ẸWHO nọ a re se Graz evaọ obọ Austria a jo yẹ ọsẹ mẹ evaọ ukpe 1899. Ọ jọ uzoge evaọ etoke Ẹmo Akpọ Ọsosuọ. A tẹ gbae họ kuomagbe isoja Germany okenọ Ẹmo Akpọ Avivẹ o du lahwe evaọ ukpe 1939. A kpe rie evaọ ukpe 1943 okenọ ọ jọ ẹmo-ofio evaọ obọ Russia. Enẹ ọsẹ mẹ o ro whu okenọ mẹ jọ oware wọhọ ikpe ivẹ ọvo. Mẹ tubẹ riẹe re o te ti whu hu, yọ o jẹ hae da omẹ gaga inọ me wo ọsẹ hẹ, maero nọ mẹ tẹ ruẹ ibe emọ-isukulu mẹ buobu nọ a wo ọvuọ ọsẹ riẹ. Rekọ okenọ me te uzoge no, o kẹ omẹ omosasọ gaga nọ me wuhrẹ kpahe Ọsẹ obọ odhiwu mai nọ o re whu hu na.

Okenọ mẹ jọ ikpe ihrẹ, me te kuomagbe Utu Emọ Eskato. Osu isoja ahwo Britain jọ nọ a re se Robert Stephenson Smyth Baden-Powell ọ to Utu Eskato na họ evaọ ukpe 1908. Evaọ ukpe 1916, ọ tẹ to utu eskato ofa họ nọ a re se Wolf Cubs, onọ emezae nọ e gbẹ maha wọhọ omẹ oke yena a rẹ sae jọ.

Otafe nọ mai emọ eskato ma jẹ hai kpohọ evaọ urere ẹkpoka kpobi na o jẹ hai were omẹ gaga. Ma jẹ hai kiẹzẹ iwou-udhu, ku iwu eskato họ, je kporo igede avọ owọ nọ ma rẹ jẹ lele edo igede na. Oware jọ nọ o jẹ were omẹ gaga re họ, ile nọ ma jẹ hai gbe wariẹ erae nọ ma kokohọ, gbe aro sa-sa nọ ma jẹ hae zaha evaọ igbrẹwọ na. Ma jẹ hai wuhrẹ eware buobu kpahe emama re, onọ u ru iruo-abọ Ọghẹnẹ were omẹ gaga.

A rẹ tuduhọ emọ eskato awọ nọ a hai ru ewoma kẹdẹ kẹdẹ. Ma tẹ ruẹ ohwohwo, uyere nọ ma re yere họ, “Mẹ Ruẹrẹ Oma Kpahe Ẹsikpobi.” Uyere nana o jẹ hae were omẹ gaga. Mai emọ eskato nọ i bu vi udhusoi na, enwene abọvo mai yọ ahwo ichọche Kathọlik, abọvo kọ ahwo ichọche Protẹstant, yọ omọvo ọ jọ ohwo egagọ Buddha.

Anwọ 1920 ze, itu emọ Eskato sa-sa wariẹ akpọ na họ a re kuomagbe kẹ ẹgwae hayo arozaha akpọ-soso n’oke t’oke nọ a te gbe imikpe jọ h’oma no. Evaọ Aria 1951, me kpohọ Arozaha Eskato Akpọ-Soso ọrọ avọ ihrẹ nọ a ru evaọ ẹwho Bad Ischl obọ Austria, me te je kpohọ ọrọ avọ izii nọ a ru evaọ Sutton Park, nọ o kẹle ẹwho Birmingham obọ England evaọ Aria 1957. Evaọ ọnọ mẹ fodẹ whremu na, emọ eskato nọ e nyaze i bu te idu ọgba gbe esa (33,000), yọ a no erẹwho nọ i bu te 85 ze. U te no ere no, ahwo nọ a nyaze ti rri ughe mai a bu te idu egba ihrẹ gbe ikpe isoi (750,000), yọ Ovie-aye obọ England nọ a re se Elizabeth ọ nyaze re. Oyena o jọ omẹ oma wọhọ omakugbe inievo akpọ-soso. Rekọ oke yena mẹ riẹ vievie he inọ me ti kuomagbe utu inievo akpọ-soso ọfa jọ nọ o vi ọyena, nọ ahwo riẹ a be gọ Ọghẹnẹ uzẹme na.

