1. Eme isu egagọ Kristẹndọm a ru no evaọ etoke ẹmo?

KỌ O rrọ oreva Ọghẹnẹ re Ileleikristi uzẹme a kpohọ ẹmo je kpe ahwo erẹwho efa? Ere ahwo buobu nọ a se omarai Ileleikristi a ru no evaọ etoke ikpe udhusoi (100) nọ e vrẹ na. Isu egagọ Kathọlik a lẹ kẹ isoja no, jẹ lẹ re ekwakwa ẹmo rai i ru iruo ziezi evaọ etoke ẹmo nọ a wọ bru erẹwho efa sa-sa nọ ahwo egagọ Kathọlik a rrọ re. Epọvo na isu egagọ Protẹstant a ru no re. Ahwo buobu nọ a whu evaọ Ẹmo Akpọ II o kẹ imuẹro oware nọ onana o wha ze.

2, 3. Oghẹrẹ edikihẹ vẹ Isẹri Jihova a wo evaọ etoke Ẹmo Akpọ II gbe oke ofa, kọ fikieme?

² Eme Isẹri Jihova a ru evaọ etoke ẹmo yena? Ikuigbe i dhesẹ nọ Isẹri na a dhomahọ abọ ọvo ho evaọ ẹmo na. Fikieme a ro wo edikihẹ nana? Ugogo oware nọ o soriẹ ze họ, oriruo Jesu gbe iwuhrẹ riẹ nọ a ru lele. Jesu ọ ta nọ: “Fiki onana ahwo kpobi a jẹ riẹ nọ whai ilele mẹ re whai ohwo o te you ohwo.” (Jọn 13:35) Ohrẹ nọ Pọl ukọ na o kere se ukoko obọ Kọrint nọ a fihọ iruo yọ oware ofa jọ nọ u fiobọhọ kẹ ae wo edikihẹ yena.—Se 2 Ahwo Kọrint 10:3, 4.

 ³ Fikinọ Ileleikristi uzẹme a rehọ Ebaibol na wuhrẹ obroziẹ-iroro rai no, a re wuhrẹ kpahe ẹmo-ofio hayo jariẹ w’obọ họ. A gboja kẹ Isẹri Jihova buobu no, te emaha te ekpako, te ezae te eyae fikinọ a rọwo nọ a re fi ẹmo ho. Ibuobu rai e rioja no evaọ ega-uye gbe iwou-odi. A tube kpe ejọ dede evaọ etoke esuo Nazi evaọ obọ Germany. Ghele ukpokpoma ogaga nọ u te Isẹri Jihova evaọ obọ Europe, a kpairoro vrẹ iruo usiuwoma ota Uvie na ha. A jẹ ta usiuwoma na evaọ iwou-odi, ega-uye, gbe erẹwho efa nọ a mu rai kpohọ dede. * Evaọ ukpe 1994 nọ ohọre o jọ udevie erua ivẹ jọ evaọ obọ Rwanda nọ a jọ kpe ahwo buobu, Isẹri Jihova a w’obọ evaọ ikpakpe na ha. Epọvo na a ru nọ ozighi o du lahwe okenọ orẹwho Yugoslavia nọ o jọ ẹkwotọ Balkans o hẹriẹ, onọ a jọ kpe ahwo kuku otọ.

4. Ẹvẹ obọ nọ Isẹri Jihova a re wo evaọ ẹmo-ofio ho na u ro kpomahọ amọfa no?

⁴ Fikinọ Isẹri Jihova a se thahe thahe nọ a re w’obọ evaọ ẹmo-ofio ho, u ru nọ ahwo buobu a rọ jọ akpọ-soso riẹ nọ Isẹri Jihova a gine wo uvi uyoyou kẹ Ọghẹnẹ gbe erivẹ. Onọ u dhesẹ nọ Isẹri Jihova ginọ Ileleikristi uzẹme. Dede na, u wo eware efa buobu kpahe egagọ mai nọ e kẹ ahwo buobu imuẹro no inọ Isẹri Jihova họ Ileleikristi uzẹme.

