IKPE ivẹ taure oware nọ mẹ ta na o tẹ te via mẹ avọ ibe imishọnare mẹ nọ a re se Evelyn Trabert ma ro nwrotọ no eklase avọ ene ọrọ isukulu Giliad, oria isukulu na o kẹle ẹwho nọ a re se Ithaca evaọ obọ New York oke yena. A te dhe omai kpohọ Santa Ana. Rekọ taure me te ti gbiku iruo imishọnare nọ me ru ikpe 29, jomẹ kake ta oware nọ mẹ rọ salọ nọ me re ru iruo yena.

Ukpe 1923 nọ a ro yẹ omẹ, yọ ọsẹgboni mẹ John avọ Eva Olson a be rria Spokane nọ o rrọ ofẹ ovatha-ọre Washington evaọ obọ America. Aimava a je kpohọ ichọche Lutheran rekọ a rọwo uwuhrẹ erae-ehẹle he, keme a rọwo nọ Ọghẹnẹ oyoyou na ọ sae rọ erae lahiẹ ahwo ho. (1 Jọn 4:8) Ọsẹ mẹ o je ru iruo evaọ oria nọ a re jo there ebrẹdi. Aso ẹdẹjọ, ibe oruiruo riẹ ọ tẹ vuẹe nọ Ebaibol o wuhrẹ nọ ehẹle yọ oria nọ a rẹ jọ lahiẹ ahwo ho. U kri hi, Isẹri Jihova a te muọ Ebaibol họ ewuhrẹ kugbe ọsẹgboni mẹ, kẹsena a tẹ te riẹ oware nọ Ebaibol na o gine wuhrẹ kpahe oware nọ o rẹ via kẹ ohwo nọ o whu no.

Ikpe izii ọvo mẹ jọ oke yena, rekọ mẹ kareghẹhọ nọ a jẹ hae rọ ọwhọ ta kpahe eware ekpokpọ nọ a bi wuhrẹ no Ebaibol ze. Ọwhọ rai ọ ga vi ere nọ a wuhrẹ kpahe odẹ Ọghẹnẹ Uzẹme na Jihova, onana u te ru ai no igbo uwuhrẹ othọthọ Esanerọvo na. Iwuhrẹ  nana e tẹ te da ruọ omẹ oma, e ginẹ rrọ iwuhrẹ ‘uzẹme nọ i re ru ohwo họ ọmuyẹ.’ (Jọn 8:32) Fikiere mẹ rehọ uwuhrẹ Ebaibol wọhọ oware nọ u re fou eho ho, ẹsikpobi o rẹ were omẹ re mẹ kiẹ ẹme Ọghẹnẹ rri. Dede nọ oma o rẹ vuọ omẹ gaga, me jẹ hai lele ọsẹgboni mẹ kpohọ usiuwoma ota. A họ-ame evaọ 1934. Kẹsena evaọ 1939 nọ mẹ jọ ikpe 16 mẹ tẹ họ-ame.

Evaọ amara Ahrẹ ọrọ ukpe 1940 ọsẹgboni mẹ a tẹ zẹ uwou rai, mai imasa ma te mu iruo odibọgba oke-kpobi họ evaọ ẹwho Coeur d’Alene, evaọ obọ Idaho. Ma jẹ rria ubruwou ehru jọ nọ a rẹ jọ otọ riẹ ruẹrẹ imoto. A jẹ hae jọ ubruwou mai na ru iwuhrẹ re. Fikinọ ikoko buobu a wo Egwa Uvie oke yena ha, iwou inievo jọ hayo eria nọ a haya inievo na a jẹ hae jọ ru iwuhrẹ.

Evaọ 1941 mẹ avọ ọsẹgboni mẹ ma te kpohọ okokohọ evaọ obọ St. Louis, Missouri. Ẹdoka ọ jọ “Ẹdẹ Emaha Na,” yọ mai emaha nọ e jọ umuo ikpe 5 rite 18 ma keria obaro. Nọ Brọda Joseph F. Rutherford o je ku ẹme riẹ họ, ọ tẹ ta kẹ omai emaha na nọ: “Whai kpobi . . . emọ nọ e rọwo . . . nọ a re yoẹme kẹ Ọghẹnẹ avọ Ovie riẹ, iviena wha dikihẹ.” Mai kpobi ma te dikihẹ. Brọda Rutherford o te whowho nọ: “Rri, isẹri ekpokpọ Uvie na nọ i bu vi 15,000!” Etoke yena mẹ rọ gbaemu nọ me re le utee ọkobaro oke-kpobi.

