1, 2. Ẹvẹ oware nọ o be lẹliẹ Jihova fiẹrohọ omai u ro wo ohẹriẹ no ẹjiroro nọ a re ro fi ekamẹra họ oria?

EVAỌ erẹwho buobu, ekamẹra e rrọ oria kpobi nọ a rẹ rọ ruẹ oghẹrẹ nọ imoto e be dhẹ evaọ edhere jẹ ruẹ oghẹrẹ nọ asidẹnte ọ rọ via. Nọ ohwo jọ ọ tẹ jamu ohwo jẹ dhẹ vabọ, ekamẹra na i re fi obọ họ kẹ otu egọmeti duku edraeva na. Ekamẹra itieye nọ e rrọ oria kpobi i bi ru ei bẹbẹ re ahwo nọ a ru eware iyoma a sae whaha uye nọ a rẹ kẹ ae.

² Kọ ekamẹra itienana e be lẹliẹ omai roro nọ ere Jihova Ọsẹ oyoyou mai na ọ rrọ? Uzẹme, Ebaibol ọ ta nọ ibiaro riẹ i bi rri “eria kpobi.” (Itẹ 15:3) Dede na, kọ onana u dhesẹ nọ ọ be tẹrovi oware kpobi nọ ma bi ru kiọkiọkiọ? Kọ Ọghẹnẹ o bi fiẹrohọ omai sọ ma bi koko izi riẹ re ọ ruẹse kẹ omai uye evaọ oria nọ ma jọ nyathọ? (Jeri. 16:17; Hib. 4:13) Vievie. Uyoyou nọ Jihova o wo kẹ omai gbe ewoma mai nọ ọ gwọlọ họ oware nọ ọ be rọ fiki riẹ fiẹrohọ omai.—1 Pita 3:12.

3. Idhere isoi vẹ nọ Jihova ọ be rọ rẹrote omai ma te ta kpahe na?

³ Eme o ti fi obọ họ kẹ omai riẹ nọ uyoyou o be ginẹ wọ Jihova fiẹrohọ omai? Joma ta kpahe idhere esa jọ nọ o bi ro ru onana. (1) Unuovẹvẹ nọ ọ rẹ kẹ omai nọ ma te wo  iroro iyoma, (2) ọkpọvio nọ ọ rẹ kẹ omai nọ ma tẹ raha uzi, (3) ithubro Ebaibol na nọ ọ be rọ kpọ omai, (4) obọ nọ o re fihọ kẹ omai evaọ etoke ebẹbẹ, gbe (5) ẹghale nọ ọ rẹ ghale omai nọ ma te ru oware uwoma.

4. Ẹjiroro vẹ Jihova ọ rọ vẹvẹ Keni unu nọ “umuomu o kpahe ẹta be hẹrẹ [iẹe] eva unu-ẹthẹ”?

⁴ Joma kake ta kpahe oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ rọ kẹ omai unuovẹvẹ nọ ma te bi wo iroro iyoma. (1 Irv. 28:9) Wọhọ oriruo, okenọ “eva e dha Keni” fikinọ o wo ọjẹrehọ Ọghẹnẹ hẹ, roro kpahe ẹme nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹe. (Se Emuhọ 4:3-7.) Jihova ọ ta kẹ Keni nọ jọ ọ “riẹ ru.” Ọ tẹ jẹ vẹvẹ iẹe unu nọ ọ gbẹ riẹ ru hu, “umuomu o kpahe ẹta be hẹrẹ [iẹe] eva unu-ẹthẹ.” Kẹsena ọ tẹ vuẹe nọ ọ ‘daoma re ọ va ae abọ.’ Ọ gwọlọ nọ Keni o ru lele uthubro nọ ọ kẹ riẹ na re ọ sai wo aruoriwo riẹ. Ohwo nọ o wo aruoriwo Ọghẹnẹ o re wo emamọ usu kugbei.