Evaọ oware wọhọ Asa hayo Ane ọrọ ukpe 1958, me je wuhrẹ iruo ohwo nọ ọ rẹ wọ emu kẹ ahwo evaọ ehọtẹle jọ nọ a re se Grand Hotel Wiesler evaọ  ẹwho Graz, obọ Austria, yọ oke yena mẹ be joma wuhrẹ iruo na re no. Ibe-oruiruo mẹ jọ nọ a re se Rudolf Tschiggerl ọ tẹ jọ ehọtẹle na ta usiuwoma kẹ omẹ. Onana o jọ orọ ọsosuọ nọ me yo usiuwoma na. Ọ kake ta kpahe Esanerọvo na, jẹ vuẹ omẹ nọ uwuhrẹ nana u no Ebaibol ze he. Me te je lele iei si-ikẹ nọ uwuhrẹ na o gba. Rudolf ọ were omẹ gaga, fikiere mẹ jẹ gwọlọ tẹzẹ iẹe nọ o zihe kpohọ egagọ Kathọlik.

Rudolf nọ ma jẹ hai se Rudi na ọ tẹ kẹ omẹ Ebaibol. Mẹ tẹ ta kẹe nọ Ebaibol Kathọlik ọvo me rẹ sai mi ei. Ọye ọ ginẹ kẹ omẹ, yọ okenọ me mu ei họ ese, mẹ tẹ ruẹ nọ Rudi o fi omobe-ovẹvẹ nọ Watchtower Society o kere fihọ iẹe. Mẹ rọwo se omobe na ha keme o jọ omẹ oma nọ a re kere ebe itieye na evaọ oghẹrẹ nọ who re ro roro nọ uzẹme a be ta rekiyọ ọrue. Rekọ mẹ rọwo nọ ma sae ta ẹme kugbe no Ebaibol na ze. Rudi o dhesẹ orimuo, yọ ọ gbẹ kẹ omẹ obe ofa vievie he. Evaọ etoke emerae esa, ma jẹ hae ta ẹme nọ o kpomahọ iwuhrẹ Ebaibol kugbe, yọ ẹsejọ ma rẹ ta ruọ aso.

Nọ me wuhrẹ iruo mẹ re no evaọ ehọtẹle nọ ọ jọ Graz ẹwho mai na, oni mẹ o te fi omẹ họ isukulu efa jọ nọ a rẹ jọ wuhrẹ epanọ a rẹ rẹrote ehọtẹle. Fikiere mẹ tẹ kwa kpohọ ẹwho Bad Hofgastein nọ isukulu na ọ jọ. Isukulu na avọ ehọtẹle Grand nọ ọ jọ Bad Hofgastein a re ru eware kugbe, fikiere me re kpohọ ehọtẹle na nyai ru iruo ẹsejọ re mẹ sai fi eware nọ mẹ jọ eklase wuhrẹ họ iruo.

Rudi o vi adrẹse oria okpokpọ nọ mẹ rrọ na kpohọ uwou ogha obọ Vienna, a te vi adrẹse na se inievo-emetẹ ivẹ jọ nọ e jọ imishọnare nọ a re se Ilse Unterdörfer gbe Elfriede Löhr. * Ẹdẹjọ, ohwo nọ ọ rẹ jọ oria nọ a rẹ jọ dede erara rehọ evaọ ehọtẹle na ọ tẹ vuẹ omẹ nọ eyae ivẹ jọ a gwọlọ ruẹ omẹ yọ a rrọ omoto evaọ obọ otafe. U gb’omẹ unu keme mẹ riẹ oware ovo kpahe ahwo na ha. Rekọ mẹ tẹ nya bru ai. Uwhremu na, mẹ tẹ te riẹ nọ kpakọ Isẹri Jihova ivẹ nana a jẹ hae wha ebe se ibe Ileleikristi rai obọ Germany evaọ etoke esuo Nazi okenọ a whaha iruo egagọ rai taure Ẹmo Akpọ Avivẹ o te ti fi. Taure ẹmo na o te ti muhọ dede, iporisi Germany a mu rai okejọ nọ a fi rai họ ega uye ọ Lichtenburg. Kẹsena nọ ẹmo na o muhọ no, a tẹ wọ ai no etẹe kpohọ ega uye ọ Ravensbrück nọ o kẹle Berlin.

