1. Ukoko vẹ Jihova ọ salọ nọ o rehọ ẹta orẹwho aghẹmeeyo Izrẹl? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

JIHOVA ọ rehọ ukoko Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na mu, je ru nọ egagọ uzẹme e rọ wariẹ dikihẹ evaọ oke mai na. Wọhọ epanọ ma ruẹ evaọ uzoẹme nọ o vrẹ na, Jihova ọ rehọ ukoko Ileleikristi na nwene orẹwho Izrẹl nọ ọ salọ kẹ odẹ riẹ vẹre nọ e ghẹmeeyo uwhremu na. Ukoko okpokpọ nana nọ o were Ọghẹnẹ gaga na o gbẹ jọ ghele okenọ a raha Jerusalẹm evaọ ukpe 70 C.E. (Luk 21:20, 21) Wọhọ epanọ Jihova o siwi ukoko ikpe-udhusoi ọsosuọ na, ere ọvona o ti ru evaọ oke mai na. Akpọ omuomu Setan o ti kuhọ kẹle, rekọ ukoko Ọghẹnẹ o te gbẹ jariẹ. (2 Tim. 3:1) Eme ọ kẹ omai imuẹro nana?

2. Eme Jesu ọ ta kpahe ‘uye ulogbo na,’ kọ ẹvẹ u ti ro muhọ?

² Nọ Jesu ọ jẹ ta kpahe ọzino riẹ nọ a rẹ ruẹ hẹ na gbe urere akpọ omuomu nana, ọ ta nọ: “Uye obẹbẹ ruaro o rẹ te jọ, u tioye o te jọ no emuhọ akpọ na ze ri te enẹ hẹ, ijo, o gbẹ sae jọ ofa ha.” (Mat. 24:3, 21) Uye ulogbo nana  nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ na u ti muhọ ẹkwoma isu egọmeti akpọ na nọ Jihova ọ te rọ raha “Babilọn ologbo na,” koyehọ egagọ erue akpọ soso. (Evia. 17:3-5, 16) Kọ eme ọ te via lele onana?

3. Nọ a tẹ raha Egagọ erue no, eme Setan avọ ogba riẹ a te gwọlọ ru idibo Jihova?

³ Nọ a tẹ raha egagọ erue no, Setan avọ ogba riẹ a vẹ te wọ ohọre bru idibo Jihova. Wọhọ oriruo, Ebaibol na ọ ta kpahe “Gọg, nọ ọ rọ obọ otọ Magọg” inọ: “Wha rẹ te wọtha wọhọ ẹkporo, wha rẹ te jọ wọhọ ẹgho nọ o ruru otọ, whẹ avọ ogbotu ra, ahwo buobu a rọ kugbe owhẹ.” Fikinọ Isẹri Jihova a wo ekwakwa ẹmo ho, yọ ae họ ahwo nọ a mai dhẹ evaọ akpọ na, o te wọhọ nọ a rẹ sai kpe aikpobi no lọlọhọ. Rekọ ohwo nọ o roro enẹ kpobi yọ o roro thọ gaga.—Izik. 38:1, 2, 9-12.

4, 5. Eme Jihova o ti ru kpahe owojẹ nọ Setan ọ te gwọlọ ro kpe idibo Riẹ no?

⁴ Eme Ọghẹnẹ o ti ru kpahe owojẹ nọ Setan ọ te rọ gwọlọ kpe idibo Riẹ no? Jihova nọ ọ rrọ Osu Ehrugbakpọ na ọ te họre kẹ idibo riẹ. Jihova ọ rehọ e riẹ nọ ohọre kpobi nọ a wọ bru idibo riẹ, ọye a wọ riẹ bru. (Se Zekaraya 2:8.) Ọsẹ obọ odhiwu mai na ọ te jowọ re o siwi omai. Nọ oyena o tẹ vrẹ no, Ọghẹnẹ ọ vẹ te rehọ ẹmo Amagẹdọn nọ a se “ẹmo ologbo Ọghẹnẹ Erumeru na” raha akpọ omuomu Setan no.—Evia. 16:14, 16.

