1. Fikieme ukpokpoma o gbẹ rrọ oware igbunu kẹ idibo Ọghẹnẹ hẹ?

KỌ U bi gbe owhẹ unu nọ whọ te rẹriẹ ovao dhe “ikpokpoma buobu” taure who te ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ? O sae jọnọ u bi gbe owhẹ unu hu. O tẹ make rọnọ whọ gọ Jihova kri no hayo who mu ei họ ẹgọ obọ, whọ riẹ nọ ukpokpoma yọ abọjọ uzuazọ evaọ akpọ Setan nana.—Evia. 12:12.

2. (a) U te no ebẹbẹ nọ i bi te ahwo-akpọ kpobi fiki sebaẹgba no, ẹbẹbẹ ọfa vẹ o bi te Ileleikristi? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.) (b) Ono ọ be wha ọwọsuọ mai ze, kọ ẹvẹ ma rọ riẹ ere?

² U te no ebẹbẹ nọ i “bi te ahwo kpobi” no fiki sebaẹgba, Ileleikristi a rẹriẹ ovao dhe oghẹrẹ ẹbẹbẹ ọfa jọ. (1 Kọr. 10:13) Ẹbẹbẹ vẹ ọye? Ọwọsuọ ọgaga nọ a be wọso ae fiki izi Ọghẹnẹ nọ a bi koko. Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Odibo ọrẹ ro vi Olori riẹ hẹ. Re a te kpokpo omẹ, a re kpokpo owhai re.” (Jọn 15:20) Ono ọ be wha ọwọsuọ nana ze? Setan họ ohwo na, ọnọ Ebaibol na o dhesẹ wọhọ “okpohrokpo nọ obi do enu,” ọnọ ọ be gwọlọ odibo Ọghẹnẹ nọ “ọ rẹ ria.” (1 Pita 5:8) Setan ọ be dao ẹgba riẹ kpobi re ọ ruẹ nọ o ru ilele Jesu siobọno ẹgbakiete rai. Joma ta kpahe oware nọ o via kẹ Pọl ukọ na.

3-5. (a) Ukpokpoma vẹ u te Pọl evaọ Listra? (b) Eme Pọl ọ ta kpahe ikpokpoma nọ e te tha evaọ obaro nọ o rọ jọ uduotahawọ?

³ Pọl ọ rẹriẹ ovao dhe ukpokpoma unuẹse buobu fiki ẹrọwọ riẹ. (2 Kọr. 11:23-27) Ọ rẹriẹ ovao dhe ukpokpoma utiona jọ evaọ Listra. Nọ ọyomariẹ avọ Banabas a siwi ọzae jọ nọ ọ ko no eva ze, ahwo Listra a te je se ae eghẹnẹ. Rekọ aimava a tẹ jẹ lẹ ogbotu na nọ a siọ ae ba ẹgọ. U kri hi, ahwo Ju nọ a jẹ wọso Pọl a tẹ nyaze te ta udu ahwo na raha. Ẹkẹre o te kurẹriẹ. Koyehọ ahwo na a mu itho họ ero fi Pọl bẹsenọ a ro roro nọ o uwhu no, kẹsena a tẹ nyase iẹe ba.—Iruẹru 14:8-19.

⁴ Nọ Pọl avọ Banabas a no Dẹbi ze no, “a te zihe ze Listra jẹ ze Ikọniọm gbe Antiọk, yọ a tua udu ilele na, yọ a ta ewoma kẹ ae nọ a yọrọ orọwọ na, anọ udevie ikpokpoma buobu ma rẹ nya vrẹ ruọ uvie Ọghẹnẹ.” (Iruẹru 14:21, 22) Whọ tẹ kaki yo ẹme yena, o rẹ sai gbe owhẹ unu. O sae jọ ere keme nọ a tẹ ta nọ “ikpokpoma buobu” i ti te omai evaọ obaro, o rẹ kẹ omai uye viukpenọ o rẹ jọ oware uduotahawọ. Kọ ẹvẹ ẹme ukpokpoma nọ Pọl avọ Banabas a ta nọ u ti te ikọ na o rọ jọ ‘uduotahawọ kẹ ae’?

