1. (a) Fikieme u ro wuzou nọ ma lele Setan họre gaga enẹna? (b) Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ o lọhọ re ma kparobọ evaọ ohọre nọ ma rrọ kugbe Setan na?

SETAN ọ rrọ ẹmo kugbe Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na nọ i gbe kiọkọ otọakpọ gbe utu “igodẹ efa” na. (Jọn 10:16) Utee Ẹdhọ họ epanọ ọ rẹ rọ re odibo Ọghẹnẹ nọ o te rie obọ kpobi no evaọ omoke nọ u kiọkọ kẹe na. (Se Eviavia 12:9, 12.) Kọ ma sae kparobọ evaọ ohọre nana nọ ma rrọ kugbe Setan na? Ee. Ebaibol na ọ ta nọ: “Wọso Ẹdhọ, ọ rẹ te dhẹ siọ owhai ba.”—Jem. 4:7.

2, 3. (a) Ahwo jọ a rẹ ta nọ Setan ọ rrọ họ, ẹvẹ oyena u bi ro fiobọhọ kẹe wha ẹgwọlọ riẹ haro? (b) Ẹvẹ whọ rọ riẹ nọ Setan ọ ginẹ rrọ?

² Ahwo buobu a rẹ tubẹ hwẹ owhẹ nọ whọ tẹ ta nọ Setan ọ rrọ. A rẹ ta nọ Setan avọ idhivẹri yọ ahwo iku-esia gheghe nọ a re se kpahe evaọ ebe, nọ a re ru eware imuozọ evaọ ifimu hayo nọ a rẹ ruẹ evaọ erozaha ividio. Evaọ eriwo ahwo otiọnana, ohwo nọ o wo uzou nọ o bi ro roro ọ sae rọwo nọ izi imuomu e rrọ họ. Kọ who roro nọ o be kẹ Setan uye inọ a bi dhesẹ iẹe avọ idhivẹri riẹ fihọ ahwo iku-esia gheghe? O sae kẹe uye he. Uzẹme riẹ họ, o rẹ tubẹ mae lọhọ kẹ Setan re o wuhu iroro ahwo nọ a be vro nọ ọ rrọ họ di. (2 Kọr. 4:4) Ahwo nọ Setan o bi ru rọwo nọ emama izi e rrọ họ yọ ugogo edhere jọ nọ ọ be rọ viẹ ahwo họ.

 ³ Mai idibo Jihova ma rrọ usu ahwo nọ Setan ọ be viẹ họ họ. Ma riẹ nọ Setan Ẹdhọ na ọ rrọ, keme ọye ọ rehọ araomuomu ta ẹme kẹ Ivi. (Emu. 3:1-5) Setan ọ ta kẹ Jihova nọ eware nọ o bi ru kẹ Job o be lẹlẹ iẹe gọe. (Job 1:9-12) Setan họ ọnọ ọ dawo Jesu. (Mat. 4:1-10) Nọ a rehọ Uvie Ọghẹnẹ mu no evaọ ukpe 1914, Setan họ ọnọ o mu “ẹmo” họ efi kugbe Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na nọ i kiọkọ otọakpọ. (Evia. 12:17) Ẹmo nana ọ gbẹ rrọ otọ keme Setan ọ gbẹ be daoma epanọ o re ro whrehe ẹrọwọ okiọkotọ ọrọ Ileleikristi idu udhuhrẹ gbe ene (144,000) gbe otu igodẹ efa na. Re ma sai fi kparobọ evaọ ẹmo nana, o gwọlọ nọ ma re dikihẹ ga wọso Setan jẹ jọ gaga evaọ ẹrọwọ na. Uzoẹme nana o ta kpahe idhere esa nọ ma sai ro ru onana.

4. Ẹvẹ Setan o ro dhesẹ no inọ o wo omorro thesiwa?

