1, 2. Fikieme Pọl ọ jẹ sai ro wo ọdawẹ kẹ otu nọ oma o lọhọ no?

OMA o rẹ lọhọ omai kpobi ẹsejọ. Ẹmẹyao wọhọ ọwọre ọ rẹ sai kru omai nọ u re tube ru oma lọhọ omai te epanọ ma gbẹ sai ro ru iruo okpẹdẹ mai hi. Kọ oma o tẹ lọhọ owhẹ enẹ te ẹkpoka ọvo, ekpoka ivẹ, tubọ amara ọsoso dede, o gbẹ te were owhẹ nọ ohwo jọ nọ o wo ọdawẹ ọ tẹ gwọlọ nọ o re fiobọhọ kẹ owhẹ?

² Ẹsejọ oma o jẹ lọhọ Pọl ukọ na fiki ebẹbẹ ukoko na gbe ebẹbẹ nọ ọ jẹ rẹriẹ ovao dhe evaọ obọ otafe. Isiava soso hayo tube vi ere dede o jariẹe oma nọ ọ gbẹ te sae ruabọhọ iruo na ha. (2 Kọr. 1:8; 7:5) Nọ o roro kpahe uzuazọ riẹ gbe ebẹbẹ sa-sa nọ ọ nyaku evaọ egagọ Ọghẹnẹ, Pọl ọ ta nọ: “O no ọ yẹlẹ nọ mẹ gbẹ yẹlẹ hẹ?” (2 Kọr. 11:29) Nọ ọ jẹ ta kpahe inievo ukoko Ileleikristi na nọ a rehọ abọ sa-sa ugboma ohwo-akpọ dhesẹ, ọ ta nọ otu nọ o wọhọ nọ a be moyẹlẹ nọ “ma bi ri vo na, [a] wo iruo buobu.” (1 Kọr. 12:22) Eme họ otọ ẹme riẹ na? Fikieme u ro fo nọ ma rri otu nọ o wọhọ nọ a be moyẹlẹ na epanọ Jihova o rri rai? Kọ erere vẹ ma ti wo nọ ma te ru ere?

3. Eme ọ rẹ sai ru omai rọ ekpehre ubiẹro rri inievo nọ o gwọlọ nọ a re fiobọhọ kẹ n’oke t’oke evaọ ukoko na?

³ Ma be rria akpọ nọ ẹzi oma-uhrowo ọ dafia, nọ a rẹ jọ rri izoge gbe otu nọ ọ goma ghaghae. Ahwo buobu a re ru oware kpobi re a sai wo oware nọ a gwọlọ tobọ, tube kienyẹ otu nọ ọ goma ha. Ma wo uruemu utiona ha, rekọ ma gbẹ yọroma ha, ma rẹ sae rehọ ekpehre ubiẹro rri inievo nọ o gwọlọ nọ a re fiobọhọ kẹ n’oke t’oke evaọ ukoko na. Fikiere, u fo nọ ma hae daoma rri inievo itiena epanọ Jihova o rri rai.

4, 5. (a) Ẹvẹ ọtadhesẹ nọ ọ rrọ obe 1 Ahwo Kọrint 12:21-23 u ro fiobọhọ kẹ omai riẹ oghẹrẹ nọ Jihova o rri omoyẹlẹ ohwo-akpọ? (b) Erere vẹ ma re wo nọ ma te bi fiobọhọ kẹ ahwo nọ o wọhọ nọ a ga ha?

⁴ Ọtadhesẹ nọ Pọl ọ kẹ evaọ ileta ọsosuọ nọ o kere se Ileleikristi obọ Kọrint u re fiobọhọ kẹ omai riẹ oghẹrẹ nọ Jihova o rri omoyẹlẹ ohwo-akpọ. Ọ jọ uzou avọ 12 kareghẹhọ omai nọ, makọ abọ ugboma na nọ i tube tulo ho nọ ma rẹ sai rri vo na i wiruo kẹ ugboma na. (Se 1 Ahwo Kọrint 12:12, 18, 21-23.) Ahwo nọ a be wha uwuhrẹ Eghrorotha haro a rẹ ta nọ abọjọ oma na i wiruo ho. Rekọ ekiakiẹ nọ a ru kpahe ugboma ohwo-akpọ u dhesẹ nọ, makọ abọ ugboma na nọ ahwo a roro nọ i fioka ha na i wo obọdẹ iruo. * Wọhọ oriruo, ahwo jọ a je roro nọ iziawọ nọ e rrọ oka na i wo iruo ho; rekọ ahwo a vuhumu no enẹna nọ iziawọ nana i re fiobọhọ kẹ ohwo kpomamu nọ o te dikihẹ.

