1. Kọ uruemu nọ ma dhesẹ kẹ ahwo nọ ma nyaku evaọ usiuwoma ota u muẹme? Kẹ oriruo. (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

EVAỌ ikpe jọ nọ i kpemu, ọzae-avọ-aye jọ nọ a rrọ Ileleikristi evaọ obọ Fiji a jẹ ghale ebe-uzizie Ekareghẹhọ uwhu Jesu evaọ usiuwoma ota. Nọ a dikihẹ otafe evaọ oria jọ be ta ẹme kẹ aye jọ kpahe uzizie na, oso o te muhọ ẹrrọ. Ọzae na ọ tẹ rọ asasa kẹ aye na, ọyomariẹ avọ aye riẹ a tẹ rọ ọvo ruru. Eva e were ọzae-avọ-aye na gaga nọ a ruẹ nọ aye na ọ ziọ Ekareghẹhọ na. Aye na ọ ta nọ ọ kareghẹhọ eware buobu hu evaọ usu eme nọ ọzae-avọ-aye na a ta kẹe ẹdẹ yena. Rekọ uruemu uwoma nọ a dhesẹ kẹe ẹdẹ yena o thọrọ e riẹ ẹro vievie he, oye u ru nọ ọ rọ ziọ Ekareghẹhọ na. Eme ọ wha emamọ iyẹrẹ yena ze na? Obọdẹ Uzi Uruemu uwoma na nọ ọzae-avọ-aye na a koko.

2. Eme họ Obọdẹ Uzi Uruemu na, kọ ẹvẹ ma sai ro koko iei?

² Eme họ Obọdẹ Uzi Uruemu na? Oye họ ohrẹ nọ Jesu ọ kẹ, inọ: “Koware koware nọ wha guọlọ nọ ahwo a ru kẹ owhai, wha ru i tieye kẹ ai re.” (Mat. 7:12) Ẹvẹ ma sai ro koko uzi yena? Nọ ma te bi ru eware ivẹ jọ. Orọ ọsosuọ, ma rẹ nọ omamai nọ, ‘Orọnọ mẹ họ ohwo ọdekọ na, oghẹrẹ uruemu vẹ mẹ te gwọlọ nọ o dhesẹ kẹ omẹ?’ Kẹsena ma vẹ daoma dhesẹ uruemu utioye kẹ ohwo na.—1 Kọr. 10:24.

3, 4. (a) Fikieme o gbẹ rọ rọnọ ẹsenọ ma tẹ rrọ kugbe ibe-Ileleikristi mai ọvo ma re ro koko Obọdẹ Uzi Uruemu na ha? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

 ³ Ma be hae daoma koko Obọdẹ Uzi Uruemu na nọ ma tẹ rrọ kugbe ibe Ileleikristi mai. Rekọ orọnọ ibe Ileleikristi mai ọvo Jesu ọ ta nọ ma re dhesẹ uruemu na kẹ hẹ. Jesu ọ fodẹ Obọdẹ Uzi Uruemu na okenọ ọ jẹ ta kpahe oghẹrẹ uruemu nọ u fo nọ ma re dhesẹ kẹ ohwo kpobi, makọ ewegrẹ mai dede. (Se Luk 6:27, 28, 31, 35.) Otẹrọnọ u fo re ma dhesẹ emamọ uruemu kẹ ewegrẹ mai, o rẹ tubẹ mai woma re ma dhesẹ uruemu utioye kẹ ahwo nọ ma be ta usiuwoma kẹ, enọ ibuobu rai ‘i wo eva ezi’ nọ a rẹ sae gaviezọ kẹ ovuẹ mai je wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.—Iruẹru 13:48.

