1, 2. Oware jọ vẹ Jesu o ru nọ u dhesẹ nọ o wo uyoyou udidi kẹ ahwo-akpọ?

JESU nọ ọ rrọ ọmọ ọtuyẹ Ọghẹnẹ na họ ohwo nọ ọ mai dhesẹ areghẹ Ọghẹnẹ nọ o wo ibe he na via. Ọ jọ “osu iruo” evaọ abotọ Ọsẹ riẹ. Dai roro evawere gbe evevọwẹ nọ Ọmọ na o wo okenọ Ọsẹ riẹ “ọ ma idhuwu” na je fi “otọhotọ akpọ” na họ. Dede nọ o wo evawere kpahe emama nana, Ọmọ ọtuyẹ Ọghẹnẹ na ọ jẹ mae “were eva [fiki] emọ ahwo” vi eware efa kpobi nọ Ọghẹnẹ ọ ma. (Itẹ 8:22-31) Avro ọ riẹ hẹ, anwọ okenọ Jesu ọ rọ jọ obọ odhiwu ze o ro wo uyoyou kẹ ahwo-akpọ.

² Evaọ oke ofa, omaurokpotọ avọ uyoyou nọ Jesu o wo kẹ Ọsẹ riẹ, gbe uyoyou udidi nọ o wo “kẹ emọ ahwo,” u ru nọ Ọmọ Ọtuyẹ Ọghẹnẹ na o ro “siobọno eware kpobi” jẹ ze otọakpọ obonẹ te jọ wọhọ ohwo-akpọ. O ru onana re ọ ruẹsi siobọno uzuazọ riẹ rọkẹ “ẹtanigbo ọrọ ahwo buobu.” (Fil. 2:5-8; Mat. 20:28) O gine you ahwo-akpọ gaga! Okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ ogaga nọ o ro ru iruo igbunu nọ i dhesẹ epanọ ọyomariẹ o you ahwo-akpọ te. Enẹ Jesu o ro dhesẹ eware iwoma nọ ọ te jọ akpọ soso ru kẹle na.

3. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

 ³ Otọakpọ nọ Jesu ọ nyaze na u fiobọhọ kẹe “whowho usi uwoma Uvie Ọghẹnẹ” re. (Luk 4:43) Jesu ọ riẹ nọ Uvie na u ti fiobọhọ ru odẹ Ọsẹ riẹ fo, je ku ebẹbẹ ahwo-akpọ kpobi họ riẹriẹriẹ. Agbẹta nọ uvi ọdawẹ nọ o wo kẹ ahwo-akpọ u je ro dhesẹ oma via evaọ etoke onya usiuwoma ota riẹ kpobi na. Fikieme ma be rọ ta kpahe onana? Fikinọ oware nọ ma wuhrẹ noi ze u ti fiobọhọ kẹ omai wo ẹruore je fievahọ eware iwoma nọ a yaa eyaa rai kpahe obaro na. Joma ta kpahe iruo igbunu ene jọ nọ Jesu o ru.

4. Dhesẹ epanọ o jọ okenọ Jesu ọ nyaku ohwo nọ oti ọ rrọ oma.

⁴ Jesu o ru iruo odibọgba riẹ na gaga no, yọ Galili ọ jọ okpẹwho nọ ọ ta usiuwoma na te no oke yena. Jesu ọ tẹ jọ ẹwho jọ evaọ Galili ruẹ ọzae jọ, yọ ohrọ ọzae na o re riẹ gaga. (Mak 1:39, 40) Ọzae na o wo okpẹyao jọ nọ a re se oti. Luk ọbo na o se ọzae nana ohwo nọ “oti ọ vọ oma,” onọ o kẹ imuẹro nọ ẹyao na ọ rehọ e riẹ oma kpobi no. (Luk 5:12) “Nọ ọ ruẹ Jesu, o te kigwẹ vovao tuotọ ọ tẹ lẹe nọ: ‘Olori, o tẹ ruọ owhẹ, whọ sai ru omẹ fo.’” Ọzae na ọ riẹ nọ Jesu o wo ogaga nọ ọ sai ro siwi ei, rekọ oware nọ ọ gwọlọ riẹ họ, sọ o rrọ ẹgwọlọ Jesu re o siwi ei. Kọ eme Jesu o ti ru kpahe ayare riẹ na? Eme o rẹ sae jọnọ Jesu o je roro kpahe nọ ọ ruẹ ọzae nana nọ oti ọ rehọ oma kpobi no na? Kọ Jesu o ti ru wọhọ ahwo Farisi na, enọ i re rri ahwo nọ oti ọ rrọ oma tọtọtọ? Eme whọ hai ti ru o hae jọnọ owhẹ?

