1, 2. Didi uwou Jihova o vi Mosis, kọ imuẹro vẹ ọ kẹ riẹ?

ẸVẸ o te jọ owhẹ oma otẹrọnọ a ta nọ who dikihẹ aro ohwo nọ ọ mai kpehru jẹ mai wo ẹgba evaọ akpọ na soso re whọ jọ amiunugu kẹ idibo Ọghẹnẹ? Ẹsejọhọ ozọ u ti mu owhẹ, who ti roro nọ whọ sai ru ei hi. Kọ ẹvẹ whọ te ruẹrẹ ẹme ra họ? Eme who ti ru re ẹme ra ọ sai wo ẹgba, ro dhesẹ nọ Ọghẹnẹ o vi owhẹ?

² Oware utiona Mosis ọ rẹriẹ ovao dhe. Jihova ọ ta kẹ Mosis, ọnọ ọ jọ “wowou, vi ahwo kpobi nọ a jẹ ria evaọ akpọ na” inọ o ti vi ei nyae rehọ idibo riẹ nọ e rrọ igbo Ijipti kpo. (Ik. 12:3) Ikuigbe na i dhesẹ nọ Fẹro ọ jọ ohwo nọ ọ kare adhẹẹ nọ o wo omoya gaga. (Ọny. 5:1, 2) Ghele na Jihova ọ gwọlọ nọ Mosis ọ nyae vuẹ Fẹro re o siobọno ima ahwo buobu nọ a rrọ igbo evaọ obọriẹ na kpo. Mosis ọ nọ Jihova nọ: “Mẹ ono nọ ọ rẹ nya bru Fẹro, mẹ vẹ rehọ emọ Izrẹl no Ijipti ze?” Avro ọ riẹ hẹ, Mosis o je roro nọ o te ohwo nọ ọ rẹ nya bru Fẹro ho. Rekọ Ọghẹnẹ ọ bọ riẹ ga jẹ vuẹe nọ, “Me [ti] lele owhẹ jọ.”—Ọny. 3:9-12.

3, 4. (a) Eme o jẹ lẹliẹ ozọ mu Mosis? (b) Ẹvẹ ọkpọ oware nọ o via kẹ Mosis na o sae rọ via kẹ owhẹ re?

³ Eme o jẹ lẹliẹ ozọ mu Mosis? Ozọ u je mu Mosis inọ Fẹro ọ te rọwo kezọ kẹ ohwo nọ Jihova Ọghẹnẹ o vi bru ei hi. Ozọ  u je mu ei re inọ ahwo Izrẹl dede a te rọwo ho inọ Jihova o vi ọyomariẹ ze ti si ai no igbo Ijipti. Oyejabọ nọ ọ rọ nọ Jihova nọ: “Rekọ ri, a rẹte rọo ẹme mẹ hẹ hayo ezegaviẹ ẹme unu mẹ hẹ, keme a rẹte ta nọ, ‘ỌNOWO na ọ rehọ oma via kẹ owhẹ hẹ.’”—Ọny. 3:15-18; 4:1.

⁴ Uyo nọ Jihova ọ kẹ Mosis gbe eware nọ e via lele iei i re wuhrẹ omai obọdẹ oware jọ. Ẹsejọhọ o te nwane gwọlọ nọ whọ rẹriẹ ovao dhe osu egọmeti jọ họ. Dede na, kọ o be hae jọ bẹbẹ kẹ owhẹ re whọ ta ẹme kpahe Ọghẹnẹ gbe Uvie riẹ kẹ ahwo nọ whọ be hae nyaku kẹdẹ kẹdẹ? O tẹ rrọ ere, roro kpahe oware nọ whọ rẹ sai wuhrẹ no ikuigbe Mosis na ze.

