1. Fodẹ ikuigbe Ebaibol nọ i dhesẹ iroro ethọthọ nọ idibo Ọghẹnẹ jọ a wo no. (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

OHIOHIẸ ẹdẹjọ, Erọn Ozerẹ Okpehru na o dikihẹ unuẹthẹ uwou-udhu ỌNOWO na, avọ umudo-idhe insẹnse nọ o kru họ obọ. Kora avọ ezae egba ivẹ gbe ikpe isoi (250) a dikihẹ kẹle iẹe avọ ọvuọ umudo-idhe insẹnse riẹ nọ a kru họ obọ re. (Ik. 16:16-18) Whọ tẹ ruẹ ahwo na, who re roro nọ aikpobi na yọ idibo Jihova nọ e be rọ eva efuafo gọe. Rekọ wo ohẹriẹ no Erọn, ahwo edekọ yọ otu aghẹmeeyo nọ a gwọlọ mi Erọn ọkwa ozerẹ na. (Ik. 16:1-11) A jẹ viẹ omarai họ bi roro nọ Ọghẹnẹ ọ te jẹ egagọ rai rehọ. Rekọ a roro thọ gaga, keme Jihova nọ ọ rẹ kiotọ eva kpobi na ọ riẹ nọ eviẹwẹ a rrọ.—Jeri. 17:10.

2. Eme Mosis ọ ta vẹre, kọ eme ọ ginẹ via?

² Evaọ ẹdẹ nọ ọ vrẹ taure ẹdẹ yena o te ti te, Mosis ọ ta no vẹre inọ: “Eva ohiohiẹ ỌNOWO na o re ti dhesẹ ọnọ ọrọ ọriẹ.” (Ik. 16:5) Jihova o gine ru nọ a rọ riẹ enọ e be rọ eva efuafo gọe gbe enọ e be rọ eva efuafo gọe he okenọ “erae i . . . no obọ ỌNOWO na ze, e tẹ mahe [Kora avọ] ahwo egba ivẹ, gbe ikpe isoi nọ i je dhidhe [insẹnse] na.” (Ik. 16:35; 26:10) Oware ovo o via kẹ Erọn họ,  onọ u dhesẹ nọ Erọn ginọ ozerẹ gbe odibo nọ Ọghẹnẹ ọ jẹrehọ.—Se 1 Ahwo Kọrint 8:3.

3. (a) Eme ọ jẹ via evaọ oke Pọl ukọ na? (b) Eme ọ via okenọ u kpemu nọ u dhesẹ oghẹrẹ nọ Jihova o re ru otu aghẹmeeyo?

³ Ọkpọ oware yena o via ikpe odu ọvo gbe egba isoi (1,500) nọ i lele i rie, evaọ oke Pọl ukọ na. Otu jọ nọ o se omarai Ileleikristi a jẹ wha iwuhrẹ erue haro, rekiyọ a gbẹ jọ ukoko na ghele. Nọ ohwo o gbe rri otọ mu hu, o re roro nọ ahwo nana yọ uvi Ileleikristi. Eviẹhọ rai na o jọ ọza kẹ Ileleikristi uzẹme. Ahwo nana nọ a wọhọ erao ijihẹ nọ e gẹgọ iwu igodẹ na a tẹ jẹ “raha ẹrọwọ otu jọ.” (2 Tim. 2:16-18) Pọl ukọ na ọ riẹ nọ Jihova o bi muẹrohọ onana, yọ ẹsejọhọ oware nọ Jihova o ru Kora avọ ahwo riẹ ikpe buobu nọ i kpemu u fiobọhọ kẹe riẹ ere. Evaọ ẹme nana, joma ta kpahe oria Ikereakere jọ, gbe oware nọ ma rẹ sai wuhrẹ noi ze.