⁴ Setan o wo omorro thesiwa. Evaọ uzẹme, re omama ẹzi gheghe ọ tẹ wharo ta nọ Jihova o wo udu nọ ọ rẹ rọ jọ Osu ehrugbakpọ na ha, je bi lele Jihova hrowo oma inọ ọyomariẹ yọ ọghẹnẹ, etẹe omorro u re kpehru ba. Fikiere, nọ ma tẹ be hai dhesẹ omaurokpotọ jẹ whaha omorro yọ ugogo edhere jọ nọ ma sai ro dikihẹ ga wọso Setan. (Se 1 Pita 5:5.) Tubọ, eme họ omorro? Kọ oghẹrẹ omorro kpobi u yoma?

5, 6. (a) Kọ oghẹrẹ omorro kpobi u yoma? Ru ei vẹ. (b) Oghẹrẹ omorro vẹ o rrọ yoyoma, kọ amono a dhesẹ omorro utioye evaọ Ebaibol na?

⁵ Obe-ofeme jọ o ta nọ omorro yọ “ọghọ hayo adhẹẹ nọ ohwo o re wo kẹ omobọ riẹ.” Obe na o ta nọ a rẹ sai je dhesẹ omorro wọhọ “evevọwẹ nọ who re wo fikinọ whẹ hayo ahwo nọ a kẹle owhẹ oma a wo oware uwoma jọ hayo a ru oware uwoma jọ.” Oware ovuọvo o thọ kugbe oyena ha. Pọl ukọ na ọ ta kẹ Ileleikristi obọ Tẹsalonika nọ: “Ma be rọ owhai seha evaọ udevie ikoko Ọghẹnẹ fiki ithihakọ gbe ẹrọwọ nọ wha wo evaọ udevie ikpokpoma rai kpobi gbe iye nọ wha be ruẹ.” (2 Tẹs. 1:4) Fikiere, re iruo iwoma amọfa e kẹ omai evevọwẹ, re ma jẹ tubẹ rehọ ae seha dede u yoma ha. O gwọlọ nọ ma rẹ vuoma ha kpahe uviuwou nọ ma no ze, uruemu ẹwho mai, hayo okegbe nọ ma jọ whẹro.—Iruẹru 21:39.

⁶ Evaọ abọdekọ riẹ, u wo oghẹrẹ omorro jọ nọ o rẹ sae raha usu mai kugbe amọfa gbe usu nọ ma wo kugbe Jihova. Omorro utioye o rẹ sai ru omai dheva hayo veghe uzou nọ a tẹ kẹ omai ohrẹ viukpenọ ma rẹ jẹ ohrẹ na rehọ avọ omaurokpotọ. (Ol. 141:5) A dhesẹ oghẹrẹ omorro nana wọhọ “omoya” hayo “omovia ahwo nọ a re roro nọ a woma vi amọfa, dede nọ u wo oware ovo nọ a ro woma vi amọfa ha.” Jihova o mukpahe oghẹrẹ omovia utionana. (Izik. 33:28; Emọs 6:8) Eva e rẹ were Setan gaga nọ ahwo-akpọ a te bi dhesẹ omovia, keme yọ a be rọ aro kele ekpehre uruemu riẹ. Ababọ avro, Setan ọ ghọghọ gaga okenọ ahwo wọhọ Nimrọd, Fẹro, gbe Absalọm a dhesẹ omovia. Imasa nana a rọ aro kele Setan dhesẹ omorro nọ u thesiwa. (Emu. 10:8, 9; Ọny. 5:1, 2; 2 Sam. 15:4-6) Omorro o jọ usu eware nọ e wha uye se Keni. Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ ohrẹ rekọ omorro u ru nọ ọ gbẹ rọ jẹ ohrẹ na rehọ họ. O veghe uzou kẹ uthubro Jihova, ọ tẹ họrọ ruọ okpẹtu.—Emu. 4:6-8.

7, 8. (a) Eme họ omagbẹre-ovioma, kọ ẹvẹ ma sae rọ ta nọ oyena yọ oghẹrẹ omorro jọ? (b) Ta epanọ omoya o sae rọ raha udhedhẹ nọ o rrọ ukoko.