5. Eme Ọghẹnẹ o ru kẹ Mosis, kọ ẹvẹ onana u ro si ozọ noi ẹro? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

⁵ Nọ Mosis ọ vuẹ Jihova nọ ahwo na a te rọwo ẹme riẹ hẹ, Ọghẹnẹ ọ tẹ ruẹrẹ iẹe kpahe kẹ oware no ọ te nyaku evaọ obaro. Ikuigbe obe Ọnyano na e ta nọ: “ỌNOWO na ọ tẹ ta kẹ [Mosis] nọ, ‘eme ọ rọ owhẹ obọ ere?’ Ọ tẹ ta nọ, ‘ọkpọ.’ Ọ tẹjẹ ta nọ, ‘gbolo iei fihọ otọ.’ Fikiere o te gbolo iei fihọ, o te zihe ruọ oriọvọ; Mosis ọ tẹ dhẹ siẹe ba. Rekọ ỌNOWO na ọ tẹ ta kẹ Mosis nọ, ‘riẹ obọ ra who kru ei uweli’—ọ tẹ riẹ obọ riẹ o je kru ei, o te zihe ruọ ọkpọ eva obọ riẹ—re a ruẹse rọwo nọ Ọnowo na . . . ọ via kẹ owhẹ.” (Ọny. 4:2-5) Ẹhẹ, Ọghẹnẹ ọ kẹ Mosis oware nọ o rẹ sai fiobọhọ kẹe dhesẹ nọ ovuẹ Ọghẹnẹ ọ gine wha ze. Oware nọ o jọ Mosis obọ nọ ahwo a rẹ sai rri nọ ọkpọ gheghe na, Ọghẹnẹ o ru rie wo uzuazọ. Ababọ avro, oware igbunu utioye o tẹ via, u ti ru ahwo rọwo ẹme Mosis inọ Ọghẹnẹ o gine vi ei ze. Fikiere, Jihova ọ tẹ ta kẹe nọ: “Ọkpọ ọnana who reti kru họ obọ, nọ who reti ro ru eka na.” (Ọny. 4:17) Enẹna nọ ọkpọ yena ọ riẹe obọ no na, Mosis ọ rẹ sae nya uwou nọ Ọghẹnẹ o vi rie bru ahwo Izrẹl gbe Fẹro na ududu.—Ọny. 4:29-31; 7:8-13.

6. (a) Eme ọ rẹ jọ omai obọ nọ ma tẹ rrọ usiuwoma ota, kọ fikieme? (b) Fikieme ma sae rọ ta nọ “ẹme Ọghẹnẹ ọ rẹjọ bẹdẹ, avọ iruo”?

⁶ Nọ ma be nyae vuẹ ahwo kpahe ẹme Ọghẹnẹ na, onọ nọ Ọghẹnẹ ọ nọ Mosis na o rẹ sai kiekpahe omai re inọ: “Eme ọ rọ owhẹ obọ ere?” Ẹsibuobu Ebaibol na ọ be hae jọ omai obọ. Dede nọ ahwo jọ a re rri Ebaibol na wọhọ obe gheghe, ẹkwoma riẹ Jihova ọ be rọ ta ẹme kẹ omai. (2 Pita 1:21) Ma rẹ jọ eva riẹ ruẹ eyaa nọ Ọghẹnẹ ọ ya kpahe eware nọ Uvie riẹ u ti ru evaọ obaro. Oyejabọ nọ Pọl ukọ na ọ sai ro kere nọ: “Ẹme Ọghẹnẹ ọ rẹjọ bẹdẹ, avọ iruo.” (Se Ahwo Hibru 4:12.) Eyaa Jihova e rẹ rẹriẹ hẹ, n’oke t’oke o re ru ae gba. (Aiz. 46:10; 55:11) Nọ ohwo ọ tẹ riẹ nọ ẹme Jihova kpobi o re rugba, oware nọ o se evaọ Ebaibol na u re mu ei ẹro, ọ vẹ jẹ j’owọ kpahe iẹe.

7. Ẹvẹ ma sae rọ ‘yọrọ ẹme uzẹme na ziezi’?

⁷ Jihova ọ kẹ omai Ẹme riẹ nọ ọ rrọ uzuazọ, onọ ma sai ro dhesẹ kẹ ahwo inọ ovuẹ nọ ma bi whowho na ginọ uzẹme, gbe nọ obọ Ọghẹnẹ u no ze. Agbẹta, nọ Pọl o kere ileta se inievo obọ Hibru no, ọ tuduhọ Timoti awọ nọ ‘ọ daoma yọrọ ẹme uzẹme na ziezi.’ (2 Tim. 2:15) Ẹvẹ ma sai ro fi ohrẹ Pọl na họ iruo? Ẹkwoma eria ikere nọ i re duobọte ahwo udu nọ ma rẹ salọ se kẹ ai. A ru emebe-evẹvẹ nọ a siobọno evaọ ukpe 2013 na re i fiobọhọ kẹ omai ru onana.