⁴ Fikiere ma be te ta kpahe eware ene jọ nọ ma rẹ sai roro kpahe nọ ma tẹ rrọ usiuwoma ota. Eye họ: Amono mẹ be te nyae ta usiuwoma kẹ na? Diẹse mẹ be te jọ ta usiuwoma kẹ ae na? Oke vẹ o mai fo nọ mẹ rọ ta usiuwoma kẹ ae? Oghẹrẹ vẹ u fo nọ mẹ rọ ta usiuwoma kẹ ae? Wọhọ epanọ ma te ruẹ na, enọ nana e rẹ sai fi obọ họ kẹ omai muẹrohọ oghẹrẹ nọ ahwo na a rrọ jẹ riẹ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ ta ẹme ke ai.—1 Kọr. 9:19-23.

5. Enọ vẹ ma rẹ sae nọ omamai?

⁵ Ẹsibuobu nọ ma tẹ rrọ usiuwoma ota, omomọvo ma re lele ta ẹme. Duọ ohwo duọ ọvuọ uruemu gbe ebẹbẹ riẹ. (2 Irv. 6:29) Whọ tẹ gwọlọ ta usiuwoma kẹ ohwo jọ, nọ omara nọ: ‘O hae jọnọ ọye ọ be te ta usiuwoma kẹ omẹ na, ẹvẹ mẹ te gwọlọ nọ o re rri omẹ? Kọ o te were omẹ nọ o te bi rri omẹ kuẹku hayo wọhọ ohwo nọ o fioka ha? Manikọ o te were omẹ re ọ riẹ oghẹrẹ ohwo nọ mẹ ginẹ rrọ?’ Nọ ma te roro kpahe enọ itienana, o rẹ sai ru nọ ma re ro rri ahwo sa-sa wọhọ epanọ a ginẹ rrọ.

6, 7. Eme u fo nọ ma ru nọ ohwo nọ ma nyaku evaọ usiuwoma ota o te dhuaro kẹ omai?

⁶ Uvumọ ohwo ọ gwọlọ nọ a rri rie fihọ ekpehre ohwo ho. Wọhọ oriruo, mai Ileleikristi ma be daoma ru lele ohrẹ Ebaibol nọ o ta nọ “Jọ ẹme [mai] ọ vọ avọ aruoriwo.” (Kọl. 4:6) Rekọ fikinọ ma gba ha, ẹsejọ ma rẹ ta ekpehre ẹme nọ ma rẹ vioja riẹ oke ofa. (Jem. 3:2) Otẹrọnọ oware jọ nọ o be kẹ omai uye u ru omai ta ekpehre ẹme kẹ ohwo jọ, kọ o te were omai nọ ohwo na ọ tẹ be rọ fiki oyena se omai ekpehre ohwo? Ma re rẹro nọ ohwo na ọ te riẹ nọ oware jọ nọ o be kẹ omai uye o lẹliẹ omai ta ẹme ere. Kọ ma gbe wo ororokẹ otiọye kẹ amọfa re?

⁷ Nọ ohwo jọ o te dhuaro kẹ omai evaọ usiuwoma ota, kọ u gbe woma re ma roro kẹ ohwo na inọ ẹsejọhọ oware jọ o be kẹe uye na? Kọ o sae jọnọ ohwo na ọ rẹriẹ ovao ku ẹbẹbẹ jọ evaọ obọ isukulu hayo oria iruo? Kọ ẹyao jọ ọ be kẹe uye? Ahwo buobu nọ a maki dhuaro kẹ Isẹri Jihova a gaviezọ kẹ usiuwoma na ghele fiki adhẹẹ gbe uruemu uwowolẹ nọ Isẹri na a dhesẹ kẹ ae.—Itẹ 15:1; 1 Pita 3:15.

