1, 2. Ono ọ kẹ ohwo-akpọ obruoziẹ-iroro?

JIHOVA ỌGHẸNẸ ọ ma ohwo-akpọ avọ ufuoma iroro-ejẹ, koyehọ uvẹ nọ ọ rẹ rọ salọ ovo jọ, nọ eware sa-sa e tẹ rrọ otọ. Ọghẹnẹ ọ kẹ ọzae avọ aye ọsosuọ gbe emọ nọ a ti yẹ obọdẹ oware jọ nọ o rẹ kpọ ae, oyehọ obruoziẹ-iroro. Ma tẹ rọ obruoziẹ-iroro mai ru iruo ziezi, o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai ru ewoma jẹ whaha eyoma. Ọghẹnẹ ọ kẹ omai obruoziẹ-iroro nana fiki uyoyou nọ o wo kẹ omai gbe inọ ọ gwọlọ nọ ahwo-akpọ kpobi a re ru ewoma.

² Nẹnẹ, ahwo-akpọ a gbe wo obruoziẹ-iroro nọ o bi ru iruo. (Se Ahwo Rom 2:14, 15.) Dede nọ ahwo buobu a gbe bi koko izi Ọghẹnẹ hẹ, ma ruẹ nọ ahwo jọ a gbe bi ru eware iwoma jẹ whaha eyoma. Obruoziẹ-iroro ahwo buobu u bi fiobọhọ kẹ ae whaha emuemu nọ o thesiwa. Dai roro epanọ akpọ na ọ hai ti yoma te o hae jọnọ uvumọ ohwo o wo obruoziẹ-iroro ho. Emuemu ọ hae te vrẹ epanọ o rrọ nẹnẹ na. Ma re yere Ọghẹnẹ gaga inọ ọ ma ohwo-akpọ avọ obruoziẹ-iroro.

3. Fikieme obruoziẹ-iroro na ọ rọ rrọ oware nọ u re fiobọhọ gaga evaọ ukoko Ileleikristi na?

 ³ Wo ohẹriẹ no ahwo obọ akpọ, idibo Jihova a gwọlọ wuhrẹ obruoziẹ-iroro rai. A gwọlọ nọ obruoziẹ-iroro rai o re ru iruo lele izi nọ Ọghẹnẹ o fihọ kpahe ewoma gbe eyoma. Ohwo nọ o wuhrẹ obruoziẹ-iroro riẹ ziezi ọ rẹ jọ emamọ obufihọ kẹ ukoko nọ ọ rrọ. Dede na, re ma wuhrẹ obruoziẹ-iroro mai jẹ rehọ iẹe ru iruo, orọnikọ yọ ẹme eriariẹ Ebaibol nọ ma wo fihọ uzou ọvo ho. Ebaibol na o dhesẹ nọ emamọ obruoziẹ-iroro o wobọ kugbe ẹrọwọ gbe uyoyou. Pọl ukọ na o kere nọ: “Ẹjiroro ohrẹ nana họ re a wo uyoyou nọ u no udu ofuafo ze je no emamọ obruoziẹ-iroro ze je no ẹrọwọ nọ ọ kare eviẹhọ ze.” (1 Tim. 1:5) Nọ ma bi wuhrẹ obruoziẹ-iroro mai jẹ be kuvẹ re ọ kpọ omai na, uyoyou mai kẹ Jihova o te ga yọ ere ẹrọwọ mai ọ te ga re. Uzẹme o rrọ inọ oghẹrẹ nọ ma be rọ obruoziẹ-iroro mai ruiruo u re dhesẹ epanọ ma kpako te evaọ egagọ Ọghẹnẹ, oghẹrẹ ohwo nọ ma rrọ evaọ obeva, gbe epanọ isiuru nọ ma gwọlọ ro ru eva were Jihova e ga te. Obruoziẹ-iroro na o re dhesẹ oghẹrẹ ohwo nọ ma ginẹ rrọ.

4. Ẹvẹ ma sai ro wuhrẹ obruoziẹ-iroro mai?

⁴ Rekọ ẹvẹ ma sai ro wuhrẹ obruoziẹ-iroro mai? Ebaibol na nọ ma re wuhrẹ ẹsikpobi, gbe eware nọ ma wuhrẹ nọ ma re roro didi kpahe je fi hiruo yọ idhere jọ nọ ma re ro wuhrẹ obruoziẹ-iroro mai. Onana u vi eriariẹ Ebaibol nọ ma re fihọ uzou ọvo. U fo nọ ewuhrẹ Ebaibol mai ọ rẹ rọ ẹmẹrera fiobọhọ kẹ omai riẹ Jihova vi epaọ anwẹdẹ, te oghẹrẹ ohwo nọ ọ rrọ, iruemu riẹ, gbẹ eware nọ e rẹ were iẹe hayo enọ o mukpahe. Nọ oke o be nyaharo na, obruoziẹ-iroro mai o vẹ te hai ru iruo rọwokugbe idhere Jihova Ọghẹnẹ. Yọ u fo nọ onana o rẹ wọ omai rehọ aro kele iei vi epaọ anwẹdẹ kpobi.

5. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

⁵ Dede na, ma sae nọ inọ: Ẹvẹ obruoziẹ-iroro nọ ma wuhrẹ ziezi o sai ro fiobọhọ kẹ omai nọ ma tẹ gwọlọ jiroro? Ẹvẹ ma sae rọ rehọ adhẹẹ kẹ iroro nọ ibe Ileleikristi mai a jẹ fiki obruoziẹ-iroro rai? Ẹvẹ obruoziẹ-iroro mai ọ sai ro ru omai wo ọwhọ kẹ iruo iwoma ilogbo efa? Jọ ma wo enọ nana họ iroro nọ ma be te ta kpahe eria esa jọ nọ obruoziẹ-iroro mai ọ sai jo fiobọhọ kẹ omai na: (1) Usiwo-imu, (2) Arozaha, gbe (3) Iruo odibọgba na.

6. Eme a be hae nọ enọ kpahe nọ o jọ gwọlọ nọ ohwo ọ rẹ jiroro jọ?

⁶ Ebaibol na ọ tuduhọ omai awọ nọ ma whaha iruẹru nọ e rẹ sae wha enwoma ze, re ma jẹ jọ owowa evaọ iruemu mai, wọhọ emuọriọ gbe idi-eda. (Itẹ 23:20; 2 Kọr. 7:1) Ma te bi fi ehri-izi Ebaibol hiruo, u re fiobọhọ kẹ omai whaha eyao buobu, dede nọ ma sae nwane dhẹ siọ owho gbẹ ẹyao ba riẹriẹriẹ hẹ. Evaọ erẹwho jọ, whọ rẹ jọ oria kpobi ruẹ imu Oyibo gbe imu ibiebi sa-sa. Noke toke, inievo nọ e be jiroro kpahe oghẹrẹ usiwo-imu nọ a gwọlọ rehọ a be hai kere ileta se uwou ogha kpahe onana. Ibuobu inievo nana a rẹ nọ inọ, “Kọ odibo Jihova ọ sae rehọ usiwo-imu otiọna?”

7. Ẹvẹ ma sae rọ jiroro nọ i kpomahọ azẹ?

⁷ Uwou ogha hayo ekpako ukoko a wo udu ovuovo ho nọ a rẹ rọ jiroro kpahe usiwo-imu kẹ Osẹri Jihova jọ, o tẹ make rọnọ ọ ta nọ a vuẹe onọ o re ru. (Gal. 6:5) Dede na, a sae kareghẹhọ iẹe oware nọ Jihova ọ ta evaọ Ebaibol nọ u kiekpahe iroro nọ ọ gwọlọ jẹ na. Wọhọ oriruo, o gwọlọ nọ Oleleikristi ọ rẹ kareghẹhọ uzi Ebaibol nọ o ta nọ ma “hai siomano . . . azẹ.” (Iruẹru 15:29) Uzi yena u fi awhaha  họ usiwo-imu kpobi nọ ma rẹ jọ rehọ azẹ hayo abọjọ evaọ usu ene egẹgẹ azẹ na. Eriariẹ nana e rẹ sai tube fiobọhọ kẹ obruoziẹ-iroro Oleleikristi, nọ ọ rẹ rọ jiroro kẹ omariẹ sọ ọ rẹ rehọ hayo siọ egẹgẹ-esese nọ a sino ọjọ ze evaọ usu egẹgẹ ene azẹ na. * Rekọ ohrẹ Ebaibol ofa vẹ o rẹ sae kpọ omai nọ ma tẹ be jiroro usiwo-imu nọ ma rẹ rehọ?

8. Ẹvẹ obe Ahwo Filipai 4:5 o sai ro fiobọhọ kẹ omai evaọ ẹme ẹruorote oma mai?