5. Eme o wọ Jesu ta nọ “o ruọ omẹ” okenọ o siwi ọmoti na?

⁵ O rrọ vevẹ inọ ọzae nana nọ oti ọ rrọ oma na o je bo ho inọ, “ọnọ ọ fo ho, ọnọ ọ fo ho” wọhọ epanọ Uzi Mosis o ta nọ ohwo otiọye o re ru. Yọ Jesu ọ ta rri obe he. Ukpoye, ọ tẹrovi ọzae na gbe epanọ ẹbẹbẹ na o re ro noi oma. (Izerẹ 13:43-46) Ma riẹ oware nọ o jọ Jesu iroro ho, rekọ ma riẹ nọ oware nọ ọ ruẹ na u duobọtei gaga. Ohrọ o wọ riẹ ru oware nọ o rẹ lẹliẹ irui no ohwo aro ze. Ọ tẹ riẹ obọ riẹ, kru ọmoti na, jẹ ta avọ urru nọ u dhesẹ ẹgba riẹ gbe ọdawẹ nọ o wo kẹ amọfa inọ: “O ruọ omẹ! Jọ oma ra o fo.” “Ẹsiẹvo na, oti na o te noi oma.” (Luk 5:13) U muẹro inọ ogaga Jihova o ginẹ jọ Jesu oma, orọnikọ onọ o re ro ru iruo igbunu itieye ọvo ho rekọ te onọ ọ sai ro dhesẹ epanọ o you ahwo te.—Luk 5:17.

6. Eme ma muẹrohọ kpahe iruo igbunu nọ Jesu o ru, kọ eme onana u dhesẹ?

⁶ Ogaga Ọghẹnẹ u fiobọhọ kẹ Jesu Kristi ru oghẹrẹ iruo igbunu sa-sa. Orọnikọ oti ọvo o siwi hi, rekọ te oghẹrẹ eyao efa kpobi nọ e jọ ahwo oma. Ebaibol na ọ ta nọ: “U te gbe ogbotu na unu nọ a ruẹ idienu nọ e be ta ẹme, enọ e ko nọ a bi siwi gbe emo nọ e be nya gbe ituaro nọ e be ruẹ ude.” (Mat. 15:31) Re Jesu ọ sai ru iruo ohrọ utiona, o du gwọlọ nọ ọ rẹ rehọ ẹkẹ oma omọfa jọ ze ro nwene orọ ahwo nọ a be mọ na re oma rai o tẹ ga ha. Ukpoye, oria ovona nọ ẹyao ọ raha evaọ oma ahwo na ọ jẹ hai siwi. Yọ ẹsiẹsiẹe o je siwi ai, ẹsejọ dede evaọ ugbo. (Jọn 4:46-54) Eme eware igbunu nana i dhesẹ? I dhesẹ nọ Jesu nọ a ro mu Ovie no evaọ obọ odhiwu na, o wo ogaga nọ o re ro si ebẹbẹ ahwo-akpọ kpobi notọ, o tẹ jẹ rrọ ẹgwọlọ riẹ re o ru ere. Ma tẹ riẹ kpahe oghẹrẹ nọ Jesu o yerikugbe ahwo u re ru omai wo evaifihọ inọ evaọ akpọ ọkpokpọ na, eyaa Ebaibol nana e te seba erugba ha, enọ e ta nọ: “Ọ [te] re ohrọ eyẹlẹ gbe iruori.” (Ol. 72:13)  Jesu ọ te jọ oke yena ru ẹgwọlọ udu riẹ gba re o fiobọhọ kẹ ahwo kpobi nọ ọbẹwẹ ọ rrọ oma.

7, 8. Eme ọ wọ Jesu kpobọ Jerusalẹm nọ ọ rọ ruẹ ọzae jọ nọ ọ ko evaọ ẹtẹre-ame Bẹtzeda?

⁷ Nọ emerae jọ e ruemu rono oke nọ Jesu o ro siwi ọmoti na evaọ Galili no, o te no etẹe kpohọ Judia nyae ta usiuwoma Uvie na. Ahwo nọ ovuẹ Jesu gbe uruemu riẹ u duobọte udu a jọ buobu gaga. O rrọ vevẹ inọ Jesu ọ ginẹ gwọlọ ta usiuwoma na kẹ iyogbere, whowho obusino kẹ enọ e rrọ igbo, jẹ sasa enọ e rrọ uweri oma.—Aiz. 61:1, 2; Luk 4:18-21.