8. Fikieme u ro fo re ma ta usiuwoma Uvie na kẹ oghẹrẹ “ahwo kpobi”?

⁸ Oghẹrẹ ahwo kpobi ma be ta usiuwoma kẹ. Wọhọ oriruo, evaọ imikpe jọ nọ i kpemu na, ikuigbe ahwo nọ i bu te 60 e romavia no evaọ uzoẹme na, “Ebaibol na O re Nwene Uzuazọ Ohwo” nọ o be hae romavia n’oke t’oke evaọ Uwou Eroro Na. Ahwo jọ nọ a ta ẹme kpahe no evaọ uzoẹme nana a jọ iji, egba-idi, otu-ugbarugba, hayo enọ e jẹ hae rehọ imu egaga. Efa e jọ egba esuo-ohrowo, isu-egagọ, hayo ahwo nọ a jẹ rọ uzuazọ rai kpobi le utee akpọ na jọ. Ejọ i je yeri uzuazọ ọfariẹ. Rekọ a yo usiuwoma na, rọwo nọ a wuhrẹ Ebaibol kugbe ai, ru  inwene evaọ uzuazọ rai, kẹsena a te kurẹriẹ ziọ ukoko na. Fikiere u fo ho re ma ku ei họ nọ usiuwoma Uvie na o rẹ sai ku oghẹrẹ ahwo jọ rẹriẹ hẹ. (Se 1 Ahwo Kọrint 6:9-11.) Ukpoye, ma riẹ nọ oghẹrẹ “ahwo kpobi” a sai kurẹriẹ.—1 Kọr. 9:22.

9. Fikieme ma je wo ọghọ ke iwou amọfa?

⁹ Diẹse ma be hae jọ ta usiuwoma kẹ ahwo? Ẹsibuobu evaọ obọ iwou rai. (Mat. 10:11-13) O rẹ were omai nọ ahwo a te wo ọghọ kẹ uwou gbe eyero mai. Uwou mai o rrọ ghaghae kẹ omai, yọ ma rẹ gwọlọ kpe ethẹ uwou mai fihọ gbaladha ha fiki ikpehre ahwo. Oghẹrẹ utioye ovona o gwọlọ nọ ma re rri iwou ahwo nọ ma be nyae ta usiuwoma kẹ. Fikiere nọ ma tẹ rrọ usiuwoma ota no uwou ruọ uwou, ma rẹ daoma muẹrohọ oghẹrẹ nọ ma re ru nọ ma te te iwou rai.—Iruẹru 5:42.

10. Ẹvẹ ma sae rọ whaha eva nọ ma re ru dha ahwo evaọ usiuwoma ota?

¹⁰ Fikinọ ikpehre ahwo a da akpọ inẹnẹ fia, u ru nọ ahwo a re ro viẹro ku erara ẹsibuobu. (2 Tim. 3:1-5) Ma du ru oware nọ o rẹ lẹliẹ ahwo viẹro ku omai hi. Wọhọ oriruo, ma rehọ iẹe nọ ma kporo ẹthẹ jọ evaọ usiuwoma ota rekọ ohwo ọvuọvo ọ kpọ omai unu hu. Iroro jọ e sae ta kẹ omai nọ ma jọ iwindo rri eva uwou na hayo nya uwou na wariẹ sọ ma te ruẹ ohwo jọ. Kọ o sae jọnọ onana o rẹ kẹ ahwo uye evaọ ẹkwotọ ra? Ẹvẹ ahwo nọ a rrọ abọjọ ighẹ na ruẹ omai a ti roro? Ginọ uzẹme inọ ma gwọlọ nọ ohwo kpobi o yo usiuwoma na. (Iruẹru 10:42) Ma be rọ ajọwha vuẹ ahwo emamọ usi na yọ ma wo emamọ eva kpahe ae re. (Rom 1:14, 15) Dede na, ma rẹ daoma whaha oware kpobi nọ o rẹ sai ru ahwo viẹro ku omai evaọ etoke usiuwoma ota. Pọl ukọ na o kere nọ: “Ma ru ohwo ọvo zoruẹ eva oware ovo ho, re a siọ iruo mai ba ẹfuọ.” (2 Kọr. 6:3) Nọ ma te wo ọghọ kẹ eware gbe iwou ahwo nọ ma be ta usiuwoma kẹ, uruemu nana o sai si amọfa urru je ru ai kurẹriẹ.—Se 1 Pita 2:12.