5. Idhere vẹ Jihova ọ be rọ vẹvẹ omai unu kpahe iruemu mai jọ nọ i fo ho?

⁵ Kọ omai nẹnẹ? Jihova ọ be ruẹ lafi udu mai, ma sae kuọ oware nọ o rrọ omai iroro dhere iei hi. Ọsẹ oyoyou mai na ọ gwọlọ nọ ma nya edhere ẹrẹreokie; rekọ ọ rẹ gba omai họ nwene uruemu mai hi. Ọ rẹ rọ ẹkwoma Ebaibol na vẹvẹ omai unu nọ ọ tẹ ruẹ nọ ma be te nyathọ. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Evaọ isase Ebaibol ikẹdẹ kẹdẹ mai, ẹsibuobu ma rẹ nyaku eria ikereakere sa-sa nọ i re fi obọ họ kẹ omai siobọno ekpehre uruemu jẹ whaha iroro nọ i fo ho. U te no ere no, ebe ukoko na e rẹ sae ta kpahe iruemu jọ nọ i fo ho nọ ma bi lele muabọ, je dhesẹ oghẹrẹ nọ ma sai ro fi ai kparobọ. Yọ evaọ etoke iwuhrẹ ukoko, ma be hae gaviezọ kẹ ithubro ẹruoke.

6, 7. (a) Ẹvẹ ma sae rọ ta nọ ebe nọ a bi kere kẹ ima ahwo buobu na yọ imuẹro inọ Ọghẹnẹ o wo ọdawẹ kẹ owhẹ? (b) Ẹvẹ whọ sai ro wo erere no ẹruọsa Jihova ze?

⁶ Eghẹrẹ unuovẹvẹ itieye na kpobi yọ imuẹro nọ i dhesẹ nọ Jihova o bi fiẹrohọ omai fiki uyoyou nọ o wo k’omai. Ginọ uzẹme inọ Ebaibol na ọ riẹ anwọ ikpe buobu ze, ebe nọ ukoko na u bi kere e rrọ rọkẹ ima ahwo buobu, yọ ithubro nọ ma be gaviezọ kẹ evaọ iwuhrẹ e rrọ rọkẹ ukoko na kpobi. Dede na, Jihova ọ be rọ ẹkwoma eware nana kpobi kpọ iroro ra rri Ẹme riẹ, Ebaibol na, re idhere ra e ruẹse kpọvi. Fikiere, ma sae ta nọ uyoyou nọ Jihova o wo kẹ owhẹ ọ be rọ fiki riẹ ru onana kpobi.

⁷ Re ma sai wo erere no unuovẹvẹ Jihova ze, ma rẹ riẹ nọ o wo ọdawẹ kẹ omai. Kẹsena ma ve ru lele Ẹme riẹ, daoma whaha iroro kpobi nọ e rẹ dhae eva. (Se Aizaya 55:6, 7.) Ma te ru lele unuovẹvẹ Jihova, ma te whaha ebẹbẹ buobu nọ e hai te omai. Kọ otẹrọnọ ma nyathọ, ẹvẹ Ọsẹ oyoyou mai na o re ro fi obọ họ kẹ omai?

8, 9. Ẹvẹ ọwhọkuo nọ Jihova ọ rẹ rọ ẹkwoma idibo riẹ kẹ omai u ro dhesẹ nọ o wo ọdawẹ kẹ omai gaga? Kẹ oriruo.

⁸ Nọ a tẹ whọku omai, ẹsiẹe ma rẹ mae rọ riẹ nọ Jihova ọ be ginẹ sẹro mai. (Se Ahwo Hibru 12:5, 6.) Ginọ uzẹme, ohwo ọvo nọ ọwhọkuo ọ rẹ were ọ rrọ họ. (Hib. 12:11) Rekọ dai roro kpahe oware nọ o rẹ sae wọ ohwo kẹ omai ọwhọkuo. Orọnikọ ọ be kẹ omai ọwhọkuo na re o ru eva dha omai hi rekọ fikinọ o muẹrohọ oware jọ nọ ma bi ru nọ o rẹ sae raha usu mai kugbe Ọghẹnẹ. Yọ u no rie eva ze nọ ọ rẹ romatotọ dhesẹ no Ebaibol ze kẹ omai oware nọ ma rẹ sai ru nọ eva e jẹ were  Ọghẹnẹ. Yọ ọdawẹ otiọye na Jihova nọ a be rọ ẹme riẹ kẹ omai uthubro na o wo kẹ omai re.

