1, 2. Enwene vẹ ọ romavia evaọ ẹdẹ Pẹntikọst ọrọ ukpe 33 C.E., kọ amono a zihe ruọ ahwo ọkpokpọ Jihova? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

ẸDẸ Pẹntikọst ọrọ ukpe 33 C.E. ọ jọ obọdẹ ẹdẹ nọ ọ rẹ thọrọ ẹro ho evaọ ikuigbe idibo Jihova nọ e rrọ otọakpọ. Enwene ologbo jọ ọ romavia. Ẹdẹ yena, Jihova ọ rehọ ẹzi riẹ salọ orẹwho okpokpọ jọ, onọ a se ‘Izrẹl Ọghẹnẹ.’ (Gal. 6:16) No anwọ oke Abraham ze, ẹdẹ Pẹntikọst ọrọ ukpe 33 C.E. na o jọ orọ ọsosuọ nọ o gbẹ rọ gwọlọ nọ ọzae ọ rẹ yawo tao ho re ọ tẹ te jọ odibo Ọghẹnẹ. Ukpoye, Pọl ukọ na o kere kpahe ahwo orẹwho okpokpọ nana inọ: “Uvi oyawo [rai] kọ ọnọ ọrọ obọ eva; gbe ẹzi.”​—⁠Rom 2:⁠29.

² Ikọ gbe ilele Jesu efa nọ i bu vrẹ udhusoi, enọ i kokohọ ubrukpẹ uwou ehru jọ evaọ obọ Jerusalẹm a jọ ahwo ọsosuọ nọ a ru orẹwho okpokpọ Ọghẹnẹ na via. (Iruẹru 1:​12-15) Enana a ku ẹzi ọfuafo na ku, onọ u ru nọ a ro zihe ruọ emọ Ọghẹnẹ nọ ọ rehọ ẹzi riẹ salọ. (Rom 8:​15, 16; 2 Kọr. 1:21) Onana o kẹ imuẹro inọ ọvọ ọkpokpọ na, ọnọ Jesu ọ rrọ obruthe riẹ jẹ rehọ azẹ riẹ nọ o hwẹ ru lọhọ na o mu iruo họ no. (Luk 22:20; se Ahwo Hibru 9:15.) Enẹ ilele nana a ro zihe ruọ ahwo hayo orẹwho okpokpọ Jihova. Ẹzi ọfuafo na o ru nọ a jẹ rọ rehọ evẹrẹ sa-sa ta usiuwoma na. Onọ u ru nọ  ahwo Ju gbe ahwo erẹwho efa nọ i no ekwotọ Uvie-ulogbo Rom sa-sa ziọ Jerusalẹm kẹ ehaa Pẹntikọst a je ro yo usiuwoma ota ikọ na evaọ ẹvẹrẹ obọrai. Ahwo nana a rọ ẹvẹrẹ obọrai yo je wo otoriẹ “iruo ogaga nọ Ọghẹnẹ [o] ru,” nọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na a whowho kẹ ae.​—⁠Iruẹru 2:​1-11.

3-5. (a) Eme Pita ọ ta kẹ ahwo Ju evaọ ẹdẹ Pẹntikọst? (b) Eware sa-sa vẹ e via nọ e zọhọ fihọ ẹnyaharo orẹwho okpokpọ Jihova okenọ u ro muhọ obọ?

³ Jihova ọ rehọ Pita ukọ na rovie edhere fihọ nọ ahwo Ju gbe ahwo erẹwho efa nọ a gwọlọ gọ Ọghẹnẹ a ro kurẹriẹ ziọ ukoko Ileleikristi na, koyehọ orẹwho okpokpọ na. Evaọ ẹdẹ Pẹntikọst, Pita ọ ta kẹ ahwo Ju na avọ udu inọ o gwọlọ nọ a rẹ jẹ Jesu rehọ, ọzae nọ ae omarai a ‘kare-veghe’ fiki epanọ “Ọghẹnẹ o ru [ei] họ Ọnowo gbe Kristi.” Nọ ogbotu na a nọ oware nọ o gwọlọ nọ ae omarai a re ru, Pita ọ tẹ kpahe kẹ ae nọ: “Wha kuevarẹriẹ re a họ owhai omomọvo ame fihọ evaọ odẹ Jesu Kristi re a rehọ izieraha rai vrẹ owhai; wha veti wo okẹ Ẹzi Ẹri na.” (Iruẹru 2:​22, 23, 36-38) Ẹdẹ yena, ahwo nọ a bu te idu esa (3,000) a kuomagbe orẹwho okpokpọ na, Izrẹl Ọghẹnẹ. (Iruẹru 2:41) No umuo oke yena vrẹ, ajọwha nọ ikọ na a jẹ rọ ta usiuwoma na u te ru nọ amọfa buobu a je ro kuomagbe ae. (Iruẹru 6:⁠7) Orẹwho okpokpọ na u te muhọ evihọ.