⁸ Kẹsena amara Nisan o te ti te. Evaọ ẹmeoyo kẹ Ọsẹ obọ odhiwu riẹ, Jesu o te kpobọ Jerusalẹm kẹ Ehaa Ọnyavrẹ. Jerusalẹm ọ vọ oke yena keme ahwo a no eria sa-sa ze kẹ ehaa nana. U wo ẹtẹre-ame jọ nọ a re se Bẹtzeda evaọ ẹkpẹlobọ ovatha-ọre Jerusalẹm yọ Jesu ọ jọ etẹe nyaku ọzae jọ nọ ọ ko.

9, 10. (a) Eme o jẹ lẹliẹ ahwo kpohọ ẹtẹre-ame Bẹtzeda na? (b) Eme Jesu o ru evaọ oria ẹtẹre-ame na, kọ eme onana u wuhrẹ omai? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

⁹ Ahwo buobu nọ a be mọ gbe enọ e ko a rẹ vọ oria ẹtẹre-ame Bẹtzeda na. Eme ọ be hae wọ ae kpohọ etẹe? Ma nwane riẹ ugogo ẹjiroro na ha. Rekọ ahwo a rọwo nọ ohwo kpobi nọ ọ be mọ ọ tẹ rueva ẹtẹre-ame na evaọ okenọ ẹvohẹ ọ tẹ rrọ ame na, ẹyao riẹ ọ rẹ rọ edhere igbunu kpo. Dae jọ iroro ra ruẹ epanọ etẹe na o re zighi te. Ababọ avro, whọ te ruẹ ahwo nọ a bi hrowo oma re a sae ruọ ame na, enọ e be ruawa, gbe enọ i bi roro nọ u re kẹ ai no fiki epanọ a be sae ruọ ame na ha. Rekọ eme ọ wọ Jesu kpohọ etẹe, ohwo ọgbagba nọ ẹyao ọvuọvo ọ be kẹ uye he? Uyoyou nọ o wo kẹ ahwo o lẹliẹ e riẹ kpohọ etẹe. Yọ etẹe ọ jọ ruẹ ọzae jọ nọ ẹyao ọ rrọ oma vrẹ unuikpe nọ Jesu omariẹ ọ rria otọakpọ na no.—Se Jọn 5:5-9.

¹⁰ Kọ whọ sae jọ iroro ra ruẹ ọkora nọ o dhesẹ oma via evaọ ovao ọzae na okenọ Jesu ọ nọe sọ ọ gwọlọ nọ ẹyao riẹ na o kpo? Ẹsiẹsiẹe ọzae na ọ kẹ Jesu uyo. Ọzae na ọ gwọlọ nọ ẹyao riẹ o kpo rekọ ọ riẹ epanọ onana o te sae rọ lọhọ họ keme o wo ohwo nọ ọ rẹ wọe fihọ ẹtẹre-ame na ha. Jesu ọ tẹ ta kẹ ọzae na nọ o ru oware jọ nọ ohwo ọvo o roro nọ o rẹ sae lọhọ họ, ọ ta kẹe nọ ọ tọlọ uto riẹ re ọ nya. Ọzae na ọ tẹ ginẹ tọlọ uto riẹ je muhọ ẹnya. Iruo igbunu nana nọ Jesu o ru na e kẹ imuẹro oware nọ o ti ru evaọ akpọ ọkpokpọ na. Ọdawẹ nọ Jesu o wo o dhesẹ oma via re evaọ iruo igbunu nana. Ọ gwọlọ ahwo nọ ebẹbẹ e rrọ oma via. U fo nọ ma rẹ rehọ aro kele oriruo Jesu na evaọ usiuwoma ota mai, re ma hae gwọlọ ahwo nọ a rrọ ọkora fiki eware iyoma nọ e be via nẹnẹ jẹ sasa ae oma.

11. Ẹvẹ obe Mak 5:25-34 u ro dhesẹ ohrọ nọ Jesu o wo kẹ ahwo nọ ẹyao ọ be lahiẹ?