⁸ Obe Itẹ 14:15 o ta nọ: “Ohwo [ogheghẹ] ọ rẹ rọwo eware kpobi, rekọ ohwo owareghẹ ọ rẹ tẹroviẹ oware nọ o re ruẹ.” U wo eyao jọ nọ a re te riẹ imu nọ i re siwi ai hi. Fikiere o gwọlọ nọ ma rẹ yọroma kpahe oghẹrẹ usiwo nọ a dhesẹ nọ o sẹ gaga rekinọ o rrọ ẹme atanọ. Pọl ukọ na o kere nọ: “Wha ru re ahwo kpobi a ruẹ nọ wha wo iroro.” (Fil. 4:5) Iroro mai e tẹ rrọ owowa, u ti ru nọ ma te rọ rehọ iruo Uvie na karo viukpọ ogbo-ọdhẹ epanọ oma mai o rẹ rọ ga hayo woma te epanọ ma gwọlọ ẹsikpobi. Ma tẹ kuvẹ re oma nọ ma rẹ rẹrote o jọ oware nọ o mai wuzou kẹ omai, o rẹ sai ru omai roro kpahe omobọ mai ọvo. (Fil. 2:4) Eware nọ i wobọ kugbe egagọ Ọghẹnẹ e mai wuzou, fikiere o gwọlọ nọ ma re rẹro vrẹta ha kpahe epanọ ma roro nọ oma mai o rẹ ga hayo woma te.—Se Ahwo Filipai 1:10.

9. Ẹvẹ obe Ahwo Rom 14:13, 19 u ro wobọ kugbe iroro-ejẹ kpahe ẹruorote oma mai, kọ ẹvẹ onana o sai ro fi okugbe mai họ ọza?

⁹ Oleleikristi nọ o wo iroro owowa ọ rẹ gba amọfa họ rọwo fihọ ẹgwọlọ riẹ hẹ. Evaọ ẹkwotọ Europe jọ, ọzae-avọ-aye jọ a jẹ rọ ọwhọ whowho oghẹrẹ emu gbe ibi-imu jọ nọ a ru no emu ze inọ i woma gaga. A tẹzẹ inievo jọ rehọ imu nana, rekọ inievo efa a rọwo rehọ họ. Ukuhọ riẹ, imu na i ruiruo te epanọ a rẹro riẹ hẹ, onana u te ru nọ eva e jẹ rọ dha inievo buobu. Ọzae-avọ-aye nana a wo udu nọ a rẹ rọ salọ kẹ omobọ rai oghẹrẹ emu hayo ibi-imu nọ a rẹ rehọ, rekọ o jọ oware areghẹ re a raha okugbe nọ ọ rrọ ukoko na fiki ẹme omokpokpọ? U wo oke jọ nọ Ileleikristi obọ Rom a wo ọvuọ eriwo riẹ kpahe oghẹrẹ emu nọ a rẹ re gbe oghẹrẹ edẹ nọ a re koko. Ohrẹ vẹ Pọl ọ kẹ rai? Pọl ọ ta kpahe enọ i wo ọvuọ eriwo riẹ kpahe oghẹrẹ edẹ nọ a re koko na inọ: “Ohwo jọ ọ sai rri ẹdẹ jọ inọ ọ rro vi ẹdẹ ọfa; omọfa ọ sai rri edẹ na kpobi ẹrẹrẹe; jọ ohwo kpobi ọ ruẹ inọ eriwo riẹ na o mu rie ẹro ziezi evaọ udu riẹ.” U wuzou gaga re ohwo jọ ọ siọ utho ezoruẹ ba ẹjọ kẹ amọfa.—Se Ahwo Rom 14:5, 13, 15, 19, 20.

10. Fikieme ma gbe brukpe amọfa ha fiki iroro nọ a jẹ kẹ omarai? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

¹⁰ Ma gbe wo otoriẹ oware nọ ibe Oleleikristi mai o ro ru lele iroro jọ nọ ọ romatotọ jẹ hẹ, ajọ ma nwani brukpei  hayo ru ei nwene iroro ho. O sae jọnọ obruoziẹ-iroro riẹ o re te “ga ha,” o gbẹ gwọlọ nọ o wuhrẹ iẹe, hayo oghẹrẹ eware jọ i re kri obruoziẹ-iroro riẹ ekpokpo ho. (1 Kọr. 8:11, 12) Evaọ abọdekọ riẹ, o sae jọnọ o gwọlọ nọ ma kiẹ obruoziẹ-iroro mai rri, keme ẹsejọhọ o gbẹ gwọlọ nọ ma rẹ rọ ehri-izi Ebaibol wuhrẹ iẹe. Evaọ ẹme ẹruorote oma mai, u fo nọ mai omomọvo ma rẹ jiroro na kẹ omamai jẹ rẹriẹ ovao dhe use-abọ kpobi nọ u no rie ze.

11, 12. Nọ ma tẹ be salọ arozaha, ohrẹ Ebaibol vẹ u fo nọ ma re wo họ iroro?

