1, 2. Eme Jesu o ru evaọ aso Nisan 14, 33 C.E.? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

OKE u kpo no, rekọ elo ọvẹre nọ o ghelie no o bi lo fihọ Jerusalẹm evaọ Nisan 14, 33 C.E. Jesu avọ ikọ riẹ a ru ehaa Ọnyavrẹ na no, onọ a rọ kareghẹhọ esiwo nọ Ọghẹnẹ o siwi ahwo Izrẹl no igbo Ijipti evaọ ikpe odu ọvo gbe egba isoi (1,500) nọ i kpemu. Nọ Jesu avọ ikọ 11 riẹ nọ e dadamu usu riẹ a rrọ uwou na, ọ tẹ to emu obọdẹ jọ họ, onọ a te hae rọ kareghẹhọ uwhu nọ o ti whu ẹdẹ yena. *—Mat. 26:1, 2.

² Nọ Jesu ọ lẹ no, ọ tẹ ghale ebrẹdi nọ ọ kare ẹvi kẹ ikọ riẹ, anọ: “Wha mi, re wha re iẹe.” Kẹsena ọ tẹ rehọ egho nọ udi o rrọ eva, ọ tẹ wariẹ lẹ jẹ ta nọ: “Whai kpobi wha dae.” (Mat. 26:26, 27) Jesu ọ te gbẹ ghale emu ọfa kẹ ae he, rekọ u gbe wo eware buobu nọ ọ te ta kẹ ae evaọ aso obọdẹ nana.

3. Enọ vẹ ma te k’iyo rai evaọ uzoẹme nana?

³ Ere Jesu ọ rọ to Ekareghẹhọ uwhu riẹ họ, onọ a re je se “Emu Owọwọ Olori na.” (1 Kọr. 11:20) Ahwo jọ a sae nọ kpahe Ekareghẹhọ na nọ: Fikieme ma je ru Ekareghẹhọ uwhu Jesu? Eme  ebrẹdi gbe udi na i dikihẹ kẹ? Ẹvẹ ma rẹ rọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ Ekareghẹhọ na? Ono ọ rẹ re ebrẹdi na jẹ da udi na? Ẹvẹ Ileleikristi a re ro dhesẹ nọ a rri ẹruore nọ a wo ghaghae?

4. Eme uwhu Jesu u ru lọhọ kẹ omai?

⁴ Ma reuku uzioraha gbe uwhu no obọ Adamu ze. (Rom 5:12) Ohwo-akpọ sebaẹgba ọvuọvo ọ rrọ họ nọ ọ rẹ sai dheidhe kẹ Ọghẹnẹ ro siwi uzuazọ riẹ hayo orọ amọfa. (Ol. 49:6-9) Rekọ Jesu o whu, ọ tẹ rọ uzuazọ ogbagba gbe azẹ riẹ nọ o hwẹ dheidhe ẹtanigbo ọvo nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ sae jẹrehọ. Fiki aghare idhe ẹtanigbo na nọ o ro se Ọghẹnẹ, u te ru ei lọhọ nọ ma ti ro no igbo uzioraha gbe uwhu je wo okẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.—Rom 6:23; 1 Kọr. 15:21, 22.

5. (a) Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Ọghẹnẹ avọ Jesu a you ahwo-akpọ? (b) Fikieme u ro fo nọ ma kpohọ Ekareghẹhọ uwhu Jesu?

⁵ Ọruẹrẹfihotọ ẹtanigbo nọ Ọghẹnẹ o ru na u dhesẹ nọ o you ahwo-akpọ. (Jọn 3:16) Uwhu Jesu na u te je dhesẹ nọ Jesu omariẹ o you omai re. Okenọ Jesu ọ jọ “osu iruo” Ọghẹnẹ evaọ obọ odhiwu taure ọ tẹ te ziọ otọakpọ, ọ jẹ hae “were eva kẹ emọ ahwo.” (Itẹ 8:30, 31) Edẹro nọ ma re wo kẹ oware nọ Ọghẹnẹ gbe Ọmọ riẹ a ru kẹ omai o rẹ wọ omai kpohọ Ekareghẹhọ uwhu Jesu na, jẹ rọ ere ru lele ujaje Jesu nọ o ta nọ: “Wha hai ru onana rọ kareghẹhọ omẹ.”—1 Kọr. 11:23-25.