Emerae jọ e ruemu nọ ma nwani no okokohọ obọ St. Louis na kpo no, uviuwou mai o tẹ kwa kpohọ ẹwho nọ a re se Oxnard, nọ o rrọ obọze ovatha-ọre California. Utee uviuwou mai họ re ma jọ obei to ukoko okpokpọ họ. Ma jẹ rria uwou nọ a rẹ sai si lele oma nọ ehwa ọvuọvo ọ jọ. K’aso k’aso mẹ rẹ rọ oware hwa ehru emẹjẹ mai kiẹzẹ, onọ u wo ohẹriẹ gaga no obonọ ma kwa no ze nọ mẹ jọ wo ubruwou obọmẹ.

Taure ma tẹ te nwane kwa ze California, isoja Japan a wọ ohọre ziọ Pearl Harbor obọ Hawaii, evaọ Akpegbivẹ 7, 1941. Okiokiọ riẹ America o te duomahọ Ẹmo Akpọ II. Egọmeti California o te fi uzi họ inọ ohwo kpobi ọ hai furie ikpẹ riẹ, ma tẹ jẹ hai furie ikpẹ mai evaọ aso. Ekọ-ẹmo isoja Japan a jẹ dhẹ kpenẹ avọ enẹ evaọ obotọ ame kẹle unueri California, yọ ebi nọ ọ jọ oria kpobi na u ru nọ a gbẹ jẹ sai ro vuhu ugogo oria nọ a gwọlọ raha evaọ okpa ha.

Emerae jọ nọ i lele i rie, koyehọ Azie ọrọ ukpe 1942, ma te kpohọ okokohọ nọ uzoẹme riẹ o ta nọ New World Theocratic Assembly evaọ obọ Cleveland, Ohio. Obei ma jọ gaviezọ kẹ Brọda Nathan H. Knorr nọ ọ kẹ ovuẹ nọ uzoẹme riẹ o ta nọ, “Udhedhẹ—Kọ O Sae Tọ?” Ọ ta kpahe obe Eviavia uzou avọ 17, onọ a jọ dhesẹ “arao” ojihẹ jọ nọ “ọ jọ, rekọ [nọ ọ gbẹ] rọ họ, [nọ] o re ti mu no ẹri igbolẹvẹ tha.” (Evia. 17:8, 11) Brọda Knorr ọ ta nọ “arao” nana ọ jọ Ukoko Ọvọ Erẹwho na, onọ iruẹru riẹ i kuhọ evaọ ukpe 1939. Ebaibol ọ ta nọ oware ofa o te rehọ ẹta Ukoko Ọvọ Erẹwho na, onọ o te wha udhedhẹ ze umutho oke. Yọ ere o ginẹ jọ evaọ ukpe 1945 nọ Ẹmo Akpọ II o ro kuhọ. Nọ oyena o vrẹ no, “arao” na ọ tẹ wariẹ romavia wọhọ Okugbe Erẹwho na. Kẹsena Isẹri Jihova a tẹ ruabọhọ iruo usiuwoma ota akpọ-soso na vi epaọ anwẹdẹ, yọ nọ anwọ oke yena ze ma wo ẹvi ologbo no.

Eruẹaruẹ yena i fiobọhọ kẹ omẹ kparo ruẹ oware nọ o rrọ obaro. Nọ a ru owhowhovia nọ ukpe nọ u lele i rie a ti mu Isukulu Giliad họ yọ a sai dhe ahwo nọ a nwrotọ no isukulu nana kpohọ iruo  imishọnare, me te wo isiuru kẹ iruo imishọnare. Ukpe 1943 a te dhe omẹ kpohọ Portland, obọ Oregon rọkẹ iruo ọkobaro na. Oke yena ma jẹ hae rọ egramafonu ta usiuwoma nuwou ruọ uwou, kẹsena ma vẹ kẹ ahwo na ebe ukoko na nọ e ta kpahe Uvie Ọghẹnẹ. Ukpe yena soso, iruo imishọnare ọvo me je roro kpahe.