⁹ Joma ta kpahe oriruo epanọ uthubro ohwo-akpọ o sai ro dhesẹ ọdawẹ nọ Ọghẹnẹ o wo kẹ omai. Oniọvo-ọmọzae jọ ọ jẹ hai rri ifoto ẹbẹba taure o te ti kurẹriẹ ziọ ukoko na, rekọ o te siobọno uruemu na. Ghele na isiuru na e gbẹ jariẹ oma, yọ e rẹ gwọlọ wọ ze ẹsejọ. Nọ ọ dẹ ifonu ọkpokpọ jọ, ọ tẹ wariẹ mu uruemu na họ. (Jem. 1:14, 15) Ọ tẹ jẹ rọ ifonu na rovie kpohọ eria Itanẹte nọ a rẹ jọ dhesẹ ifoto ẹbẹba. Ẹdẹjọ nọ a jọ usiuwoma, ọ tẹ rehọ ifonu na kẹ ọkpako ukoko jọ re ọ jariẹ gwọlọ adrẹse oria jọ evaọ Itanẹte. Nọ ọkpako na o rovie ifonu na, ọ tẹ ruẹ eria Itanẹte nọ i fo ho nọ oniọvo na ọ be hai kpohọ. Onana o wha erere se oniọvo mai nọ ọ jẹ te raha usu riẹ kugbe Jihova no na. Ọkpako na ọ kẹ riẹ ọwhọkuo, oniọvo na o te ru lele ọwhọkuo na je kpe isiuru iyoma na no udu riẹ no. Ma re yere Ọsẹ obọ odhiwu mai gaga nọ o bi ro fiẹrohọ omai, ruẹ eware nọ ma be lẹlẹ ru, jẹ whọku omai re usu mai kugbei o seba ẹraha.

10, 11. (a) Ẹvẹ whọ sai ro dhesẹ nọ whọ be gwọlọ ọkpọvio Ọghẹnẹ? (b) Ẹvẹ ahwo uviuwou jọ a ro wo erere fikinọ a ru lele ọkpọvio Jihova?

¹⁰ Ọso-ilezi na ọ ta kẹ Jihova nọ: “Whọ rehọ areghẹ ra su omẹ.” (Ol. 73:24) U re dhesẹ nọ Jihova “ọ thọrọ” omai ẹro ho nọ ma tẹ be hae gwọlọ ọkpọvio riẹ ẹkwoma Ebaibol na nọ ma re se, re ma riẹ oghẹrẹ nọ o rri eware. Nọ ma te fi ithubro Ebaibol họ iruo, u re ru usu mai kugbe Ọghẹnẹ jọ gaga je fi obọ họ kẹ omai rẹrote ẹgwọlọ okpẹdẹ mai.—Itẹ 3:6.