⁵ Ma rẹ ruẹ uyo na nọ ma te rri ẹme Pọl na ziezi. Orọnikọ ọ ta nọ “ma re thihakọ ikpokpoma buobu hu.” Rekọ ọ ta nọ: ‘Udevie ikpokpoma buobu ma rẹ nya vrẹ ruọ Uvie Ọghẹnẹ.’ Pọl ọ jẹ ta kpahe osohwa nọ u ti te ohwo nọ o thihakọ ikpokpoma jẹ rọ ere tuduhọ ilele na awọ. Osohwa yena u gine muẹro. Jesu ọ ta nọ: ‘Ọnọ o thihakọ te urere, a re ti siwi ei.’—Mat. 10:22.

6. Osohwa vẹ otu nọ o thihakọ te urere a ti wo?

⁶ Ma te thihakọ, ma ti gine wo osohwa. Osohwa Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na họ, uzuazọ sebaewhuo nọ a ti wo evaọ obọ odhiwu nọ a te jọ lele Jesu su. Osohwa “igodẹ efa” na họ, uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ nọ a ti wo evaọ otọakpọ nọ “ẹrẹreokie ọ [te] ria.” (Jọn 10:16; 2 Pita 3:13) Rekọ wọhọ epanọ Pọl ọ ta na, ikpokpoma buobu i ti te omai enẹna. Joma ta kpahe oghẹrẹ ikpokpoma ivẹ jọ nọ e rẹ sai te omai.

7. Oghẹrẹ ukpokpoma vẹ a rẹ sai se orọ ovao dhe ovao?

⁷ Jesu ọ ta nọ: “A rẹ te rehọ owhai kẹ ogbẹguae; a vẹ te fa owhai eva iwou-egagọ, wha re ti dikihẹ aro eba gbe ivie.” (Mak 13:9) Ẹme yena o dhesẹ nọ oghẹrẹ ukpokpoma nọ u ti te Ileleikristi jọ o te jọ orọ ukpe igbabọ, yọ ẹsejọhọ obọ isu egagọ hayo isu egọmeti onana u ti no ze. (Iruẹru 5:27, 28) Joma wariẹ ta kpahe oriruo Pọl. Kọ ozọ u mu Pọl inọ oghẹrẹ ukpokpoma utioye u ti tei? Vievie.—Se Iruẹru Ikọ Na 20:22, 23.

8, 9. Ẹvẹ Pọl o ro dhesẹ nọ ọ gba riẹ mu nọ o re thihakọ ukpokpoma, kọ ẹvẹ Isẹri Jihova jọ evaọ oke mai na a ro dhesẹ nọ a wo ọkpọ ọtamuo riẹ?

⁸ Pọl o thihakọ ukpokpoma ovao dhe ovao nọ u no obọ Setan ze, ọ ta nọ: “[Me] bi kele uzuazọ mẹ gbe odẹ oware ovoho wọhọ orọ oware nọ o jọ obọ mẹ ghare he, re mẹ ruẹse ru ẹkẹ iruo nọ ite omẹ re jegbe iruẹru odibo ọgba nọ omẹ jọ obọ Ọnowo Jesu mi, re me si isẹri usiuwoma aruoriwo Ọghẹnẹ.” (Iruẹru 20:24) Pọl ọ ginẹ dhozọ ukpokpoma nọ u ti no obaro te ei hi. Ukpoye, ọ gba riẹ mu nọ o re thihakọ ghelọ oware nọ o via kpobi. Oware nọ o jariẹ oja họ, epanọ o re ro “si isẹri usiuwoma” na ghelọ ukpokpoma kpobi nọ o romavia.