⁵ Ọtadhesẹ Pọl ukọ na u dhesẹ nọ ohwo kpobi nọ ọ rrọ ukoko Ileleikristi na o wiruo. Wo ohẹriẹ no Setan nọ o re si adhẹẹ no ahwo oma, Jihova o rri idibo riẹ kpobi inọ a “wo iruo,” makọ enọ o wọhọ nọ a be moyẹlẹ. (Job 4:18, 19) Onana u re ru eva were omai inọ ma wiruo evaọ ukoko nọ ma rrọ na gbe nọ ma rrọ usu idibo Ọghẹnẹ nọ e rrọ akpọ-soso. Wọhọ oriruo, roro kpahe ẹdẹjọ nọ who kru ọkpako-soso jọ nya oria jọ vrẹ evaọ okenọ ọ gwọlọ obufihọ. Ẹsejọhọ whọ jẹ nya kpẹlẹ kpẹlẹ fiki riẹ. Kọ oware yena nọ who ru na u gbe fiobọhọ kẹe je ru eva were owhẹ? Ẹhẹ, ma te fiobọhọ kẹ amọfa, u re ru eva were omai, ru omai wuhrẹ odiri, ru uyoyou nọ ma wo kẹ amọfa ga, je ru omai jọ uvi Ileleikristi. (Ẹf. 4:15, 16) Ọsẹ oyoyou mai na ọ gwọlọ nọ ma rri ohwo kpobi evaọ ukoko na ghaghae. Ma te ru ere, u ti ru omai wo edẹro kẹ umutho nọ ibe Ileleikristi mai a be sai ru, je ru omai you ohwohwo.

6. Nọ Pọl ọ jẹ ta kpahe “okuako” gbe “ogaga,” eme o wo họ iroro?

⁶ Pọl ọ fodẹ “okuako” nọ ọ jẹ ta kpahe oghẹrẹ nọ o rri omariẹ gbe oghẹrẹ nọ ahwo a je rri Ileleikristi evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ. (1 Kọr. 1:26, 27; 2:3) Ọ tẹ jẹ fodẹ enọ “i wo ogaga,” rekọ orọnikọ ọ fodẹ ae re u ru Ileleikristi jọ rri omarai kpehru vi edekọ họ. (Rom 15:1) Ukpoye, ọ be ta nọ Ileleikristi nọ i kri no jẹ riẹ iwuhrẹ Ọghẹnẹ ziezi a wo odiri kẹ enọ i kurẹriẹ ziọ ukoko na obọ.

7. Eme ọ rẹ sai ru nọ ma gbẹ rọ gwọlọ fiobọhọ kẹ otu nọ ọ gwọlọ obufihọ họ?

⁷ Ma te fiobọhọ kẹ “iyogbere,” u re dhesẹ nọ ma be rọ aro kele Jihova yọ u re ru omai wo ọjẹrehọ riẹ. (Ol. 41:1; Ẹf. 5:1) Rekọ ẹsejọ, ekpehre ubiẹro nọ ma  re ro rri otu nọ ọ gwọlọ obufihọ o rẹ sai ru nọ ma gbẹ rọ gwọlọ fiobọhọ kẹ ae he. Yọ ẹsejọ, ma jẹ sai siomano ahwo nọ oghẹrẹ ẹbẹbẹ jọ ọ rrọ oma fikinọ ma riẹ ẹme nọ ma te ta kẹ ai hi nọ ma tẹ rrọ kugbe ae. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọzae riẹ ọ dhẹ seba nọ a re se Cynthia * ọ ta nọ: “O rẹ da gaga nọ inievo na a te siomano owhẹ hayo dhesẹ oghẹrẹ uruemu nọ u fo nọ emamọ ogbẹnyusu o re dhesẹ hẹ. Nọ ebẹbẹ e tẹ rrọ owhẹ oma, o gwọlọ nọ ahwo a rẹ jọ kugbe owhẹ.” Devidi ọso-ilezi na ọ riẹ epanọ o rẹ da te nọ ahwo a te siomano ohwo.—Ol. 31:12.