¹¹ Ma rẹ ruẹ oghẹrẹ nọ ithubro Jihova i ro fi obọ họ kẹ ahwo jọ no evaọ oware nọ o via kẹ oniọvo jọ nọ avọ uviuwou riẹ a haya otọ nọ a rrọ ru iruo ẹwọ evaọ ẹwho Masbate obọ Philippines. Oniọvo na avọ aye riẹ a jọ iruo ọkobaro yọ ahwo uviuwou rai nọ a be rẹrote a jọ buobu. Ẹdẹjọ u gbe rai unu nọ ohwo nọ o wo otọ nọ a rrọ na ọ ta kẹ ae nọ a kwa. Eme ọ wha riẹ ze? Fikinọ ohwo jọ o gu ọrue ruru ai inọ a ru oware jọ. Dede nọ oniọvo na ọ jẹ ruawa oghẹrẹ nọ ọ te rọ ruẹ oria nọ ahwo uviuwou riẹ a te rria, ọ ta nọ: “Jihova o  ti fi obọ họ kẹ omai. Ọ be rẹrote omai ẹsikpobi ghele oware nọ o via kpobi kẹhẹ.” Eva nọ oniọvo nana o fihọ Jihova e jọ uvrẹvru hu. Edẹ jọ nọ i lele i rie, ohwo nọ o wo otọ na ọ tẹ vuẹ ahwo uviuwou na nọ a gbẹ kwa ha. Fikieme? Dede nọ a gu ọrue ruru ai, ohwo nọ o wo otọ na o muẹrohọ nọ a rrọ dhedhẹ, a lele uvumọ ohwo whọ họ fiki ithubro Ebaibol nọ a bi lele. Onana o were e riẹ te epanọ ọ rọ kẹ ai uvẹ nọ a jọ otọ na je tube bru ẹkẹ-otọ ọfa kugbe kẹ ae. (Se 1 Pita 2:12.) Ẹhẹ, Jihova ọ be rọ ẹme riẹ fi obọ họ kẹ omai yeri uzuazọ ikẹdẹ kẹdẹ mai vrẹ ghelọ ebẹbẹ sa-sa.

12, 13. Oware jọ vẹ o rẹ sae via nọ u re ru ahwo jọ roro nọ Ọghẹnẹ o bi muẹrohọ ebẹbẹ rai hi?

¹² Ẹsejọ ebẹbẹ nọ ma rẹ rẹriẹ ovao dhe e rẹ kaki notọ họ. O sae jọ ẹyao, ọwọsuọ ahwo uviuwou hayo oghẹrẹ ukpokpoma ofa. Yọ ẹsejọhọ oniọvo jọ o ru omai oware jọ nọ o be kẹ omai uye gaga evaọ ukoko na.

¹³ Wọhọ oriruo, ma rehọ iẹe nọ oniọvo jọ ọ ta ẹme jọ kẹ owhẹ nọ o kẹ owhẹ uye gaga. Whọ tẹ ta nọ: ‘U fo nọ oware utiona o rẹ via ha evaọ ukoko Ọghẹnẹ.’ Rekọ oniọvo-ọmọzae nọ ọ ta ẹme yena kẹ owhẹ na ọ be jọ ukoko na wo uvẹ-iruo sa-sa evaọ iraro ra na, yọ amọfa a be ta eme ezi riẹ. U ve bi gb’owhẹ unu nọ: ‘Ẹvẹ eware e jẹ be nya enẹ? Kọ Jihova ọ be ruẹ hẹ? Kọ eme o gbe ri ru oware ovo kpahe iẹe he?’—Ol. 13:1, 2; Hab. 1:2, 3.

14. Ẹsejọhọ fikieme Jihova o re gbe ro ru oware ovuovo kpahe ebẹbẹ mai hi?

¹⁴ O sae jọnọ fiki emamọ ẹjiroro jọ Jihova ọ gbẹ re te j’owọ họ. Ẹsejọhọ nọ who bi roro nọ ohwo ọdekọ na o ruthọ na, oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o bi rri oware na sa. O sae jọnọ Jihova o muẹrohọ nọ whẹ họ ọnọ ọ tubẹ mai ruthọ evaọ ẹme na. Ẹsejọhọ ẹme nọ ohwo na ọ ta, nọ o kẹ owhẹ uye gaga na, yọ emamọ ohrẹ nọ u fo nọ who re roro kpahe je ru lele. Brọda Karl Klein nọ ọ jọ omọvo Ugboma Esuo na ọ ta nọ Brọda J. F. Rutherford ọ whọku ei ẹdẹjọ. Oke ofa jọ, Brọda J. F. Rutherford ọ tẹ rọ oma owhẹwhẹtiẹ yere Brọda Karl Klein nọ: “Ẹvẹ Karl?” Rekọ Brọda Karl Klein o te sioma yo kẹe fikinọ ọwhọkuo na ọ gbẹ be dhae eva. Nọ Brọda Rutherford o muẹrohọ onana, ọ tẹ vẹvẹ iẹe unu nọ ọ yọroma re ọ siọ agbefẹ Setan ba ekie. Brọda Klein o kere uwhremu na nọ: “Nọ oniọvo o te muẹrohọ oware nọ ma bi ruthọ nọ o rẹ sae wha enwoma se omai jẹ rọ fiki riẹ whọku omai, ma rẹ sai kie ruọ agbefẹ Setan nọ ma te wo ẹgo heva kpahe oniọvo otiọye na.” *