⁷ U wo idhere sa-sa nọ ahwo a bi ro dhesẹ omorro nẹnẹ. Ẹsejọ omorro u re wobọ kugbe omagbẹre-ovioma. Obe-ofeme jọ o ta nọ omagbẹre-ovioma yọ “egrẹ nọ a re wo kẹ ahwo ovioma ofa,” o tẹ jẹ rrọ “orọwọ inọ ahwo ovioma ofa a wo onaa gbe  uruemu sa, gbe inọ ahwo oghẹrẹ ovioma jọ a mai woma.” Oghẹrẹ omorro nọ a rẹ rọ gbẹre-oma kẹ ahwo ovioma ofa o wha emo sa-sa ze no je ru nọ a ro kpe ahwo buobu no.

⁸ Uzẹme, u fo vievie he re a dhesẹ uruemu utiona evaọ ukoko Ileleikristi na. Dede na, ẹmẹwhọ nọ ọ rẹ sae romavia evaọ udevie Ileleikristi ẹsejọ nọ ọjọ ọ tẹ be dina dhesẹ omorro na, o sae vẹgbẹ nọ a gbẹ yọroma ha. Ere o via kẹ Ileleikristi ikpe udhusoi-ọsosuọ jọ, enọ Jemis ọ nọ onọ nana nọ u re duobọte ohwo udu na inọ: “Eme ọ be wha ẹwhọ gbe ohọre nọ e rrọ udevie rai na ze?” (Jem. 4:1) Avro ọ riẹ hẹ, ma te fi egrẹ họ eva kpahe amọfa je bi rri nọ ma woma vi ai, o rẹ sai kpomahọ ẹmeọta gbe uruemu mai, jẹ wha edada nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ se amọfa. (Itẹ 12:18) O rrọ vevẹ, omoya o rẹ sae raha udhedhẹ nọ o rrọ ukoko.

9. Ẹvẹ Ebaibol na o bi ro fiobọhọ kẹ omai whaha iroro na inọ, ahwo ovioma jọ a woma vi ofa gbe oghẹrẹ omoya kpobi? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

⁹ Otẹrọnọ ma be hae gwọlọ rri nọ ma woma vi amọfa, o gwọlọ nọ ma rẹ kareghẹhọ nọ “ohwo uduyoma [hayo, nọ o re fu uke] kpobi o re tu ỌNOWO na oma.” (Itẹ 16:5) U te je fo nọ ma hae kiẹ omamai riwi noke toke kpahe oghẹrẹ nọ ma bi rri ahwo ovioma ofa, ahwo orẹwho ofa, gbe ahwo nọ uruemu ẹwho rai u wo ohẹriẹ no omai. Ma tẹ be hae gbẹre-oma hayo ya-oma kẹ ahwo ovioma hayo orẹwho ofa, kiyọ o be thọrọ omai ẹro inọ Ọghẹnẹ “ọ ma ahwo erẹwho na kpobi no oma ọzae ọvo ze.” (Iruẹru 17:26) Nọ o rrọ nọ oma ọzae ọvo, koyehọ oma Adamu ma no ze na, u dhesẹ nọ uyẹ ovuọvo o rrọ otọakpọ na. Fikiere, o rrọ oware areghẹ vievie he re ma rọwo nọ ahwo orẹwho hayo ovioma jọ a woma vi ofa. Iroro itiena yọ edhere jọ nọ Setan ọ be rọ wha ẹjiroro riẹ haro, koyehọ epanọ ọ rẹ rọ raha uyoyou gbe okugbe nọ o rrọ udevie mai Ileleikristi. (Jọn 13:35) Re ma sai fi kparobọ evaọ ohọre nọ ma rrọ kugbe Setan na, o gwọlọ nọ ma rẹ whaha omoya.—Itẹ 16:18.

10, 11. (a) Fikieme o sae rọ jọ lọlọhọ re ohwo o wo uyoyou kẹ akpọ na? (b) Oghẹrẹ vẹ o sae jọnọ Dimas o ro dhesẹ nọ o wo uyoyou kẹ akpọ na?

¹⁰ Setan họ “osu akpọ nana,” akpọ na soso ọ rrọ otọ ogaga riẹ. (Jọn 12:31; 1 Jọn 5:19) Fikiere, eware buobu nọ akpọ na ọ be wha haro nẹnẹ e wọso eware nọ Ebaibol na ọ ta nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ mi omai. Ginọ uzẹme, orọnikọ eware kpobi nọ a bi ru evaọ akpọ na e nwani yoma ha. Dede na, u re gbe omai unu hu nọ Setan o te bi ru omai wo urusio kẹ akpọ na vrẹta, jẹ be gwọlọ ru omai thuzi hayo wo uyoyou kẹ akpọ na te epanọ ma rẹ rọ kpairoro vrẹ egagọ Jihova.—Se 1 Jọn 2:15, 16.