5. Enwene vẹ ọ romavia nọ ilele ọsosuọ Jesu a rẹro riẹ hẹ?

⁵ No emuhọ odibọgba riẹ ze, Jesu o dhesẹ epanọ u wuzou te re a whowho usiuwoma Uvie Ọghẹnẹ. Ọ salọ ikọ 12 nọ a gbẹ to iruo usiuwoma ota akpọ-soso na họ, kẹsena o te wuhrẹ ilele 70 efa iruo na. (Luk 6:13; 10:1) O wuhrẹ ahwo nana re a wha usiuwoma na bru amọfa, yọ ahwo Ju a ro muhọ. Rekọ oware igbunu nọ a rẹro riẹ hẹ o tẹ via. Uwhremu na, ilele na a wha usiuwoma na bru ahwo erẹwho egedhọ nọ a yawo dede he. Oyena yọ enwene ologbo rọkẹ Ileleikristi Ju yena nọ i wo ajọwha na.—Iruẹru 1:8.

6. Eme ọ lẹliẹ Pita vuhumu nọ kpakọ Jihova o wo ọriẹwẹ hẹ?

⁶ Ọghẹnẹ o vi Pita ukọ na kpohọ uwou Kọniliọs nọ ọ jọ ohwo orẹwho egedhọ. Kẹsena Pita ọ tẹ ruẹ nọ kpakọ Ọghẹnẹ o wo ọriẹwẹ hẹ. Kọniliọs avọ uviuwou riẹ a tẹ họ-ame. Ere egagọ Ileleikristi i ro muhọ ẹvaha ruọ abọ sa-sa akpọ na, onọ u ru nọ ahwo erẹwho efa a je ro yo uzẹme na jẹ jẹe rehọ. (Iruẹru 10:9-48) Enẹna, akpọ na soso a be jọ ta usiuwoma na.

7, 8. Eme ukoko Jihova u bi ru? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

⁷ Otu nọ ọ be kobaro evaọ iruẹru Isẹri Jihova oke mai na a rọ ajọwha ru eruẹrẹfihotọ no nọ a be sae rọ wha usiuwoma Uvie na te eria sa-sa akpọ na. Nẹnẹ, Isẹri Jihova nọ e joma bu te ima eree (8,000,000) a be rọ evẹrẹ nọ i bu vrẹ egba ezeza (600) ta usiuwoma na evaọ eria sa-sa akpọ na, yọ evẹrẹ na i ti bu vi enẹ. A riẹ Isẹri Jihova wọhọ otu nọ ọ rẹ ta usiuwoma n’uwou ruọ uwou, evaọ iyẹrẹ, yọ ẹsejọ a rẹ rọ ebe rai dhe emẹjẹ hayo fi ae họ eware nọ a rẹ sai ghelie no oria ruọ oria nọ a be ta usiuwoma na.

⁸ A wuhrẹ efefafa nọ i bu vrẹ idu ivẹ gbe egba izii (2,900) no re a fa Ebaibol gbe ebe nọ a kere no Ebaibol ze fihọ evẹrẹ sa-sa. Orọnikọ evẹrẹ nọ e viodẹ ọvo a be fa ebe na fihọ  họ. A be fa ae fihọ evẹrẹ nọ e viodẹ tere he rekinọ ahwo buobu a be ta. Wọhọ oriruo, ahwo Catalonia buobu evaọ Spain, ẹvẹrẹ Catalan a rẹ ta. Anwọ oke jọ ze na, ẹvẹrẹ Catalan ọ wariẹ va via no yọ ahwo a be ta ẹvẹrẹ na re evaọ Andorra, Alicante, Balearic Islands, gbe Valencia dede nọ e dina wo ohẹriẹ. Enẹna Isẹri Jihova a be fa ebe ukoko na fihọ ẹvẹrẹ Catalan, yọ a be rọ ẹvẹrẹ nana nọ o bi duobọte ahwo Catalonia udu na ru iwuhrẹ ukoko.

9, 10. Eme u dhesẹ nọ ukoko Jihova o gwọlọ fiobọhọ kẹ ahwo kpobi riẹ Ọghẹnẹ?