Evaọ 1944, eva e were omẹ gaga nọ a zizie omẹ avọ ogbẹnyusu ezi mẹ nọ a re se Evelyn Trabert kẹ isukulu Giliad. Emerae isoi nọ i lele i rie, owuhrẹ mai o te dhesẹ kẹ omai epanọ ma sai ro ru uwuhrẹ Ebaibol omobọ mai nọ o jẹ kẹ omai evawere. Omaurokpotọ rai u gbomai unu kẹhẹ. Ẹsejọ dede, a rẹ jọ ewhremu nọ e rẹ wọ emu kẹ omai. Ma nwrotọ no isukulu na evaọ Ọvo 22, 1945.

Amara Azeza ọrọ ukpe 1946, mẹ, Evelyn gbe Leo Mahan avọ aye riẹ nọ a re se Esther ma ro te ẹkwotọ nọ a dhe omai kpohọ evaọ El Salvador. Ma ruẹ nọ udhu yena o ginẹ “fano kẹ evuo.” (Jọn 4:35) Ozighi nọ mẹ fodẹ evaọ obọ emuhọ na u dhesẹ epanọ eva e jẹ dha Ilorida ichọche na te. Nọ ma nwani no okokohọ okogho ọsosuọ nọ ma ru evaọ Santa Ana ze no, oka nọ u lele i rie ozighi na ọ rọ romavia. Ma zizie ahwo buobu kẹ ovuẹ ogbotu na, yọ eva e were omai gaga inọ ahwo nọ a joma bu te egba isoi (500) a nyaze. Ukpenọ ozọ ozighi na u ru omai dhẹ no ẹwho na, ma tubẹ gbaemu nọ ma rẹ daji ẹwho na re ma fiobọhọ kẹ otu nọ o wo eva ezi. Dede nọ Ilorida ichọche na a vẹvẹ ahwo unu nọ a du se Ebaibol na ha, yọ ahwo buobu a wo ugho nọ a sae tubẹ rọ dẹ hẹ, ibuobu rai a gwọlọ riẹ uzẹme na. Eva e were rai gaga inọ ma daoma wuhrẹ ẹvẹrẹ Spanish re ma sai wuhrẹ ai kpahe Ọghẹnẹ Uzẹme na, Jihova, gbe eyaa riẹ nọ o ti ro zihe otọakpọ na ruọ Aparadase.

Rosa Ascencio ọ jọ usu emọ-uwuhrẹ Ebaibol ọsosuọ mẹ. Nọ o mu Ebaibol họ ewuhrẹ no, ọ tẹ kwa siọ ogbẹnyusu ọmọzae nọ o je lele rria ba. Uwhremu na ọmọzae na o te mu Ebaibol họ ewuhrẹ re. U kri hi a tẹ ruọ orọo jẹ họ-ame, yọ a kruga ziezi evaọ ukoko na. Rosa họ ọkobaro ọsosuọ nọ ọ jọ Santa Ana. *

Rosa o wo umuwou eki osese nọ ọ rẹ jọ zẹ eware. Nọ o te bi kpohọ usiuwoma ọ rẹ kare uwou eki riẹ je wo evaifihọ inọ Jihova ọ te kẹe ẹgwọlọ riẹ. O te no usiuwoma ze je rovie uwou eki na, o rẹ raha oke he ahwo a ve muhọ ezurie ze. Ọ ginẹ rọ ẹro ruẹ uzẹme ẹme nọ ọ rrọ obe Matiu 6:33 na, yọ o kru ẹrọwọ riẹ rite oke uwhu.