4. Imuẹro vẹ Pọl o wo, kọ ẹvẹ o ro ru Timoti riẹ onana?

⁴ U mu Pọl ẹro nọ Jihova ọ riẹ otu nọ ọ be rọ eva efuafo gọe, gbe eviẹwẹ. Imuẹro nana nọ Pọl o wo na i dhesẹ oma via evaọ oghẹrẹ ẹme nọ ọ ta okenọ o je kere ileta se Timoti. Nọ Pọl ọ ta kpahe epanọ ikọ-erue a be rọ raha ẹrọwọ otu jọ evaọ ukoko na no, o fibae nọ: “Rekọ otọhotọ ogaga Ọghẹnẹ u gbe dikihẹ, onọ ekere na ọrọ eva riẹ nọ: ‘Ọghẹnẹ ọ riẹ otu nọ erọ eriẹ,’ jegbe nọ, ‘Jọ ohwo kpobi nọ o bi se odẹ Ọnowo na o sioma no egbegbe.’”—2 Tim. 2:18, 19.

5, 6. Eme Pọl o wo họ iroro nọ ọ fodẹ “otọhotọ ogaga Ọghẹnẹ,” kọ eme o wọhọ nọ ẹme nana ọ wọ Timoti ru?

⁵ Ebaibol ọ ta ẹme nọ u wobọ kugbe “otọhotọ” ro dhesẹ eware sa-sa evaọ Ikereakere na. Ejọ rai họ, Jerusalẹm nọ o jọ okpẹwho esuo Izrẹl, gbe obọ nọ Jesu o bi wo evaọ orugba ẹjiroro Ọghẹnẹ. (Ol. 87:1, 2; 1 Kọr. 3:11; 1 Pita 2:6) Rekọ eme Pọl o wo họ iroro nọ o kere kpahe “otọhotọ ogaga Ọghẹnẹ”?

⁶ Pọl ọ fodẹ “otọhotọ ogaga Ọghẹnẹ” na evaọ oke ovona nọ ọ fodẹ ẹme nọ Mosis ọ ta kẹ Kora avọ ahwo riẹ evaọ Ikelakele 16:5. Ababọ avro, Pọl ọ jẹ ta kpahe oware nọ o via evaọ oke Mosis na re ọ rọ ere tuduhọ Timoti awọ jẹ kareghẹhọ iẹe nọ Jihova ọ rẹ sae ruẹ jẹ hwosa kẹ otu aghẹmeeyo. Wọhọ epanọ Kora ọ sae za ẹjiroro Jihova dhe he na, ere ọvona ikọ-erue nọ e jọ ukoko na evaọ oke Timoti a te sae za ẹjiroro Jihova dhe he. Pọl ọ fodẹ ugogo oware nọ “otọhotọ ogaga Ọghẹnẹ” na u dikihẹ kẹ. Ghele na, oghẹrẹ eme nọ Pọl ọ ta na i fiobọhọ kẹ Timoti fievahọ Jihova evaọ oghẹrẹ nọ o re ru eware.

7. Fikieme o sai ro mu omai ẹro nọ Jihova ọ te rọ ẹrẹreokie gbe ọtẹruo ru eware riẹ kpobi?

⁷ Izi Jihova i re nwene vievie he. Olezi 33:11 o ta nọ: “Iroro ejẹ ỌNOWO e rẹ jọ bẹdẹ, iroro eva riẹ i re no ige te ige.” Eria ikere efa e ta nọ esuo Jihova, uyoyou riẹ, ẹrẹreokie gbe ọtẹruo riẹ e rẹ jọ bẹdẹ. (Ọny. 15:18; Ol. 106:1; 112:9; 117:2) Obe Malakae 3:6 o ta nọ: “Mẹ ỌNOWO na mẹ rẹ rẹriẹ hẹ.” Epọvo na obe Jemis 1:17 o ta kpahe Jihova nọ, “ẹrẹriẹ ọ rọ obọ riẹ hẹ, hayo uwoho ekurẹriẹ.”

8, 9. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no “ekere” nọ Pọl ọ ta kpahe na ze?

⁸ Ẹme Pọl nọ ọ rrọ 2 Timoti 2:19 o ta kpahe oghẹrẹ otọhotọ jọ nọ a kere ẹme fihọ. Evaọ oke anwae, ahwo a jẹ hai kere eme fihọ otọhotọ uwou, ẹsejọhọ re a riẹ ohwo nọ ọ bọ riẹ hayo ohwo nọ o wo uwou na. Pọl họ ohwo ọsosuọ nọ ọ rehọ ọtadhesẹ nana ta ẹme evaọ Ebaibol na. * Ẹko eme ivẹ a kere fihọ “otọhotọ ogaga Ọghẹnẹ” na. Orọ ọsosuọ họ, “Ọghẹnẹ ọ riẹ otu nọ erọ eriẹ,” orọ avivẹ kọ, “Jọ ohwo kpobi nọ o bi se odẹ Ọnowo na o sioma no egbegbe.” Onana o rẹ kareghẹhọ omai ẹme nọ ọ rrọ obe Ikelakele 16:5.—Sei.