⁹ Inievo-emezae gbe inievo-emetẹ mai buobu nẹnẹ a wo ọkpọ ọtamuo Pọl na. Wọhọ oriruo evaọ orẹwho jọ, Isẹri Jihova jọ a jọ uwou-odi te enwenọ ikpe 20 fikinọ a rọwo dhomahọ ẹmo-ofio ho. Yọ a du guẹdhọ rai evaọ okọto dede he,  keme a jọ orẹwho yena fi uzi ovuovo họ nọ o rẹ sae kẹ ohwo udu nọ ọ rẹ rọ siọ ẹmo-ofio ho. Okenọ a jọ uwou-odi na, a kuvẹ re ahwo uviuwou rai a weze bru ai hi, yọ a kpe ejọ rai ukpe igbabọ hayo rọ oghẹrẹ ofa gboja kẹ ae.

10. Fikieme ma gbẹ rọ dhozọ ikpokpoma nọ e rẹ romavia idudhe he?

¹⁰ Inievo mai nọ e rrọ erẹwho efa a thihakọ ikpokpoma nọ e romavia idudhe no re. O tẹ via ere kẹ owhẹ, who siobọno ẹrọwọ ra fiki ozọ họ. Kareghẹhọ oware nọ o via kẹ Josẹf. A zẹ riẹ kpohọ igbo, rekọ Jihova o “si [rie] no inye nọ i te rie oma kpobi.” (Iruẹru 7:9, 10) Jihova ọ sai ru epọvo na kẹ owhẹ re. O thọrọ owhẹ ẹro vievie he inọ “Ọnowo ọ riẹ epanọ o re ro siwẹ ahwo-Ọghẹnẹ no edawọ.” (2 Pita 2:9) Kọ whọ te gbẹ hai fievahọ Jihova inọ o ti siwi owhẹ evaọ uyerakpọ omuomu nana je ru nọ whọ te rọ reawere uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọ esuo Uvie riẹ? Who wo ẹjiroro nọ who re ro ru ere je thihakọ ukpokpoma kpobi avọ udu.—1 Pita 5:8, 9.

11. Ẹvẹ ewọsuọ Setan nọ a rẹ kaki rri mu hu i ro wo ohẹriẹ no erọ ovao dhe ovao?

¹¹ Oghẹrẹ ukpokpoma ofa nọ ma rẹ sae rẹriẹ ovao dhe họ, ọwọsuọ nọ a rẹ kaki rri mu hu. Ẹvẹ ọnana o ro wo ohẹriẹ no ukpokpoma ovao dhe ovao? Orọ ovao dhe ovao na o wọhọ ofou-ọwhibo nọ o re fou ruọ ẹwho jẹ raha uwou ohwo muotọ ẹsiẹsiẹe. Rekọ ọwọsuọ nọ a rẹ kaki rri mu hu ọ wọhọ ehẹhẹ nọ e rẹ rọ ẹmẹrera re ire uwou bẹsenọ uwou na u re kie. Taure ohwo o te ti muẹrohotọ nọ oware utiona o be via, yọ eware e raha no.

12. (a) Ọwọsuọ Setan jọ vẹ a rẹ kaki rri mu hu, kọ fikieme u ro wo ẹgba gaga? (b) Ẹvẹ elọhoma i ro kpomahọ Pọl?