⁴ Uwhremu na, usiuwoma na u te ti te ahwo Sameria obọ avọ emamọ iyẹrẹ. Filip ọtausiuwoma na ọ họ ibuobu rai ame, rekọ orọnọ ẹsiẹsiẹ ẹzi ọfuafo o ro te ahwo nana obọ họ. Utu ẹruorote iruẹru idibo Ọghẹnẹ oke yena a te vi ikọ na Pita avọ Jọn bru ahwo Sameria nana nọ i kurẹriẹ na, kẹsena “a te rọ abọ rai kpahọ ae uzou no, a te wo Ẹzi Ẹri na.” (Iruẹru 8:​5, 6, 14-17) Onana u te ru nọ ahwo Sameria na a ro zihe ruọ otu Izrẹl Ọghẹnẹ nọ a rọ ẹzi wholo.

⁵ Evaọ ukpe 36 C.E., Pita ọ wariẹ fiobọhọ kẹ amọfa wo uvẹ nọ a rẹ rọ jọ ahwo orẹwho okpokpọ na. Onana o via okenọ ọ ta usiuwoma kẹ olori isoja na Kọniliọs avọ ahwo uviuwou riẹ gbe egbẹnyusu riẹ. (Iruẹru 10:​22, 24, 34, 35) Ebaibol na ọ ta nọ: “Epanọ Pita ọ gbẹ jẹ rọ ta ẹme ọnana, Ẹzi Ẹri ọ tẹ ruọ [ahwo erẹwho efa nọ] i yo ẹme na kpobi oma. Otu enọ eyawo nọ e rọwo u te gbe ai unu, umutho rai kpobi nọ u lele Pita nyaze na fiki epanọ a ku okẹ Ẹzi ku ahwo Egedhọ no re.” (Iruẹru 10:​44, 45) Enẹ uvẹ u ro rovie fihọ nọ ahwo erẹwho efa nọ e yawo ho nọ i kurẹriẹ a ro kuomagbe orẹwho okpokpọ na, koyehọ Izrẹl Ọghẹnẹ.

6, 7. Eme o gwọlọ nọ ahwo orẹwho okpokpọ na a re ru nọ u re dhesẹ nọ ae yọ ahwo nọ a ro mu kẹ odẹ Jihova?

⁶ Evaọ ẹgwae nọ utu ẹruorote iruẹru idibo Ọghẹnẹ orọ ikpe-udhusoi ọsosuọ a gba evaọ ukpe 49 C.E., Jemis olele  na ọ ta nọ: “Simiọn [Pita] o dhesẹ epanọ Ọghẹnẹ ọ rọ jọ oke ọsosuọ weze bru ahwo Egedhọ, re ọ jọ udevie rai ha ahwo ro mu kẹ isẹri ise kẹ odẹ riẹ.” (Iruẹru 15:14) Ahwo Ju gbe ahwo erẹwho efa nọ i kurẹriẹ a jọ usu ahwo nana nọ a jẹ rọ odẹ Jihova se na. (Rom 11:​25, 26a) Uwhremu na, Pita o kere nọ: “Okejọ no vrẹ wha jọ ahwo ọvo ho, rekọ enẹna whai ahwo Ọghẹnẹ.” Ọ tẹ jẹ ta kpahe owha-iruo rai inọ: “Whai họ otie-ahwo nọ a sanọ rehọ, ọkwa-ozerẹ orua-uvie, orẹwho ọrẹri, ahwo obọ Ọghẹnẹ, re wha woro iruo urirẹ riẹ via ọnọ o se owhai no ebi e ruọ eva elo ọnwranwra riẹ.” (1 Pita 2:​9, 10) O gwọlọ nọ a rẹ ta kpahe iruo iwoma Ọnọ a rehọ odẹ riẹ se ai na, a vẹ jẹ jọ ẹgbede jiri odẹ riẹ. O tẹ jẹ gwọlọ nọ a re wo udu nọ a bi se isẹri kẹ Jihova nọ ọ rrọ Osu Ehrugbakpọ na.