8. Eme o ti fiobọhọ kẹ omai wo ọdawẹ kẹ amọfa?

⁸ Ma ti wo ọdawẹ kẹ inievo mai nọ ma tẹ kareghẹhọ nọ a gine wo ebẹbẹ jọ nọ o rẹ sae lẹliẹ oma lọhọ ae, wọhọ ẹyao gbe ọkora, hayo ebẹbẹ nọ a bi wo fikinọ ahwo uviuwou rai jọ a rrọ ukoko ho. Oghẹrẹ eware itiena e sae via kẹ omai ẹdẹjọ re, yọ ma te gwọlọ nọ amọfa a wo ọdawẹ kẹ omai. Roro kpahe ahwo Izrẹl. A jọ iyogbere nọ e jẹ ruẹ uye evaọ igbo Ijipti, fikiere taure a tẹ te ruọ Ẹkwotọ Eyaa na, Ọghẹnẹ ọ kareghẹhọ ae nọ a du “faobọ kpegheghe” kẹ omoni rai nọ ẹbẹbẹ ọ rrọ oma ha. Jihova ọ gwọlọ nọ a fiobọhọ kẹ iyogbere na.—Izie. 15:7, 11; Izerẹ 25:35-38.

9. Eme u fo nọ o rẹ jọ omai oja kpahe Oleleikristi nọ ẹbẹbẹ ọ rrọ oma? Kẹ oriruo.

⁹ Ukpenọ ma re gu amọfa ẹdhọ hayo viẹro ku ae, u fo nọ ma rọ ẹme Ọghẹnẹ fiobọhọ kẹ ahwo nọ a rẹriẹ ovao dhẹ ebẹbẹ wo omosasọ. (Job 33:6, 7; Mat. 7:1) Wọhọ oriruo: Nọ ohwo nọ ọ be dhẹ imotosaikoro o te wo asidẹnte je kpohọ ẹsipito avọ oma nọ ọ nwa, kọ edọkita na a te gwọlọ riẹ sọ ọye ọ wha asidẹnte na ze taure a te ti mu ei họ esiwi? Ijo, a ti mu ei họ esiwi ababọ oke-oraha. Epọvo na re, nọ ebẹbẹ i te bi ru ibe Oleleikristi mai jọ moyẹlẹ, oware nọ o rẹ jọ omai oja họ epanọ ma rẹ rọ rehọ ẹme Ọghẹnẹ fiobọhọ kẹe.—Se 1 Ahwo Tẹsalonika 5:14.

10. Fikieme ma sae rọ ta nọ inievo mai nọ o wọhọ nọ a be moyẹlẹ na “a fe eva orọwọ”?

¹⁰ Ma tẹ romatotọ roro kpahe oware nọ inievo mai a rẹriẹ ovao dhe, ẹsejọhọ u ti ru omai wo eriwo ọfa kpahe abọ nọ ma bi roro nọ a jọ yẹlẹ na. Roro kpahe inievo-emetẹ mai nọ i bi thihakọ ukpokpoma ahwo uviuwou anwọ ikpe buobu ze na. Nọ ma tẹ ruẹ ejọ, o rẹ wọhọ nọ a rrọ hẹhẹhẹ hayo a be moyẹlẹ, rekiyọ a wo ẹrọwọ ziezi je bi ru oreva Ọghẹnẹ. O sae jọnọ whọ be hae ruẹ oniọvo-ọmọtẹ nọ ọye ọvo ọ be yọrọ emọ riẹ yọ ewuhrẹ o re voi hi, kọ ẹrọwọ gbe ọtamuo riẹ ọ gbẹ be were owhẹ oma? Kọ ẹvẹ kpahe izoge nọ i bi kpohọ isukulu nọ ikpehre iruemu e dafia yọ a gbe kruga ziezi evaọ ukoko na ghele? Ma te gine rri rie, ma rẹ ruẹ nọ inievo itiena nọ o wọhọ nọ a be moyẹlẹ na, “a fe eva orọwọ” na wọhọ ibe Ileleikristi rai nọ a wo ebẹbẹ itieye he.—Jem. 2:5.

11, 12. (a) Eme o ti fiobọhọ kẹ omai nwene oghẹrẹ eriwo nọ ma wo kpahe omoyẹlẹ ohwo-akpọ? (b) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oghẹrẹ nọ Jihova o ro yerikugbe Erọn ze?

¹¹ Ma te roro kpahe oghẹrẹ nọ Jihova o ro yerikugbe idibo riẹ jọ, u re fiobọhọ kẹ omai rri omoyẹlẹ ohwo-akpọ wọhọ epanọ Jihova o rri rie. (Se Olezi 130:3.) Wọhọ oriruo, o hae jọnọ whọ jọ kugbe Mosis okenọ Erọn ọ ma ọmọ-eruẹ oro na, ẹvẹ inoma nọ Erọn o gu na e hae jọ owhẹ oma? (Ọny. 32:21-24) Ofariẹ, ẹvẹ whọ hai rri uruemu nọ Erọn o dhesẹ na okenọ o kuomagbe Miriam oniọvo riẹ ta ẹme wọso Mosis fikinọ ọ rehọ aye  orẹwho ofa? (Ik. 12:1, 2) Eme whọ hai ru okenọ Mosis avọ Erọn a bru ọghọ họ omarai viukpọ Jihova nọ ọ rọ edhere igbunu kẹ ai ame evaọ Mẹriba?—Ik. 20:10-13.