¹² Setan ọ gwọlọ rọ ọwọsuọ ovao dhe ovao ru owhẹ raha usu ra kugbe Jihova hayo rọ ọwọsuọ nọ a rẹ kaki rri mu hu ru owhẹ rehọ ẹmẹrera siobọno ẹrọwọ ra. Oghẹrẹ ọwọsuọ jọ nọ a rẹ kaki rri mu hu nọ Setan o bi ro ruiruo ziezi họ, elọhoma. Pọl ukọ na ọ ta nọ ọ jẹ hai wo elọhoma ẹsejọ. (Se Ahwo Rom 7:21-24.) Fikieme Pọl nọ o kruga ziezi evaọ egagọ Ọghẹnẹ, nọ ẹsejọhọ ọ tubẹ jọ omọvo ugboma esuo na evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ o ro se omariẹ “ovuogho”? Pọl ọ ta nọ fiki sebaẹgba riẹ. Ọ ginẹ gwọlọ nọ o re ru ewoma, rekiyọ iroro efa e be ta họ iẹe obọ. Otẹrọnọ iroro itieye e rẹ kẹ owhẹ uye ẹsejọ, kọ eva e gbẹ be were owhẹ nọ whẹ ọvo o via kẹ no ho, inọ makọ Pọl ukọ na ọ rẹriẹ ovao dhe ẹbẹbẹ otiọye?

13, 14. (a) Eme ọ rẹ sai ru udu whrehe idibo Ọghẹnẹ jọ? (b) Ono ọ gwọlọ nọ ẹrọwọ mai o whrehe, kọ fikieme?

¹³ Ẹsejọ udu u re whrehe inievo-emezae gbe inievo-emetẹ jọ, a rẹ jọ awawa je tube roro nọ a fioka dede he. Wọhọ oriruo, oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọ rrọ ọkobaro ọ ta nọ: “Ẹsikpobi me re roro kpahe oware jọ nọ me ruthọ, o vẹ be hae kẹ omẹ uye. Nọ me te roro te eware nọ me ruthọ no kpobi, oma o rẹ jọ omẹ nọ uvumọ ohwo ọ rẹ sai you omẹ vievie he, makọ Jihova dede.”

¹⁴ Eme ọ rẹ sae lẹliẹ udu whrehe idibo Ọghẹnẹ jọ nọ e maki wo ajọwha wọhọ oniọvo-ọmọtẹ nọ ma ta ẹme te na? U wo eware sa-sa nọ e rẹ sae wha onana ze. Otujọ a rẹ faki wo iroro ethọthọ kpahe omarai ẹsikpobi evaọ uzuazọ. (Itẹ 15:15) Oghẹrẹ eyao jọ e rẹ sae jẹ lẹliẹ amọfa wo iroro ethọthọ itieye. Ghelọ oware nọ o soriẹ kpobi kẹhẹ, u fo nọ ma kareghẹhọ ohwo nọ ọ gwọlọ nọ ma wo iroro itieye. Ono ọ gwọlọ nọ udu u whrehe omai te epanọ ma rẹ rọ siọ egagọ Ọghẹnẹ ba? Ono ọ gwọlọ nọ who wo  ọkpọ iroro obrukpe nọ ọyomariẹ o wo? (Evia. 20:10) Omọfa thọ Setan wa ha. Uzẹme riẹ họ, oghẹrẹ ọwọsuọ kpobi nọ Setan o ro te omai kẹhẹ, te ọrọ ovao dhe ovao hayo ọnọ a rẹ kaki rri mu hu, ẹjiroro ọvona o wo. Ọ gwọlọ kpokpo omai, whrehe ajọwha mai, je ru omai siọ Jihova ba ẹgọ. Jọ o thọrọ owhẹ ẹro ho inọ idibo Ọghẹnẹ kpobi a bi lele Setan avọ ogba riẹ fiẹmo.

15. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ o rrọ ọtamuo mai inọ ma rẹ kuvẹ re udu u whrehe omai hi?

¹⁵ Jọ o jọ ọtamuo ra inọ who re fiẹmo na te urere. Tẹrovi erere nọ o ti noi ze. Pọl o kere se Ileleikristi obọ Kọrint nọ: ‘Oma o be rrọ omai hi; rekọ dede nọ oma mai o be wha, yọ izi mai e be kpokpọ kẹdẹ kẹdẹ. Keme umuye nọ u bi te omai, nọ orọ omoke krẹ, u bi ru omai gahọ re ma wo oruaro nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ.’—2 Kọr. 4:16, 17.