11. Fikieme o rẹ rọ were omai nọ amọfa a tẹ raha umutho oke kugbe omai?

¹¹ Eware e vọ omai Ileleikristi buobu abọ nọ ma bi ru. Re ma sae rẹrote ewha-iruo mai ziezi, o gwọlọ nọ ma re wo omaa jẹ kaki ru eware nọ e mae r’oja. (Ẹf. 5:16; Fil. 1:10) Oware jọ o tẹ via nọ ma gbẹ sai ru lele omaa mai hi, o rẹ kẹ omai uye gaga. Fikiere o rẹ were omai nọ ohwo nọ ọ nyabru omai ze ọ tẹ raha umutho oke re ẹnyaze riẹ na o siọ omaa iruẹru mai ba ẹraha. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma wo adhẹẹ kẹ ahwo nọ ma be ta usiuwoma kẹ?

12. Ẹvẹ ma sae rọ riẹ okenọ u fo nọ ma rọ ta usiuwoma kẹ ahwo evaọ ẹkwotọ mai?

¹² O gwọlọ nọ ma rẹ daoma riẹ oke nọ o mai woma nọ ma rẹ rọ nyae ta usiuwoma kẹ ahwo. Oke vẹ ahwo a be hẹ mae rọ jọ uwou evaọ ẹkwotọ mai? Kọ oke vẹ a rẹ mae gwọlọ gaviezọ kẹ usiuwoma? O gwọlọ nọ ma re nwene omaa usiuwoma ota mai re u kiehọ oke utioye na. Evaọ eria jọ, oke uvo hayo ubrobọ owọwọ ahwo a rẹ mae jọ iwou jẹ gaviezọ kẹ usiuwoma. Otẹrọnọ ere o rrọ evaọ ẹkwotọ ra, kọ whọ sae ma omaa re whọ hae rọ oke utiona kpohọ usiuwoma ota? (Se 1 Ahwo Kọrint 10:24.) Jọ u mu omai ẹro nọ Jihova ọ te ghale omodawọ mai nọ ma te siobọno eware jọ re ma sai kpohọ usiuwoma ota evaọ okenọ ahwo a rẹ rọ jọ iwou je yo usiuwoma na evaọ ẹkwotọ mai.

13. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma wo adhẹẹ kẹ ohwo nọ ma be ta usiuwoma kẹ?

¹³ Oghẹrẹ ofa vẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma wo adhẹẹ kẹ ohwo? Ma tẹ nyaku  ohwo nọ ọ gaviezọ kẹ omai, o gwọlọ nọ ma rẹ ta usiuwoma kẹe ziezi, rekọ ma rẹ nwane rehọ oke riẹ kpobi no ho. O sae jọnọ oke nọ ọ gwọlọ ro ru oware jọ nọ u wuzou kẹe ọ be rọ gaviezọ na. Otẹrọnọ ọ ta nọ obọ riẹ o rrọ oware, ma sae vuẹe nọ ma ti ru ẹme mai kpẹkpẹe, ma ve gine ru ere. (Mat. 5:37) Nọ ma tẹ ta usiuwoma kẹ ohwo na re no, u ti woma re ma nọe okenọ ọ gwọlọ nọ ma ro zihe bru ei ze. Iwhowho-uvie jọ a ruẹ nọ emamọ iyẹrẹ e be hai noi ze nọ a tẹ ta nọ: “Mẹ gwọlọ zihe ze ẹdẹfa. Kọ mẹ rọ ifonu se owhẹ hayo vi uwou se owhẹ taure mẹ tẹ nyaze?” Nọ ma te nwene omaa mai lele okenọ ahwo ẹkwotọ mai a rẹ rọ jọ uwou, yọ ma be rọ aro kele oriruo Pọl, ọnọ ‘ọ guọlọ ewoma obọ riẹ hẹ rekọ orọ amọfa re a ruẹse siwi ai.’—1 Kọr. 10:33.