⁷ Wọhọ epanọ Jihova ọ ta kpahe emotọ Izrẹl na, ere ọvona ọ ta kpahe otu orẹwho okpokpọ hayo Izrẹl Ọghẹnẹ na inọ, “ahwo nọ omẹ ma kẹ oma mẹ re a ta ejiro mẹ via.” (Aiz. 43:21) Ileleikristi yena a je whowho ududu inọ Jihova ọvo họ Ọghẹnẹ uzẹme na, gbe inọ eghẹnẹ efa kpobi nọ a be gọ yọ erọ erue. (1 Tẹs. 1:⁠9) A se isẹri kpahe Jihova gbe ọmọ riẹ Jesu Kristi “eva Jerusalem gbe Judia kpobi te Sameria je rite ọnyaba akpọ na.”​—⁠Iruẹru 1:8; Kọl. 1:⁠23.

8. Unuovẹvẹ vẹ Pọl ukọ na ọ kẹ otu nọ a ro mu kẹ odẹ Ọghẹnẹ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ?

⁸ Ohwo jọ nọ o wo udu gaga evaọ usu ‘ahwo nọ a ro mu kẹ odẹ’ Jihova evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ họ Pọl ukọ na. Okenọ ọ rẹriẹ ovao dhe egedhọ jọ nọ e rrọ egbaeriariẹ, o dhesẹ kẹ ai vevẹ nọ Jihova họ osu ehrugbakpọ na, inọ ọye họ “Ọghẹnẹ nọ ọ ma akpọ na gbe eware nọ eriẹ eva kpobi, ọ ye họ Ọnowo odhiwu gbe akpọ.” (Iruẹru 17:​18, 23-25) Evaọ ubrobọ ekuhọ erẹ imishọnare avesa riẹ, Pọl ọ vẹvẹ otu nọ a ro mu kẹ odẹ Ọghẹnẹ unu inọ: “Mẹ riẹ no nọ mẹ te nya vrẹ no na, erao ijihẹ imuomu e rẹte ruọ udevie rai, enọ uthuru o rẹte zeziaro ho; ahwo a reti no evie rai tovrẹ [ta ẹme] eware nọ e rẹ liẹliẹ ahwo yoma, nọ a reti si ilele lele oma rai.” (Iruẹru 20:​29, 30) Ikọ-erue nọ a ruẹaro rai na e romavia vevẹ evaọ ubrobọ ekuhọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na.​—⁠1 Jọn 2:​18, 19.

9. Nọ ikọ na i whu no, eme ọ via kpahe ‘ahwo nọ a ro mu kẹ odẹ’ Jihova?

⁹ Nọ ikọ na i whu no, eviẹhọ ikọ erue na e tẹ ga thesiwa, u te ru nọ egagọ Kristẹndọm e rọ romavia. Orọnikọ eviẹhọ ikọ erue na u dhesẹ ọvo ho inọ a rrọ ‘ahwo nọ o ro mu kẹ odẹ’ Jihova ha, rekọ a tube si odẹ Ọghẹnẹ no Ebaibol sa-sa nọ ae omarai a fa. A jẹ iruẹru edhọgọ rehọ, jẹ be rọ iwuhrẹ erue, abọ-owo evaọ ẹmo-ofio, gbe iruemu ọfariẹ wha ekela se odẹ Ọghẹnẹ. Fikiere, evaọ etoke ikpe-udhusoi buobu u gbe wo utu ahwo jọ nọ Jihova o wo kẹ omariẹ hẹ, ‘nọ a ro mu kẹ odẹ riẹ,’ ukpoye kọ umutho ahwo jọ o wo nọ e be rọ ẹrọwọ gọe evaọ eria sa-sa akpọ na.

10, 11. (a) Evaọ ọtadhesẹ ọrọ eka avọ ikpoko na, eme Jesu ọ ta nọ o te via? (b) Ẹvẹ ọtadhesẹ Jesu na o ro rugba nọ ukpe 1914 o vrẹ no, kọ eme u no rie ze?

¹⁰ Evaọ ọtadhesẹ Jesu ọrọ eka gbe ikpoko na, ọ ta nọ oke ebi o te romavia fiki eviẹhọ ikọ-erue. Ọ ta nọ okenọ “ahwo a . . . rọ owezẹ,” Ukumuomu na ọ rẹ te kọ ikpoko fihọ udhu nọ Ọmọ ohwo ọ kọ eka fihọ no. Eka gbe ikpoko na e vẹ te rro kugbe rri bọo “urere akpọ na.” Jesu o ru ẹme na vẹ inọ “ibi iwoma” na i dikihẹ kẹ “emọ uvie na,”  yọ “ikpoko na” i dikihẹ kẹ “emọ oyoma na.” Evaọ oke urere na, Ọmọ ohwo o ve ti vi “ekọrọ” koyehọ ikọ-odhiwu nọ e rẹ te hẹriẹ eka na no ikpoko na. A ve ti koko emọ Uvie na họ. (Mat. 13:​24-30, 36-43) Ẹvẹ onana o rọ via, kọ ẹvẹ u ro wobọ kugbe ahwo nọ Jihova o wo evaọ otọakpọ?

