1, 2. (a) Ono họ “oseisẹri uzẹme” na? (b) Eme họ otofa odẹ na Jesu, kọ ẹvẹ o ro ru lele iei?

OKENỌ a jẹ rọ Jesu guẹdhọ, ọ ta kẹ ọba Rom nọ o je su Judia nọ: “Fiki onana a je yẹ omẹ, fiki onana mẹ jẹ ze evaọ akpọ na, re me se isẹi kẹ uzẹme.” (Se Jọn 18:33-37.) Ọ kake ta no vẹre inọ ọyomariẹ yọ ovie. Ikpe jọ nọ i lele i rie, Pọl ukọ na ọ ta kpahe uduowha Jesu nana inọ, ‘ọnọ ọ jọ eva isẹri-ise riẹ evaọ aro Pọntiọs Pailet se isẹri uzẹme.’ (1 Tim. 6:13) Re ohwo ọ sae jọ “oseisẹri uzẹme” evaọ akpọ Setan nana nọ omukpahọ ọ dafia na, o gwọlọ nọ o re wo udu.—Evia. 3:14.

² Jesu ọ jọ osẹri Jihova no okenọ a ro yẹe ze, keme ohwo orẹwho Ju ọ jọ. (Aiz. 43:10) Ọ jọ osẹri nọ ọ mae rro nọ Ọghẹnẹ ọ rehọ odẹ riẹ se. Jesu o rri odẹ nana nọ a ro sei na ghaghae. Taure a te ti yẹe, ẹnjẹle jọ ọ ta kẹ Josẹf ọsẹ Jesu nọ ẹgba ẹzi ọfuafo Meri o ro dihọ. Ọ tẹ jẹ ta kẹe nọ: “O re ti yẹ ọmọzae, who re tise odẹ riẹ Jesu, keme o re ti siwi ahwo riẹ no izieraha rai.” (Mat. 1:20, 21) Egba-uwuhrẹ Ebaibol a ta nọ odẹ Hibru nọ a re se Jeshua a fa Jesu no ze, yọ otofa riẹ họ, “Jihova họ Esiwo.” Jesu o ru lele otofa odẹ riẹ na, o fiobọhọ kẹ “igodẹ uwou Izrẹl nọ i vru” kurẹriẹ no izieraha rai re a  sai wo ọjẹrehọ Ọghẹnẹ. (Mat. 10:6; 15:24; Luk 19:10) Fiki onana, Jesu ọ jẹ rọ ajọwha ta usiuwoma Uvie Ọghẹnẹ. Mak ọ niyẹrẹ nọ: “Jesu ọ tẹ ze Galili, jẹ vuẹovuẹ usiuwoma Ọghẹnẹ, anọ, ‘Oke u te no, uvie Ọghẹnẹ o kẹle ino: Wha kuevarẹriẹ, wha rọwo usiuwoma na.’” (Mak 1:14, 15) Jesu ọ tẹ jẹ whọku isu egagọ Ju na, onọ o rrọ usu eware nọ a rọ kare iẹe fihọ ure.—Mak 11:17, 18; 15:1-15.

3. Eme ọ via evaọ ẹdẹ avọ esa nọ a ro kpe Jesu?

³ Oware igbunu jọ o via evaọ ẹdẹ avesa nọ a kpe Jesu no. Jihova ọ kpare riẹ ziọ uzuazọ evaọ oma ẹzi. (1 Pita 3:18) Jesu o te je dhesẹ oma kẹ ahwo re u mu ae ẹro nọ a ginẹ kpare iẹe ze no. Evaọ ẹdẹ nọ a rọ kpare iẹe ze, isiasoi ọ romavia kẹ ilele riẹ sa-sa.—Mat. 28:8-10; Luk 24:13-16, 30-36; Jọn 20:11-18.