⁵ Eruẹaruẹ Ebaibol e ta kpahe Amagẹdọn nọ: ‘”ỌNOWO na o wo iroro iyoma kpahe erẹwho na, ọ rẹ te rehọ ahwo kpobi guẹdhọ, a vẹte rehọ ọgbọdọ kpe otu irumuomu na,” ere ỌNOWO na ọ tae. Enẹ ỌNOWO Ogbaẹmo na ọ tae: “Ri, umuomu o be nya no okpẹwho ruọ okpẹwho, edo ologbo jọ o re ti kokohọ no oka akpọ na tha! Enọ ỌNOWO na o kpe eva ẹdẹ ọyena a rẹ te vaha ae no oka du oka akpọ na. A gbẹ sai ti weli ai hi, hayo ekoko ho, hayo ekio ho; a rẹ te jọ wọhọ isọ eva otọ akpọ na.”’ (Jeri. 25:31-33) Amagẹdọn ọ te rehọ akpọ omuomu Setan nana te oba, rekọ abọ otọakpọ ọrọ ukoko Jihova ọ te gbẹ jọ.

6, 7. (a) Bovẹ “otu obuobu” na a bi no ze? (b) Ẹvi vẹ ma wo no anwọ ikpe jọ ze na fiki obufihọ Ọghẹnẹ?

⁶ Ukoko Ọghẹnẹ u dikihẹ je bi viharo nẹnẹ fikinọ ahwo okiẹrẹe buobu nọ Ọghẹnẹ ọ jẹrehọ a rrọ eva riẹ. Ebaibol na ọ kẹ omai imuẹro nọ: “Ọnowo ọ be tẹro riẹ muẹ enọ ikiẹrẹe, ezọ riẹ i rovie kẹ elẹ rai.” (1 Pita 3:12) Ahwo nọ a rrọ usu ikiẹrẹe yena họ “otu obuobu” nọ i ti no ‘uye ulogbo na ze.’ (Evia. 7:9, 14) Ahwo nọ a te zọ na ginọ “otu obuobu” nọ a sai kele mu hu. Kọ whọ te jọ usu ahwo nọ a te zọ evaọ etoke ‘uye ulogbo na’?

⁷ Bovẹ otu obuobu na a ti no ze? Oware nọ Jesu ọ ta nọ o te jọ abọjọ oka ọzino riẹ na u bi koko ai họ no erẹwho sa-sa ze. Ọ ta nọ: “A rẹ te ta usi uwoma Uvie na evaọ akpọ na soso re o jọ isẹri kẹ erẹwho na kpobi, kẹsena urere na o vẹ te ze.” (Mat. 24:14) Iruo nana họ iruo nọ e mai wuzou nọ ukoko Ọghẹnẹ u bi ru nẹnẹ. Usiuwoma ota Isẹri Jihova na u ru nọ ima ahwo buobu a  ro wuhrẹ epanọ a rẹ rọ rehọ “ẹzi gbe uzẹme” gọ Ọghẹnẹ no. (Jọn 4:23, 24) Wọhọ oriruo, evaọ etoke ikpe 10 nọ i kpemu na, koyehọ no umuo 2003 rite 2012, ahwo nọ a roma mudhe kẹ Ọghẹnẹ jẹ họ-ame no a bu vi ima ivẹ gbe idu egba ihrẹ gbe ihrẹ (2,707,000). Isẹri Jihova nọ e rrọ akpọ na soso enẹna a bu vi ima ihrẹ gbe idu egba izii (7,900,000) no, yọ ima ahwo buobu a be hai kuomagbe ai, maero nọ a te bi ru Ekareghẹhọ uwhu Jesu. Ẹvi ọnana ọ be kẹ omai evawere gaga, yọ ma riẹ nọ Ọghẹnẹ o bi ru onana lọhọ. (1 Kọr. 3:5-7) Otu obuobu na o bi gine vihọ kukpe kukpe.

8. Eme ọ soriẹ nọ ẹvi ologbo ọ be rọ romavia evaọ ukoko Jihova nẹnẹ?

⁸ Fikinọ Jihova ọ be tha Isẹri riẹ uke jabọ nọ ma bi ro wo ẹvi ologbo nana. (Se Aizaya 43:10-12.) A jọ Ebaibol na ta kpahe ẹvi nana, inọ: “Enọ i kpotọ i re ti zihe ruọ okpẹwho, enọ e mae kao kpobi a re ti zihe ruọ orẹwho ulogbo. Mẹ họ ỌNOWO na; me re ti ru ei vẹrẹ nọ u te ezi riẹ.” (Aiz. 60:22) Okejọ, Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na a jọ wọhọ “enọ e mae kao,” rekọ a te vihọ uwhremu na nọ a rọ ẹzi wholo Ileleikristi efa nọ i kuomagbe ai. (Gal. 6:16) Anwọ ikpe buobu ze na, Jihova ọ be ghale idibo riẹ nọ otu obuobu na o bi ro dhe evievihọ.

