NỌ ỌZAE-AVỌ-AYE a tẹ whọ, kọ u dhesẹ nọ a gbe you ohwohwo ho? Ijo, o rrọ ere he! Fernando avọ Sarah nọ ma kere eme nọ aimava a ta fihọ obehru na a you ohwohwo gaga. Rekọ orọo o make were kẹhẹ, ẹwhọ ọ rẹ romavia ẹsejọ.

Eme ọ rẹ wha ẹwhọ ze, kọ eme whọ rẹ sai ru nọ ẹwhọ ọ gbẹ raha orọo ra ha? Nọ orọnọ Ọghẹnẹ ọ to ọruẹrẹfihotọ orọo họ na, o rẹ jọ oware areghẹ re ma kiẹ oware nọ Ẹme riẹ, Ebaibol na e ta kpahe onana.—Emuhọ 2:21, 22; 2 Timoti 3:16, 17.

O rrọ isiuru erivẹ-orọo buobu re a rọ uyoyou gbe ẹwo lele ohwohwo yeri. Dede na, Ebaibol e ta gbagba inọ “ahwo na kpobi a raha uzi re no a gbe te obọ oruaro Ọghẹnẹ hẹ.” (Ahwo Rom 3:23) Fikiere nọ imava i te wo eriwo sa kpahe oware jọ, o rẹ sae kpare ofu. Yọ a tẹ be ta ọvuọ eva riẹ, o rẹ sae jọ bẹbẹ kẹ ahwo jọ re a su oma rai, nọ a gbe ro do hayo la eka ha. (Ahwo Rom 7:21; Ahwo Ẹfẹsọs 4:31) Eware efa vẹ e rẹ sae wha ebẹbẹ ze?

Ẹsibuobu, etata ẹme ọzae avọ orọ aye u re wo ohẹriẹ. Aye jọ nọ a re se Michiko ọ ta nọ: “Nọ ma rọo obọ me ro vuhumu nọ mẹ avọ ọzae mẹ ma wo ohẹriẹ evaọ ẹmeọta mai. Orọnọ oware nọ o via ọvo mẹ rẹ gwọlọ ta ha, rekọ te oware nọ o soriẹ gbe epanọ o rọ via. Epanọ oware na u ro kuhọ ọvo ọzae mẹ ọ rẹ gwọlọ yo.”

Orọnọ Michiko ọvo o rrọ ere kẹ hẹ. Evaọ erọo buobu, omọvo jọ ọ rẹ gwọlọ si ẹme n’inẹnẹ t’odẹ, yọ ikẹ-isio e rẹ were ọdekọ họ, oriẹ họ jọ ẹme na o kuhọ vẹrẹ. Ẹsejọ, epanọ ọjọ o si ẹme te, ere ọdekọ ọ rẹ gwọlọ edhere nọ ọ rẹ rọ whaha iẹe te. Kọ who muẹrohọ nọ uruemu nana o be rọ ẹmẹrera bẹbẹ ze evaọ orọo ra? Kọ omọvo rai jọ ọ rẹ gwọlọ robọ kotọ ta ẹme yọ ọdekọ ọ be gwọlọ nọ ẹme na o kuhọ?

 Oware ofa jọ nọ ma re roro kpahe họ, oghẹrẹ uviuwou nọ a jọ yọrọ ohwo o rẹ sai kpomahọ oghẹrẹ nọ o roro nọ imava orọo a rẹ rọ ta ẹme kugbe ohwohwo. Ọzae jọ nọ a re se Justin, nọ ọ rọo te ikpe isoi no, ọ ta nọ: “Ma rẹ jọ uviuwou nọ a jọ yọrọ omẹ ta ẹme tere he, yọ u ru nọ o rọ rrọ bẹbẹ kẹ omẹ re mẹ ta oware nọ o rrọ omẹ eva. Onana o be hae kẹ aye mẹ idhọvẹ gaga. Evaọ uviuwou nọ o no ze, a rẹ ta oware nọ o rrọ ae eva, fikiere o rrọ bẹbẹ kẹe he re ọ ta oware nọ o riẹe eva kẹ omẹ.”

Ahwo nọ a re ru ọkiẹriwo kpahe orọo, a ta nọ orọnikọ unuẹse nọ imava orọo a rẹ ta nọ a you ohwohwo oye u re dhesẹ inọ evawere e rrọ orọo ho. Yọ orọnọ epanọ a re ru ẹgwọlọ owezẹ gba kẹ ohwohwo te hayo epanọ a wo ugho te họ eware nọ e mai wuzou gbe he. Ukpoye, oware nọ o rẹ mai dhesẹ nọ orọo u wo obokparọ họ, epanọ ọzae avọ aye a re ro ku ebẹbẹ họ dẹdẹ.

