Ẹfuọ Fikieme U Je Wuzou?

Anwọ ikpe buobu ze na, eyao sa-sa e kẹ ahwo-akpọ uye no. Ahwo jọ a jẹ hai roro nọ eyao itieye na yọ oka evedha Ọghẹnẹ gbe inọ Ọghẹnẹ ọ rehọ e rai ze be rọ kẹ irumuomu uye. Ẹromuhotọ gbe ekiakiẹ nọ a rọ oma totọ ru evaọ ikpe buobu u dhesẹ via inọ emerae esese nọ e wariẹ omai họ e be wha ẹyao ze.

Otokiẹ kpahe usiwo-imu u dhesẹ via inọ edhokpa, idhogbi, ekọkrochi, inyẹ, gbe inwe e rẹ sae wha eyao ze. A tẹ jẹ ruẹ inọ ẹsibuobu ahwo a rẹ rọ ẹkwoma egbegbe rehọ obọ si eyao fihọ oma. Ẹfuọ ọ rẹ sai fi obọ họ nọ uzuazọ ohwo o rẹ rọ tọ, yọ egbegbe ọ rẹ sae wha uwhu ze.

U re vevẹ, utee nọ ahwo a wo kẹ ẹfuọ u wo ohẹriẹ no oria ruọ oria fiki uruemu-ẹwho gbe oghẹrẹ uyero eria sa-sa. O rẹ sae jọ use-abọ ulogbo re a jọ fuafo evaọ eria nọ emamọ ame ọ rrọ họ hayo nọ a jo wo emamọ eria ame-okuo ho. Dede na, Ọghẹnẹ ọ kẹ emọ Izrẹl izi kpahe ẹfuọ evaọ okenọ a je no oria ruọ oria evaọ igbrẹwọ—uyero nọ whọ rẹ sai roro nọ a sai jo lele ẹfuọ ziezi hi!

Fikieme ẹfuọ o ro wuzou kẹ Ọghẹnẹ te enẹ? Didi ubiẹro owowa u fo nọ ma re ro rri ẹfuọ? Didi eware jọ nọ i tulo ho whẹ avọ uviuwou ra wha rẹ sai ru rọ whaha eyao jọ?

ISUKULU e fa no, ọmaha jọ nọ a re se Max * nọ ọ be rria Cameroon o te uwou no. Avọ ohọo gbe uruame nọ u bi kpei, ọ tẹ ruọ umuwou rai, robọ rara arakọ riẹ nọ ọ rrọ uwou hẹrẹ iẹe, o te fi ẹkpa isukulu riẹ họ ehru emẹjẹ nọ a rẹ jọ re emu, keria otọ be rọ ọwhọ hẹrẹ emu riẹ.

Oni riẹ nọ ọ rrọ obọ ikichini o yo edo Max nọ o kpozi no, ọ tẹ wọ omodhe isikapa gbe eguae sei. Rekọ nọ ọ jọ ehru emẹjẹ ruẹ ẹkpa isukulu ọmọ na, ovao oni na u te nwene. O te rri ọmọ na jẹ rọ uvo ahae sei nọ, “Maaaax!” Ọmọ na ọ nwane riẹ oware nọ o thọ no, ọ tẹ tọlọ ẹkpa na no emẹjẹ na, jẹ dhẹ nyae wozẹ abọ. U kri hi, o te ziheze kẹ emu riẹ. Avọ uvo nọ u dhesẹ nọ o ruthọ, ọ tẹ ta nọ: “Eva e dha owhẹ hẹ Mama, o thọrọ omẹ ẹro vẹre.”

 Emamọ oni o re fi obọ họ gaga evaọ abọ ẹfuọ gbe omokpokpọ uviuwou na, rekọ o gwọlọ nọ ahwo uviuwou na kpobi a re ku obọ gbei evaọ onana uruo. Wọhọ epanọ oriruo Max o dhesẹ na, uwuhrẹ ẹsikpobi u wuzou keme ẹfuọ o gwọlọ omodawọ ikẹse kẹse, yọ o gwọlọ nọ a rẹ kareghẹhọ emọ onana noke toke.