Ẹdẹjọ, ozerẹ ichọche ẹwho na ọ tẹ nya bru ọzae nọ ọ haya uwou kẹ omẹ avọ imishọnare isoi nọ i kiọkọ jẹ vẹvẹ iẹe unu nọ o gbe le omai no uwou riẹ hẹ, a ti lei avọ aye riẹ no ichọche. Ọzae na yọ ọhreki ologbo nọ a riẹ odẹ ziezi evaọ ẹwho na, u te no re no, eva ozerẹ ichọche na e be dhae anwẹdẹ fiki uruemu riẹ. Ọ rọwo ru epanọ ọ ta kẹe na ha. Ọ tubẹ vuẹ ozerẹ ichọche na nọ ọ daezọ họ a tẹ maki si ọyomariẹ no ichọche. Ọzae na ọ vuẹ omai nọ ma jọ uwou riẹ te epanọ ma gwọlọ rria te kpobi.

Evaọ San Salvador nọ o rrọ okpẹwho esuo El Salvador, imishọnare ọfa jọ o je wuhrẹ Ebaibol kugbe aye ọzae jọ nọ a re se Baltasar Perla nọ o wuhrẹ kparo gaga evaọ onaa iwou ebọ. Ọzae yena nọ o wo emamọ eva na o gbe wo isiuru kpahe egagọ Ọghẹnẹ hẹ fiki uruemu eviẹhọ isu-ichọche. Rekọ nọ Isẹri Jihova a jẹ gwọlọ bọ uwou ogha rai, Baltasar ọ tẹ fialoma via inọ o re fiobọhọ bọ jẹ whẹ erru họ uwou ogha na ọvọvẹ dede nọ ọ rrọ Osẹri hi.

Evaọ okenọ ọ rọ jọ kugbe inievo na evaọ etoke ebabọ na, Baltasar ọ tẹ te ruẹ vuhumu nọ o duku egagọ uzẹme no. Ọ họ-ame evaọ Ahrẹ 22, 1955, yọ o raha oke he, aye riẹ nọ a re se Paulina ọ tẹ họ-ame re. Te ai te emọ rai a be gọ Jihova ziezi enẹna. Ọmọzae rai nọ a re se Baltasar, Jr., ọ jọ Ebẹtẹle obọ Brooklyn ru iruo te ikpe 49 yọ enẹna ọ rrọ omọvo Ogbẹgwae Uwou-Ogha obọ America, * ọ be rọ uketha kẹ iruo usiuwoma ota akpọ-soso na.

Nọ ma mu ikokohọ ubrotọ họ evaọ San Salvador, Brọda Perla o fiobọhọ nọ ma jẹ sae rọ haya ọgwa arozaha ẹkwotọ na. Oke ọsosuọ, umutho oria jọ ọvo ma jẹ hae keria, rekọ nọ oke o be nyaharo na Jihova ọ ghale omai te epanọ ọgwa arozaha na ọ gbẹ jẹ rọ gba omai hi. Evaọ ikokohọ yena, mẹ ruẹ otu jọ nọ me wuhrẹ Ebaibol kugbe evaọ oke nọ u kpemu. Eva e were omẹ gaga ẹdẹjọ nọ ahwo nọ me wuhrẹ Ebaibol kugbe te ame-ọhọ a dhesẹ omẹ kẹ iruọmọ mẹ, koyehọ ahwo nọ ae omarai a wuhrẹ Ebaibol kugbe te ame-ọhọ.

Evaọ okokohọ jọ, oniọvo-ọmọzae jọ ọ tẹ nya bru omẹ ze ta nọ ọ gwọlọ feva kẹ omẹ. Me vuhu rie he, rekọ mẹ gaviezọ kẹe. Ọ tẹ vuẹ omẹ nọ, “Mẹ yọ omọvo emezae nọ e jẹ rọ itho fi owhai evaọ obọ Santa Ana na.” Enẹna, o zihe ruọ omọvo Isẹri Jihova no. Eva e were omẹ gaga. Ẹmeọta-kugbe yena o ru imuẹro mẹ ga inọ usiuwoma ota oke-kpobi na họ iruo nọ e rẹ mae kẹ erere nọ ohwo kpobi ọ rẹ sai ru.