U te no ere no, Jesu ọ ta nọ imava nọ e ruọ orọo, Ọghẹnẹ o ku rai gbe orọnikọ ohwo-akpọ họ. (Matiu 19:4-6) Fikiere, nọ orọo u te woma, o rẹ wha orro se Ọghẹnẹ. Evaọ abọdekọ riẹ, nọ ọzae ọ gbẹ be rọ uyoyou gbe ororokẹ lele aye riẹ yeri hi, o sai ru nọ Jihova Ọghẹnẹ o gbe ro yo elẹ riẹ hẹ. (1 Pita 3:7) Nọ aye ọ gbẹ be kẹ ọzae riẹ adhẹẹ hẹ, yọ Jihova nọ ọ rehọ ọzae na mu ọnọ o wuzou uviuwou, aye na o bi rri vo na.—1 Ahwo Kọrint 11:3.

Oghẹrẹ nọ ẹmeọta ra ọ rrọ hayo oghẹrẹ nọ a rọ yọrọ owhẹ kẹhẹ, whọ tẹ gwọlọ fi ehri-izi Ebaibol nọ i re fi obọ họ ku ẹwhọ họ h’iruo, u wo oghẹrẹ etata eme jọ nọ u fo nọ whọ rẹ whaha. Nọ oma ra enọ nọ e rrọ obotọ na:

‘Kọ mẹ rẹ gba oma mẹ re mẹ siọ ẹme ọdada ba ẹkpahe zihe?’

Itẹ jọ e ta nọ: “Who te mi unwe azẹ o ve noi ze, ofu ọrariẹ ọ vẹ wha ẹwhọ ze.” (Itẹ 30:33) Eme họ otofa ẹme nana? Roro kpahe oriruo nana. Ẹme nọ a muhọ kpahe araha ugho evaọ uviuwou, inọ “u fo re ma muẹrohotọ evaọ ugho oraha,” o rẹ sai kuhọ evaọ ẹwhọ nọ a rẹ jọ fuọ ohwohwo, jẹ ta eme wọhọ “who yabọ kẹhẹ.” Ẹhẹ, nọ ọrivẹ ra o te bi ‘mi inwe ra’ ẹkwoma eme edada nọ ọ be rọ fa owhẹ ovao, oma o rẹ sae wọ owhẹ nọ who rukele. Dede na, orukele o re ru ofu gbe ẹwhọ ga viere.

Jemis omọvo enọ i kere Ebaibol na ọ vẹvẹ unu nọ: “Ri epanọ emerae esese e rẹ maha okegbe ọsoso! Ẹrọo na erae re.” (Jemis 3:5, 6) Nọ imava orọo a gbẹ be kpọ ẹrọo rai hi, omoware osese gheghe nọ aimava a jọ wo eriwo sa o sai su kpohọ ẹwhọ ologbo. Yọ evaọ orọo nọ a rẹ jọ whọ ẹsikpobi, o rẹ jọ bẹbẹ re uyoyou o d’owọ muotọ.

Ukpenọ whọ kpahe ẹme ọgaga zihe, kọ whọ gbẹ daoma raro kele Jesu, ọnọ ‘okenọ a jẹ poviẹ e, ọ rẹriẹ unu poviẹ zihe he’? (1 Pita 2:23) Edhere nọ a sai ro furie ẹwhọ vẹrẹ họ, nọ ohwo o te dhesẹ nọ o vuhu oware nọ ọrivẹ riẹ ọ be ta mu, je wounu evaọ abọ nọ o jo ruthọ evaọ oware nọ o suọ ẹwhọ na.

‘Kọ mẹ be hai go ẹme gbe iroro ọrivẹ mẹ họ akotọ?’

Ebaibol e ta nọ: “Whai kpobi a jọ iroro evo, ohwo o weri kẹ ohwo.” (1 Pita 3:8) Roro kpahe eware ivẹ jọ nọ o sae rọ jọ bẹbẹ kẹ owhẹ re who fi ohrẹ nana họ iruo. Orọ ọsosuọ, o sae jọ nọ who wo otoriẹ iroro ọrivẹ ra ha. Wọhọ oriruo, otẹrọnọ ọrivẹ ra ọ be ruawa gaga kpahe oware jọ nọ who se gb’oware tere he, oma o rẹ sae wọ owhẹ ta nọ, “Whọ be nwane rehọ iẹe ga hrọ.” O sae jọnọ whọ gwọlọ fi obọ họ kẹ ọrivẹ ra rehọ ubiẹro owowa rri ẹbẹbẹ na. Dede na, oyena u re do wọhọ  uduotahawọ kẹ ahwo buobu hu. U re ru eva were te ezae te eyae nọ a tẹ ruẹ nọ ahwo nọ a you a wo otoriẹ iroro rai je bi weri kẹ ae.