8. Eme ọsẹro usiuwoma ota jọ ọ ta kpahe emebe-evẹvẹ na?

⁸ Oghẹrẹ ovona a ro kere emebe-evẹvẹ ekpokpọ na kpobi. Fikiere ma tẹ  riẹ epanọ a rẹ rọ ọjọ ru iruo, yọ ma riẹ rai kpobi no. Kọ e rẹ bẹ eroruiruo? Ọsẹro usiuwoma ota jọ evaọ ẹwho Hawaii obọ America, o kere nọ: “Ma riẹ hẹ inọ emebe-evẹvẹ ekpokpọ nana i ti wo iruo te enẹ evaọ usiuwoma ota nuwou ruọ uwou gbe orọ ẹgbede.” Ọ ruẹ no nọ a kere emebe-evẹvẹ na evaọ oghẹrẹ nọ e rẹ rọ kpare isiuru ahwo, onọ u re ru ai ta ẹme kugbe ohwo ziezi. Onọ nọ o rrọ ẹwẹ-obe ọsosuọ na gbe iyo esa nọ a kẹ lele iei na họ oware nọ oniọvo na ọ ruẹ nọ o rẹ kpare isiuru ahwo na. Ohwo na o re du ruawa ha inọ ẹsejọhọ uyo nọ ọ te kẹ o te gba ha.

9, 10. (a) Ẹvẹ emebe-evẹvẹ mai i re ro fiobọhọ kẹ omai rọ Ebaibol na ruiruo? (b) Emebe-evẹvẹ vẹ whọ mai ro ruiruo no, kọ fikieme?

⁹ Emebe-evẹvẹ na i re fiobọhọ kẹ omai se oria ikere nọ u fo. Wọhọ oriruo, rri onọ uzoẹme riẹ o ta nọ, Kọ Uye-Oruẹ U ti Kuhọ Ẹdẹjọ? Ohwo na ọ sae kuyo nọ, “Ee,” “ijo,” hayo “mẹ sae ta gbiae he.” Ghelọ uyo nọ ọ kẹ kpobi, who ve rovie omobe-ovẹvẹ na jẹ ta kẹ ohwo na nọ, rri “oware nọ Ebaibol na ọ ta.” Kẹsena who ve se obe Eviavia 21:3, 4.

¹⁰ Epọvo na, nọ whọ tẹ be rehọ omobe-ovẹvẹ ọ Ẹvẹ Who Rri Ebaibol Na? ro ruiruo, uyo nọ ohwo na ọ salọ kpobi u muẹme he evaọ usu esa nọ e rrọ omobe-ovẹvẹ na. Thakpi rovie omobe-ovẹvẹ na re whọ jẹ ta kẹ ohwo na nọ, “Ebaibol na ọ ta nọ, ‘Ọghẹnẹ o gie ẹwolo ku ikereakere na kpobi.’” Whọ sai fibae nọ, “oria ikere yena o ta eme efa.” Kẹsena who ve rovie Ebaibol ra je se obe 2 Timoti 3:16, 17 na kpobi.

11, 12. (a) Eme ọ rẹ sai ru eva were omai evaọ usiuwoma ota? (b) Ẹvẹ whọ sae rọ rehọ emebe-evẹvẹ na ruẹrẹ oma kpahe kẹ ozihebro?

¹¹ Oghẹrẹ nọ ohwo na o ru u re dhesẹ epanọ whọ te ta ẹme kugbei kpahe omobe-ovẹvẹ na te. Oghẹrẹ kpobi nọ o rrọ kẹhẹ, eva e rẹ sae were owhẹ inọ u te no omobe-ovẹvẹ na nọ whọ rọ kẹ ohwo na no, who se eria ikere jọ kẹe re evaọ oke ọsosuọ na. Oke ofa wha sae ruabọhọ ẹmeọta-kugbe na.