¹¹ Se Mak 5:25-34. Ikpe 12 soso ẹyao na ọ lahiẹ aye nana. Ẹyao na o kpomahọ iruẹru riẹ kpobi, te egagọ riẹ. Dede nọ “ọ ruẹ uye gaga no evaọ obọ edọkita buobu, ọ tẹ jẹ raha igho riẹ kpobi no,” ẹyao na o je dhe ẹgẹga. Rekọ ẹdẹjọ, aye na o te roro ku edhere ọfa jọ nọ o ti ro siwi ẹyao riẹ na. Ọ thuẹthuẹ oma fihọ udevie ogbotu ahwo re ọ ruẹsi bi kẹle Jesu, kẹsena o te dhobọte ewu Jesu. (Izerẹ 15:19, 25) Jesu ọ tẹ nwane riẹ nọ ogaga u no rie oma, fikiere ọ tẹ jẹ nọ kpahe ohwo nọ o dhobọtei. “Ozọ u te mu [aye na] o te je nuhu, o te kigwẹ fihọ aro riẹ ọ tẹ ta uzẹme na kpobi kẹe.” Jesu ọ riẹ nọ Ọsẹ riẹ Jihova,  o siwi aye na no, fikiere ọ tẹ rọ unu uwowou ta kẹe nọ: “Ọmọtẹ, ẹrọwọ ra o siwi owhẹ no. Nya kpo tou, jọ ẹyao na ọ gbẹ lahiẹ owhẹ ofa ha.”

12. (a) Rono eware nọ ma wuhrẹ na ze, ẹvẹ who re dhesẹ Jesu? (b) Kọ oriruo vẹ Jesu o fihotọ kẹ omai?

¹² Jesu ọ ginẹ rrọ wowou gaga! Ma ruẹ nọ o gine wo ọdawẹ kẹ ahwo nọ ẹyao ọ be kẹ uye. Setan ọ gwọlọ ru omai roro nọ ma fioka ha yọ ohwo ọvo o you omai hi. Dede na, Jesu ọ rọ iruo igbunu nọ o ru dhesẹ nọ ọ be daezọ mai gbe ebẹbẹ nọ e rrọ omai oma. Eva e be were omai gaga nọ ma ro wo Ovie gbe Ozerẹ Okpehru oyoyou otiọye. (Hib. 4:15) O rẹ sae jọ bẹbẹ re ma wo otoriẹ edada ahwo nọ a wo okpẹyao, maero nọ ma gbẹ re te mọ ọkpọ ẹyao itieye he. Rekọ ma rẹ kareghẹhọ nọ Jesu o dhesẹ ọdawẹ kẹ ahwo nọ a jẹ mọ, dede nọ ọyomariẹ ọ re te mọ ẹyao ẹdẹvo ho. Ajọ ma rehọ aro kele Jesu, re ma hai fiobọhọ kẹ ahwo otiọnana te epanọ ẹgba mai o te.—1 Pita 3:8.

13. Eme ẹkparomatha Lazarọs na o dhesẹ via kpahe oghẹrẹ nọ Jesu ọ rrọ?

¹³ Edada amọfa e jẹ hai duobọte Jesu. Nọ ọ jọ ovao amọfa ruẹ epanọ uwhu Lazarọs, ogbẹnyusu riẹ o da rai te, “o te dimẹ o tẹ kẹe uye gaga.” O jọ Jesu oma enẹ ghele dede nọ ọ riẹ nọ o be te raha oke he re ọ tẹ kpare Lazarọs no uwhu ze. (Se Jọn 11:33-36.) Oma o vuọ Jesu hu re ọ jọ ẹgbede dhesẹ epanọ oware nana o da riẹ te. Ahwo nọ a jọ etẹe a ruẹ epanọ Jesu o you Lazarọs gbe imoni riẹ te. Jesu o gine wo ọdawẹ gaga nọ ọ rọ rehọ ogaga nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ kpare ogbẹnyusu riẹ nọ o whu zihe ziọ uzuazọ.—Jọn 11:43, 44.

14, 15. (a) Eme u dhesẹ inọ o ginẹ rrọ ẹgwọlọ Jihova re o si uye-oruẹ ahwo-akpọ kpobi notọ? (b) Fikieme ẹme na, “uki ekareghẹhọ” o rọ rrọ oware isiuru kẹ omai?

 ¹⁴ Ebaibol na ọ ta nọ “oghẹrẹ ohwo nọ [Ọnọma na] ọ rrọ dẹẹ,” ọye Jesu ọ rrọ. (Hib. 1:3) Fikiere, iruo igbunu riẹ i dhesẹ nọ o rrọ ẹgwọlọ riẹ avọ Ọsẹ riẹ re a si ẹyao gbe uwhu avọ ebẹbẹ nọ e wha ze kpobi notọ riẹriẹriẹ. Onana o kẹre vi ẹkparomatha nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na. Jesu ọ ta nọ: “Oke o be tha nọ enọ e rrọ iki ekareghẹhọ kpobi a . . . te [rọ] nya via.”—Jọn 5:28, 29.