⁹ “Ekere” nọ Pọl ọ fodẹ evaọ ẹme riẹ na u wuhrẹ omai eware ivẹ nọ e rẹ kpọ eriwo mai kpahe izi Ọghẹnẹ gbe oware nọ o rẹ were iẹe: (1) Jihova o you otu nọ o bi yoẹme kẹe, gbe (2) Jihova o mukpahe oghẹrẹ egbegbe kpobi. Ẹvẹ onana u ro kiekpahe ẹme ikọ-erue nọ e jọ ukoko na?

10. Ẹvẹ uruemu ikọ-erue o jọ uvi Ileleikristi oma evaọ oke Pọl?

¹⁰ Ẹsejọhọ uruemu ikọ-erue nọ e jọ ukoko na o jẹ kẹ Timoti avọ Ileleikristi uzẹme efa uye gaga. O sae jọnọ Ileleikristi jọ a jẹ hae nọ omarai nọ, ‘Kọ fikieme a gbe bi tube si ikọ-erue na no ukoko na ha?’ Ẹsejọhọ u je gbe ai unu nọ, ‘Kọ Jihova ọ tubẹ riẹ ahwo nọ a be rọ eva efuafo gọe gbe enọ e rrọ eviẹwẹ evaọ ukoko na?’—Iruẹru 20:29, 30.

11, 12. Ẹvẹ ileta Pọl ukọ na e rọ bọ ẹrọwọ Timoti ga?

¹¹ Ababọ avro, ileta Pọl na e bọ Timoti ga jẹ kareghẹhọ iẹe oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rọ salọ Erọn jẹ siọ Kora avọ ahwo nọ a jọ abọ riẹ, kẹsena o te kpe ai. Otofa ẹme nọ Pọl o kere se Timoti na họ, dede nọ Ileleikristi erue e rrọ udevie rai, Jihova ọ riẹ ahwo nọ a bi yoẹme kẹe wọhọ epanọ o vuhu rai mu evaọ oke Mosis na.

¹² Jihova o re nwene he. O mukpahe emuemu, yọ ọ rẹ kẹ irumuemu uye evaọ ẹruoke riẹ. Nọ Timoti ọ rrọ ohwo nọ o “bi se odẹ Ọnowo  na,” ileta Pọl na e kareghẹhọ iẹe re inọ ọ kuvẹ vievie he re uruemu uyoma ikọ-erue na u wholo iei. *

13. Imuẹro vẹ ma rẹ sai wo?

¹³ Ẹme nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ wọ Pọl kere na ọ rẹ sae bọ omai ga re. Orọ ọsosuọ, u ru omai riẹ nọ Jihova ọ riẹ ahwo nọ a bi gine yoẹme kẹe. Orọnikọ ẹriẹ ọvo ọ riẹ rai hi, rekọ o wo isiuru egaga kpahe ae. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ibiaro ỌNOWO na e rẹ nya akpọ na re re o dhesẹ ẹgba riẹ rọ kẹ enọ i wo eva efuafo rọ kpahe iẸe.” (2 Irv. 16:9) Fikiere o rẹ sai mu omai ẹro nọ oware kpobi nọ ma rọ “eva efuafo” ru kẹ Jihova yọ uye-oruẹ kufiẹ vievie he.—1 Tim. 1:5; 1 Kọr. 15:58.

14. Oghẹrẹ egagọ vẹ Jihova o mukpahe?

¹⁴ Jihova o mukpahe egagọ eviẹhọ re. Nọ ibiaro riẹ e be ‘nya akpọ wariẹ na,’ ọ rẹ sae hẹriẹ eviẹwẹ no ahwo nọ a be rọ “eva efuafo” gọe. Itẹ 3:32 o ta nọ, “Ohwo nọ o re ru umuomu o re tu ỌNOWO na oma,” koyehọ oghẹrẹ ahwo nọ a rẹ jọ udevie amọfa dhesẹ nọ a kiẹrẹe rekiyọ a be lẹlẹ ru eware iyoma. Dede nọ ohwo otiọna ọ rẹ sae viẹ ahwo họ evaọ omoke jọ, Jihova ọ kẹ omai imuẹro nọ “ọnọ ọ kuọ oruthọ riẹ dhere ọ rẹ nyahọ aro ho.”—Itẹ 28:13; Se 1 Timoti 5:24; Ahwo Hibru 4:13.