4. Eme ọ via okenọ Jesu ọ romavia kẹ ikọ riẹ, kọ eme ọ vuẹ rai nọ a ru?

⁴ Orọ avọ isiasoi nọ Jesu ọ rọ romavia, ikọ riẹ gbe amọfa nọ a jọ kugbe ai ọ romavia kẹ. Ọ tẹ jẹ rọ ẹme Ọghẹnẹ wuhrẹ ai. O “rovie aro rai re a riẹ otọ ikerakere na.” A tẹ te riẹ nọ uwhu gbe ekparomatha riẹ na yọ oware nọ Ebaibol ọ ruẹaro kpahe no vẹre. Nọ o je kuhọ kugbe ai ẹdẹ yena, Jesu ọ tẹ vuẹ ae vevẹ kpahe iruo nọ ọ gwọlọ nọ a ru. Ọ vuẹ rai nọ “a rọ odẹ riẹ vuovuẹ eva ikurẹriẹ gbe erọvrẹ izieraha kẹ erẹwho kpobi . . . muhọ nọ Jerusalem.” Ọ tẹ jẹ ta nọ: “Whai họ isẹi eware nana.”—Luk 24:44-48.

5, 6. (a) Fikieme Jesu ọ rọ ta nọ: ‘Wha ti se isẹri mẹ’? (b) Abọ ọfa ẹjiroro Jihova vẹ o gwọlọ nọ ilele Jesu a rẹ vuẹ amọfa kpahe?

⁵ Fikiere evaọ edẹ 40 nọ i lele i rie, nọ Jesu ọ romavia kẹ ae orọ urere, ikọ na a wo otoriẹ ujaje nọ ọ kẹ rae nọ: ‘Wha ti se isẹri mẹ eva Jerusalem gbe Judia kpobi te Sameria je rite ọnyaba akpọ na.’ (Iruẹru 1:8) Fikieme Jesu ọ rọ ta nọ: ‘Wha ti se isẹri mẹ,’ viukpọ orọ Jihova? Jesu ọ hẹ sae ta nọ a se isẹri Jihova, rekọ ikọ riẹ nọ ọ jẹ ta ẹme kẹ na yọ ahwo Izrẹl nọ a rrọ isẹri Ọghẹnẹ no vẹre.

⁶ O gwọlọ nọ ilele Jesu a rẹ vuẹ amọfa kpahe abọ ọfa jọ ọrọ ẹjiroro Jihova, koyehọ esiwo jọ nọ u woma vi igbo Ijipti gbe Babilọn nọ o siwi ahwo Izrẹl no. Uwhu gbe ekparomatha Jesu Kristi u ru rie lọhọ nọ ahwo-akpọ a sai ro no igbo uzioraha gbe uwhu. Evaọ Pẹntikọst 33 C.E., ilele Jesu nọ a rọ ẹzi wholo na a jẹ vuẹ amọfa kpahe “iruo ogaga nọ Ọghẹnẹ [o] ru,” yọ ibuobu ahwo nọ a yo eme rai a kurẹriẹ. Fikiere nọ Jesu o rri no obọze Ọsẹ riẹ ze evaọ obọ odhiwu, ọ ruẹ otofa odẹ riẹ nọ u bi rugba ziezi evaọ okenọ idu ahwo buobu a kurẹriẹ je fi ẹrọwọ họ idhe ẹtanigbo riẹ nọ e wha esiwo se ae.—Iruẹru 2:5, 11, 37-41.

7. Eme oware nọ o via evaọ Pẹntikọst 33 C.E. u dhesẹ via?

⁷ Oware nọ o via evaọ Pẹntikọst 33 C.E. u dhesẹ nọ Jihova ọ jẹ idhe ẹtanigbo Jesu na rehọ, onọ u ru erọvrẹ izieraha ahwo-akpọ lọhọ. (Hib. 9:11, 12, 24) Wọhọ epanọ Jesu ọ ta, orọnọ ọ nyaze “re a gba odibo  kẹ e he, rekọ ọ rẹ gba odibo, ọ vẹ rọ uzuazọ riẹ ta ibuobu.” (Mat. 20:28) Orọnikọ ahwo Ju nọ a kurẹriẹ ọvo họ “ibuobu” nọ i ti wo erere no idhe ẹtanigbo Kristi na ze he. Ukpoye, Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ “ahwo kpobi a wo usiwo,” fikiere idhe ẹtanigbo na o ‘wha izieraha akpọ na vrẹ.’—1 Tim. 2:4-6; Jọn 1:29.