16. Fikieme u ro fo nọ ma jọ enẹna ruẹrẹ oma kpahe kẹ ukpokpoma?

¹⁶ Wọhọ epanọ ma ruẹ no na, Setan o wo ereghẹ hayo onaa sa-sa nọ o bi ro ruiruo. (Ẹf. 6:11) O gwọlọ nọ mai omomọvo o re ru lele ohrẹ nọ o rrọ obe 1 Pita 5:9 inọ: “Mudhe kẹe, dikihẹ ga eva orọwọ ra.” Re ma sai ru ere, o gwọlọ nọ ma ruẹrẹ udu mai kpahe, wuhrẹ omamai enẹna kẹ eruo oware nọ u fo. Re ma wo otoriẹ ẹme na, joma roro kpahe oriruo nana: Isoja e rẹ ruẹ uye wuhrẹ oghẹrẹ onaa sa-sa nọ a re ro fiẹmo o tẹ make rọnọ ẹmo ọ rrọ họ. Epọvo na egbaẹmo Ọghẹnẹ a re ru re. Ma riẹ ugogo ikpokpoma nọ ma te rẹriẹ ovao dhe evaọ obaro ho. Nọ o rrọ ere na, kọ o gbẹ rrọ oware areghẹ re ma wuhrẹ omamai ziezi enẹna nọ oma o gbẹ dina fọ omai na? Pọl o kere se Ileleikristi obọ Kọrint nọ: “Wha nọ oma rai, sọ wha  ghine kru orọwọ rai. Wha dawo oma rai.”—2 Kọr. 13:5.

17-19. (a) Idhere vẹ ma sae rọ kiẹ omamai riwi? (b) Ẹvẹ izoge a sae rọ ruẹrẹ oma kpahe re a ta ẹme kpahe orọwọ rai evaọ obọ isukulu?

¹⁷ Edhere jọ nọ ma sai ro ru lele ohrẹ Pọl na họ, omamai nọ ma rẹ romatotọ kiẹriwi. Whọ sae nọ omara enọ wọhọ: ‘Kọ mẹ be hae lẹ ẹsikpobi? Nọ amọfa a tẹ gwọlọ nọ me ru oware nọ u fo ho, kọ me ti yoẹme Ọghẹnẹ wọhọ osu viukpọ ọrọ ahwo? Kọ mẹ be hai kpohọ iwuhrẹ Ileleikristi ẹsikpobi? Kọ mẹ be sae vuẹ amọfa kpahe oware nọ mẹ rọwo ududu? Nọ ibe Ileleikristi mẹ a te ru omẹ eva dha, kọ mẹ rẹ daoma rọvrẹ ae wọhọ epanọ a rẹ rọ vrẹ omẹ re na? Kọ mẹ be hae romakpotọ kẹ enọ e be kobaro evaọ ukoko nọ mẹ rrọ gbe enọ i bi ru ere evaọ ukoko akpọ-soso na?’

¹⁸ Kareghẹhọ nọ ivẹ jọ evaọ usu enọ na i kiekpahe epanọ ma sae rọ ta orọwọ mai kẹ ahwo ududu gbe epanọ ma sai ro mugba kẹ otu nọ ọ gwọlọ gele omai raha uzi. Izoge mai buobu a be hai ru ere evaọ obọ isukulu. A be vuoma hayo dhozọ họ fiki oware nọ a rọwo. Ukpoye, a wuhrẹ epanọ a rẹ rọ ta kpahe oware nọ a rọwo ududu. Ma rẹ jọ emagazini mai ruẹ emamọ ithubro nọ i re fiobọhọ kẹ izoge ru onana. Wọhọ oriruo, Awake! Ahrẹ 2009 o ta nọ otẹrọnọ ibe ọmọ-eklase ra ọ tẹ nọ owhẹ nọ: “Fikieme whọ gbẹ rọ rọwo uwuhrẹ eghrorotha ha?” whọ sae nọe zihe nọ: “Eme ọ rẹ lẹliẹ omẹ rọwo uwuhrẹ eghrorotha? Uwuhrẹ na u tube vẹ egba-eriariẹ na ẹro ho, yọ ae a hae jọ ahwo nọ a riẹ uwuhrẹ na lafi.” Esẹgbini, wha hai ru odhesẹvia kugbe emọ rai kpahe epanọ a sai ro mugba kẹ otu nọ ọ gwọlọ gele ai ru oware nọ u fo ho evaọ obọ isukulu.