¹¹ O rrọ vevẹ inọ uyoyou rọkẹ akpọ na u kpomahọ Ileleikristi jọ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ. Wọhọ oriruo, Pọl o kere nọ: “Dimas ọ nyasiọ omẹ ba no fikinọ o you uyero-akpọ nana.” (2 Tim. 4:10) Ebaibol na ọ vuẹ omai hi, ugogo oware nọ Dimas o wo isiuru kẹ evaọ akpọ na nọ u ru rie nyasiọ Pọl ba. O sae jọnọ, Dimas o je you ekwakwa eyero-akpọ viọ iruẹru nọ i wobọ kugbe egagọ Ọghẹnẹ. Otẹrọnọ ere o jọ, kiyọ obọdẹ uvẹ-ọghọ evaọ egagọ Ọghẹnẹ o kufiẹ na. Kọ eme o liẹliẹ Dimas jowọ yena? Kọ akpọ na ọ te sae kẹe oware jọ nọ o ghare vi eghale Jihova nọ o re wo nọ ọ tẹ rrọ ibe oruiruo Pọl?—Itẹ 10:22.

12. Ẹvẹ ma sai ro kie agbefẹ “ogaga eviẹhọ efe”?

¹² Ọkpọ oware utioye o sae via kẹ omai re. O rrọ ẹgwọlọ mai Ileleikristi re ma rẹrote omamai gbe ahwo uviuwou mai. (1 Tim. 5:8) Jihova ọ gwọlọ nọ ma yeri uzuazọ ọbẹwẹ  hẹ, ma rẹ sai vuhu onana mu nọ ma te roro kpahe ọgbọ owoma nọ ọ ruẹrẹhọ kẹ Adamu avọ Ivi. (Emu. 2:9) Rekọ Setan ọ sae rọ “ogaga eviẹhọ efe” gbe ẹgwọlọ mai yena ku. (Mat. 13:22) Ahwo buobu a re roro nọ a te wo igho ẹsiẹe a ti ro wo evawere, hayo nọ ohwo o te wo ekwakwa efe kiyọ o wo obokparọ no. Iroro itieye na yọ eviẹhọ, yọ e rẹ sai ru omai ku oware nọ o mae ghare kẹ omai fiẹ, oyehọ usu nọ ma wo kugbe Jihova. Jesu ọ vẹvẹ ilele riẹ unu nọ: “Ohwo ọvo ọ rẹ sae gbodibo kẹ ilori ivẹ hẹ; o re mukpahe ọjọ o ve you ọdekọ, hayo ọ rẹ talamu ọjọ ọ vẹ siọ ọdekọ. Wha sae gbodibo kẹ Ọghẹnẹ gbe efe he.” (Mat. 6:24) Ma tẹ be rọ oke mai kpobi le efe, kiyọ ma siọ egagọ Jihova ba no yọ oware nọ Setan ọ gwọlọ nọ ma ru oye. Wha jọ ma kuvẹ vievie he re ugho hayo eware nọ a rẹ sae rọ ugho dẹ e jọ omai oja vi emamọ usu nọ ma re wo kugbe Jihova. Re ma sae họre Setan, o gwọlọ nọ ma re wo eriwo owowa kpahe ekwakwa eyero-akpọ.—Se 1 Timoti 6:6-10.

13. Ẹvẹ akpọ nana ọ be rọ wha eriwo ọthọthọ kpahe orọo gbe owezẹ ọzae-avọ-aye haro?