6. Ẹvẹ u fo nọ ma re rri ebrẹdi gbe udi nọ a re ro ru Emu Owọwọ na?

⁶ Nọ Jesu ọ jẹ to Emu Owọwọ na họ, orọnikọ ọ rọ edhere igbunu zihe ebrẹdi gbe udi na ruọ ugboma gbe azẹ riẹ hẹ. Ukpoye, ọ ta kpahe ebrẹdi na nọ: “Onana u dikihẹ kẹ ugboma mẹ.” Yọ ọ ta kpahe udi na re nọ: “Onana u dikihẹ kẹ azẹ mẹ, onọ o rrọ ‘azẹ ọvọ na,’ nọ o ti hwẹ fiki ahwo buobu.” (Mak 14:22-24) Onana u dhesẹ vevẹ inọ ebrẹdi gbe udi na yọ eware nọ i gine dikihẹ kẹ ugboma gbe azẹ Jesu.

7. Eme ebrẹdi nọ ọ kare ẹvi nọ a re ro ru Emu Owọwọ na u dikihẹ kẹ?

⁷ Evaọ Emu Owọwọ ọsosuọ yena nọ a ru evaọ ukpe 33 C.E. na, ebrẹdi nọ e kare ẹvi nọ a ro ru ehaa Ọnyavrẹ na kiọkọ Jesu ọ rọ to ẹe họ. (Ọny. 12:8) Evaọ Ebaibol na, ẹsejọ a rẹ rehọ ẹvi dhesẹ egbogbo hayo uzioraha. (Mat. 16:6, 11, 12; Luk 12:1) Fikiere, ebrẹdi nọ e kare ẹvi nọ Jesu ọ rọ to Emu Owọwọ na họ na u wuzou gaga, keme u dikihẹ kẹ ugboma riẹ nọ o kare uzioraha na. (Hib. 7:26) Yọ ebrẹdi otiọye na a re ro ru Ekareghẹhọ na re.

8. Eme udi nọ ma re ro ru Ekareghẹhọ na u dikihẹ kẹ?

⁸ Udi nọ Jesu ọ kẹ ilele riẹ evaọ Nisan 14, 33 C.E. na u dikihẹ kẹ azẹ riẹ, yọ oware ovona udi nọ ma be hai ro ru Ekareghẹhọ nẹnẹ u dikihẹ kẹ re. Jesu o whu evaọ oria nọ a re se Golgota nọ o rrọ otafe Jerusalẹm, enẹ azẹ riẹ o ro hwẹ kẹ “erọvrẹ izieraha” ibuobu. (Mat. 26:28; 27:33) Fikinọ ebrẹdi gbe udi na i dikihẹ kẹ idhe nọ Jesu o dhe ro siwi ahwo-akpọ nọ i bi yoẹme kẹ Ọghẹnẹ, gbe inọ ma rri idhe na ghaghae, o gwọlọ nọ mai omomọvo ma rẹ ruẹrẹ oma kpahe kẹ Emu Owọwọ Olori na kukpe kukpe.

9. (a) Fikieme u ro wuzou re ma lele omaa isase Ebaibol Ekareghẹhọ na? (b) Ẹvẹ who rri idhe ẹtanigbo na?