⁹ A be jọ eria buobu fa ebe na fihọ evẹrẹ sa-sa jẹ be rọ evẹrẹ na ru iwuhrẹ ukoko re. Mexico yọ ẹkwotọ ẹvẹrẹ Spanish, rekọ emotọ orẹwho yena buobu a rẹ jẹ evẹrẹ efa sa-sa. Ẹvẹrẹ Maya yọ ọjọ rai. Uwou ogha nọ o rrọ Mexico u te ru ọruẹrẹfihotọ epanọ efefafa ẹvẹrẹ Maya a rẹ rọ rria ẹkwotọ nọ a be jọ ta ẹvẹrẹ na. Ẹvẹrẹ ọfa jọ họ Nepali nọ ahwo Nepal nọ a bu te ima udhegbizii (29,000,000) a be ta. A rẹ jọ orẹwho na ta evẹrẹ nọ i bu te udhozeza (120), rekọ ahwo nọ a be ta ẹvẹrẹ Nepali a bu vrẹ ima ikpe (10,000,000), yọ oye ahwo buobu a be ta u te no ẹvẹrẹ obọrai no. A be fa ebe mai fihọ ẹvẹrẹ nana re.

¹⁰ Ukoko Jihova u se iruo usiuwoma ota nọ Jesu o mu họ ae obọ na gboja gaga, onana u bi dhesẹ oma via evaọ uketha nọ ukoko na o be kẹ itu efefafa sa-sa nọ e rrọ akpọ na soso. A ghale ima buobu erọ emebe-evẹvẹ, ibroshọ gbe emagazini kẹ ahwo ọvọvẹ no evaọ akpọ na soso. Igho unevaze Isẹri Jihova a bi ro ru iruo nana, be rọ ere ru lele ohrẹ Jesu na, inọ: “Wha wo [ọvọvẹ], wha kẹ ọvọvẹ.”—Mat. 10:8.

11, 12. Imuẹro vẹ iruo usiuwoma ota akpọ-soso Isẹri Jihova na o be kẹ amọfa?

¹¹ Isẹri Jihova nọ e roma kpobi kẹ usiuwoma ota gbe ewuhrẹ amọfa na a wo imuẹro nọ a duku uzẹme na no, fikiere a te bi gbobọnẹ eware nọ a hai ti le evaọ uzuazọ re a sae vuẹ ahwo evẹrẹ gbe erẹwho efa usiuwoma Uvie na. Ejọ i ru uzuazọ rai lọhọ no, wuhrẹ ẹvẹrẹ ọfa, je wuhrẹ epanọ a rẹ rria ẹkwotọ ọfa re a ruẹsi wobọ evaọ iruo Ileleikristi nana nọ i wuzou gaga na. Iruo usiuwoma ota akpọ-soso nana yọ  oware ofa nọ o be kẹ ahwo imuẹro nọ Isẹri Jihova họ Ileleikristi uzẹme.

¹² Isẹri Jihova a bi ru iruo nana kpobi keme u mu rai ẹro nọ a duku uzẹme na no. Rekọ eme ọfa ọ kẹ ahwo buobu imuẹro nọ ukoko Isẹri Jihova họ egagọ uzẹme?—Se Ahwo Rom 14:17, 18.

13. Ẹvẹ Isẹri Jihova a be rọ daoma ru ukoko na fo?

¹³ O rẹ sai fiobọhọ kẹ omai nọ ma tẹ gaviezọ kẹ ẹme inievo mai nọ u muẹro nọ egagọ uzẹme na a rrọ na. Oniọvo jọ nọ ọ rrọ ukoko na kri no ọ ta oghẹrẹ nọ o riẹe oma, inọ: “Ukoko Jihova o be daoma epanọ ahwo kpobi nọ a rrọ ukoko na a rẹ rọ jọ fuafo, fikiere ohwo kpobi nọ ọ rrọ ukoko na a rẹ sae kẹ ọwhọkuo.” Kọ ẹvẹ a be sai ro ru onana? A bi lele ohrẹ Ebaibol gbe oriruo Jesu avọ ilele riẹ. Fikiere a si otujọ no ukoko no evaọ oke mai na fikinọ uruemu rai o rọwokugbe onọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ họ. Ibuobu inievo na, te otu nọ o je yeri ekpehre uzuazọ vẹre nọ a nwene no, a be daoma yeri uzuazọ nọ o rẹ were Ọghẹnẹ.—Se 1 Ahwo Kọrint 6:9-11.

