IMIKPE jọ taure oniọvo ọkpako oni ọsẹ mẹ nọ a re se Nikolai Dubovinsky o te ti whu, o kere ikuigbe uzuazọ riẹ fihotọ. Ọzae nana o yeri uzuazọ evawere gbe orọ awa-ọruọ evaọ egagọ Jihova, yọ etoke nana buobu o jọ okenọ esuo Soviet Union u ro fi awhaha họ iruẹru Isẹri Jihova. Ghelọ ebẹbẹ sa-sa nọ ọ rẹriẹ ovao dhe, o kru ẹgbakiete riẹ yọ eva e jẹ hae were iẹe gaga. Ẹsibuobu Nikolai ọ jẹ hae ta nọ o te were iẹe otẹrọnọ izoge na a rẹ gaviezọ kẹ ikuigbe uzuazọ riẹ, fikiere mẹ gwọlọ gbiku na jọ. Ukpe 1926 a ro yẹe evaọ iwhre nọ a re se Podvirivka nọ o rrọ Chernivtsi Oblast, obọ Ukraine. Uviuwou oyogbere a jọ yẹe.

Enẹ Nikolai o ro mu iku riẹ họ: “Ẹdẹjọ evaọ ukpe 1941, oniọvo ọmọzae mẹ ọrọ ọkpako nọ a re se Ivan ọ wha ebe jọ ziọ uwou mai, ebe na họ: The Harp of God gbe The Divine Plan of the Ages, avọ emagazini Uwou-Eroro Na kugbe emebe esese efa jọ. Me se rai kpobi. U gbe omẹ unu nọ mẹ jọ ebe na ruẹ nọ kpakọ Ẹdhọ họ ohwo nọ ọ wha uye nọ o rrọ akpọ na kpobi ze, orọnikọ Ọghẹnẹ hẹ. U te no ebe na no, me se ebe Usi Uwoma na, onọ u ru omẹ vuhumu nọ me duku uzẹme na no. Mẹ tẹ jẹ rọ ọwhọ vuẹ amọfa ẹruore nọ me wo kpahe Uvie Ọghẹnẹ. Nọ me bi wuhrẹ ebe nana, me te je wo otoriẹ uzẹme na ziezi, yọ isiuru nọ mẹ rọ gwọlọ jọ odibo Jihova i te je dhe ẹgẹga.

“Mẹ riẹ nọ uye o te bẹ omẹ fiki eware nọ mẹ rọwo na. Ẹmo ọ jotọ oke yena, yọ mẹ gwọlọ nọ me re kpe ohwo ho. Re mẹ ruẹrẹ oma kpahe kẹ edawọ nọ mẹ te rẹriẹ ovao dhe, me te je wuhrẹ eria Ebaibol wọhọ, Matiu 10:28 gbe 26:52 fihọ uzou. Mẹ gba riẹ mu nọ me re kru ẹrọwọ mẹ te urere, o tẹ make rọnọ me re whu fiki onana dede.

“Nọ me te ikpe 18 no evaọ ukpe 1944, a te se omẹ kẹ iruo isoja. Onana o jọ orọ ọsosuọ nọ me ro kuomagbe ibe Ileleikristi mẹ efa, koyehọ inievo-emezae efa nọ a kokohọ oria nọ a rẹ jọ fi odẹ ahwo hotọ kẹ iruo isoja. Ma ta kẹ enọ i wuzou etẹe inọ ma ti wobọ evaọ ẹmo na ha. Eva e dha isoja na gaga, a tẹ vuẹ omai nọ ma gbe kpohọ ẹmo na ha, a te rọ ohọo kpe omai, gba omai họ tọ egọta, hayo sa omai kpe. Ma tẹ kpahe kẹ ae ududu inọ: ‘Ma rrọ owhai obọ. Rekọ ghelọ oware kpobi nọ wha ru omai kẹhẹ, ma te thọ uzi Ọghẹnẹ hẹ, onọ o ta nọ: “Who kpe ohwo ho.”’—Ọny. 20:13.