9. Eme o gwọlọ nọ ma re ru re ma sae reawere eghale Ọghẹnẹ?

⁹ Ma make rrọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo hayo usu ogbotu obuobu na, ma rẹ sae reawere eware nọ Ebaibol ọ ta nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa nọ o ti ru evaọ obaro na. Rekọ, re eghale yena e sae te omai obọ, u wuzou nọ ma re ru oware nọ Jihova ọ gwọlọ mi omai. (Aiz. 48:17, 18) Roro kpahe emọ Izrẹl nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ẹkwoma Mosis kẹ Uzi. Ẹjiroro jọ nọ ọ rọ kẹ ai Uzi yena họ, re o thọ jẹ kpọ ae evaọ ẹme owezẹ ọzae-avọ-aye, iruẹru ekiọthuọ, ọmọ ọyọrọ, emamọ uruemu nọ a re dhesẹ kẹ ohwohwo, gbe eware itieye efa. (Ọny. 20:14; Izerẹ 19:18, 35-37; Izie. 6:6-9) Ere ọvona u re fiobọhọ kẹ omai nọ ma te bi koko izi Ọghẹnẹ, yọ izi na e rrọ owha ogbẹgbẹdẹ hẹ. (Se 1 Jọn 5:3.) Wọhọ epanọ Uzi na o thọ emọ Izrẹl na, izi Ọghẹnẹ e rẹ thọ omai je ru omai “dikihẹ ga eva orọwọ na” nọ ma te koko ae.—Tait. 1:13.

10. Fikieme o rọ gwọlọ nọ ma ruẹrẹ oke họ kẹ uwuhrẹ Ebaibol gbe Egagọ Uviuwou koka koka?

¹⁰ Abọ otọakpọ ukoko Jihova o be nyaharo evaọ idhere sa-sa. Wọhọ oriruo, iwuhrẹ Ebaibol i bi dhe evevẹ kẹ omai ẹsikpobi. O rrọ ere keme “edhere enọ i kiẹrẹ ọ wọhọ elo irioke, nọ u re he lo gahọ ri te udevie uvo.” (Itẹ 4:18) Rekọ ma sae nọ omamai nọ: ‘Kọ me bi lele otoriẹ okpokpọ nọ ma be hai wo kpahe iwuhrẹ Ebaibol sa-sa na? Kọ mẹ be hai se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ? Kọ mẹ be hae rọ ọwhọ se ebe ukoko na nọ e tẹ nwani kpozi? Kọ mẹ avọ ahwo uviuwou mẹ ma be hai ru Egagọ Uviuwou koka koka? Mai otujọ buobu ma te rọwo nọ o bẹ hẹ re a ru eware nana. Ẹsibuobu oware nọ o gwọlọ kpobi họ, oke nọ ma rẹ ruẹrẹ fihọ kẹ ae. U wuzou gaga re ma wo eriariẹ egbagba Ebaibol na, fi ei họ iruo, je wo ẹnyaharo evaọ egagọ Ọghẹnẹ, maero nọ uye ulogbo na o kẹlino na.