¹⁵ “Uki ekareghẹhọ” nọ Jesu ọ fodẹ na o nwani fo keme ẹkparomatha na u wobọ kugbe ekareghẹhọ Ọghẹnẹ. Ọghẹnẹ Erumeru nọ ọ ma ehrugbakpọ gbe eware nọ e rrọ eva rai kpobi na, ọ rẹ sae kareghẹhọ iyoyou mai nọ i whu no kpobi, yọ onana u kugbe oghẹrẹ ahwo nọ a jọ. (Aiz. 40:26) Orọnikọ o wo ogaga nọ ọ rẹ sae rọ kpare ae no uwhu ze ọvo ho, rekọ tei te Ọmọ riẹ a ginẹ gwọlọ ru ere. Ẹkparomatha Lazarọs gbe erọ amọfa nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na e kẹ imuẹro oware nọ o te jọ akpọ na soso via evaọ akpọ ọkpokpọ nọ Ọghẹnẹ ọ yaa eyaa riẹ na.

16. Uvẹ-ọghọ vẹ Ileleikristi ọgbọna nọ i kru ẹgbakiete rai a ti wo evaọ obaro?

¹⁶ Ma te kru ẹgbakiete mai, ẹsejọhọ ma te rọ ẹro ruẹ ọjọ evaọ usu iruo igbunu nọ e mae rro, oyehọ edhere igbunu nọ Jihova o ti ro siwi omai evaọ etoke uye ulogbo na. Nọ ẹmo Amagẹdọn ọ tẹ nwani fi vrẹ no, iruo igbunu efa e te romavia, onọ ahwo-akpọ kpobi a te rọ wariẹ wo omokpokpọ. (Aiz. 33:24; 35:5, 6; Evia. 21:4) Whọ sae jọ iroro ra ruẹ ahwo nọ a bi gbolo ẹno rai kufiẹ, te ekpọ nọ a jẹ rọ nya, ekaba-ọmo, ekwakwa nọ otu nọ o je yoẹme tere he a je fihọ ezọ, gbe eware itieye efa. U woma kẹhẹ inọ Jihova ọ te rọ omokpokpọ kẹ ahwo nọ a te jọ uzuazọ nọ Amagẹdọn o te fi vrẹ no. Ahwo nana a ti wo iruo nọ a ti ru. A te rọ ọwhọ fialoma via ti ru iruo nọ a ti ro zihe otọakpọ nọ Ọghẹnẹ ọ ma kẹ omai na ruọ aparadase.—Ol. 115:16.

17, 18. (a) Ugogo ẹjiroro jọ vẹ Jesu o ro ru iruo igbunu? (b) Fikieme u ro fo nọ whọ dao ẹgba ra kpobi re whọ sae jọ akpọ ọkpokpọ Ọghẹnẹ?

¹⁷ Ikuigbe ahwo nọ Jesu o siwi evaọ okenọ u kpemu e be kẹ “ogbotu obuobu” na uduotahawọ nẹnẹ, keme u bi ru ai kareghẹhọ nọ okejọ o be tha evaọ obaro nọ ebẹbẹ kpobi i ti ro notọ. (Evia. 7:9) Ikuigbe yena i dhesẹ nọ Ọmọ ọtuyẹ Ọghẹnẹ na o wo ọdawẹ odidi gbe uyoyou ulogbo kẹ ahwo-akpọ. (Jọn 10:11; 15:12, 13) Ọdawẹ Jesu o nwani dhesẹ oghẹrẹ nọ Jihova omariẹ o wo ọdawẹ kẹ idibo riẹ te.—Jọn 5:19.

¹⁸ Ahwo-akpọ a bi dimẹ, ruẹ uye, je bi whu nẹnẹ. (Rom 8:22) Ma gwọlọ akpọ ọkpokpọ Ọghẹnẹ nọ o ti jo siwi ahwo-akpọ no uye kpobi wọhọ epanọ ọ yaa eyaa riẹ. Obe Malakae 4:2 o kẹ omai imuẹro nọ ahwo nọ a siwi no a re ti “duola wọhọ emọ-iruẹ nọ i bi no uwou ọrẹ-erao tha.” Oma o te were ae gaga inọ a no igbo sebaẹgba no. Ajọ edẹro nọ ma wo kẹ Ọghẹnẹ gbe ẹrọwọ nọ ma fihọ eyaa riẹ e wọ omai ru oware nọ ma rẹ sai ru kpobi enẹna re ma ruẹse jọ akpọ ọkpokpọ yena. O rrọ oware uduotahawọ nọ ma rọ riẹ nọ iruo igbunu nọ Jesu o ru evaọ okenọ ọ jọ otọakpọ na yọ ẹmẹvo eware nọ ma te reawere rai kẹle na evaọ otọ esuo Mesaya na, evaọ okenọ o ti si ebẹbẹ kpobi notọ riẹriẹriẹ.