ emọ Izrẹl nọ e jọ Rifidim na, ma rẹroso nọ Ọghẹnẹ ọ te thọ omai nọ ewegrẹ e tẹ wọso omai. N’oke t’oke, Jihova ọ be thọ omai ogbotu idibo riẹ je bi siwi omai no obọ Setan. Roro kpahe unuẹse nọ Ọghẹnẹ o siwi inievo mai no, enọ e se nọ a re dhomahọ ẹmo ho. Wọhọ oriruo, evaọ etoke ikpe 1930 ruọ emuhọ ikpe 1940, Ọghẹnẹ o siwi inievo mai evaọ etoke esuo Nazi evaọ obọ Germany, gbe esuo erẹwho efa sa-sa. Ma tẹ be hae jọ emagazini mai gbe Yearbook se je roro kpahe ikuigbe epanọ Jihova o ro siwi ibe Ileleikristi mai evaọ etoke ọwọsuọ, u re ru nọ evaifihọ nọ ma wo kpahe Jihova, Osiwi mai na, i re ro dhe ẹgẹga.—Ol. 91:2.

¹⁹ Ma be hae rọ ẹkwoma ukoko Jihova gbe ebe nọ ukoko na u bi kere riẹ eware sa-sa nọ e rẹ thọ omai. Roro kpahe irere jọ nọ ma wo no kẹle na. Nọ akpọ na o bi duomahọ ọfariẹ-ogbe, je kie lele iwoho-ẹbẹba iriwo na, Jihova o bi wuhrẹ omai eware nọ i re fi obọ họ kẹ omai rri otọ mu jẹ whaha enwoma. Wọhọ oriruo, ma bi wo ithubro nọ e wọhọ ẹsenọ i bi no obọ ọsẹ-ọmọ ze kpahe epanọ ma rẹ rọ whaha usu uyoma evaọ Itanẹte. *—1 Kọr. 15:33.

20. Ithubro vẹ ma rẹ jọ ukoko na wo?

²⁰ Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ Jihova o bi gine “wuhrẹ” omai? Ma rẹ sai ru ere nọ ma tẹ be romatotọ koko izi riẹ. (Aiz. 54:13) Ma rẹ jọ ukoko na nọ o rrọ oria omofọwẹ na wo ithubro nọ e rẹ sae thọ omai, keme ekpako nọ e rrọ ukoko na a rẹ kẹ omai ehrẹ Ebaibol nọ i re fi obọ họ kẹ omai. (Gal. 6:1) Jihova ọ be rọ ẹkwoma ekpako nana rẹrote omai ziezi. (Ẹf. 4:7, 8, NW) Ẹvẹ u fo nọ ma re ru kpahe ithubro nọ a be kẹ omai? Ma rẹ romakpotọ kẹ ae je ru lele ithubro rai, onọ u ti ru omai wo eghale Ọghẹnẹ.—Hib. 13:17.

21. (a) Eme u fo nọ o rẹ jọ ọtamuo mai? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?

²¹ Ajọ ma gbaemu inọ ma re ru lele ekpakpọ ẹzi ọfuafo na nọ Jihova, Ọsẹ obọ odhiwu mai o bi ro su omai. O tẹ jẹ gwọlọ nọ ma re roro didi kpahe oghẹrẹ uzuazọ nọ Jesu o yeri jẹ daoma rọ aro kele oriruo riẹ nọ o wo ibe he na. Fikinọ Jesu o yoẹme makọ rite uwhu, Jihova ọ ghale riẹ. (Fil. 2:5-11) Ere ọvona Jihova ọ te ghale omai nọ ma te fi eva họ iẹe jẹ rẹroso iẹe ẹsikpobi. (Itẹ 3:5, 6) Fikiere, joma hae rẹroso Jihova nọ ọ rrọ Ọkokẹ gbe Osiwi mai nọ o wo ibe he na. Uvẹ-ọghọ ulogbo ma wo nọ ma be rọ gọe, yọ onana o be kẹ omai evawere gaga. Uyoyou nọ ma wo kẹe u ti dhe ẹgẹga nọ ma te roro kpahe usu nọ ma wo kugbei, onọ o rrọ oware avesa nọ u bi ru omai reawere ẹruọsa riẹ. Uzoẹme nọ o rrọ aro na o te ta kpahe epanọ Jihova ọ rọ rrọ Ogbẹnyusu mai nọ ọ mai woma kpaobọ.