11. Irere vẹ ma re wo nọ ma tẹ be hai kpohọ iwuhrẹ gbe ikokohọ wọhọ epanọ o jọ evaọ oke emọ Izrẹl?

 ¹¹ Fiki ewoma mai ukoko Jihova o be rọ tuduhọ omai awọ nọ ma ru lele ohrẹ Pọl nọ ọ ta nọ: “Jọ mai ohwo o he roro epanọ ọ rẹrọ jaja ọrivẹ riẹ oma, re o wo uyoyou, je ru iruo ezi kpobi, [wha hẹ] se oma ba e kugbe he, wọhọ epanọ uruemu otu jọ o rọ, rekọ whai ohwo ọ hẹ ta udu họ ohwo awọ, ofa riẹ, wha riẹ nọ ẹdẹ na ọ kẹlino.” (Hib. 10:24, 25) Ehaa ẹgbukpe nọ emọ Izrẹl a jẹ hai ru gbe omakugbe itieye efa i je ru usu rai kugbe Ọghẹnẹ jọ gaga. Yọ etoke ehaa wọhọ Ehaa Uwou-Udhu nọ a jẹ hai ru evaọ oke Nehemaya e jọ etoke oghọghọ. (Ọny. 23:15, 16; Neh. 8:9-18) Ma be hai wo irere evona evaọ etoke iwuhrẹ gbe ikokohọ mai. Ajọ eruẹrẹfihotọ nana i vo omai hi, re ma sai dikihẹ ga evaọ ukoko na je wo evawere evaọ egagọ Ọghẹnẹ.—Tait. 2:2.

12. Ẹvẹ u fo nọ ma rri iruo usiuwoma ota na?

¹² Mai otu nọ ọ rrọ ukoko Ọghẹnẹ, ma bi wo evawere fiki ‘iruo usiuwoma ota Uvie Ọghẹnẹ’ nọ ma bi ru. (Rom 15:16) Iruo nana nọ ma bi ru na u ru nọ ma rọ rrọ ‘ibe-iruiruo Ọghẹnẹ’ nọ “ọ rọ fuafo na.” (1 Kọr. 3:9; 1 Pita 1:15) Iruo usiuwoma ota na yọ edhere jọ nọ ma bi ro ru odẹ Ọghẹnẹ fo. Yọ uvẹ-ọghọ ulogbo o rrọ nọ ma bi ro whowho “usiuwoma oruaro Ọghẹnẹ nọ o wo oghale” na.—1 Tim. 1:11.

13. Eme o gwọlọ re ma sai dikihẹ ga evaọ usu mai kugbe Ọghẹnẹ je wo uzuazọ?

¹³ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ma tha ukoko riẹ uke evaọ kabọ kabọ jẹ dadamu usu nọ ma wo kugbei re ma sai wo ọjẹrehọ riẹ. Mosis ọ ta kẹ ahwo Izrẹl nọ: “Me se odhiwu gbe akpọ re a jọ isẹi kẹ owhai nẹnẹ na nọ, me fi uwhu gbe uzuazọ, oghale gbe eka họ kẹ owhai; fikiere wha rọ uzuazọ, re whai avọ emọ rai a ruẹse zọ, wha you ỌNOWO na Ọghẹnẹ rai, je yo uru riẹ, jẹ dhẹ gbalọ iẹe; oye na họ uzuazọ kẹ owhai gbe edẹ i krẹkri, re wha ruẹse ria evaọ otọ nọ ỌNOWO na ọ ya nọ ọ rẹ rọ kẹ esẹ rai, Abraham, gbe Aiziki, gbe Jekọp.” (Izie. 30:19, 20) Re ma sai wo uzuazọ, o gwọlọ nọ ma re you Jihova, yoẹme kẹe, jẹ dadamu abọ riẹ.

14. Ẹvẹ oniọvo-ọmọzae jọ o rri ukoko Jihova?

¹⁴ Brọda Pryce Hughes nọ ọ sẹro usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ jẹ dadamu ukoko na o kere nọ: “Eva e were omẹ nọ me bi yeri uzuazọ nọ o rọwokugbe otoriẹ ẹjiroro Jihova nọ me wo anwọ ikpe jọ ze taure ukpe 1914 u te ti te . . . Anwọ oke yena ze, epanọ me re ro lele ekpakpọ ukoko Ọghẹnẹ họ oware nọ o mae rrọ omẹ oja. Mẹ ruẹ nọ u w’iruo ho re a fievahọ eriariẹ ohwo-akpọ. Fikiere mẹ gba riẹ mu nọ mẹ rẹ dadamu ukoko na. Ohwo o gbe ru enẹ hẹ, ẹvẹ ọ sai ro wo aruoriwo gbe eghale Ọghẹnẹ?”