⁹ Ma tẹ be hai lele omaa isase Ebaibol Ekareghẹhọ nọ a rẹ ruẹrẹfihọ omobe Ẹkiẹriwo Ikereakere na Kẹdẹ Kẹdẹ na, u re  fiobọhọ kẹ omai roro didi kpahe eware nọ Jesu o ru taure o te ti whu. Yọ onana u re fiobọhọ kẹ omai ruẹrẹ oma kpahe kẹ Emu Owọwọ Olori na. * Oniọvo-ọmọtẹ jọ o kere nọ: “Ma rẹ gwọlọ nọ ẹdẹ Ekareghẹhọ na o te vẹrẹ. Kukpe kukpe, ọruẹrẹfihotọ nana ọ be hae jọ ghaghae kẹ omẹ vi epaọ anwẹdẹ. Mẹ kareghẹhọ okenọ a je ki ọsẹ mẹ . . . , nọ me rri ori ọsẹ oyoyou mẹ na, ẹsiẹe mẹ rọ ginẹ ruẹ aghare idhe ẹtanigbo na. . . . Mẹ riẹ eria ikere nọ e ta kpahe idhe ẹtanigbo na kpobi anwẹdẹ, mẹ tẹ jẹ riẹ epanọ a rẹ fotọ rai ziezi. Rekọ okenọ ọsẹ mẹ o whu siọ omẹ ba mẹ rọ kareghẹhọ oware nọ idhe ẹtanigbo na u ti gine ru kẹ omai, yọ onana o kẹ omẹ omosasọ.” Ẹhẹ, nọ ma tẹ be ruẹrẹ oma kpahe kẹ Ekareghẹhọ na, u fo nọ ma re roro didi kpahe oghẹrẹ nọ idhe ẹtanigbo Jesu na i ro siwi omai no igbo uzioraha gbe uwhu.

10. Ẹvẹ oma nọ ma rẹ ruẹrẹ kpahe kẹ Ekareghẹhọ na o sai ro kpomahọ iruo usiuwoma ota mai?

¹⁰ Ọkobaro ubroke nọ ma rẹ rehọ evaọ etoke Ekareghẹhọ na hayo iruo usiuwoma ota mai nọ ma rẹ rọ oghẹrẹ ofa ru kẹre, yọ edhere jọ nọ ma rẹ rọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ Ekareghẹhọ na. Okenọ ma ti zizie Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol mai gbe amọfa ziọ Emu Owọwọ Olori na, ma ti wo evawere nọ ma te vuẹ ae kpahe Ọghẹnẹ, Ọmọ riẹ, gbe eghale nọ ahwo nọ a ru oreva Ọghẹnẹ a ti wo na.—Ol. 148:12, 13.

11. Ẹvẹ Ileleikristi obọ Kọrint jọ a jẹ rọ re Emu Owọwọ na evaọ edhere nọ o fo ho?

¹¹ Nọ whọ be te ruẹrẹ oma kpahe kẹ Emu Owọwọ Olori na, roro kpahe ẹme nọ Pọl ukọ na o kere se Ileleikristi obọ Kọrint. (Se 1 Ahwo Kọrint 11:27-34.) Pọl o ru rie vevẹ inọ ohwo kpobi nọ o mu re ebrẹdi na jẹ da udi na ọ “reabe keme ọ rehọ adhẹẹ kẹ ugboma gbe azẹ Olori na ha.” Fikiere u fo nọ ohwo nọ o rri omariẹ nọ a rọ ẹzi wholo iei ọ rẹ “kake kiẹ omariẹ riwi, nọ ọ jẹ ruẹ nọ o te,” ọ vẹ re ebrẹdi na jẹ da udi na. O gbẹ rrọ ere he, yọ “ọ re jẹ da obrukpe fihọ uzou” no. Fiki iruemu ethọthọ nọ Ileleikristi obọ Kọrint na jọ a duomahọ, oye u ru nọ ibuobu evaọ udevie rai “a gbẹ rọ ga ha [nọ a] jẹ [rọ] mọ na, yọ ibuobu i whu [koyehọ, a raha usu rai kugbe Ọghẹnẹ].” O wọhọ nọ okenọ a je ru Ekareghẹhọ na hayo taure oke na u te ti te, ejọ rai a re emu jẹ da idi vrẹta te epanọ a gbẹ jẹ rọ rehọ adhẹẹ  kẹ Emu Owọwọ Olori na ha. Onana o tẹ suẹe ze nọ Ọghẹnẹ ọ gbẹ rọ jẹ ae rehọ họ fiki oghẹrẹ nọ a jẹ rọ re Emu Owọwọ na.