Inievo na a jọ edhe oni mẹ, onọ u ru nọ me ro wo adhẹe kẹ ae gaga. Fikiere mẹ gwọlọ raha oke rai hi, re me lele i rai ta ẹme no ukuhọ riẹ nọ eka jọ e jẹ ruemu no, mẹ vẹ te wariẹ unu kẹ ae nọ mẹ gbẹ gwọlọ yo ovuẹ rai hi. Mẹ tẹ nọ ae sọ a sae kẹ omẹ eria ikereakere nọ e rọwokugbe uwuhrẹ Kathọlik na, onọ o ta nọ ikọ na a rọ kpahe ohwohwo othotha no oke anwae ze. Mẹ tẹ vuẹ ae nọ mẹ te rọ eria ikere nọ a te kẹ omẹ na se ukọ Ọghẹnẹ mai re mẹ rehọ ae lele ie ta ẹme. Me roro nọ ere mẹ te rọ riẹ uzẹme na.

Uwuhrẹ ichọche Kathọlik kpahe ikọ na o ta nọ ipopu a rọ kpahe ohwohwo no umuo oke Pita ze. (Ichọche na a wo otoriẹ othọthọ kpahe ẹme Jesu nọ  ọ rrọ obe Matiu 16:18, 19.) Uwuhrẹ Kathọlik na o tẹ jẹ ta nọ ipopu a rẹ ta thọ vievie he nọ a te bi wuhrẹ evaọ ichọche. Mẹ rọwo uwuhrẹ nana, fikiere mẹ tẹ jẹ ta nọ otẹrọnọ ipopu nọ ahwo Kathọlik a re se Ọsẹ Ọrẹri na ọ rẹ ta thọ họ nọ o te bi wuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ, yọ ọ ta nọ Esanerọvo na yọ uwuhrẹ uzẹme, kiyọ uwuhrẹ na ginọ uzẹme. Rekọ otẹrọnọ ọ rẹ ta thọ, kiyọ ẹsejọhọ uwuhrẹ na o te jọ orọ ọrue. Agbẹta nọ uwuhrẹ epanọ ikọ na e rọ kpahe ohwohwo no oke Pita ze na u ro wuzou kẹ ahwo Kathọlik gaga na, keme iwuhrẹ rai efa kpobi e roma hwa ọnana.

Nọ mẹ nyabru ukọ Ọghẹnẹ mai, ọ sae za iyo enọ mẹ hẹ, ukpoye o te yolo obe Kathọlik jọ no oria ebe riẹ ze onọ o ta kpahe epanọ ikọ na e rọ rọ kpahe ohwohwo no oke Pita ze. Wọhọ epanọ ọ vuẹ omẹ, mẹ tẹ wha obe na kpo je sei, u te je ru omẹ wo enọ efa buobu. Ukuhọ riẹ, fikinọ ukọ Ọghẹnẹ na ọ sae za enọ mẹ hẹ, ọ tẹ vuẹ omẹ nọ: “Mẹ be sae rọwo ora ha, yọ whọ be rọwo omẹ hẹ. . . . U te woma kẹ owhẹ whọ rehọ.” Ọ gbẹ gwọlọ lele omẹ ta ẹme ọfa ha.

Oke yena mẹ rọ ruẹrẹ oma kpahe nọ Ilse avọ Elfriede a sai wuhrẹ Ebaibol kugbe omẹ. A wuhrẹ omẹ eware buobu kpahe Jihova Ọghẹnẹ, Ọsẹ obọ odhiwu nọ ọ ginẹ rrọ Ọrẹri na. (Jọn 17:11) Oke yena uvumọ ukoko o jọ oyena soso ho, fikiere uviuwou jọ nọ u wo isiuru o kẹ uvẹ inọ inievo-emetẹ ivẹ na a hae jọ uwou rai ru iwuhrẹ. Umutho ahwo ọvo a jẹ hae jariẹ. Fikinọ oniọvo-ọmọzae ọvuọvo nọ ọ họ-ame no ọ jariẹ nọ ọ rẹ rẹrote iwuhrẹ na ha, inievo-emetẹ ivẹ na ọvo a je ru abọ iwuhrẹ na buobu. Ẹsejọ, oniọvo-ọmọzae jọ o re no obọfa ze te kẹ ovuẹ ogbotu evaọ oria nọ a haya.