8. Ẹvẹ ilele Jesu a si isẹri te, kọ ẹvẹ onana o sae rọ lọhọ?

⁸ Kọ ilele Jesu yena a wo udu nọ a rọ ruabọhọ isẹri ise kpahe Jesu? Ee. Rekọ orọnọ ẹgba obọrai hi. Ẹzi ọfuafo Jihova ọ wọ rai jẹ kẹ ae ẹgba nọ a rọ ruabọhọ isẹri-ise na. (Se Iruẹru 5:30-32.) Evaọ oware wọhọ ikpe 27 nọ i lele Pẹntikọst 33 C.E., yọ ahwo Ju gbe ahwo erẹwho efa nọ e rrọ akpọ na kpobi a yo “usiuwoma na” no.—Kọl. 1:5, 23.

9. Wọhọ epanọ a ruẹaro riẹ, eme ọ via evaọ ukoko Ileleikristi ọsosuọ na nọ o jọ fuafo vẹre na?

⁹ Rekọ nọ oke o be nyaharo na, ikọ-erue e tẹ romavia evaọ ukoko Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ nọ o jọ fuafo na. (Iruẹru 20:29, 30; 2 Pita 2:2, 3; Jud 3, 4) Jesu ọ ta no vẹre inọ ikọ-erue yena nọ Setan ọwegrẹ “omuomu na” o je ro ruiruo na a te jariẹ rite “urere uyero-akpọ na.” (Mat. 13:37-43) “Edẹ urere” yena i muhọ evaọ Akpe 1914, okenọ Jihova ọ rọ Jesu mu Ovie nọ o ti su ahwo-akpọ.—2 Tim. 3:1.

10. (a) Ideti vẹ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo evaọ oke mai na a je whowho? (b) Eme ọ via evaọ Akpe 1914, kọ ẹvẹ onana u ro dhesẹ oma via vevẹ kẹ ahwo no?

¹⁰ Ikpe buobu taure 1914 o te ti te, Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo evaọ oke mai na a je whowho nọ okpoware jọ o te via evaọ Akpe 1914. Oware nọ a rri ta ẹme nana họ, eruẹaruẹ Daniẹl kpahe ure ulogbo nọ a kie fihotọ nọ o te wariẹ ta ze okenọ “asiahrẹ” ọ tẹ vrẹ no. (Dan. 4:16) Etoke nana ọvona Jesu o se “oke ahwo Egedhọ” evaọ eruẹaruẹ riẹ kpahe oke ọzino riẹ gbe “urere akpọ na.” Anwọ ukpe 1914 ze na, ahwo kpobi a be  ruẹ “oka ẹtha” Kristi nọ a ro mu Ovie no vevẹ. (Mat. 24:3, 7, 14; Luk 21:24) Fikiere anwọ oke yena ze, eromuo nọ Jihova ọ rehọ Jesu Kristi mu Ovie na o rrọ usu “iruo ogaga nọ Ọghẹnẹ [o] ru.”