14-16. (a) Fikieme o rọ gwọlọ nọ ma vuẹ ohwo vevẹ kpahe oware nọ o wọ omai ze? Kẹ oriruo. (b) Onaa vẹ ọsẹro ọnyawariẹ jọ ọ be hai ro mu ẹme họ nọ ọ ruẹ nọ u woma gaga?

¹⁴ Ma rehọ iẹe nọ ohwo jọ ọ rọ ifonu se omai ẹdẹjọ, rekọ ma riẹ ohwo na ha. Ọ tẹ be nọ omai oghẹrẹ emu nọ ọ rẹ were omai. Ma sae nọ omamai nọ, ‘kinọ ono? Kọ fikieme ọ be rọ nọ omẹ onọ utiona?’ Ẹsejọhọ fikinọ ma gwọlọ ru eva dhae he, ma ti lele iei ta umutho eme jọ kẹsena ma vẹ ta ẹme nọ u re ru ei riẹ nọ ma gbẹ gwọlọ ta ẹme na haro ho. Evaọ abọdekọ riẹ, ma rehọ iẹe nọ ohwo na o se odẹ riẹ jẹ ta kẹ omai nọ o bi ru iruo evaọ oria nọ a re jo ru ekiakiẹ kpahe emuore, yọ ọ gwọlọ vuẹ omai eware jọ nọ i ti fi obọ  họ kẹ omai. Ẹsejọhọ ma te gwọlọ gaviezọ kẹe. O rẹ were omai nọ ahwo a te dhesẹ oma kẹ omai, jẹ be rọ emamọ edhere ta ẹme kẹ omai. Kọ ẹvẹ ma sai ro ru epọvo na kẹ ahwo nọ ma nyaku evaọ usiuwoma ota?

¹⁵ Evaọ ekwotọ buobu, o rẹ gwọlọ nọ ma vuẹ ohwo vevẹ kpahe oware nọ o wọ omai ze. Ginọ uzẹme inọ ẹme nọ o wuzou nọ ahwo a riẹ hẹ ma nyae vuẹ ae na. Rekọ ẹvẹ o rẹ jọ otẹrọnọ ma ri ti dhesẹ oma kẹ ohwo ho, kọ onọ ma ro zere iei, inọ: “Otẹrọnọ whọ sai ku ẹbẹbẹ jọ họ evaọ akpọ na, ovẹ who ti kuhọ?” Ma riẹ nọ ẹjiroro onọ yena họ re ma riẹ oware nọ o rrọ ohwo na eva, re ma ruẹse rọ Ebaibol na lele iei ta ẹme. Rekọ o rẹ sai gbe ohwo na unu nọ: ‘Kinọ ono dede, kọ fikieme ọ be rọ nọ omẹ onọ utiona?’ Fikiere o rẹ gwọlọ nọ ma ru udu kie ohwo na vi tao. (Fil. 2:3, 4) Ẹvẹ ma sai ro ru ere?