Omorro o rẹ sai je ru nọ ohwo ọ sai ro rri ẹme hayo iroro ọrivẹ riẹ vo. Ohwo nọ o re dhesẹ omorro ọ rẹ gwọlọ wọ oma riẹ kpehru ẹkwoma amọfa nọ o re rri kuẹku. Ọ rẹ sai ru onana ẹkwoma eka nọ ọ rẹ la hayo oware uyoma nọ o re ro dhesẹ ọrivẹ riẹ. Roro kpahe oriruo ahwo Farisi gbe otu ikere-ebe erọ oke Jesu. Nọ ohwo jọ—makọ ibe ohwo Farisi dede—ọ tẹ ta ẹme nọ o wo ohẹriẹ no orọ otu Farisi nana nọ a wo omorro na, a ve mu ei eka họ ẹla jẹ ta ikpehre eme kpahe ohwo otiọye na. (Jọn 7:45-52) Jesu o wo ohẹriẹ. Ọ jẹ hae re ohrọ amọfa nọ a tẹ be ta ẹme kẹe.—Matiu 20:29-34; Mak 5:25-34.

Roro kpahe owọ nọ whọ be hae jẹ nọ ọrivẹ-orọo ra ọ tẹ be ta ọdawẹ riẹ kẹ owhẹ. Kọ ẹme ra, edhuvo ra, hayo ovao ra o be hai dhesẹ nọ who wo ọdawẹ kẹe? Manikọ whọ be hae nwane kake fẹ eriwo riẹ họ akotọ?

‘Kọ ẹsibuobu mẹ be hai roro nọ oriobọ o be lẹliẹ ọrivẹ mẹ ru eware nọ ọ be hai ru?’

“Kọ Job ọ be dhozọ Ọghẹnẹ gheghe? Who gbe diogba wariẹ e, gbe uwou riẹ, gbe eware kpobi nọ o woi, evaọ kabọ kabọ?” (Job 1:9, 10) Setan ọ rehọ ẹkwoma ẹme nana be ta inọ gheghe Job ọ be rọ gọ Ọghẹnẹ hẹ.

Nọ imava orọo a gbẹ yọrọ oma ha, a rẹ sai wo ọkpọ iroro Setan na. Wọhọ oriruo, nọ ọrivẹ ra o te ru omamọ oware jọ kẹ owhẹ, kọ whọ be hai jọ udu ra ta nọ ‘eme ọ be rehọ areghẹ gwọlọ mi omẹ’ hayo ‘eme ọ be rọ areghẹ gwọlọ ko dhere omẹ?’ Nọ oware o tẹ thọ ọrivẹ ra obọ, kọ whọ be hai rri ethobọ na wọhọ imuẹro inọ ọ be daezọ ra ha hayo inọ o wo uruemu oriobọ? Kọ whọ rẹ nwane kareghẹhọ unuẹse nọ oghẹrẹ oware utioye o thọ riẹ obọ no evaọ oke nọ u kpemu jẹ nwani kele onana bae?

Pọl ukọ na o kere nọ: “Uyoyou . . . o rẹ kpare ẹme ọgaga avọ ofu hu.” (1 Ahwo Kọrint 13:4, 5) Uvi uyoyou u tuaro ho, o rẹ ruẹ oruthọ. Rekọ u re kele ai hi. Pọl ọ ta re inọ uyoyou o rẹ “rọwo eware kpobi.” (1 Ahwo Kọrint 13:7) Orọnikọ onana u dhesẹ nọ uyoyou utiona o rẹ nwani mu rọwo eware kpobi nọ a rọ ezọ yo ho, rekọ ẹme na họ u re wo evaifihọ. U re vi iviẹro ho. Oghẹrẹ uyoyou nọ Ebaibol e ta udu họ omai awọ nọ ma wo na o rẹ rọ iruthọ vrẹ ẹsikpobi, jẹ vro kẹ amọfa. (Olezi 86:5; Ahwo Ẹfẹsọs 4:32) Nọ imava orọo a te wo ọkpọ uyoyou utiona kẹ ohwohwo, a re wo evawere evaọ orọo rai.