Ilse avọ Elfriede a muọ uwuhrẹ Ebaibol họ kugbe omẹ evaọ Akpe 1958, kẹsena mẹ tẹ họ-ame emerae esa nọ i lele i rie, koyehọ evaọ amara Ọvo 1959. Taure mẹ tẹ te họ-ame, mẹ nọ Ilse avọ Elfriede sọ mẹ sai lele ai kpohọ usiuwoma ota n’uwou ruọ uwou na re mẹ riẹ oghẹrẹ nọ o rẹ jọ. (Iruẹru 20:20) Nọ me lele ai nya orọ ọsosuọ no, mẹ tẹ nọ ae sọ mẹ sai wo ẹkwotọ obọmẹ nọ mẹ rẹ jọ ta usiuwoma. A tẹ kẹ omẹ iwhre jọ, yọ mẹ ọvo mẹ jẹ hai kpohọ usiuwoma ota n’uwou ruọ uwou evaọ obei je zihe bru ahwo nọ a wo isiuru. Ọsẹro okogho nọ o weze bru omai ze uwhremu na họ oniọvo-ọmọzae ọsosuọ nọ me lele kpohọ usiuwoma n’uwou ruọ uwou.

Evaọ ukpe 1960 nọ me nwrotọ no isukulu iruo ehọtẹle na no, me te zihe kpobọ ẹwho mẹ nyai fiobọhọ kẹ imoni mẹ wuhrẹ Ebaibol na. Makọ rite enẹna, ọvuọvo o ri ti kurẹriẹ hẹ, dede na ejọ i bi dhesẹ isiuru.

Evaọ ukpe 1961, a se ileta nọ i no obọ uwou ogha ze kẹ ikoko sa-sa be rọ tuduhọ inievo na awọ nọ a ruọ iruo ọkobaro. Oke yena yọ me ri ti wo aye he, yọ mẹ gbẹ jọ gragragra, fikiere mẹ tẹ ta nọ oware ovo o riẹ nọ o rẹ whaha omẹ iruo ọkobaro ho. Mẹ tẹ ta kẹ Kurt Kuhn nọ ọ jọ ọsẹro okogho na inọ mẹ gwọlọ ru iruo emerae jọ re mẹ sae ruẹ ugho dẹ omoto nọ o re fiobọhọ kẹ omẹ ru iruo ọkobaro na, kẹsena mẹ tẹ nọe oware nọ o roro kpahe onana. Ọ tẹ nọ omẹ zihe nọ, “Kọ Jesu avọ ikọ na a ta nọ a re wo omoto taure a te ru iruo odibọgba oke-kpobi?” Onọ riẹ na u fiobọhọ k’omẹ jiroro nọ i fo. Mẹ tẹ gbaemu nọ mẹ rẹ gbẹ raha oke he re me te mu iruo ọkobaro họ. Rekọ fikinọ euwa 72 mẹ jẹ hae jọ ehọtẹle na ru iruo ẹkpoka, o tẹ gwọlọ nọ me re ru inwene jọ.

 Mẹ tẹ nọ ọga mẹ sọ ọ te kẹ omẹ uvẹ ru iruo euwa 60 evaọ ẹkpoka. Ọ rọwo k’omẹ yọ o sino osa mẹ hẹ. Nọ omoke jọ o vrẹ no, mẹ tẹ nọe sọ ọ sae gbẹ wariẹ si no oke iruo mẹ kpohọ euwa 48 evaọ ẹkpoka. Ọ se gbe he yọ o sino osa mẹ hẹ. Mẹ tẹ wariẹ yare nọ ọ k’omẹ uvẹ ru iruo euwa 36 evaọ ẹkpoka, hayo euwa 6 kẹdẹ kẹdẹ evaọ edẹ ezeza, ọ tẹ jẹ rọwo fihọ onana. U gb’omẹ unu gaga inọ o sino osa mẹ ghele he. O tẹ wọhọ nọ ọga mẹ na ọ gwọlọ nọ me no iruo na ha. Onana o tẹ kẹ omẹ uvẹ ma omaa nọ me ro mu iruo ọkobaro oke-kpobi họ. Oke yena, euwa udhusoi (100) ekobaro oke-kpobi a jẹ hai ru kamara kamara.