Oni Max ọ riẹ inọ emerae nọ e rẹ wha ẹyao e rẹ sae rehọ idhere buobu ruọ evaọ emu. Fikiere, orọnọ ọ rẹ wozẹ abọ riẹ re o te dhobọte emu ọvo ho, rekọ o re ruru emu ẹsikpobi re inyẹ e se ai ba ẹra fihọ. Fikinọ ọ be hae daoma ruẹ nọ a nyasiọ emu ba otọ họ, yọ ọ be hai ru uwou na fuafo ẹsikpobi, edhokpa, idhogbi, gbe ekọkrochi e be kẹe uye tere he.

Ugogo ẹjiroro jọ nọ oni Max ọ be rọ dao oma ru onana kpobi họ, ọ gwọlọ ru eva were Ọghẹnẹ. Ọ ta nọ: “Ebaibol e ta nọ idibo Ọghẹnẹ a rẹ jọ ọrẹri hrọ keme Ọghẹnẹ ọ rrọ ọrẹri.” (1 Pita 1:16) O fibae nọ: “Ọrẹri avọ ẹfuọ e jẹhọ ohwohwo, fikiere mẹ gwọlọ nọ uwou mẹ o rẹ jọ fuafo, yọ mẹ gwọlọ nọ ahwo uviuwou mẹ a rẹ jọ tẹtẹtẹ ẹsikpobi. Uzẹme, onana o lọhọ kẹ omẹ keme ahwo uviuwou na kpobi a bi ru ọvuọ ẹkabọ riẹ.”

U Wuzou re Ohwo Kpobi Evaọ Uviuwou O Ru Ẹkabọ Riẹ

Wọhọ epanọ oni Max ọ ta na, ẹfuọ uviuwou yọ iruo uviuwou soso. Noke toke, iviuwou jọ a rẹ keria kugbe ta kpahe eware nọ o gwọlọ nọ a re ru, gbe abọ nọ o gwọlọ nọ a jọ ru vi epaọ anwẹdẹ evaọ ẹfuọ obeva gbe otafe uwou na. Onana u re fi obọ họ si ahwo uviuwou kẹle ohwohwo jẹ kareghẹhọ omomọvo ẹkabọ riẹ evaọ ẹruorote omokpokpọ uviuwou na. Wọhọ oriruo, oni ọ rẹ sae vuẹ emọ nọ e dina kpako no oware nọ u je wuzou re a hae wozẹ abọ nọ a te ku-ame no, rọ abọ kru ugho gbe eware itieye na efa, gbe taure a tẹ re emu. Kẹsena emọ nana omarai a vẹ daoma ruẹ nọ emọ nọ e rọ kpahe ai a lele uruemu nana re.

A rẹ sae ghale iruo sa-sa kẹ omomọvo evaọ uwou na. Uviuwou na o rẹ sae gbaemu inọ a re ru orufuọ evaọ uwou na koka koka, je ru ọruẹrẹfihotọ orufuọ nọ a rẹ robọ kotọ ru isiava hayo ẹsiẹvo ẹgbukpe. Kọ ẹvẹ otafe uwou  na? Ọzae jọ nọ a re se Stewart L. Udall, nọ o re ru iruo ẹruorote erru okegbe ọ ta kpahe orẹwho America nọ: “Ma be rria ẹkwotọ nọ erru ọ be jọ yẹ kẹdẹ kẹdẹ, nọ o bi dhe eyeyoma, nọ a be keke oma họ, nọ edo ọgaga gbe ore o be nua nẹdẹ tẹdẹ.”

Kọ ere ọvona who rri okegbe ra? Okenọ u kpemu gbe makọ enẹna evaọ ewho Central Africa jọ, iworo-uzi a re kporo ẹgogo ro woro uzi kẹ ahwo. Avọ urru oruarua, a rẹ kareghẹhọ ahwo inọ a ru ẹwho na fo, whẹ ezuzu egọta kufiẹ, bru egha ire, gbẹ okegbe na, jẹ mahe ezuzu rai.