12. (a) Eme Pọl ukọ na ọ rehọ Emu Owọwọ Olori na dhesẹ, kọ unuovẹvẹ vẹ ọ kẹ otu nọ ọ rẹ re iẹe? (b) Nọ ohwo nọ ọ rẹ re Emu Owọwọ na ọ tẹ raha uzi ulogbo jọ, eme o gwọlọ nọ o re ru?

¹² Pọl ọ rehọ Emu Owọwọ Olori na dhesẹ emu nọ ahwo a rẹ re kugbe, yọ ọ vẹvẹ otu nọ ọ be re emu nana unu nọ: “Wha rẹ sae jọ egho Jihova da jẹ jọ egho idhivẹri da ha; wha rẹ sae jọ ‘emẹjẹ Jihova’ re emu jẹ jọ emẹjẹ idhivẹri re emu hu.” (1 Kọr. 10:16-21) Otẹrọnọ ohwo jọ nọ ọ be hae re Emu Owọwọ Olori na ọ raha uzi ulogbo jọ, u fo nọ ọ rẹ j’owọ re a fiobọhọ kẹe ruẹrẹ usu riẹ họ kugbe Ọghẹnẹ. (Se Jemis 5:14-16.) Ohwo otiọye na ọ tẹ “mọ ibi nọ i re dhesẹ ekurẹriẹ,” ọ rẹ sae re ebrẹdi na jẹ da udi na, oyena u dhesẹ vievie he inọ ọ be rọ adhẹẹ kẹ Emu Owọwọ Olori na ha.—Luk 3:8.

13. Fikieme u ro fo nọ ma lẹ je roro kpahe ẹruore nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai?

¹³ Nọ mai omomọvo ma be ruẹrẹ oma kpahe kẹ Ekareghẹhọ na, u ti fiobọhọ kẹ omai gaga nọ ma tẹ lẹ je roro didi kpahe ẹruore nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai, sọ ẹruore obọ odhiwu hayo ọrọ otọakpọ. Mai idibo Jihova nọ e roma mudhe kẹe no ma te gwọlọ dhesẹ ọjẹfiẹ kẹ idhe ẹtanigbo Jesu na ha. Fikiere o gwọlọ nọ ma rẹ ruẹ imuẹro ivevẹ nọ i dhesẹ nọ mai yọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo re ma tẹ te re Emu Owọwọ na. Nọ o rrọ ere na, ẹvẹ ohwo ọ rẹ rọ riẹ sọ o te ọnọ ọ rẹ re Emu Owọwọ na?

14. Fikinọ a reọvọ ọkpokpọ na kugbe Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na, eme a re ru evaọ etoke Ekareghẹhọ na?

¹⁴ Ahwo nọ a rẹ re Emu Owọwọ na yọ ahwo nọ a wo imuẹro inọ a rrọ usu otu nọ Jesu ọ reọvọ ọkpokpọ na kugbe. Jesu ọ ta kpahe udi na nọ: “Egho nana o dikihẹ kẹ ọvọ ọkpokpọ na ẹkwoma azẹ mẹ.” (1 Kọr. 11:25) Ọghẹnẹ ọ rọ ẹkwoma Jerimaya ọruẹaro na ta nọ ọ te reọvọ ọkpokpọ jọ nọ o ti wo ohẹriẹ no ọvọ Uzi nọ ọ re kugbe emọ Izrẹl. (Se Jerimaya 31:31-34.) Ọghẹnẹ ọ reọvọ ọkpokpọ nana kugbe Izrẹl Ọghẹnẹ, koyehọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na. (Gal. 6:15, 16) Idhe nọ Jesu ọ rehọ uzuazọ riẹ dhe u ru ọvọ nana wiruo. (Luk 22:20) Jesu họ Obruthe ọvọ ọkpokpọ na, yọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo nọ a reọvọ nana kugbe a ti wo ukuoriọ obọ odhiwu nọ a te kru ẹrọwọ rai te urere.—Hib. 8:6; 9:15.