¹⁶ Ọsẹro ọnyawariẹ jọ ọ ta kpahe onaa jọ nọ ọyomariẹ ọ be hai ro ru ei nọ ọ ruẹ nọ u woma gaga. Ọ ta nọ o te yere ohwo na no, ọ vẹ kẹe omobe-ovẹvẹ na, Kọ Whọ Gwọlọ Riẹ Uzẹme Na? Kẹsena ọ vẹ ta nọ: “Ma be rọ omobe-ovẹvẹ nana kẹ ahwo kpobi nẹnẹ evaọ ẹkwotọ nana. O ta kpahe enọ ezeza jọ nọ ahwo buobu a be hae nọ.” Oniọvo na ọ ta nọ udu u re kie ahwo buobu vi nọ a tẹ riẹ oware nọ o wọ owhẹ ze. Onana u re ru ei lọhọ nọ a re ro lele owhẹ ta ẹme ziezi. Kẹsena ọ vẹ nọ ohwo na nọ: “Kọ who roro kpahe ojọ evaọ usu enọ nana no ẹdẹjọ?” Nọ ohwo na ọ tẹ riobọ họ ojọ, oniọvo na o ve rovie omobe-ovẹvẹ na je lele ohwo na ta kpahe uyo nọ Ebaibol ọ kẹ kpahe onọ na. Ohwo na ọ gbẹ fodẹ ovuovo ho, ọyọvo ọ vẹ salọ ojọ je lele iei ta ẹme kpahe iẹe. Evaọ uzẹme, idhere buobu e riẹ nọ a re ro mu ẹme họ. Uruemu ekwotọ jọ o rẹ gwọlọ nọ who yere ohwo ziezi jẹ nọ kpahe uviuwou gbe uyero riẹ taure whọ tẹ te ta ẹme nọ ọ wọ owhẹ ze. U wuzou nọ ma re nwene onaa ẹmeọta mai rọwokugbe oghẹrẹ nọ ahwo ẹkwotọ mai a rẹ rọ gaviezọ.

17. Wọhọ epanọ ma ruẹ no evaọ uzoẹme nana, idhere jọ vẹ ma sai ro koko Obọdẹ Uzi Uruemu na?

¹⁷ Wọhọ epanọ ma ta no na, idhere vẹ ma sai ro koko Obọdẹ Uzi Uruemu na evaọ usiuwoma ota mai? Oghẹrẹ nọ ohwo ọ rrọ ma re ro lele iei ta ẹme. Ma rẹ rọ ọghọ kẹ uwou gbe eware ohwo nọ ma nyae ta usiuwoma kẹ. Ma rẹ daoma kpohọ usiuwoma ota evaọ okenọ ahwo a rẹ rọ jọ uwou gbe okenọ a rẹ rọ gwọlọ yo usiuwoma na. Yọ ma rẹ daoma mu usiuwoma ota na họ evaọ oghẹrẹ nọ ahwo ẹkwotọ mai a mae rọ gwọlọ gaviezọ.

18. Irere vẹ i re noi ze nọ ma te dhesẹ ọkpọ uruemu nọ o rẹ were omai kẹ ahwo evaọ ẹkwotọ mai?

¹⁸ Irere buobu i re noi ze nọ ma te dhesẹ ọkpọ uruemu nọ o rẹ were omai kẹ ahwo evaọ ẹkwotọ mai. Nọ ma te bi dhesẹ ororokẹ gbe uruemu ezi kẹ ahwo, yọ ma bi dhesẹ nọ ma bi fi ithubro Ebaibol họ iruo jẹ rọ ere rehọ adhẹẹ kẹ Ọsẹ obọ odhiwu mai. (Mat. 5:16) Edhere nọ ma rọ ta usiuwoma kẹ ahwo o rẹ sai si ahwo buobu ziọ ukoko na. (1 Tim. 4:16) Nọ ma be ta usiuwoma na, te ahwo a gaviezọ hayo a gaviezọ họ, eva e rẹ were omai inọ ma be dawo ẹgba mai kpobi evaọ iruo na. (2 Tim. 4:5) Jọ mai omomọvo ọ hae rọ aro kele Pọl ukọ na, ọnọ o kere nọ: “Fiki usiuwoma na me ro ru eware enana kpobi re mẹ sai ru ẹkẹ abọ mẹ eva eva riẹ.” (1 Kọr. 9:23) Fikiere ajọ ma hai koko Obọdẹ Uzi Uruemu na ẹsikpobi evaọ usiuwoma ota mai.