¹¹ Jihova ọ ma ohwo-akpọ evaọ oghẹrẹ nọ ọ sae rọ reawere arozaha je wo erere noi ze. Solomọn o kere nọ, u wo “oke jọ nọ a rọ hwẹ” gbe “oke jọ nọ a re ro gbe ile.” (Ọtausi. 3:4) Dede na, orọnikọ arozaha kpobi ọ rẹ kẹ ohwo erere, erri, hayo evawere he; yọ u fo gbe he re ma hae roma kẹ arozaha vrẹta. Ẹvẹ obruoziẹ-iroro mai ọ sai ro fiobọhọ kẹ omai reawere arozaha nọ ọ rẹ kẹ ọbọga gbe erere?

¹² Ikereakere na e vẹvẹ omai unu kpahe “iruo uwo.” Ejọ rai họ, “ọfariẹ-ogbe, egbegbe, uruemu nọ u fo ho nọ a re ru ababọ omovuọ, ẹdhọgọ, iruẹru-imizi, egrẹ-ọjẹ, ohọre, ihri-eriọ, ofu-ọkpoo, ẹwhọ, ohẹriẹ, ẹtohọ eko sa-sa, isiuru kẹ eware amọfa, idieda-thomawa, ehaa nọ a rẹ jọ ru eware odode, gbe eware itieye na.” Pọl ukọ na o kere nọ, “enọ i bi ru eware itieye na a te reuku Uvie Ọghẹnẹ hẹ.” (Gal. 5:19-21) Fikiere ma rẹ sae nọ omamai nọ: ‘Kọ obruoziẹ-iroro mẹ ọ be hae wọ omẹ whaha erozaha omonwa, oma-uhrowo, ozighi, hayo nọ mẹ rẹ rọ họre kẹ orẹwho mẹ? Kọ obruoziẹ-iroro mẹ ọ be hae vẹvẹ omẹ unu nọ mẹ tẹ gwọlọ rri ighe etẹlivisiọno nọ a be jọ dhesẹ ifoto-ẹbẹba hayo nọ a be jọ gbe ọfariẹ, da idi thomawa, hayo ru iruẹru imizi?’

13. Ẹvẹ ithubro nọ e rrọ 1 Timoti 4:8 gbe Itẹ 13:20 e sai ro fiobọhọ kẹ omai evaọ ẹme arozaha?

¹³ Ehri-izi sa-sa e rrọ Ebaibol na re nọ i re fiobọhọ kẹ omai wuhrẹ obruoziẹ-iroro mai kpahe arozaha nọ ma rẹ salọ. Ojọ họ, “oma na nọ a re ru jaja o rẹ kẹ umutho erere.” (1 Tim. 4:8) Ahwo buobu a rọwo nọ umutho arozaha oma uru-jaja noke toke o rẹ zọhọ fihọ omokpokpọ jẹ sasa oma gbe iroro. Kọ ohwo kpobi nọ ma ruẹ ma re kuomagbe zaha arozaha oma-uru-jaja? Obe Itẹ 13:20 o ta nọ: “Ọnọ ọ nya lele ahwo owareghẹ o re wo areghẹ, rekọ usu igheghẹ o rẹ nwa ohwo oma.” Kọ onana u gbe dhesẹ nọ u fo re obruoziẹ-iroro mai nọ ma rọ Ebaibol wuhrẹ no o hae kpọ omai nọ ma tẹ be salọ oghẹrẹ arozaha oma-uru-jaja nọ ma rẹ jọ wobọ?

14. Ẹvẹ uzoge jọ o ro ru lele uthubro nọ o rrọ obe Ahwo Rom 14:2-4?

¹⁴ Christian avọ Daniela yọ ọsẹgboni izoge emetẹ ivẹ jọ. Christian ọ ta nọ: “Evaọ oke Egagọ Uviuwou mai ma ta kpahe arozaha. Ma rọwo nọ oghẹrẹ erozaha omawere jọ i fo, rekọ efa i fo ho. Amono ma rẹ sae ta nọ a fo ahwo nọ ma re kuomagbe? Ọmọtẹ mai ọ ta nọ evaọ oke eriosehọ obọ isukulu, izoge Ileleikristi jọ a re ru oghẹrẹ iruemu nọ o roro nọ i fo ho. Ọ tẹ jẹ gwọlọ nọ o re ru epọvo na. Ma tẹ rọ ẹme na jiroro inọ mai kpobi ma wo ọvuọ obruoziẹ-iroro riẹ, yọ o gwọlọ nọ o rẹ kpọ omai salọ oware nọ u fo nọ ma re ru gbe ahwo nọ ma re kuomagbe ru onana.”—Se Ahwo Rom 14:2-4.