Enwene ikpe 29 me ru iruo imishọnare na evaọ El Salvador, mẹ kake jọ ẹwho Santa Ana ru iruo na,  kẹsena me te kpohọ Sonsonate, je no obei kpohọ Santa Tecla, me te ti no etẹe kpohọ San Salvador. Evaọ 1975, me te no iruo imishọnare je zihe kpobọ Spokane nọ mẹ lẹ kpahe iroro-ejẹ nana gaga no. O gwọlọ nọ mẹ rẹ nyae rẹrote ọsẹgboni mẹ nọ a kpako gaga no.

Nọ ọsẹ mẹ o whu no evaọ 1979, mẹ tẹ jẹ rẹrote oni mẹ nọ oma o jẹ ga ha fiki owho. Ikpe eree nọ i lele i rie, o te ti whu nọ ọ kpako te ikpe 94 no. Ebẹbẹ nana kpobi i ru oma lọhọ omẹ, i te je ru nọ me ro wo ẹyao nọ o re ru emezẹ nọ i re ye emela fihọ ohwo oma. Rekọ olẹ gbe obufihọ Jihova o kẹ omẹ omosasọ, u ru nọ mẹ sai ro thihakọ ebẹbẹ na. O wọhọ ẹsenọ Jihova ọ vuẹ omẹ nọ, ‘rite okenọ whọ dhẹ eza no, mẹ rẹ te wọ owhẹ je siwi owhẹ.’—Aiz. 46:4.

Evaọ 1990, mẹ tẹ kwa kpohọ Omak obọ Washington. Mẹ tẹ jẹ ruabọhọ iruo Uvie na evaọ ẹkwotọ nọ a rẹ jọ jẹ Spanish, yọ mẹ jọ obei fiobọhọ kẹ emọ-uwuhrẹ Ebaibol mẹ buobu họ-ame. Evaọ Akpegbọvo 2007, mẹ gbẹ jẹ sae rẹrote uwou nọ mẹ haya evaọ obọ Omak he, fikiere mẹ tẹ kwa kpohọ uwou ofa evaọ ẹwho Chelan nọ ọ kele riẹ. Ukoko ẹvẹrẹ Spanish nọ o rrọ obonẹ o be rẹrote omẹ ziezi anwọ oke yena ze, yọ onana o be kẹ omẹ evawere gaga. Fikinọ mẹ ọvo họ Oniọvo nọ ọ kpako no evaọ obonẹ, inievo na a rehọ omẹ wọhọ oni-ode rai.

Dede nọ mẹ salọ nọ me re wo ọzae he re mẹ sai ru iruo Uvie na vọvọ, me wo emọ buobu evaọ ukoko na. (1 Kọr. 7:34, 35) Mẹ ruẹ nọ evaọ uyereakpọ nana, mẹ sai wo eware kpobi hi. Fikiere mẹ rọ eware nọ e mae wuzou karo no, koyehọ omauromudhe mẹ re mẹ rọ eva mẹ kpobi gọ Jihova. Evaọ akpọ ọkpokpọ na, ma ti wo oke nọ ma te sai ro ru iruo iwoma efa buobu. Oria Ebaibol nọ ọ mae were omẹ họ Olezi 145:16, onọ ọ kẹ omai imuẹro nọ Jihova o ti “ru ẹgwọlọ eware nọ i wo uzuazọ kpobi rọ kẹ ae.”

Dede nọ mẹ kpako te ikpe 91 no, oma mẹ o gbẹ dina ga, fikiere mẹ be ruabọhọ iruo ọkobaro na. Iruo ọkobaro na i ru omẹ rrọ jajaja yọ i bi ru omẹ yeri emamọ uzuazọ. Okenọ mẹ kaki te El Salvador yọ iruo usiuwoma ota na i je muhọ obọ evaọ obei. Ghelọ ọwọsuọ Setan, iwhowho-uvie nọ e rrọ orẹwho yena obọnana i bu vi idu ọgba gbe izii (39,000) no. Onana o bọ ẹrọwọ mẹ ga. Avro ọ riẹ hẹ, u re vevẹ inọ Jihova ọ be rọ ẹzi ọfuafo riẹ fiobọhọ kẹ idibo riẹ evaọ iruo Uvie na.