¹¹ “Urere akpọ na” u muhọ evaọ ukpe 1914. Okenọ ẹmo akpọ-soso o du lahwe evaọ ukpe yena, yọ umutho idu ọrọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na, koyehọ “emọ uvie na” a gbẹ jọ igbo Babilọn Ologbo na. Evaọ ukpe 1919, Jihova o te si ae no igbo yena ze, onọ u ru nọ ohẹriẹ nọ o rrọ “eka” na, koyehọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na, avọ “ikpoko na,” koyehọ Ileleikristi erue na, u ro dhesẹ oma via vevẹ. Jihova o koko “emọ uvie na” họ, onọ u ru eruẹaruẹ Aizaya gba, nọ ọ ta nọ: “Kọ a sai yẹ ẹwho ọsoso ẹsiọvo? Kọ a sai yẹ orẹwho kpobi ẹsiọvo? Rekọ nọ Zayọn ọ nwane thuẹ-othuẹ eyẹ o te yẹ emọ riẹ.” (Aiz. 66:⁠8) Enẹ abọ ukoko Jihova nọ o rrọ obọ odhiwu nọ a se Zayọn u ro wo emọ nọ a rọ ẹzi wholo je koko ae họ orẹwho ovo.

12. Ẹvẹ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na a ro dhesẹ via no inọ ae omarai yọ ‘ahwo nọ a ro mu kẹ odẹ’ Jihova nẹnẹ?

¹² Wọhọ Ileleikristi erọ oke ọsosuọ na, o gwọlọ nọ “emọ uvie na” nọ a rọ ẹzi wholo na a re se isẹri kẹ Jihova. (Se Aizaya 43:​1, 10, 11.) Fikiere, a re wo ohẹriẹ gaga evaọ uruemu rai gbe oghẹrẹ nọ a rẹ rọ “vuẹ ovuẹ usiuwoma uvie na . . . re o jọ isẹi kẹ erẹwho akpọ na kpobi.” (Mat. 24:14; Fil. 2:15) A rehọ edhere nana wuhrẹ ima ahwo buobu uzẹme na no, onọ u ru nọ a ro wo emamọ usu kugbe Jihova.​—⁠Se Daniẹl 12:⁠3.

13, 14. Eme o gwọlọ nọ otu nọ a rọ ẹzi wholo ho na a re ru re a sae gọ Jihova evaọ edhere nọ ọ rẹ jẹ rehọ, kọ ẹvẹ a rọ ruẹaro onana kpahotọ evaọ Ebaibol na?

¹³ Ma jọ uzoẹme nọ o vrẹ na ruẹ nọ Jihova ọ kuvẹ nọ ahwo nọ a rrọ emotọ Izrẹl he a sae gọe, rekọ o gwọlọ nọ erara itienana a re kuomagbe idibo riẹ nọ ọ reọvọ kugbe no. (1 Iv. 8:​41-43) Epọvo  na o rrọ nẹnẹ, o gwọlọ nọ ohwo nọ ọ rrọ omọvo Izrẹl Ọghẹnẹ hẹ, koyehọ ọnọ a rọ ẹzi wholo ho o re kuomagbe “emọ uvie na,” idibo Jihova nọ a rọ ẹzi wholo na.

¹⁴ Eruẹaro Ọghẹnẹ ivẹ jọ evaọ oke anwae a ruẹaro inọ oke u ti te nọ ahwo buobu a ti ro kuomagbe idibo Ọghẹnẹ evaọ egagọ riẹ. Aizaya ọ ruẹaro nọ: “Ahwo buobu a rẹ te nyaze, te ta nọ: ‘Wha nyaze ma kpohọ ugbehru ỌNOWO na, kpobọ uwou Ọghẹnẹ Jekọp, re o wuhrẹ omai edhere riẹ, re ma nya evaọ idhere riẹ.’ Keme evaọ Zayọn uzi na u re ti no tha, ẹme ỌNOWO na kọ obọ Jerusalẹm o re ti no tha.” (Aiz. 2:​2, 3) Zekaraya ọruẹaro na ọ ta re nọ, “ahwo buobu gbe erẹwho egaga a rẹ te gwọlọ ỌNOWO ogbaẹmo na evaọ Jerusalem gbe ohrọ ỌNOWO na.” Ọ ta nọ ahwo nana yọ, “imakpe [nọ] i re ti no kẹvẹrẹ kẹvẹrẹ erẹwho kpobi tha,” enọ ọ ta evaọ odẹme inọ a rẹ te jẹ obọ họ ewu otu Izrẹl Ọghẹnẹ, be ta nọ: “Je oma lele owhai, keme ma yo nọ Ọghẹnẹ avọ owhai a gbẹrọ.”​—⁠Zek. 8:​20-23.