15. Ẹvẹ Matiu 6:33 o sai ro fiobọhọ kẹ omai nọ ma tẹ be ma omaa arozaha?

¹⁵ Okenọ u fo nọ a re ro wobọ evaọ arozaha yọ ẹme ọfa jọ re. Kọ whọ be hae ma  omaa arozaha fihọ oke iruo Uvie na jọ, wọhọ iwuhrẹ enya, usiuwoma ota gbe uwuhrẹ omobọ ra, manikọ iruẹru Uvie na whọ be rọ karo? Jesu ọ ta nọ: “Wha hae kake gwọlọ Uvie na gbe ẹrẹreokie Ọghẹnẹ ẹsikpobi, a ve ti fi eware efa nana kpobi ba kẹ owhai.” (Mat. 6:33) Kọ obruoziẹ-iroro ra ọ be hae wọ owhẹ rọ eware nọ e rọwo kugbe ohrẹ Jesu na karo?

16. Ẹvẹ obruoziẹ-iroro mai ọ sai ro wobọ kugbe iruo usiuwoma ota mai?

¹⁶ Orọnikọ oware uyoma uruo ọvo emamọ obruoziẹ-iroro o rẹ vẹvẹ omai unu kpahe he. O rẹ jẹ wọ omai ru iruo iwoma. Onọ o karo evaọ iruo iwoma nana họ, obọ nọ ma re wo evaọ usiuwoma nuwou ruọ uwou gbe uvẹ kpobi nọ ma rẹ rọ ta usiuwoma evaọ oke gheghe. Obruoziẹ-iroro Pọl ukọ na o wọ riẹ ru onana. O kere nọ: “O gba omẹ họ. Evaọ uzẹme, uye u te omẹ nọ me gbe whowho usi uwoma na ha.” (1 Kọr. 9:16) Nọ ma be rọ aro kele oriruo Pọl na, obruoziẹ-iroro mai ọ rẹ vuẹ omai nọ oware nọ u woma ma bi ru na. Yọ ma tẹ be ta usiuwoma na, ma re fiobọhọ kẹ ahwo nọ ma be ta kẹ fi obruoziẹ-iroro rai hiruo. Pọl ọ ta nọ: “Ma be rọ uzẹme na nọ ma bi whowho ro fi emamọ oriruo họ otọ kẹ ahwo kpobi evaọ aro Ọghẹnẹ.”—2 Kọr. 4:2.

17. Ẹvẹ uzoge oniọvo-ọmọtẹ mai jọ o ro ru lele obruoziẹ-iroro riẹ?

¹⁷ Okenọ Jacqueline ọ jọ ikpe 16, o wuhrẹ kpahe emama nọ i wo uzuazọ evaọ ekọleji. A jẹ hae jọ eklase riẹ ta kpahe uwuhrẹ uzuazọ-umurọ na didi. Ọ ta nọ: “Obruoziẹ-iroro mẹ o jẹ hae kẹ omẹ uvẹ wobọ ziezi evaọ eklase he wọhọ epanọ me re ru vẹre. Mẹ sae rọ uketha kẹ uwuhrẹ uzuazọ-umurọ họ. Mẹ tẹ nyabru iticha na jẹ vuẹe oware nọ mẹ rọwo. U gbe omẹ unu inọ ọ jọ whẹtiẹ whẹtiẹ, jẹ vuẹ omẹ nọ mẹ sae ta kẹ eklase na soso kpahe emama.” Eva e were Jacqueline gaga inọ ọ gaviezọ kẹ je ru lele obruoziẹ-iroro riẹ nọ ọ rehọ Ebaibol wuhrẹ no. Kọ obruoziẹ-iroro ra ọ be hae wọ owhẹ ru oware uwoma re?

18. Fikieme o rọ gwọlọ nọ ma wo obruoziẹ-iroro nọ o rẹ kpọ omai ziezi?

¹⁸ U re woma gaga nọ o tẹ rrọ utee mai inọ ma re ru eware rọwokugbe izi gbe idhere Jihova. Obruoziẹ-iroro mai o re fiobọhọ gaga evaọ abọ nana. Nọ ma tẹ be hai se Ebaibol na noke toke, roro didi kpahe eware nọ ma se jẹ daoma fi ai hiruo, yọ ma bi wuhrẹ obruoziẹ-iroro mai. Enẹ o te rọ jọ obọdẹ okwakwa nọ u re fiobọhọ kẹ omai yeri uzuazọ Oleleikristi.