15. Amono a reọvọ Uvie na kugbe, kọ uvẹ-ọghọ vẹ a ti wo nọ a te kru ẹrọwọ rai te urere?

¹⁵ Ahwo nọ a wo udu nọ a rẹ rọ re ebrẹdi na jẹ da udi na kpobi a riẹ vevẹ nọ Jesu ọ reọvọ Uvie na kugbe ai no. (Se Luk 12:32.) Ilele Jesu nọ a rọ ẹzi wholo kpobi nọ a yoẹme kẹ Jesu te urere je lele iei ruẹ uye, a ti lele iei su evaọ obọ odhiwu. (Fil. 3:10) Yọ fikinọ otu nọ a rọ ẹzi wholo evaọ oke mai na nọ i kru ẹrọwọ rai te urere a rrọ usu ahwo nọ a reọvọ Uvie na kugbe, a ti lele Jesu su bẹdẹ bẹdẹ evaọ obọ odhiwu re. (Evia. 22:5) Ahwo nana họ enọ u fo nọ a rẹ re ebrẹdi na jẹ da udi na evaọ etoke Emu Owọwọ Olori na.

16. Eme họ otofa ẹme nọ ọ rrọ obe Ahwo Rom 8:15-17?

¹⁶ Ahwo nọ ẹzi na o se isẹri kugbe inọ ae yọ emọ Ọghẹnẹ ọvo a rẹ re ebrẹdi na jẹ da udi na evaọ etoke Ekareghẹhọ na. (Se Ahwo Rom 8:15-17.) Muẹrohọ nọ Pọl ukọ na ọ ta nọ “Abba,” ẹme ẹvẹrẹ ahwo Aremia nọ otofa riẹ o rrọ “O Ọsẹ.” Ọmọ ọ rẹ sae ta nọ “Abba” nọ o te bi se ọsẹ riẹ, keme ẹme nana u re dhesẹ usu okpekpe nọ ọmọ o wo kugbe ọsẹ riẹ gbe adhẹẹ nọ o wo kẹ ọsẹ na. Ileleikristi nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ẹzi wholo na họ otu nọ o wo “ẹzi nọ a ro ru [ai] họ emọ” Ọghẹnẹ. Ẹzi Jihova o se isẹri kugbe ẹzi rai, jẹ kẹ ae imuẹro nọ ae  yọ emọ Jihova nọ a rọ ẹzi wholo. Orọnikọ fikinọ otọakpọ na o bẹ rai no a be rọ jabọ họ okẹ na re a ruẹsi kpobọ odhiwu hu. U mu rai ẹro ziezi nọ Ọghẹnẹ ọ salọ e rai re a lele Jesu su evaọ obọ odhiwu nọ a te kru ẹrọwọ rai te urere. Nẹnẹ, umutho jọ ọvo evaọ usu ahwo idu udhuhrẹ gbe ene (144,000) nọ “Ọghẹnẹ ọrẹri na ọ rọ ẹzi wholo” na a kiọkọ otọakpọ, enọ e be rọ kpahe ithihi Jesu. (1 Jọn 2:20; Evia. 14:1) Ẹzi Ọghẹnẹ ọ be wọ ai bo nọ: “Abba, Ọsẹ!” A gine wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ.

17. Ẹruore vẹ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na a wo, kọ ẹvẹ a rri rie?

¹⁷ Otẹrọnọ whẹ yọ omọvo Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na, kiyọ ẹruore obọ odhiwu na yọ ugogo oware nọ whọ be hae lẹ kpahe ẹsikpobi. Nọ Ebaibol na ọ ta ẹme kpahe ‘ẹsahotọ’ kẹ Ọva obọ odhiwu na, Jesu Kristi, whọ riẹ nọ whẹ Ikereakere na e be ta kpahe, fikiere who bi rri kpohọ okenọ whọ te rọ jọ usu otu nọ a se “ọmọtibobo” Kristi. (2 Kọr. 11:2; Jọn 3:27-29; Evia. 21:2, 9-14) Ẹsikpobi nọ whọ jọ Ebaibol na se kpahe Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na gbe uyoyou nọ Ọghẹnẹ o wo kẹ ae, whọ rẹ ta nọ, “Mẹ a be ta kpahe na.” Yọ okenọ whọ tẹ jọ Ebaibol na se kpahe ohrẹ nọ Jihova ọ kẹ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na, ẹzi ọfuafo na ọ rẹ wọ owhẹ yoẹme jẹ ta evaọ udu ra nọ, “Mẹ a be kẹ ohrẹ na.” Enẹ ẹzi Ọghẹnẹ o bi ro se isẹri kugbe ẹzi ra inọ who wo ẹruore obọ odhiwu.