15. Kẹ oriruo Ebaibol jọ nọ u dhesẹ oware nọ u fo nọ ma re ru nọ otoriẹ okpokpọ kpahe iwuhrẹ Ebaibol e tẹ romavia.

¹⁵ Re mai omomọvo ma sai wo eghale gbe ọjẹrehọ Ọghẹnẹ, o gwọlọ nọ ma rẹ tha ukoko riẹ uke je ru lele otoriẹ ekpokpọ nọ ma be hai wo kpahe iwuhrẹ Ebaibol. Wọhọ oriruo, nọ Jesu o whu no, Ileleikristi buobu nọ e jọ ahwo Ju a gbẹ jẹ rọ ọwhọ koko Uzi Mosis na, o jọ bẹbẹ kẹ ai re a siẹe ba ekoko. (Iruẹru 21:17-20) Rekọ ileta nọ Pọl o kere se ai i fiobọhọ  kẹ ae riẹ nọ idhe ‘nọ Jesu Kristi ọ rọ oma riẹ dhe’ i ru rai fo, orọnikọ idhe nọ ‘a bi dhe fiki Uzi’ na ha. (Hib. 10:5-10) Ababọ avro, ibuobu Ileleikristi nana a ru lele otoriẹ okpokpọ nana je wo ẹnyaharo evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Ere ọvona o gwọlọ nọ ma re wuhrẹ Ebaibol na ziezi jẹ romakpotọ ru lele otoriẹ okpokpọ nọ o romavia kpobi kpahe iwuhrẹ Ọghẹnẹ hayo iruo usiuwoma ota na.

16. (a) Eghale iwoma vẹ ma ti wo evaọ akpọ ọkpokpọ na? (b) Eme whọ be mai rẹro riẹ evaọ akpọ ọkpokpọ na?

¹⁶ Ahwo kpobi nọ a romakpotọ kẹ Jihova gbe ukoko riẹ, a ti wo eghale riẹ. Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na a ti wo uvẹ-ọghọ ulogbo nọ a te rọ jọ ibe isu Jesu Kristi evaọ obọ odhiwu. (Rom 8:16, 17) Whọ sai je roro kpahe eva nọ e te were omai otu nọ o wo ẹruore otọakpọ nọ e te rria Aparadase. Nọ ma rrọ ukoko Ọghẹnẹ na, eva e be were omai enẹna nọ ma be rọ vuẹ ahwo kpahe akpọ ọkpokpọ nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa riẹ. (2 Pita 3:13) Obe Olezi 37:11 o ta nọ “enọ e rọ oma kpotọ, e rẹ te rọ otọ na reuku; oma o rẹ te were ae evaọ omofọwẹ.” Ahwo “a rẹ te bọ iwou a vẹ ria ae tọ,” a vẹ te jẹ re erere “iruo abọ rai.” (Aiz. 65:21, 22) Okienyẹ, uvuhu gbe ohọo o gbẹ te jọ ofa ha. (Ol. 72:13-16) Babilọn Ologbo na ọ gbẹ te viẹ ahwo họ ofa ha, keme oke yena yọ a raha e riẹ no. (Evia. 18:8, 21) A te kpare ahwo nọ a whu no ze, a vẹ te rria bẹdẹ bẹdẹ. (Aiz. 25:8; Iruẹru 24:15) A rẹ ruẹ unu gbiku eghale nọ e rrọ obaro kẹ ima ahwo buobu nọ e roma mudhe kẹ Ọghẹnẹ no ho. Re mai omomọvo ma sai wo eghale nana, o gwọlọ nọ ma rẹ sẹro usu mai kugbe Ọghẹnẹ, jẹ rọ kpahe ukoko riẹ nọ o be nyaharo na.

17. Oghẹrẹ uruemu vẹ u fo nọ ma wo kpahe egagọ Jihova gbe ukoko riẹ?

¹⁷ Nọ akpọ omuomu nana o bi te ekuhọ no na, joma kru ẹrọwọ mai jẹ romakpotọ kẹ ọruẹrẹfihotọ egagọ Ọghẹnẹ ẹsikpobi. Ere Devidi ọso-ilezi na o ru, ọ so nọ: “Oware ovo mẹ jọ obọ ỌNOWO guọlọ, onọ mẹ rẹ te nọ e na; re mẹ jọ uwou ỌNOWO bẹdẹ nọ me re whuẹ, re me riwi eru ỌNOWO, re me he kpohọ uwou egagọ-ode riẹ.” (Ol. 27:4) Ajọ mai omomọvo ọ dadamu abọ Ọghẹnẹ gbe idibo riẹ, re ma jẹ rọ kpahe ukoko riẹ nọ o be nyaharo na.