¹³ Ọfariẹ-ogbe yọ oware ofa nọ akpọ Setan ọ be rọ kpahe ẹta kẹ idibo Ọghẹnẹ. Nẹnẹ, ahwo buobu a rri nọ re ohwo ọ jọ kugbe ọrivẹ-orọo riẹ ọvo hayo re a tubẹ rọo dede yọ ifi erọ gboma gbe oware nọ u kiekpo no. Wọhọ oriruo, aye jọ nọ a rẹ jọ ifimu dhesẹ gaga nọ ahwo a riẹ ziezi ọ ta nọ: “Ọzae ọ rẹ sai wo aye ọvo ho, yọ aye ọ rẹ sai wo ọzae ọvo gbe he. Mẹ riẹ ohwo ọvo ho nọ avọ ọrivẹ-orọo riẹ ọvo a rrọ hayo ohwo nọ ọ gwọlọ ru ere.” Ọzae jọ nọ a rẹ jọ ifimu dhesẹ gaga re ọ ta nọ: “U mu omẹ ẹro ho sọ o ginẹ rrọ ẹkoma ohwo re ọ jọ kugbe omọvo jọ ọvo evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi.” O rẹ ginẹ were Setan nọ ọ tẹ be ruẹ ahwo nọ e viodẹ nọ e be rọ unu raha ọruẹrẹfihotọ orọo, okẹ oghaghae nana nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze na. Avro ọ riẹ hẹ, Ẹdhọ ọ gwọlọ si ọghọ no ọruẹrẹfihotọ orọo hayo ruẹ nọ o raha kuotọ. Fikiere, otẹrọnọ ma rẹ họre Setan je fi ei kparobọ, o gwọlọ nọ ma re rri ọruẹrẹfihotọ orọo nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze na ghaghae.

14, 15. Ẹvẹ ma sae rọ whaha ọfariẹ-ogbe?

¹⁴ O tẹ make rọnọ ma rọo no hayo ma re te rọo ho, o gwọlọ nọ ma rẹ daoma whaha oghẹrẹ ọfariẹ-ogbe kpobi. Kọ ohọre nana o lọhọ? Vievie. Wọhọ oriruo, whọ tẹ rrọ uzoge whọ sai yo nọ ibe emọ-eklase ra a be ya-oma fikinọ a lele ahwo jọ wezẹ no, hayo rehọ ifonu vi evuẹ nọ e rẹ kpare isiuru owezẹ ọzae-avọ-aye se amọfa no. Evaọ eria jọ, a re se uruemu nana odhesẹvia igberẹ-ibro emaha. Ebaibol ọ ta nọ: “Ohwo kpobi nọ o bi gbe-ọfariẹ ọ be raha uzi wọso oma obọriẹ.” (1 Kọr. 6:18) Eyao nọ i re no ọfariẹ-ogbe ze e wha uye gbe uwhu se ahwo buobu no. Yọ ibuobu izoge nọ e jọ ọkọkọ vẹre nọ i kie ruọ ọfariẹ-ogbe yọ a re te rọo ho a vioja oware nọ a ru na uwhremu na. Oware nọ u re no ọfariẹ-ogbe ze u wo ohẹriẹ gaga no oghẹrẹ nọ a re dhesẹ iẹe evaọ etẹlivisiọne hayo ekwakwa ẹkeriotọ efa, enọ a rẹ jọ gwọlọ ru omai roro nọ enwoma evo e riẹ hẹ nọ ma tẹ thọ izi Ọghẹnẹ. Eriwo otiọna o re ru ahwo kie kẹ “ogaga eviẹhọ uzioraha.”—Hib. 3:13.

¹⁵ Eme whọ rẹ sai ru nọ whọ tẹ be rẹriẹ ovao dhe odawọ ọfariẹ-ogbe? Whọ rẹ kaki vuhumu nọ who wo ẹbẹbẹ isiuru ọfariẹ-ogbe. (Rom 7:22, 23) Lẹ se Ọghẹnẹ re ọ kẹ owhẹ ẹgba. (Fil. 4:6, 7, 13) Whaha oria hayo oware nọ o rẹ sae lẹliẹ owhẹ gbe-ọfariẹ. (Itẹ 22:3) Nọ odawọ na o tẹ ze, whaha iẹe ababọ oke oraha.—Emu. 39:12.