Nọ emerae ene e ruemu no, a tẹ rọ omẹ mu ọkobaro obọdẹ gbe odibo ukoko evaọ ukoko osese jọ nọ o rrọ ẹwho nọ a re se Spittal an der Drau evaọ ubrotọ Carinthia. Oke yena euwa udhuhrẹ gbikpe (150) ekobaro obọdẹ a jẹ hai ru. Ọkobaro obọdẹ ọfa ọ jọ kugbe omẹ hẹ, rekọ obufihọ nọ me wo mi oniọvo-ọmọtẹ nọ a re se Gertrude Lobner nọ ọ jọ ethabọ odibo ukoko na o da omẹ ẹro fia. *

Evaọ ukpe 1963, a fi omẹ họ ọsẹro okogho. Ẹsejọ, itreni mẹ rẹ ro nọ me te bi no ukoko ruọ ukoko avọ ekpa ilogbo nọ mẹ wọ. Fikinọ inievo buobu a wo imoto ho, uvumọ ohwo ọ jẹ hae nyaze te wọ omẹ hẹ nọ itreni i te fi omẹ họ otọ no. Otọ mẹ jẹ hae nya no etẹe te uwou inievo na, keme mẹ tẹ rehọ omoto re ọ wọ omẹ nya, o te wọhọ nọ me bi dhesẹ oma kẹ inievo nọ i wo imoto ho na.

Evaọ ukpe 1965, a te zizie omẹ kpohọ eklase avọ 41 ọrọ Isukulu Giliad, oke yena me ri ti wo aye he. Yọ ere o jọ kẹ inievo buobu nọ ma gbẹ jọ eklase na re. Nọ me nwrotọ no Isukulu na no, a te dhe omẹ zihe kpohọ orẹwho mẹ, Austria re mẹ ruabọhọ iruo ọsẹro okogho, yọ onana u gb’omẹ unu gaga. Rekọ a tẹ vuẹ omẹ nọ me kuomagbe ọsẹro okogho jọ ru iruo na evaọ eka ene taure me te ti no America kpo. Eva e were omẹ gaga nọ me ro lele Brọda Anthony Conte ru iruo, ọ jọ wowou yọ iruo usiuwoma ota na e were riẹ gaga, o te je wo onaa iruo na ziezi. Ma ru iruo na evaọ ubrotọ Cornwall nọ o kẹle ẹwho New York.

Nọ me zihe kpobọ Austria, mẹ tẹ jọ okogho nọ a dhe omẹ fihọ nyaku oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ o wo erru gaga nọ a re se Tove Merete. Anwọ okenọ ọ jọ ikpe isoi, a rọ yọrọ iẹe fihọ ukoko na. Nọ inievo na a tẹ nọ omai oghẹrẹ nọ ma rọ ruẹ oma, ma rẹ rọ emiehwẹ ta nọ, “uwou ogha u ru ọruẹrẹfihotọ na.” Ma ru ehaa orọo mai evaọ amara Ane ọrọ ukpe 1967, yọ a kẹ omai imava uvẹ ruabọhọ iruo ọsẹro okogho na.

Evaọ ukpe nọ u lele i rie, me te vuhumu nọ aruoriwo ologbo nọ Jihova o wo kẹ omẹ u ru rie rehọ ẹzi riẹ wholo omẹ no. Ere me ro mu obọdẹ usu họ kugbe Ọsẹ obọ odhiwu mẹ, jegbe otu nọ obe Ahwo Rom 8:15 o ta nọ a bi “bo nọ, ‘Aba! Ọsẹ!’”