¹² Whọ rẹ jọ uke emebe-evẹvẹ na ruẹ onọ jọ evaọ otọ uzoẹme na, “Roro Kpahe Onọ Nana,” gbe oria ikere nọ whọ rẹ sae ta ẹme kpahe nọ who te zihe. Evaọ omobe-ovẹvẹ na, Ẹvẹ Who Roro nọ Akpọ na Ọ te Jọ Evaọ Obaro?, onọ nọ o riẹ nọ whọ rẹ sae ta ẹme kpahe nọ who  te zihe họ: “Ẹvẹ Ọghẹnẹ o ti ro nwene akpọ na zihe ruọ ọkpokpọ?” A tẹ fodẹ obe Matiu 6:9, 10 gbe Daniẹl 2:44 lele iei. Onọ nọ whọ rẹ sae ta kpahe evaọ omobe-ovẹvẹ ọ Kọ Ahwo nọ A Whu no A Sae Ginẹ Wariẹ Ziọ Uzuazọ? na họ, “Fikieme ma be rọ who je whu?” Eria ikere nọ a fodẹ lele iei họ obe Emuhọ 3:17-19 gbe Ahwo Rom 5:12.

13. Ta kpahe epanọ whọ sae rọ rehọ emebe-evẹvẹ na mu uwuhrẹ Ebaibol họ.

¹³ Rọ emebe-evẹvẹ na mu uwuhrẹ Ebaibol họ kugbe ahwo. Nọ ohwo ọ tẹ rọ okwakwa itanẹte riẹ rri ẹmẹkpẹti ọsese nọ ọ rrọ emu omobe-ovẹvẹ na, o rẹ wọe kpohọ oria evuẹ Itanẹte mai. Ẹsejọhọ oware jọ nọ ọ te ruẹ evaọ etẹe o rẹ sae lẹliẹe wo isiuru kẹ uwuhrẹ Ebaibol. Emebe-evẹvẹ na e rẹ jẹ kpọ ovao ahwo kpohọ uwuhrẹ jọ evaọ ibroshọ na, Emamọ Usi nọ U No Obọ Ọghẹnẹ Ze! Wọhọ oriruo, omobe-ovẹvẹ na, Ono Ọ be Ginẹ Kpọ Iruẹru Akpọ Na? o fodẹ uwuhrẹ avọ 5 orọ ibroshọ na. Orọ Eme Ọ rẹ Wha Evawere Ziọ Uviuwou? na o fodẹ uwuhrẹ avọ 9. Whọ tẹ be rehọ emebe-evẹvẹ na ruiruo epanọ u fo, u ti ru nọ whọ te hae rọ rehọ Ebaibol ruiruo ziezi evaọ oke ọsosuọ nọ whọ rọ nyaku ohwo gbe okenọ who te zihe. Yọ onana u ti fiobọhọ kẹ owhẹ mu iwuhrẹ Ebaibol buobu họ. Kọ ẹvẹ ọfa whọ sae rọ rehọ Ẹme Ọghẹnẹ ruiruo ziezi evaọ usiuwoma ota ra?

14, 15. Ẹvẹ whọ sae rọ rehọ aro kele Pọl evaọ usiuwoma ota ra?

¹⁴ O jọ isiuru Pọl ukọ na re ọ ta usiuwoma na kẹ “ahwo buobu.” (Se 1 Ahwo Kọrint 9:19-23.) Muẹrohọ nọ Pọl ọ jẹ gwọlọ nọ o re “wo ahwo Ju . . . , e nọ e rọ otọ uzi . . . , ahwo nọ a rọ otọ uzi hi . . . [gbe] eyẹlẹ.” Ẹhẹ, Pọl ọ jẹ gwọlọ nọ ọ rẹ ta usiuwoma kẹ “ahwo kpobi, re [ọ] ruẹse siwi ahwo jọ.” (Iruẹru 20:21) Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Pọl nọ ma be ruẹrẹ oma kpahe re ma ta usiuwoma kẹ “ahwo kpobi” evaọ ẹkwotọ mai na?—1 Tim. 2:3, 4.