¹² Unuẹse nọ Erọn o ruthọ kpobi na, Jihova ọ hẹ sae kẹe uye okioke nọ o ro ruthọ na. Rekọ Jihova o vuhumu nọ Erọn yọ ekpehre ohwo ho. O wọhọ nọ Erọn ọ kuvẹ re amọfa a whaha iẹe oware nọ u fo eruo. Rekọ okenọ a whọku ei, ọ rọwo iruthọ riẹ yọ ọ jẹ ọwhọkuo Jihova rehọ. (Ọny. 32:26; Ik. 12:11; 20:23-27) Erọn o kurẹriẹ je dhesẹ nọ o wo ẹrọwọ, yọ onana Jihova ọ tẹrovi. Ikpe buobu nọ i lele i rie, a jẹ kareghẹhọ Erọn avọ emọ riẹ wọhọ ahwo nọ a wo ozodhẹ Ọghẹnẹ.—Ol. 115:10-12; 135:19, 20.

13. Ẹvẹ ma sai ro nwene eriwo mai kpahe omoyẹlẹ ohwo-akpọ?

¹³ Re ma sai wo ọkpọ iroro Jihova, u fo nọ ma rẹ kiẹ omamai riwi kpahe oghẹrẹ nọ ma bi rri ahwo nọ o wọhọ nọ a be moyẹlẹ evaọ ukoko na. (1 Sam. 16:7) Wọhọ oriruo, eme ma re ru otẹrọnọ uzoge jọ o bi rri ighe ẹkeriotọ omawere nọ i fo ho hayo nọ o te dhesẹ ekpehre uruemu jọ? Ukpenọ ma fo uzoge otiọye, kọ ma gbe roro kpahe oware nọ ma rẹ sai ru ro fiobọhọ kẹe dikihẹ ga? Nọ ma tẹ rọ oghẹrẹ utiona fiobọhọ kẹ oniọvo nọ ọ gwọlọ obufihọ, u ti ru omai wo orimuo gbe uyoyou ziezi.

14, 15. (a) Ẹvẹ Jihova o rri Elaeja nọ ozọ o jọ ẹro na? (b) Kọ eme ma rẹ sai wuhrẹ no oware nọ o via kẹ Elaeja na ze?

¹⁴ Ma re je wo emamọ eriwo kpahe amọfa nọ ma te muẹrohọ oware nọ Jihova o ru okenọ ọkora ọ jọ idibo riẹ jọ oma. Omọvo rai jọ họ Elaeja. Dede nọ Elaeja ọ gbaudu rẹriẹ ovao dhe eruẹaro Ebale nọ i bu te egba ene gbe ikpe isoi (450), ọ dhẹ okenọ o yo nọ Jezibẹl ovie-aye na ọ gwọlọ kpei.  Nọ Elaeja ọ nya oware wọhọ ikilomita ẹgba ọvo gbe ikpe isoi (150) te ẹwho Biẹsheba no avọ uvo ogaga nọ o be rowo, ọ tẹ nya ruọ obeva udhude na. Nọ oma o lọhọ iẹe no, ọ tẹ keria otọ ure jọ, “ọ tẹ yare re o whu.”—1 Iv. 18:19; 19:1-4.

¹⁵ Eme Jihova o ru nọ o rri no obọ odhiwu ze jẹ ruẹ ọruẹaro riẹ nọ oma o lọhọ no nọ ọ jẹ gwọlọ nọ o re tube whu na? Kọ Jihova ọ se riẹ fikinọ ọ jọ ọkọkora avọ ozọ? Vievie. Jihova ọ riẹ nọ Elaeja yọ ohwo-akpọ nọ oma o rẹ sae ginẹ lọhọ, fikiere o te vi ukọ-odhiwu riẹ bru ei. Isiava ukọ-odhiwu na ọ tẹzẹ Elaeja nọ ọ re emu, re onya nọ ọ te ruabọhọ na o gbẹ jọ ‘bẹbẹ kẹe he.’ (Se 1 Ivie 19:5-8.) Taure Jihova ọ tẹ te vuẹ Elaeja oware nọ o re ru, ọ kake gaviezọ kẹe jẹ kẹe emu nọ ọ rẹ re tao.