15. Nọ whọ be hẹrẹ okenọ Jihova o ti ru oware jọ kpahe ebẹbẹ ra na, eme whọ rẹ kareghẹhọ nọ o rẹ sai fi obọ họ kẹ owhẹ thihakọ?

¹⁵ Ẹsejọ o rẹ jọ bẹbẹ kẹ omai re ma thihakọ nọ o tẹ wọhọ nọ ebẹbẹ mai i bi kuhọ họ. Eme ọ rẹ sai fi obọ họ kẹ omai thihakọ? Dae rehọ iẹe nọ whọ be dhẹ omoto, igosilo i te kru owhẹ fihọ oria jọ. Whọ riẹ epanọ u ti kri te re who te no igosilo na ha. Who te muofu nyae dhẹ edhere ọfa, whọ sai vru. Ẹsejọhọ okenọ who ti ro te obonọ whọ be nya na u ve je lehie vi okenọ whọ hai ro te obei o hae jọnọ who thihakọ evaọ igosilo na. Epọvo na, who te ru lele oware nọ Ebaibol na ọ ta evaọ etoke ẹbẹbẹ, u ti fi obọ họ kẹ owhẹ thihakọ te urere.

16. Fikieme Jihova ọ rẹ rọ kuvẹ re ma rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ ẹsejọ?

¹⁶ Jihova ọ rẹ sae kẹ omai uvẹ re ma  rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ jọ fikinọ ọ gwọlọ rọ ere wuhrẹ omai oware jọ. (Se 1 Pita 5:6-10.) Orọnikọ Jihova ọ rẹ wha ebẹbẹ ze he. (Jem. 1:13) “Ọwegrẹ ra ukumuomu na,” ọ be wha ebẹbẹ buobu ze. Rekọ Ọghẹnẹ ọ rẹ sai ru re ẹbẹbẹ o fi obọ họ kẹ omai ru usu mai kugbei jọ gaga. Ọ be ruẹ ebẹbẹ mai, yọ fikinọ “ọye ọ be sẹro” mai, “umutho oke jọ” ọvo ọ te kuvẹ kẹ ebẹbẹ na. Jọ u mu owhẹ ẹro nọ whọ tẹ rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ, Jihova o ti ru oware jọ kpahe ebẹbẹ na.—2 Kọr. 4:7-9.

17. Eme Jihova o bi rri gwọlọ evaọ oma ahwo, kọ fikieme?

¹⁷ U wo obọdẹ ẹjiroro nọ Jihova ọ be mai ro fiẹrohọ omai. O vi Hanani ọruẹaro na nyae ta kẹ Asa ovie na nọ: “Ibiaro ỌNOWO na e rẹ nya akpọ na re re o dhesẹ ẹgba riẹ rọ kẹ enọ i wo eva efuafo rọ kpahe iẸe.” (2 Irv. 16:9) Ọghẹnẹ ọ ruẹ nọ Asa o wo eva efuafo ho, rekọ whọ tẹ be hai ru oware uwoma, o ti “dhesẹ ẹgba riẹ” kẹ owhẹ.