¹⁵ Kamara kamara, ma rẹ jọ Odibọgba Uvie Mai ruẹ onaa sa-sa nọ ma sae rọ ta usiuwoma. Daoma rehọ ai ruiruo. Rekọ otẹrọnọ ahwo ẹkwotọ ra a rẹriẹ ovao ku ebẹbẹ jọ, whọ sae ruẹrẹ onaa ofa họ nọ whọ rẹ rọ ta ẹme nọ o re duobọte ae udu. Roro kpahe okegbe nọ whọ be rria, ahwo nọ a be rria etẹe gbe ebẹbẹ nọ a wo. Ọsẹro okogho jọ ọ ta kpahe oghẹrẹ nọ avọ aye riẹ a rẹ rehọ Ebaibol na ruiruo inọ: “Ahwo buobu a rẹ kẹ omai uvẹ se oria ikere ovo nọ ma te ru ẹme mai kpẹkpẹe. Ma te bi yere ohwo na yọ ma rovie Ebaibol mai fihọ obọ, kẹsena ma vẹ nwani se oria ikere na kẹe.” Roro kpahe izoẹme, enọ gbe eria ikere jọ nọ whọ sai ro ruiruo evaọ ẹkwotọ ra.

16. Ta kpahe epanọ whọ sae rọ rehọ Aizaya 14:7 ruiruo evaọ usiuwoma ota.

¹⁶ Whọ tẹ be rria oria nọ ozighi o re no ho, whọ sae nọ ohwo nọ whọ be ta ẹme kẹ nọ: “Kọ who roro nọ ahwo a ti yo usi nana ẹdẹjọ: ‘Oma o fọ akpọ na kpobi no, udhedhẹ o da oria kpobi fia, ahwo a be suile oghọghọ’? Ere Ebaibol na ọ ta evaọ obe Aizaya 14:7. Ebaibol na ọ ta kpahe eyaa buobu nọ Ọghẹnẹ ọ ya kpahe epanọ ọ te rọ wha udhedhẹ ze evaọ obaro.” Kẹsena who ve se eyaa itieye na jọ evaọ Ebaibol na.

17. Ẹvẹ whọ sae rọ kpọ ovao ohwo rri obe Matiu 5:3 nọ whọ tẹ rrọ usiuwoma ota?

¹⁷ Kọ eware e rrọ gaga kẹ ezae buobu evaọ okegbe ra? O tẹ rrọ ere, whọ sai mu ẹme họ kugbe ohwo ẹkwoma onọ nọ whọ rẹ nọe inọ: “Bro igho who roro nọ ọzae o re wo re evawere e sae jọ uviuwou  riẹ?” Nọ ohwo na ọ tẹ fodẹ unuigho jọ no, whọ sae ta kẹe nọ: “Ezae buobu a wo ugho vi ere, rekiyọ evawere e rrọ uviuwou rai ghele he. Kọ eme who roro nọ o sae ginẹ wha evawere ze?” Kẹsena who ve se obe Matiu 5:3 kẹe jẹ vuẹe kpahe uwuhrẹ Ebaibol.

18. Ẹvẹ whọ sae rọ rehọ obe Jerimaya 29:11 kẹ ahwo omosasọ?

¹⁸ Kọ oware okpẹtu jọ nọ o via o be kẹ ahwo okegbe ra uye? Whọ sai mu ẹme họ kugbe ohwo nọ: “Mẹ wha ẹme omosasọ jọ ze. (Se Jerimaya 29:11.) Kọ who muẹrohọ eware esa nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ma wo na? ‘Ewoma,’ ‘ẹruore’ gbe ‘obaro.’ Kọ eva e gbẹ be were omai nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ma yeri emamọ uzuazọ? Rekọ ẹvẹ oyena o sae rọ lọhọ?” Kẹsena whọ vẹ kpọ ovao ohwo na rri uwuhrẹ nọ u kiekpahe ẹme yena evaọ ibroshọ Emamọ Usi na.