15. Eme o gwọlọ nọ ma rẹ whaha, kọ fikieme?

¹⁵ Idibo Jihova buobu nẹnẹ a be rọ eva efuafo gọe. Whọ rẹ kake ruẹ ohwo nọ o bi kekaro fihọ rọ eviẹhọ gọ Ọghẹnẹ evaọ ukoko na nẹnẹ hẹ. Ghele na, nọ o rọnọ otujọ o ru ere evaọ oke Mosis gbe oke Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na, a rẹ sai ru ere nẹnẹ re. (2 Tim. 3:1, 5) O make rrọ ere na, kọ u fo nọ ma viẹro ku ibe Ileleikristi mai, inọ o wọhọ nọ a be rọ eva efuafo gọ Jihova ha? Ijo. O thọ re ma wo iroro itieye kpahe inievo mai ababọ ugogo oware jọ nọ o kẹ omai imuẹro na. (Se Ahwo Rom 14:10-12; 1 Ahwo Kọrint 13:7.) Ma tẹ be hai viẹro ku inievo mai evaọ ukoko na, o rẹ sae raha usu mai kugbe Jihova.

16. (a) Eme ma rẹ sai ru ro si eviẹhọ kpobi no udu mai no? (b) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no ẹkpẹti na ze, “ Wha Nọ Oma Rai . . . Wha Dawo Oma Rai”?

¹⁶ U fo nọ Oleleikristi kpobi ọ ‘kiẹ iruo riẹ riwi.’ (Gal. 6:4) Ẹsejọ fikinọ ma gba ha, ma rẹ sae rọ ẹmẹrera wo oghẹrẹ iruemu eviẹhọ jọ evaọ egagọ mai nọ ma gbẹ yọroma ha. (Hib. 3:12, 13) Fikiere, u fo nọ ma rẹ kiẹ omamai riwi n’oke t’oke kpahe ẹjiroro nọ ma be rọ gọ Jihova. Ma rẹ sae nọ omamai nọ: ‘Kọ mẹ be gọ Jihova fikinọ me you rie jegbe nọ ọye o fo ẹgọ? Manikọ eghale nọ me ti wo evaọ Aparadase e mae rrọ omẹ oja?’ (Evia. 4:11) Ẹhẹ, u re fiobọhọ kẹ omai nọ ma tẹ be hae kiẹ omamai riwi jẹ jọ udu mai whaha oware kpobi nọ o rẹ sai ru egagọ mai jọ erọ eviẹhọ.

17, 18. Fikieme u ro fo nọ ma rrọ eva efuafo gọ Jihova?

¹⁷ Nọ ma be daoma rọ eva efuafo gọ Jihova na, ma re wo irere buobu.  Ọso-ilezi na ọ ta nọ: “O ghale ohwo nọ ỌNOWO o bi kele umuomu họ kẹ hẹ, ọnọ eviẹhọ e rọ eva riẹ hẹ.” (Ol. 32:2) Ẹhẹ, otu nọ o si eviẹhọ kpobi no udu rai no a bi wo evawere enẹna, yọ a ti je wo evawere nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ evaọ obaro.

¹⁸ Evaọ ẹruoke, Jihova ọ te fere otu nọ ọ be rọ eviẹhọ gọe kpobi via, akpọ kpobi ọ vẹ te riẹ “enọ ikiẹrẹe gbe iruimuomu, gbe ọnọ ọ be gọ Ọghẹnẹ gbe ọnọ ọ be gọ e he.” (Mal. 3:18) Rekọ obọnana, eva e be were omai nọ ma rọ riẹ nọ, “Ọnowo ọ be tẹro riẹ muẹ enọ ikiẹrẹe, ezọ riẹ i rovie kẹ elẹ rai.”—1 Pita 3:12.