18. Who te roro nọ uvumọ ohwo o bi muẹrohọ ewoma nọ who bi ru hu, eme u fo nọ whọ kareghẹhọ kpahe Jihova? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

¹⁸ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ma ‘gwọlọ ewoma,’ ‘you onọ uwoma,’ je ‘ru onọ ukiẹrẹe’ re ma sai wo aruoriwo riẹ. (Emọs 5:14, 15; 1 Pita 3:11, 12) Jihova o re muẹrohọ otu nọ o kiẹrẹe yọ ọ rẹ ghale ae re. (Ol. 34:15) Roro kpahe eyae Izrẹl ivẹ nọ a re se Shifra avọ Pua nọ i je yẹ eyae. Okenọ ahwo Izrẹl a jọ igbo Ijipti, eyae ivẹ nana a dhozọ Ọghẹnẹ vi Fẹro nọ ọ ta kẹ ae nọ a kpe ọmọzae kpobi nọ eyae Izrẹl a yẹ. Avro ọ riẹ hẹ, obroziẹ-iroro rai ọ wọ rae sẹro uzuazọ emọfofa na. Ọghẹnẹ o ru nọ Shifra avọ Pua a ro wo iviuwou obọrai uwhremu na. (Ọny. 1:15-17, 20, 21) Jihova o muẹrohọ emamọ oware nọ a ru na. Ẹsejọ ma re roro nọ uvumọ ohwo o bi muẹrohọ oware uwoma nọ ma bi ru hu. Rekọ Jihova o bi muẹrohọ, yọ ọ te hwosa kẹ omai.—Mat. 6:4, 6; 1 Tim. 5:25; Hib. 6:10.

19. Ẹvẹ oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ rọ riẹ nọ Jihova o re muẹrohọ eware iwoma nọ ahwo a bi ru?

¹⁹ Oniọvo-ọmọtẹ jọ evaọ obọ Austria o vuhumu nọ Ọghẹnẹ o bi muẹrohọ omodawọ riẹ. Fikinọ ọyomariẹ yọ ohwo Hungary, a tẹ kẹe adrẹse ohwo jọ nọ ọ rẹ ta ẹvẹrẹ yena re o wuhrẹ obe kugbei. Ọ tẹ nwane nyae gwọlọ ohwo na, rekọ o di rie họ uwou ho. Ọ tẹ wariẹ zihe unuẹse buobu, rekọ o di rie họ ghele he. Ẹsejọ dede ọ rẹ ruẹ nọ o wọhọ nọ ohwo jọ ọ rrọ uwou na, rekọ uvumọ ohwo ọ rẹ kpọe unu hu. Oniọvo na ọ tẹ jẹ hai fi ebe ukoko na, ileta nọ o kere, inọmba ifonu riẹ gbe eware itieye efa họ unuẹthẹ ohwo na ẹsikpobi nọ ọ tẹ nya. Nọ u te egbukpe gbe ubro no, ohwo na o te rovie ẹthẹ kẹe ẹdẹjọ. Aye nọ o rovie ẹthẹ na ọ tẹ nabi yere oniọvo-ọmọtẹ na jẹ ta kẹe nọ: “Iviena ruọ uwou. Me se ebe nọ whọ be hae nya seba unuẹthẹ na yọ me bi rẹro ra anwẹdẹ.” Kpakọ oma o ga aye na ha, ọ be hae rehọ imu jọ nọ i wo ẹgba gaga fikiere ọ gbẹ jẹ gwọlọ lele ahwo ta ẹme he. A te mu uwuhrẹ Ebaibol họ. Ẹhẹ, Ọghẹnẹ ọ ghale omodawọ oniọvo-ọmọtẹ na.

20. Ẹvẹ who bi rri ẹro nọ Jihova o bi fihọ owhẹ?

²⁰ Jihova ọ be ruẹ ewoma kpobi nọ who bi ru, yọ ọ te hwosa kẹ owhẹ. Whọ tẹ riẹ nọ Ọghẹnẹ o bi fiẹrohọ owhẹ, who du roro nọ o bi rri owhẹ wọhọ ekamẹra ha, re ọ ruẹse kẹ owhẹ uye evaọ oria nọ whọ jọ nyathọ. Ukpoye, jọ oyena u ru owhẹ sikẹle Ọghẹnẹ oyoyou mai nọ o wo ọdawẹ kẹ owhẹ na.