Mẹ avọ Merete ma ruabọhọ iruo ọsẹro okogho gbe ọsẹro ubrotọ rite ukpe 1976. Evaọ oke uriri, ubruwou nọ ma re kiẹzẹ ẹsejọ u re dhẹ te epanọ ame ọ sae rọ jariẹ ma ukulu, yọ u re wo uvumọ oware nọ o rẹ sae wha ẹroro fihọ iẹe he. Ẹdẹjọ nọ  ma kpama no owezẹ ze, ma tẹ ruẹ nọ ame o dhẹmu ohọ ehwa mai evaọ abọ nọ ma fi uzou họ fiki ẹwẹ nọ ma bi ku no inwe ze na. Uwhremu na, ma tẹ jẹ wha okwakwa ẹlẹtriki osese jọ lele oma nọ o rẹ sae wha ẹmẹroro họ uwou na nọ ma tẹ rrọ owezẹ. Evaọ eria jọ, nọ ma tẹ gwọlọ họ evaọ aso ma rẹ nya ekpalekpa ame vrẹ kpohọ umuwou ofa jọ, yọ fikinọ ethẹ gbe inwido riẹ i woma tere he, ekpahe egaga i re fou ruọ ẹe. Fikinọ ma wo uwou obọmai hi, nọ ma te rri ukoko jọ re no evaọ ẹkpoka, ma rẹ jọ etẹe rite Ẹdọvo-Oka. Kẹsena ohiohiẹ Edivẹ-Oka ma ve kpohọ ukoko ofa nọ ma bi ti rri.

Mẹ rẹ ta avọ evawere nọ aye ọghaghae mẹ na o gine fiobọhọ kẹ omẹ gaga no anwọ oke yena kpobi ze na. Iruo usiuwoma ota na e rẹ were iẹe gaga, mẹ re tẹzẹ iẹe ẹdẹvo ho re ọ tẹ te wọ owọ usiuwoma. O you inievo na, o te je wo ọdawẹ kẹ amọfa gaga. Yọ irere buobu i no iruemu ezi riẹ nana ze te omai obọ no.

Evaọ ukpe 1976, a te zizie omẹ kpohọ uwou ogha Austria nọ o rrọ ẹwho Vienna, kẹsena me te zihe ruọ omọvo Ogbẹgwae Uwou-Ogha na. Evaọ oke yena, uwou ogha Austria na o jẹ rẹrote iruẹru Uvie na evaọ erẹwho Europe jọ, yọ u je ru ọruẹrẹfihotọ epanọ a rẹ rọ whaliẹ ebe ukoko na se inievo nọ e rrọ erẹwho nana. Brọda Jürgen Rundel ọ jẹ hae rẹrote ọruẹrẹfihotọ nana. Mẹ jẹ kaki lele iei ru iruo nana, kẹsena a tẹ vuẹ omẹ nọ mẹ rẹrote ofẹ efafa nọ u wo itu evẹrẹ ikpe erọ ofẹ ovatha-ọre Europe. Jürgen avọ aye riẹ Gertrude, a gbẹ rrọ ekobaro obọdẹ evaọ Germany. No umuo ukpe 1978 ze, uwou ogha Austria o tẹ jẹ rọ ẹjini ọsese jọ printi emagazini evaọ evẹrẹ ezeza. Ma re je vi emagazini kpohọ erẹwho sa-sa nọ a jọ yare nọ a gwọlọ emagazini. Brọda Otto Kuglitsch ọ jẹ rẹrote iruẹru nana, yọ avọ Ingrid aye riẹ a rrọ uwou ogha obọ Germany enẹna.

Inievo nọ e jọ ofẹ ovatha-ọre Europe nọ a jọ fi awhaha họ iruẹru Isẹri Jihova a jẹ hae fotokọpi ebe ukoko na kẹ omarai. Ghele na, o gwọlọ nọ inievo nọ e rrọ erẹwho efa a fiobọhọ kẹ ae. Jihova ọ jẹ sẹro iruẹru nana kpobi. Evaọ uwou ogha na, ma you inievo nọ e jẹ wha iruẹru Uvie na haro evaọ ikpe buobu nọ a fi awhaha họ iruo mai na.