16, 17. Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jihova evaọ oghẹrẹ nọ ọ rọ sẹro Elaeja?

¹⁶ Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Ọghẹnẹ mai nọ o wo ọdawẹ na? U fo ho re ma hae rọ okpakpa kẹ amọfa uthubro. (Itẹ 18:13) U re woma re ma kaki dhesẹ ọdawẹ kẹ otu nọ o bi rri omarai nọ a fioka ha fiki oghẹrẹ nọ eware e rrọ kẹ ae. (1 Kọr. 12:23) Onana u ti ru nọ ma ti ro ru oware nọ u fo ro fiobọhọ kẹ ae.

¹⁷ Wọhọ oriruo, roro kpahe Cynthia nọ ma fodẹ no vẹre nọ ọzae riẹ ọ dhẹ siẹe avọ emetẹ ivẹ rai ba na. Oma o jarae ọkọkora. Kọ eme ibe Ileleikristi riẹ a ru kpahe onana? Ọ ta nọ: “Nọ ma nwane rọ ifonu lele ae ta kpahe oware nọ o via no, iminiti 45 ọvo e ruemu taure a te ti te omai oma. Aro o je su ae ame. A jọ kugbe omai oware wọhọ edẹ esa nọ i lele i rie. Fikinọ emu ọ jẹ ruọ omai oma ha, yọ ma jọ ọkọkora, a tẹ rehọ omai kpobọ uwou rai.” Ẹsejọhọ onana o te lẹliẹ owhẹ kareghẹhọ ẹme Jemis olele na nọ ọ ta nọ: “Otẹrọnọ omoni-ọmọzae hayo omoni-ọmọtẹ ọrọ inwhrehọ zuo, o gbeje wo emu nọ ọ rẹ ria okpokpẹdẹ hẹ, ohwo jọ udevie rai ọ vẹ ta kẹ ae nọ, ‘Wha kpo tou, wha sasa oma jẹ re eva vọ,’ yọ wha kẹ rae eware nọ a guọlọ kẹ oma rai hi, kọ didi erere o norie ze? Ere orọwọ o mariẹ, nọ u wo iruo ho, u whu no re.” (Jem. 2:15-17) Obufihọ nọ u no obọ inievo na ze o kẹ Cynthia avọ emetẹ ivẹ riẹ uduotahawọ nọ a ro ru iruo ọkobaro obufihọ emerae ezeza nọ i lele i rie.—2 Kọr. 12:10.

18, 19. (a) Ẹvẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ inievo nọ i kruga tere he? (b) Ma te fiobọhọ kẹ enọ i kruga tere he, amono o rẹ kẹ erere?

¹⁸ Ẹsejọhọ whọ riẹ nọ o rẹ rehọ oke re oma ohwo u te ti kruga nọ ọ tẹ mọ okpẹyao keme o sae jọnọ o via ere kẹ owhẹ no. Epọvo na o rẹ rehọ oke taure Oleleikristi nọ oma o lọhọ evaọ egagọ Ọghẹnẹ fiki ebẹbẹ nọ i te rie ọ tẹ wariẹ kruga. Uzẹme, re ibe Ileleikristi mai itiena a sae bọ ẹrọwọ rai ga o gwọlọ nọ a re ru uwuhrẹ Ebaibol omobọ-ohwo, lẹ, je wobọ evaọ iruẹru ukoko na. Dede na o gwọlọ nọ ma re thihakọ fiobọhọ kẹ ae bẹsenọ a rẹ wariẹ kruga. Ma re je dhesẹ uyoyou kẹ ae ziezi nọ a be rọ ẹmẹrera kruga na. U te no ere no, ma re ru ae riẹ nọ a rrọ ghaghae, gbe nọ ma wo ọdawẹ kẹ ae.—2 Kọr. 8:8.

¹⁹ Ajọ o thọrọ omai ẹro ho inọ ma te bi fiobọhọ kẹ inievo mai, ma ti wo oghọghọ nọ ọkokẹ o re wo. Ma te jẹ rọ enẹ wuhrẹ epanọ a re ro dhesẹ ọdawẹ je wo odiri ziezi. Orọnọ mai ọvo onana o te kẹ erere he. Uyoyou gbe omosasọ o te da ukoko na fia. Maero na, onana u re dhesẹ nọ ma be rọ aro kele Jihova nọ o bi rri ohwo kpobi ghaghae na. Avro ọ riẹ hẹ, mai kpobi ma wo ẹjiroro nọ ma re ro ru lele ohrẹ Ebaibol na nọ o ta nọ ma ‘fiobọhọ kẹ enọ e ga te he.’—Iruẹru 20:35.