11, 12. (a) Eme Jesu o muhọ eru nọ Ẹmo Akpọ Ọsosuọ o kuhọ no evaọ ukpe 1919? (b) No umuo 1935 vrẹ, eme ọfa Jesu o ru? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

¹¹ Nọ a nwane rọ Jesu Kristi mu Ovie no, o te mu ilele riẹ nọ a rọ ẹzi wholo họ esino igbo “Babilọn Ologbo” na. (Evia. 18:2, 4) Nọ Ẹmo Akpọ Ọsosuọ o kuhọ no evaọ ukpe 1919, uvẹ u te rovie nọ idibo Ọghẹnẹ a re ro se isẹri kẹ ahwo kpahe Uvie Ọghẹnẹ nọ a ro mu no gbe epanọ idhe ẹtanigbo Jesu na e sae rọ wha esiwo ze. Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na a tẹ jẹ rọ uvẹ nana se isẹri kẹ ahwo, onọ u ru nọ a rọ rehọ ẹzi wholo idu ahwo buobu efa nọ i kurẹriẹ ruọ ukoko na re a jọ isu kugbe Jesu.

¹² No umuo 1935 vrẹ, Jesu o te mu ima ahwo buobu ọrọ “igodẹ efa” na họ ekokohọ, enọ i ti zihe ruọ “otu obuobu” nọ i no erẹwho sa-sa ze. Evaọ otọ ekpakpọ Ileleikristi nọ a wholo na, otu obuobu nana a be rọ aro kele Jesu rọ udu se isẹri kẹ ahwo kpobi inọ obọ Jihova gbe Jesu Kristi esiwo rai o ti noze. Ahwo nana a tẹ ruabọhọ isẹri ise rai gbe ẹrọwọ nọ a fihọ idhe ẹtanigbo Jesu na, u ti ru nọ a te rọ zọ evaọ etoke ‘uye ulogbo na’ nọ o te raha akpọ omuomu Setan.—Jọn 10:16; Evia. 7:9, 10, 14.

13. Eme mai Isẹri Jihova ma gba riẹ mu nọ ma re ru, kọ ẹgba ono ma sai ro ru onana?

¹³ Ajọ ma rri uvẹ-ọghọ mai na ghaghae, onọ ma bi ro se isẹri kẹ amọfa kpahe “iruo ogaga” nọ Jihova Ọghẹnẹ o ru no gbe eyaa riẹ kpahe obaro. Ma riẹ nọ iruo nana e rẹ jọ gaga ẹsejọ. Inievo mai buobu a be ta usiuwoma na evaọ ekwotọ nọ ahwo a jọ wo isiuru tere he, nọ a rẹ jọ se ẹkoko, hayo nọ ọwọsuọ ọ dafia. Ma sai ru oware nọ Pọl ukọ na avọ ibe-iruiruo riẹ a ru. Pọl ọ ta nọ: “Ma wo udu eva Ọghẹnẹ mai no ma re ro dhesẹ usiuwoma Ọghẹnẹ kẹ owhai eva evie ẹbẹbẹ na ghele.” (1 Tẹs. 2:2) Ajọ obọ o rrọ omai hi. Ukpoye, joma gbaemu nọ ma rẹ ruabọhọ oreva Ọghẹnẹ uruo bẹsenọ akpọ omuomu Setan ọ rẹ raha muotọ. (Aiz. 6:11) Ma rẹ sae rọ ẹgba obọmai ru  onana ha, ukpoye ma rẹ rọ aro kele oriruo Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na lẹ se Jihova re ọ rọ ẹzi ọfuafo riẹ kẹ omai “ogaga ulogbo nọ othesiwa.”—Se 2 Ahwo Kọrint 4:1, 7; Luk 11:13.

14, 15. (a) Ẹvẹ a je rri Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na, kọ eme Pita ukọ na ọ ta kpahe ae? (b) Eme u fo nọ ma rẹ kareghẹhọ nọ a tẹ wọso omai fikinọ mai yọ Isẹri Jihova?

¹⁴ Nẹnẹ, ahwo buobu a re se omarai ilele Kristi, rekiyọ “a be rọ uruemu rai vro ẹe; a fioka ahwo ho, a re yo ẹme he, a fo kẹ uruemu uwoma ovo ho.” (Tait. 1:16) U fo nọ ma kareghẹhọ nọ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, enwenọ ohwo kpobi o je mukpahe Ileleikristi uzẹme na. Oyejabọ nọ Pita ukọ na o ro kere nọ: “Otẹrọnọ a be rọ owhẹ se ọliọ fiki odẹ Kristi, who wo oghale, keme yọ ẹzi . . . Ọghẹnẹ [ọ rrọ] owhẹ oma.”—1 Pita 4:14.