“Ukuhọ riẹ, a te vi omẹ avọ inievo ivẹ efa jọ kpobọ Belarus nyai ru iruo ẹwọ gbe iruo iwou-eruẹrẹ. Ma jẹ hae ruẹ ọraha nọ ẹmo na ọ wha ze evaọ ughere okpẹwho nọ a re se Minsk. Ire nọ erae e to kiọkọ e vọ edhere. Ahwo nọ a whu fihotọ nọ a ki hi, gbe enyenya nọ i whu fihotọ nọ i fu no e jọ egọdọ sa-sa nọ a bru hotọ gbe owhawho na. Mẹ ruẹ ekẹkẹ ẹmo sa-sa nọ e raha gbe ekwakwa ẹmo nọ a nya seba, makọ ehẹhẹ arupre  jọ nọ o kie dede. Enana yọ okpẹtu nọ o re noi ze nọ ohwo o te gbabọkẹ izi Ọghẹnẹ.

“Ẹmo na o kuhọ evaọ ukpe 1945, rekọ a gbe fi omai họ uwou-odi nọ ma te jọ ikpe 10 fikinọ ma fi ẹmo na ha. Evaọ ikpe esa ọsosuọ nọ ma jọ uwou-odi na, ma jẹ sai kuomagbe inievo na ha, yọ ma jẹ sai wo ebe ukoko na ha. Ma sai kere ileta se inievo-emetẹ jọ, rekọ a mu rai re, yọ a ta kẹ ae nọ a te jọ evuẹ iruo-ọgbahọ na ikpe 25.

“A siobọno omai evaọ ukpe 1950 taure ikpe 10 nọ ma hae te jọ uwou-odi na i te ti te, kẹsena ma te kpo. Okenọ mẹ rọ jọ uwou-odi na, oni mẹ gbe Maria, oniọvo ọmọtẹ ọmaha mẹ a kurẹriẹ zihe ruọ Isẹri Jihova. Oke yena inievo emezae mẹ erọ ekpako a ri ti zihe ruọ Isẹri Jihova ha, rekọ a je wuhrẹ Ebaibol na kugbe ai. Fikinọ mẹ jẹ hae ta usiuwoma na ẹsikpobi, otu iroiro egọmeti Soviet Union a tẹ gwọlọ nọ a rẹ wariẹ mu omẹ fihọ uwou-odi. Oke yena inievo nọ e jẹ rẹrote iruo usiuwoma ota na a tẹ vuẹ omẹ nọ me fiobọhọ ru ebe ukoko na, rekọ evaọ ubruwou nọ a bọ fihọ obotọ uwou mẹ tẹ jọ ru onana. Ikpe 24 mẹ jọ.”

“Oke yena Isẹri Jihova a jẹ hae ta nọ, ‘A tẹ jọ obọ ehru obonẹ fi awhaha họ iruo Uvie na, iruo na e te nyaharo evaọ obotọ.’ (Itẹ 28:28) Oke nana, obotọ ma jẹ hae jọ lẹlẹ printi ebe mai buobu evaọ eria sa-sa. Obotọ uwou nọ Dmitry, oniọvo ọmọzae ọkpako mẹ ọ jẹ rria mẹ jọ mu iruo na họ. Ẹsejọ, eka ivẹ soso mẹ rẹ jọ ubruwou obotọ na. Ukpẹ ekrasi mẹ u te fu fikinọ ofou ọ gbẹ rrọ ubruwou na tere he, me ve kiẹzẹ hẹrẹ bẹsenọ ofou ọ rẹ wariẹ ruọ ubruwou na.