19. Ta kpahe epanọ whọ sae rọ rehọ obe Eviavia 14:6, 7 ta ẹme kugbe ahwo nọ a se egagọ gboja gaga.

¹⁹ Kọ whọ be rria oria nọ ahwo a jọ se egagọ gboja gaga? O tẹ rrọ ere, whọ sae nọ ohwo nọ: “Otẹrọnọ ukọ-odhiwu ọ be ta ẹme kẹ owhẹ, whọ te gaviezọ kẹ ẹme nọ ọ be ta? (Se Eviavia 14:6, 7.) Nọ o rrọ nọ ukọ-odhiwu na ọ ta nọ, ‘dhozọ Ọghẹnẹ’ na, kọ u gbe wuzou re ma riẹ Ọghẹnẹ nọ ukọ-odhiwu na ọ be ta ẹme kpahe na? Ẹme ukọ-odhiwu na inọ, ‘Ọnọ Ọ ma odhiwu gbe akpọ’ na u re ru omai riẹ Ọghẹnẹ nọ ọ jẹ ta kpahe. Kọ Ọghẹnẹ vẹ ye?” Kẹsena who ve se obe Olezi 124:8, onọ o ta nọ: “Obọufihọ mai o rọ eva odẹ [Jihova, NW] ọnọ ọ ma odhiwu gbe akpọ.” Who te se etẹe na kẹe no, whọ vẹ ta nọ whọ gwọlọ vuẹe eware efa kpahe Jihova Ọghẹnẹ.

20. (a) Ẹvẹ ma sae rọ rehọ obe Itẹ 30:4 wuhrẹ ohwo kpahe odẹ Ọghẹnẹ? (b) Oria ikere vẹ who ro ruiruo ziezi no?

²⁰ Who te bi mu ẹme họ kugbe uzoge, whọ sae ta nọ: “Mẹ gwọlọ se oria ikere jọ kẹ owhẹ nọ u wo onọ jọ nọ u wuzou gaga. (Se Itẹ 30:4.) Ababọ avro, Ọnọma na oria ikere nana o be ta kpahe na keme ohwo-akpọ ọvuọvo ọ riẹ nọ a rẹ sai dhesẹ enẹ hẹ. * Ẹvẹ ma sae rọ riẹ odẹ riẹ? Eva e te were omẹ re mẹ jọ Ebaibol na dhesẹ iẹe kẹ owhẹ.”

21, 22. (a) Ẹvẹ oria ikere nọ u fo nọ ma re se kẹ ohwo o sai ro nwene uzuazọ riẹ? (b) Eme whọ gba riẹ mu nọ who ti ru evaọ usiuwoma ota ra?

²¹ Whọ riẹ oghẹrẹ nọ u ti duobọte ahwo te he nọ who te se oria ikere nọ u fo. Wọhọ oriruo, Isẹri Jihova ivẹ jọ evaọ obọ Australia a wha usiuwoma bru aye jọ ẹdẹjọ. Ọjọ evaọ usu rai ọ tẹ nọ aye na nọ: “Kọ whọ riẹ odẹ Ọghẹnẹ?” kẹsena o te se obe Olezi 83:18 kẹe. Aye na ọ ta nọ: “Akpọ o gb’omẹ unu! Nọ a kpo no, mẹ tẹ rọ omoto dhẹ emaele ọgbagbisoi kpohọ uwou-eki nọ a rẹ jọ zẹ ebe Egagọ-Ileleikristi re me rri oria ikere na evaọ Ebaibol efa, je rri odẹ na evaọ obe-ofeme. Nọ mẹ ruẹ vuhumu inọ Jihova họ odẹ Ọghẹnẹ, mẹ tẹ be ta kẹ omamẹ inọ u ti wo eware efa buobu nọ mẹ riẹ hẹ.” U kri hi, aye na avọ ọzọ riẹ a te mu Ebaibol họ ewuhrẹ, kẹsena a tẹ họ-ame.

²² Ẹme Ọghẹnẹ o re nwene uzuazọ ahwo nọ a bi sei je ru ai fi ẹrọwọ họ eyaa Jihova nọ i re nwene he na. (Se 1 Ahwo Tẹsalonika 2:13.) Ovuẹ Ebaibol na u wo ẹgba vi ẹme ọfa kpobi nọ ma rẹ sai roro nọ o ti duobọte ahwo udu. Oyejabọ nọ u ro fo nọ ma rọ uvẹ kpobi rehọ Ẹme Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ uzuazọ na ruiruo.