¹⁵ Kọ ẹme Pita na o kiekpahe Isẹri Jihova nẹnẹ? Ee. Keme ma bi se isẹri kpahe Uvie Ọghẹnẹ nọ Jesu ọ rrọ Ovie riẹ. Fikiere nọ a te mukpahe owhẹ fikinọ a be rọ odẹ Ọghẹnẹ se owhẹ, o wọhọ ẹsenọ “a be rọ owhẹ se ọliọ fiki odẹ [Jesu] Kristi,” ọnọ ọ ta kẹ ewegrẹ riẹ nọ: “Odẹ Ọsẹ mẹ mẹ rọ nyaze, wha kru omẹ rehọ họ.” (Jọn 5:43) Fikiere oke kpobi nọ whọ tẹ nyaku ọwọsuọ evaọ iruo usiuwoma ota ra, kru udu ga. Ọwọsuọ otiọye na u dhesẹ nọ who wo ọjẹrehọ Ọghẹnẹ gbe inọ ẹzi riẹ ‘ọ rrọ owhẹ oma.’

16, 17. (a) Eme idibo Jihova a be rọ ẹro ruẹ evaọ erẹwho akpọ na buobu? (b) Kọ eme whọ gba riẹ mu nọ who re ru?

¹⁶ Whọ rẹ sae jẹ kareghẹhọ nọ ahwo a bi kurẹriẹ ziọ ukoko na gaga evaọ erẹwho buobu. Makọ evaọ ekwotọ nọ a re dhe erueruo dede, ahwo a gbẹ be gaviezọ kẹ usiuwoma Uvie na ghele. Fikiere nọ ma tẹ ruẹ ahwo nọ a dhesẹ isiuru, ajọ ma hai zihe bru ai, wuhrẹ Ebaibol kugbe ai je fiobọhọ kẹ ai te kẹ ame-ọhọ. Whọ sae ta ọkpọ ẹme oniọvo-ọmọtẹ obọ South Africa jọ nọ a re se Sarie, nọ ọ rọ ajọwha ta usiuwoma na vrẹ ikpe 60 no. Ọ ta nọ: “Eva e be were omẹ gaga inọ idhe ẹtanigbo Jesu na i ru rie lọhọ nọ me ro wo emamọ usu kugbe Jihova Ọghẹnẹ Erumeru na, je bi whowho odẹ oruaro riẹ kẹ amọfa.” Avọ Martinus ọzae riẹ a fiobọhọ kẹ emọ esa rai gbe amọfa zihe ruọ idibo Jihova no. Oniọvo-ọmọtẹ na ọ ta re nọ: “Iruo evuevo e riẹ hẹ nọ e rẹ kẹ ohwo evawere vrẹ iruo usiuwoma ota na. Yọ Jihova ọ be rọ ẹzi ọfuafo riẹ kẹ omai ẹgba nọ ma rẹ rọ ruabọhọ iruo nana nọ e rẹ wha esiwo se ahwo na.”

¹⁷ Otẹrọnọ ma họ-ame no hayo ma bi le utee ame-ọhọ, ma wo ẹjiroro sa-sa nọ ma re ro yere Jihova fiki uvẹ-ọghọ nọ ma rọ rrọ ukoko akpọ-soso Isẹri Jihova na. Fikiere ruabọhọ isẹri ise na, jẹ daoma jọ fuafo evaọ akpọ omuomu Setan nana nọ o gbeku na. Who te ru ere, o te wha orro se Ọsẹ obọ odhiwu mai nọ a be rọ odẹ oruaro riẹ se omai na.