“Ẹdẹjọ, oniọvo jọ nọ ma gbe je ru iruo ọ tẹ nọ omẹ nọ, ‘Nikolai, kọ whọ tubẹ họ-ame no?’ Dede nọ mẹ gọ Jihova te ikpe 11 no oke yena, mẹ re te họ-ame he. O te lele omẹ ta ẹme ame-ọhọ na aso  yena, kẹsena a tẹ họ omẹ ame evaọ awae jọ, oke yena mẹ jọ ikpe 26. Ikpe esa nọ i lele i rie, a tẹ kẹ omẹ owha-iruo ofa nọ a ro fi omẹ họ omọvo Ogbẹgwae Orẹwho na. Oke yena, a jẹ hae rehọ inievo nọ a ri ti fihọ uwou-odi hi nwene enọ a mu re a ruẹse rehọ ẹta ewha-iruo rai evaọ ukoko na, onọ u ru nọ iruo Uvie na e jẹ rọ nyaharo.”

“Iruo nọ ma je ro printi ebe evaọ ubruwou obotọ na e ga vi uwou-odi nọ ohwo ọ rẹ jọ. Ikpe ihrẹ soso mẹ sai kpohọ ewuhrẹ ukoko ho fiki iporisi Soviet Union nọ me je dhere no, o tẹ gwọlọ nọ mẹ ọvo mẹ rẹ daoma epanọ ẹrọwọ mẹ ọ rẹ rọ ga. Ẹmẹse nọ mẹ sai weze bru ahwo uviuwou mẹ ọvo mẹ jẹ hae rọ ruẹ e rae. Dede na, a riẹ oware nọ o rọ rrọ ere, yọ onana o kẹ omẹ uduotahawọ. U te no ebẹbẹ na no, o jẹ hae gwọlọ nọ mẹ yọrọ oma noke toke, yọ onana o jẹ hae lẹliẹ oma lọhọ omẹ. Ma jẹ hae ruẹrẹ oma kpahe kẹ oware kpobi nọ ma rẹro riẹ nọ o sae via. Wọhọ oriruo, owọwọ ẹdẹjọ o jariẹ nọ iporisi ivẹ jọ a nyaze uwou nọ mẹ jẹ rria. Mẹ tẹ rọ unwido la ruọ otafe evaọ abọfa uwou na jẹ dhẹ ruọ ẹwọ. Nọ mẹ jẹ dhẹ ruọ evaọ ẹwọ na, me te je yo oghẹrẹ edo jọ. Kẹsena nọ me yo edo ọwhunu nọ a be sa, ẹsiẹe mẹ rọ riẹ nọ kpakọ edo ọsosuọ na yọ ọrọ egbọlọ. Iporisi na jọ ọ tẹ la ruọ anyenya je mu omẹ họ ele, yọ ọ be sa rri omẹ bẹsenọ egbọlọ riẹ i ro re. Ugbọlọ jọ u te omẹ obọ. Ukuhọ riẹ, nọ mẹ dhẹ ugbo nọ u thabọ te emaele esa no, me te dhere ẹwọ na. Evaọ oke ofa nọ a jẹ rọ omẹ guẹdhọ, a tẹ vuẹ omẹ nọ a sa rri omẹ asia 32 ẹdẹ yena.

“Fikinọ ubruwou obotọ na mẹ jẹ mae jọ, ovioma mẹ o tẹ jọ viẹviẹ. Onana u te ru ahwo riẹ oria nọ mẹ jọ gbe oware nọ me je ru. Fikiere mẹ jẹ hae daoma jọ uvo gaga. Ubruwou obotọ nọ mẹ jọ na o kẹ omẹ ẹyao re. Ẹdẹjọ mẹ sai kpohọ ẹgwae jọ nọ o wuzou gaga kugbe ibe Ileleikristi mẹ hẹ fikinọ inwe gbe unu mẹ i je hwẹ azẹ.”