14. Eme otujọ nọ a si no ukoko a ru uwhremu na, kọ eme o no rie ze?

¹⁴ Kọ ahwo nọ a ruthọ nọ a bi si no ukoko na wọhọ epanọ Ebaibol ọ ta? Ibuobu i siobọno ekpehre uruemu rai uwhremu na yọ a zihe i rai ziọ ukoko na no. (Se 2 Ahwo Kọrint 2:6-8.) Izi Ebaibol na nọ ukoko na u bi ru lele u ru nọ ukoko na o rọ rrọ fuafo evaọ oghẹrẹ nọ a sai ro gine fievahọ iẹe. Izi Ọghẹnẹ nọ Isẹri Jihova a bi koko nọ u ru rai wo ohẹriẹ no egagọ erue nọ i re gbobọnẹ izi na, yọ oware jọ nọ o kẹ ahwo buobu imuẹro nọ ukoko Isẹri Jihova họ egagọ uzẹme na.

15. Eme ọ kẹ oniọvo-ọmọzae jọ imuẹro nọ egagọ uzẹme na ọ rrọ?

¹⁵ Eme ọ kẹ inievo efa nọ i kri ukoko na no imuẹro nọ egagọ uzẹme na a rrọ na? Oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ vrẹ ikpe 50 no ọ ta nọ: “Anwọ okenọ mẹ rọ jọ uzoge mẹ rọ rọwo eware esa jọ nọ e wọhọ odẹẹ, enọ i fiobọhọ kẹ omẹ kru ẹrọwọ mẹ rite inẹnẹ: (1) Ọghẹnẹ ọ rrọ; (2) ọye ọ rọ ahwo kere Ebaibol na; gbe (3) o bi ku eghale riẹ ku ukoko na jẹ be rehọ iẹe ruiruo. Evaọ etoke ikpe nana kpobi nọ me bi wuhrẹ Ebaibol na, mẹ be hae nọ omamẹ ẹsikpobi sọ eware esa nana ginọ uzẹme. N’ukpe t’ukpe mẹ be ruẹ imuẹro nọ eware nana ginọ uzẹme, onọ u bi ru ẹrọwọ mẹ ga ẹsikpobi nọ egagọ uzẹme na ma ginẹ rrọ na.”

16. Eme o ru uzẹme na were oniọvo-ọmọtẹ jọ?

¹⁶ Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọ rọo no, nọ ọ rrọ obọ ehri ukoko ru iruo ọ ta  kpahe ukoko Jihova nọ: “Ukoko na ọvo u bi whowho odẹ Jihova n’otọ avọ otọ ze. Ma rẹ ruẹ nọ onana u gine fo, maero nọ ma tẹ kareghẹhọ nọ odẹ na o romavia oware wọhọ unuẹse idu ihrẹ (7,000) evaọ Ebaibol na. Oware jọ nọ o rẹ kẹ omẹ uduotahawọ gaga họ, ẹme nọ ọ rrọ obe 2 Iruẹru-Ivie 16:9, nọ o ta nọ: ‘Ibiaro ỌNOWO na e rẹ nya akpọ na re re o dhesẹ ẹgba riẹ rọ kẹ enọ i wo eva efuafo rọ kpahe iẸe.’ Uzẹme na u ru omẹ riẹ epanọ mẹ sai ro wo eva efuafo kpahe Jihova, re ọ ruẹsi dhesẹ ẹgba riẹ rọkẹ omẹ. Usu mẹ kugbe Jihova họ oware nọ o mae ghare k’omẹ. Me te je yere Jesu kẹ epanọ o ro ru omẹ riẹ eware ididi kpahe Ọghẹnẹ, onọ u bi fiobọhọ kẹ omẹ.”