15. Iruo vẹ “igodẹ efa” na a be jọ “lele” Ileleikristi nọ a rọ wholo ẹzi na?

¹⁵ Otu “igodẹ efa” na a bi “lele” Izrẹl Ọghẹnẹ ta usiuwoma Uvie na kẹ ahwo erẹwho kpobi. (Mak 13:10) A tẹ rọ enẹ kuomagbe ahwo nọ Ọghẹnẹ ọ salọ, Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na. Aikpobi a tẹ rrọ “uthuru ọvo” evaọ otọ “othuru igodẹ owoma” na, Jesu Kristi.​—⁠Se Jọn 10:​14-16.

16. Ẹvẹ Jihova o ti ro ru nọ ohọre nọ o te romavia evaọ abọ urere ọrọ ‘uye ulogbo na’ u ti ro muhọ?

¹⁶ Nọ a tẹ raha Babilọn Ologbo na no, Gọg ọ vẹ te rọ ofu wọ ohọre bru idibo Ọghẹnẹ ze, yọ oke yena o te gwọlọ nọ ma rẹ jọ otọ ẹruọsa Jihova re ọ ruẹse thọ omai. Nọ o rọnọ ohọre nana u ti su kpohọ ẹmo ologbo nọ ọ te romavia evaọ abọ ekuhọ ‘uye ulogbo na,’ Jihova omariẹ ọvo o ti ru nọ ohọre nana u ti ro du lahwe evaọ ẹruoke nọ ọyomariẹ o fihọ. (Mat. 24:21; Izik. 38:​2-4) Evaọ oke yena, Gọg ọ te wọ ohọre bru idibo nọ Jihova ọ wariẹ kokohọ no erẹwho sa-sa ze na kẹ omariẹ. (Izik. 38:​10-12) Ohọre nana o te jọ emuhọ ọrọ ẹmo nọ Jihova ọ te rọ raha Gọg avọ ẹgba riẹ kpobi. Jihova o ve ti dhesẹ via nọ ọyeọvo o gine wo udu nọ o re ro su ehrugbakpọ na, ọ vẹ te jẹ rọ enẹ ru odẹ riẹ fo keme ọ ta nọ: “Me re ti . . . dhesẹ oruaro avọ irurẹ mẹ, erẹwho na kpobi a vẹ te rehọ aro rai vuhu omẹ. Kẹsena a vẹ te riẹ nọ mẹ họ ỌNOWO na.”​—⁠Izik. 38:​18-23.

17, 18. (a) Ithubro vẹ a te kẹ idibo Jihova okenọ Gọg ọ te wọ ohọre bru ae ze? (b) Ma tẹ gwọlọ nọ Jihova ọ thọ omai, eme o gwọlọ nọ ma re ru hrọ?

¹⁷ Nọ Gọg o te mu ohọre riẹ họ no, Jihova ọ vẹ te vuẹ idibo riẹ nọ: “Nyaze, ahwo mẹ, whọ ruọ evaọ uwou ra, re whọ kare ẹthẹ ra dhoma; si oma ra no omoke jọ bẹsenọ ofu na ọ rẹ vrẹ.” (Aiz. 26:20) Evaọ oke yena nọ eware e be te jọ ga thesiwa na, Jihova ọ te kẹ omai ithubro nọ i re ti siwi uzuazọ mai, yọ ẹsejọhọ “uwou” nọ a jọ eruẹaruẹ Aizaya fodẹ na o be te jọ ọruẹrẹfihotọ nọ u wobọ kugbe ikoko sa-sa nọ ma rrọ nẹnẹ na.

¹⁸ Fikiere, otẹrọnọ ma gwọlọ nọ Jihova ọ thọ omai evaọ etoke uye ulogbo na, o gwọlọ nọ ma rẹ riẹ inọ Jihova o wo ahwo evaọ otọakpọ nẹnẹ nọ o kokohọ ikoko sa-sa. O gwọlọ nọ ma re kru edikihẹ mai, jọ kugbe idibo Jihova evaọ ukoko nọ ma rrọ na. Wha joma kuomagbe ọso-ilezi na re ma rọ eva mai kpobi bo nọ: “Usiwo o rọ [obọ] ỌNOWO; oghale ra o rọ ehru ahwo ra!”​—⁠Ol. 3:⁠8.