“A mu omẹ evaọ amara Ọvo 26, 1957. Nọ emerae ezeza e ruemu no, okọto ukpehru nọ a re se Supreme Court of Ukraine u te bruoziẹ mẹ. A ta nọ mẹ reabe, fikiere isoja e te sa omẹ kpe. Rekọ fikinọ uzi orẹwho na o rọwokugbe onana ha, a tẹ ta nọ a re dhugbe fi omẹ họ uwou-odi ikpe 25.  Ikpe nọ a ta nọ mai inievo-emezae eree nọ a mu na ma te raha evaọ evuẹ iruo-ọgbahọ i bu te udhozeza gbikpe (130) nọ a te ku ai kugbe. A tẹ rehọ omai kpohọ evuẹ nọ ọ jọ obọ Mordvinia, oria nọ Isẹri Jihova nọ i bu te egba isoi (500) a jọ. Ma tẹ jẹ hae lẹlẹ kuomagbe evaọ itu esese kẹ ewuhrẹ Uwou-Eroro Na. Nọ oroiro na jọ ọ kiẹ emagazini jọ nọ a mi omai riwi, ọ ta nọ: ‘Wha te gbe se ebe nana, ohwo ọvo ọ te sai ru owhai siobọno edikihẹ rai hi!’ Evaọ evuẹ iruo-ọgbahọ na, ma jẹ hae rọ eva mai kpobi ru iruo na, ẹsejọ dede ma re ru vrẹ iruo nọ a kẹ omai evaọ okpẹdoke. Ghele na, ọga oria iruo na ọ jẹ hai bruenu nọ: ‘Iruo nọ wha rrọ etenẹ ru na i wuzou kẹ omai hi. Oware nọ ma gwọlọ họ, omaurokpotọ rai kẹ orẹwho na gbe abọ mai nọ wha rẹ jọ.’”

Nọ a siobọno Nikolai no oria iruo-ọgbahọ na no evaọ ukpe 1967, o te je fiobọhọ ruẹrẹ iruẹru ikoko sa-sa họ evaọ Estonia gbe St. Petersburg, obọ Russia. Evaọ emuhọ ukpe 1991, a te ku oziẹ okọto nọ a bru evaọ ukpe 1957 na rẹriẹ keme a ruẹ oware ovo nọ u dhesẹ nọ ma thuzi hi. Oke yena, a te siobọno Isẹri Jihova buobu nọ egọmeti ọ jẹ kẹ uye. Evaọ ukpe 1996, Nikolai ọ tẹ kwa kpohọ okpẹwho nọ a re se Velikiye Luki evaọ Pskov Oblast, nọ o rehọ emaele egba esa (300) thabọ no St. Petersburg. Ọ tẹ dẹ uwou osese jọ, evaọ ukpe 2003 a tẹ bọ Ọgwa Uvie fihọ abọjọ otọ na. Nẹnẹ, ikoko ivẹ e be jọ Ọgwa Uvie na ru iwuhrẹ.

Mẹ avọ ọzae mẹ ma bi ru iruo evaọ uwou ogha Isẹri Jihova nọ o rrọ Russia. Nikolai o weze bru omai ze evaọ amara Asa ọrọ ukpe 2011, yọ onana o jọ orọ urere keme nọ emerae jọ e ruemu no, o te whu. Ẹme jọ nọ ọ vuẹ omai evaọ iweze nana u duobọte omai udu, ọ ta avọ evawere nọ: “Evaọ kabọ kabọ, mẹ be ruẹ nọ ẹdẹ avọ ihrẹ nọ idibo Ọghẹnẹ a rọ nya ugbẹhẹ Jẹriko wariẹ na o muhọ no, wọhọ odẹme.” (Jos. 6:15) Ikpe 85 ọ jọ oke yena. Dede nọ uzuazọ nọ o yeri o lọhọ họ, ọ rehọ eme nana dhesẹ epanọ o jariẹ oma inọ: “Eva e were omẹ gaga inọ okenọ mẹ jọ uzoge, mẹ jiroro nọ mẹ rẹ gọ Jihova. Mẹ vioja iroro-ejẹ mẹ na ẹdẹvo ho!”