18. Ẹruore vẹ “igodẹ efa” na a wo, kọ ẹvẹ who rri ẹruore na?

¹⁸ Evaọ abọdekọ riẹ, whọ tẹ rrọ usu “ogbotu obuobu” ọrọ “igodẹ efa” na, kiyọ uvẹ-ọghọ nọ whọ te rọ rria otọakpọ Ọghẹnẹ ọ kẹ owhẹ na. (Evia. 7:9; Jọn 10:16) Whọ gwọlọ rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ Aparadase otọakpọ, yọ o rẹ were owhẹ ẹsikpobi nọ who te roro kpahe oware nọ Ebaibol na ọ ta kpahe oghẹrẹ nọ uzuazọ otọakpọ o te jọ. Who bi rri kpohọ okenọ whọ te rọ reawere udhedhẹ nọ u wo oba ha kugbe ahwo uviuwou ra gbe idibo Ọghẹnẹ ikierẹe efa. Whọ be rọ ọwhọ hẹrẹ okenọ ohọo, uvuhu, uye-oruẹ, ẹyao, gbe uwhu nọ i bi gboja kẹ ahwo-akpọ nẹnẹ na e te gbẹ jọ họ. (Ol. 37:10, 11, 29; 67:6; 72:7, 16; Aiz. 33:24) Who te bi je rẹro okenọ who ti ro dede ahwo rehọ, enọ a te kpare ziọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ aparadase otọakpọ. (Jọn 5:28, 29) Ababọ avro, eva e be were owhẹ gaga nọ Ọghẹnẹ ọ rehọ ẹruore uzuazọ otọakpọ ghale owhẹ. Dede nọ whọ be hae re ebrẹdi na jẹ da udi na ha, whọ be hai kpohọ Ekareghẹhọ na ro dhesẹ nọ who rri idhe ẹtanigbo Jesu Kristi na ghaghae.

19, 20. (a) Ẹvẹ ẹruore nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ owhẹ na o sai ro rugba kẹ owhẹ? (b) Fikieme who ti ro kpohọ Emu Owọwọ Olori na?

¹⁹ Ghelọ ẹruore nọ who wo kẹhẹ, ọ make rrọ ọrọ obọ odhiwu hayo ọrọ otọakpọ, ẹrọwọ nọ who re fihọ Jihova, Jesu Kristi, gbe idhe ẹtanigbo na u ti ru nọ ẹruore ra na o ti ro rugba. Ekareghẹhọ na nọ who re kpohọ u ti fiobọhọ kẹ owhẹ roro kpahe ẹruore ra gbe epanọ uwhu Jesu na u wuzou te. Fikiere gbaemu nọ whọ te jọ usu ogbotu ahwo nọ a ti kpohọ Emu Owọwọ Olori na evaọ akpọ na soso, onọ a te jọ Egwa Uvie gbe eria efa ru evaọ Edisoi-Oka, Ane 3, 2015 nọ ọre o te kiediwi no.

²⁰ Ekareghẹhọ na nọ who re kpohọ, u ti ru owhẹ wo edẹro kẹ idhe ẹtanigbo Jesu na. Nọ whọ tẹ gaviezọ ziezi kẹ ovuẹ nọ a te kẹ evaọ Ekareghẹhọ na u ti fiobọhọ kẹ owhẹ you erivẹ ra, onọ o te wọ owhẹ vuẹ ae eware nọ who wuhrẹ kpahe uyoyou Jihova gbe ẹjiroro nọ o wo kẹ ahwo-akpọ. (Mat. 22:34-40) Daoma kpobi re whọ ruẹ nọ who kpohọ Emu Owọwọ Olori na.