Evaọ ukpe 1989, me lele Brọda Theodore Jaracz nọ ọ jọ omọvo Utu Ẹruorote Iruẹru Isẹri Jihova  kpohọ Romania. Ẹjiroro nọ ma rọ nya họ re ma fiobọhọ kẹ utu inievo jọ nọ e jọ obei wariẹ kuomagbe ukoko na. Nọ umuo 1949 vrẹ, inievo nana a bru usu no ukoko na, a tẹ to ikoko obọrai họ fiki ẹjiroro sa-sa. Ghele na, a gbẹ jẹ ta usiuwoma, yọ a jẹ họ ahwo ame. U te no ere no, wọhọ inievo akpọ-soso na, ae omarai a jẹ rọwo kpohọ ẹmo gbe he, onọ u ru nọ a je ro tube fi ae họ uwou-odi. Oke yena yọ awhaha ọ gbẹ rrọ iruẹru Isẹri Jihova evaọ Romania, fikiere te omai te inievo nọ i dikihẹ kẹ Ogbẹgwae Orẹwho Romania ma tẹ lẹlẹ kokohọ uwou Brọda Pamfil Albu nọ ọ jọ usu inievo nọ e hẹriẹ oma no ukoko na, yọ ekpako ene utu yena e jọ ẹgwae na re. Ma tẹ jẹ wha Rolf Kellner lele oma no obọ Austria ze re ọ jọ itaprita kẹ omai evaọ ẹgwae na.

Evaọ ẹdẹ avivẹ nọ ma ro kokohọ kẹ ẹme na, Brọda Albu ọ tẹ jẹ tẹzẹ ibe ekpako ene riẹ na re a wariẹ kuomagbe ukoko na. Ọ ta kẹ ae nọ: “Ma gbẹ rọ uvẹ nana kuomagbe ai hi, ẹsejọhọ ma gbe ti wo uvẹ utiona ofa ha.” Ukuhọ riẹ, inievo nọ e joma bu te idu isoi (5,000) a tẹ wariẹ kuomagbe ukoko na. Obokparọ ulogbo onana o jọ kẹ Jihova, u te kiekpe Setan.

Evaọ ubrobọ ekuhọ 1989, taure esuo-ọgbahọ nọ ọ jọ ofẹ ovatha-ọre Europe o te ti n’otọ, Utu Ẹruorote Iruẹru Isẹri Jihova u te dhe omẹ avọ aye mẹ kpobọ ehri ukoko evaọ obọ New York. Onana u gb’omai unu gaga. Ma jọ Ebẹtẹle Brooklyn mu iruo họ evaọ Ahrẹ 1990. Evaọ ukpe 1992, a tẹ rọ omẹ mu ofiobọhọ kẹ Ogbẹgwae Iruo Ukoko ọrọ Utu Ẹruorote Iruẹru Isẹri Jihova, yọ anwọ Ahrẹ 1994 ze mẹ rrọ omọvo Utu Ẹruorote Iruẹru Isẹri Jihova na.

Oke nọ mẹ jẹ rọ wọ emu kẹ ahwo evaọ ehọtẹle o vrẹ kri no. Enẹna mẹ be reawere uvẹ-ọghọ ulogbo nọ mẹ rọ rrọ usu inievo nọ e be rehọ emu iwuhrẹ Ọghẹnẹ ko inievo akpọ-soso mai. (Mat. 24:45-47) Me te roro kpahe oghẹrẹ nọ okugbe inievo akpọ-soso mai na o vihọ te no fiki eghale Jihova anwọ ikpe 50 nọ mẹ rọ rrọ iruo odibọgba oke-kpobi na, eva ọvo e rẹ were omẹ. Mẹ rẹ gwọlọ kpohọ ikokohọ akpọ-soso mai na gaga, keme yọ oria jọ nọ ma rẹ jọ wuhrẹ kpahe Ọsẹ obọ odhiwu mai gbe uzẹme Ebaibol na.

Mẹ be lẹ je bi rẹro nọ ima ahwo buobu a ti gbe wuhrẹ kpahe Ọghẹnẹ, kurẹriẹ ziọ ukoko na, je kuomagbe inievo akpọ-soso mai gọ Jihova. (1 Pita 2:17) Me te je bi rẹro okenọ me ti rri no obọ odhiwu ze evaọ oke ẹkparomatha na jẹ ruẹ ọsẹ mẹ okenọ a tẹ kpare iẹe ze no. Mẹ riẹ nọ ọyomariẹ avọ oni mẹ gbe imoni eghaghae efa a te gwọlọ gọ Jihova evaọ Aparadase.