¹⁹ Uzẹme riẹ họ, o rẹ jọ lọlọhọ ẹsikpobi hi re ma ta kpahe orọwọ mai hayo ru eware efa nọ Jihova ọ gwọlọ mi omai. Ẹsejọ o rẹ gwọlọ nọ ma duomahọ kpohọ iwuhrẹ, nọ oma o tẹ rrọ omai no fiki iruo okpẹdoke. Yọ ẹsejọ re, o rẹ sae gwọlọ nọ ohwo ọ gba omariẹ họ kparoma no ehwa nọ ọ tẹ gwọlọ kpohọ usiuwoma ota evaọ ohiohiẹ. Rekọ kareghẹhọ nọ: Whọ tẹ daoma dikihẹ ziezi evaọ egagọ Ọghẹnẹ enẹna, u ti fiobọhọ kẹ owhẹ mugba kẹ ikpokpoma nọ e te romavia evaọ obaro.

20, 21. (a) Ẹvẹ idhe ẹtanigbo na nọ ma re roro kpahe didi u re ro fiobọhọ kẹ omai mugba kẹ iroro ethọthọ? (b) Eme ma gba riẹ mu nọ ma re ru ghelọ ikpokpoma?

²⁰ Kọ ẹvẹ kpahe ọwọsuọ nọ a rẹ kaki rri mu hu? Wọhọ oriruo, ẹvẹ ma sae rọ whaha udu obrukpe? Edhere jọ nọ ọ mai woma nọ ma re ro ru onana họ, idhe ẹtanigbo na nọ ma re roro kpahe didi. Ere Pọl ukọ na o ru. Ẹsejọ o jẹ hae jariẹ oma nọ o fioka ha. Rekọ ọ riẹ re nọ erahaizi Jesu o whu kẹ orọnikọ ahwo ọgbagba ha. Yọ Pọl omariẹ ọ rrọ usu erahaizi yena re. O kere nọ: ‘Me bi yeri uzuazọ eva orọwọ nọ o rrọ eva Ọmọ Ọghẹnẹ, ọnọ o you omẹ, nọ ọ jẹ rehọ oma riẹ kẹ omẹ.’ (Gal. 2:20) Ẹhẹ, Pọl ọ jẹ idhe ẹtanigbo na rehọ. O rri rie nọ ọyomariẹ Jesu ọ rehọ uzuazọ riẹ dhe idhe kẹ.

²¹ Who te rri idhe ẹtanigbo na wọhọ okẹ nọ Jihova ọ kẹ owhẹ wọhọ epanọ Pọl o rri rie na, u ti fiobọhọ kẹ owhẹ gaga. Rekọ orọnọ onana u dhesẹ hẹ inọ udu u ti gbe whrehe owhẹ vievie he. Ẹsejọhọ, otu mai jọ o ti gbe wo ẹbẹbẹ nana bẹsenọ akpọ ọkpokpọ na ọ rẹ ze. Rekọ kareghẹhọ nọ: Otu nọ o fiẹmo na te urere họ enọ i ti wo osa na. Okenọ Uvie Ọghẹnẹ o te rọ wha udhedhẹ ziọ otọakpọ na je ru nọ ahwo-akpọ kpobi a ti ro te ẹgbagba o kẹle gaga no. Fikiere jọ o jọ ọtamuo ra inọ whọ rẹ ruọ Uvie Ọghẹnẹ ghelọ ikpokpoma buobu.