16. Eme Jesu o ru okenọ Setan ọ dawo iẹe, kọ eme ma rẹ sai wuhrẹ no oriruo Jesu na ze?

¹⁶ Jesu o fi obọdẹ oriruo hotọ kẹ omai evaọ oghẹrẹ nọ ma sai ro fi edawọ kparobọ. Setan ọ sae rehọ eyaa riẹ viẹ Jesu họ  họ, yọ Jesu ọ raha oke je roro kpahe ewoma hayo eyoma nọ ọ rẹ sai no eyaa Setan na ze he. Ukpoye, ọ kpahe kẹ Setan ẹsiẹsiẹe nọ: “A kere nọ.” (Se Matiu 4:4-10.) Jesu ọ riẹ oware nọ Ẹme Ọghẹnẹ ọ ta, oyena u ru nọ ọ rọ jowọ vẹrẹ vẹrẹ jẹ wariẹ ikereakere na evaọ okenọ ọ rẹriẹ ovao dhe odawọ. Re ma sae họre Setan jẹ kparobọ, ma rẹ kuvẹ vievie he re odawọ jọ u ru omai kie kẹ ọfariẹ-ogbe.—1 Kọr. 6:9, 10.

17, 18. (a) Eware efa vẹ Setan ọ be rọ họre idibo Ọghẹnẹ, kọ fikieme onana u gbe ro gbe omai unu hu? (b) Eme ọ rrọ obaro hẹrẹ Setan, kọ ẹvẹ onana o be rọ kẹ omai udu thihakọ?

¹⁷ Omorro, ilale ekwakwa akpọ, gbe ọfariẹ-ogbe yọ umutho jọ gheghe evaọ usu eware sa-sa nọ Setan ọ be rọ họre idibo Ọghẹnẹ. Efa e vọ riẹ. Wọhọ oriruo, Ileleikristi jọ a be rẹriẹ ovao dhe ukpokpoma nọ u bi no obọ ahwo uviuwou rai ze, ẹkoko ibe emọ isukulu, hayo awhaha nọ egọmeti ẹkwotọ nọ a rrọ o fihọ iruo usiuwoma ota na. Ebẹbẹ nana i re gbe omai unu hu keme Jesu ọ vẹvẹ ilele riẹ unu nọ: “Ahwo kpobi a ti mukpahe owhai fiki odẹ mẹ, rekọ ọnọ o thihakọ te urere a ti siwi ei.”—Mat. 10:22.

¹⁸ Ẹvẹ ma sae rọ họre Setan je fi kparobọ? Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Wha te thihakọ, wha ti siwi uzuazọ rai.” (Luk 21:19) Enwoma evuevo nọ i re no obọ ohwo-akpọ te omai nọ e rẹ jọ bẹdẹ bẹdẹ e rrọ họ. Uvumọ ohwo ọ rrọ họ nọ ọ rẹ sae raha usu oghaghae nọ ma wo kugbe Ọghẹnẹ, ajokpanọ ma kẹ uvẹ riẹ. (Rom 8:38, 39) Idibo Jihova a te whu dede, oyena yọ obokparọ kẹ Setan he keme Jihova ọ te wariẹ kpare ai zihe ziọ uzuazọ. (Jọn 5:28, 29) Evaọ abọdekọ riẹ, okpẹtu ọ be hẹrẹ Setan evaọ obaro. Nọ a tẹ raha akpọ omuomu riẹ no, a ve ti gbolo Setan fihọ ọgọdọ odidi, ọ vẹ te jọ etẹe ikpe odu ọvo (1,000). (Evia. 20:1-3) Nọ etoke Esuo Odu Ikpe Jesu na ọ tẹ gba no, a ve ti “siobọno Setan no uwou-odi” na ze jẹ kẹe umutho oke nọ ọ te rọ dawo sọ ọ te sai su ahwo-akpọ nọ a te ẹgbagba no na thọ. Kẹsena a vẹ te raha iẹe kufiẹ riẹriẹriẹ. (Evia. 20:7-10) Ọraha kufiẹ ọ rrọ obaro hẹrẹ Setan, rekọ o rrọ ere kẹ owhẹ hẹ. Dikihẹ ga wọso Setan, jọ gaga evaọ ẹrọwọ na. Whọ sae họre Setan je fi kparobọ!