17. Imuẹro vẹ ọzae jọ nọ ọ vro vẹre nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ o wo uwhremu na, kọ fikieme?

¹⁷ Ọzae jọ nọ ọ vro vẹre inọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ ọ ta nọ: “Eware nọ Ọghẹnẹ ọ ma i ru omẹ riẹ nọ ọ gwọlọ nọ ahwo-akpọ a reawere uzuazọ, fikiere ọ te kuvẹ hẹ re ahwo-akpọ a ruẹ uye bẹdẹ bẹdẹ. Ofariẹ, dede nọ ahwo nọ a riẹ Ọghẹnẹ hẹ a bi dhe ebuebu nẹnẹ, ẹrọwọ, uyoyou, gbe ajọwha nọ idibo Jihova a be rọ gọe o bi dhe ẹgẹga. Ẹzi Jihova ọvo ọ rẹ sai ru iruo igbunu nana nọ e be romavia evaọ oke mai na.”—Se 1 Pita 4:1-4.

18. Ẹvẹ who rri ẹme nọ inievo-emezae ivẹ efa jọ a ta na?

¹⁸ Oniọvo ọfa jọ nọ ọ rrọ ukoko na kri no ọ fodẹ oware nọ ọ rọ rọwo uzẹme nọ ma bi whowho na inọ: “Eware nọ me wuhrẹ no anwọ ikpe buobu ze na e kẹ omẹ imuẹro nọ Isẹri Jihova a be ginẹ daoma gaga rọ aro kele Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ. Mẹ jọ eria sa-sa akpọ na nọ me kpohọ no ruẹ okugbe nọ ọ rrọ udevie Isẹri Jihova evaọ akpọ na soso. Uzẹme Ebaibol na nọ me wuhrẹ no o be kẹ omẹ evawere.” Okenọ a nọ oniọvo jọ nọ ọ kpako te ikpe 60 no kpahe oware nọ o kẹ riẹ imuẹro nọ egagọ uzẹme na ọ rrọ na, Jesu Kristi ọ mae ta ẹme kpahe inọ: “Ma romatotọ wuhrẹ kpahe uzuazọ gbe odibọgba Jesu no, yọ ma riẹ oghẹrẹ uzuazọ nọ o yeri ziezi. Ma ru inwene no evaọ uzuazọ mai re Jesu Kristi ọ ruẹsi si omai kẹle Ọghẹnẹ. Ma vuhumu nọ idhe ẹtanigbo Kristi ọvo e rẹ sae wha esiwo se omai. Ma tẹ jẹ riẹ nọ a kpare riẹ no uwhu ze. Ahwo nọ a rọ ẹro ruẹ e riẹ a ru omai wo imuẹro yena.”—Se 1 Ahwo Kọrint 15:3-8.

19, 20. (a) Owha-iruo vẹ Pọl ọ ta nọ Ileleikristi obọ Rom a wo? (b) Uvẹ-ọghọ vẹ mai Ileleikristi nọ e roma mudhe no ma wo?

¹⁹ Mai Ileleikristi ma you erivẹ mai, nọ o rrọ ere na ma sae kuọ eriariẹ uzẹme nọ ma wo na dhere ae he. Pọl ọ ta kẹ ibe Ileleikristi riẹ nọ e jọ ukoko obọ Rom nọ: “Otẹrọnọ whọ rehọ igbenu ra ta via nọ Jesu ghinọ Ọnowo, whọ vẹ jẹ jọ eva ra rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ kpare riẹ no iwhuowhu, a re ti siwi owhẹ. Keme iroro eva ohwo ọ rẹ rọ rọwa ọ vẹ rọ ere wo unuzou, ọ vẹ jẹ rehọ igbenu riẹ ta via, a vẹ rọ ere siwi ei.”—Rom 10:9, 10.

²⁰ Nọ ma rrọ Isẹri Jihova nọ e roma mudhe kẹe no na, u mu omai ẹro nọ ma wo uzẹme na, ma tẹ jẹ riẹ nọ ma wo uvẹ-ọghọ nọ ma re ro wuhrẹ amọfa kpahe Uvie Ọghẹnẹ. Nọ ma bi ru iruo usiuwoma ota nọ a muhọ omai obọ na, ajọ ma hae rọ Ebaibol na wuhrẹ ahwo evaọ oghẹrẹ nọ ẹme Ọghẹnẹ ọ rẹ rọ ruọ ae oma nọ a je vuhumu nọ ma gine wo uzẹme na.