Wariẹ akpọ-soso họ, ezuzu ọwhẹkufiẹ o rrọ ẹbẹbẹ ologbo, yọ eva eria buobu egọmeti o ru bẹ no. Evaọ ikpewho jọ, a be whẹ ezuzu ẹsikpobi hi, u ve bi ru nọ ezuzu ọ be rọ vọ iyẹrẹ. A rẹ sai se ahwo okegbe na inọ a fi obọ họ whẹ ezuzu. Wọhọ ahwo nọ a re yoẹme, Ileleikristi a rẹ jọ usu ahwo ọsosuọ nọ a rẹ jowọ je ru lele uzi Siza ababọ ẹgo. (Ahwo Rom 13:3, 5-7) U re no Ileleikristi uzẹme eva ze re a tube ru vrẹ umuo nọ Siza ọ gwọlọ evaọ abọ nana. A gwọlọ ẹfuọ yọ a rẹ jowọ nọ a re ro ru onana, a rẹ hẹrẹ bẹsenọ ẹwho o re woro uzi rọ kareghẹhọ ai tao ho. A vuhumu inọ re ohwo ọ jọ fuafo u dhesẹ nọ ọ rrọ ohwo nọ a wuhrẹ ziezi nọ o wo emamọ uruemu. Oma omomọvo gbe uviuwou onana o rẹ jọ muhọ. Eware ẹfuọ esese sa-sa nọ ma re ru evaọ uwou u re ru nọ ma je wo omokpokpọ jẹ wha erru họ okegbe mai.

Ẹfuọ Ọ rẹ Wha Orro se Ọghẹnẹ nọ Ma be Gọ

Oma mai nọ ma re ru fihọ fuafo o rẹ wha erru họ egagọ mai je si amọfa urru. Evaọ ẹwho nọ a re se Toulouse, France, utu emoha 15 jọ, te emezae gbe emetẹ e ruọ eria nọ a rẹ jọ dẹ emu ria nọ a ku okokohọ ubrotọ ọrọ Isẹri Jihova họ no. Ọzae-avọ-aye jọ nọ e kpako no nọ a dihọ etẹe a je rẹro nọ emoha nana a bi ti ru edo jẹ ta ẹme kẹ ahwo epanọ u je rai. Rekọ emamọ uruemu emoha nana gbe eme ezi nọ a jẹ ta gbe epanọ a nabe gọ ẹgọ kpatiẹ u gbe rai unu. Nọ emoha na a jẹ gwọlọ kpama vrẹ, ọzae-avọ-aye nana a te jiri ai fiki emamọ uruemu rai jẹ ta kẹ omọvo rai jọ inọ emamọ uruemu utiona o kẹle otọ họ.

Ahwo nọ a be hai weze kpohọ iwou ogha Isẹri Jihova, eria nọ a re jo kere ebe, gbe eria nọ egbodibo rai jọ a rẹ rria, a ta nọ ẹfuọ nọ a bi muẹrohọ evaọ eria nana o be hai duobọte ai udu. Iwu rai nọ a re ru fihọ fuafo gbe ẹhọ ẹsikpobi yọ eware nọ a gwọlọ mi egbodibo unevaze nọ e be rria je ru iruo evaọ eria nana. Isialẹ gbe idẹ nọ a re ro gbe oma e rẹ sai nwene ẹta oma nọ a rẹ họ fuafo ho. Nọ egbodibo unevaze nana a tẹ be ta usiuwoma kẹ ahwo okegbe rai evaọ owọwọ hayo urere-oka, oma rai nọ o rrọ fuafo ziezi u re je ru ahwo rehọ emamọ ẹro rri ovuẹ rai.

‘Wha Rọ Aro Kele Ọghẹnẹ’

A ta udu họ Ileleikristi awọ nọ a ‘rọ aro kele Ọghẹnẹ.’ (Ahwo Ẹfẹsọs 5:1) A kẹ Aizaya eruẹaruẹ jọ nọ ikọ-odhiwu a jẹ rọ ta kpahe Ọmemama na nọ “Ọrẹri, ọrẹri, ọrẹri.” (Aizaya 6:3) Eme nana i dhesẹ epanọ ẹfuọ Ọghẹnẹ o kpehru te gbe inọ ọ ginẹ rrọ ọrẹri. Fikiere, Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ idibo riẹ kpobi a rẹ jọ fuafo. “Wha [rẹ jọ] ọrẹri, keme mẹ ọrẹri.”—1 Pita 1:16.

Ebaibol e ta udu họ Ileleikristi awọ inọ a ‘gọ ẹgọ no o re fo.’ (1 Timoti 2:9) U re gbe omai unu hu inọ evaọ obe Eviavia a rehọ “iwu efuafo elọlọhọ” ro dhesẹ iruo ikiẹriẹ ahwo nọ Ọghẹnẹ o rri nọ a rrọ ọrẹri. (Eviavia 19:8) Evaọ abọdekọ riẹ, a jọ Ikereakere na rehọ epe hayo egbegbe dhesẹ uzioraha.—Itẹ 15:26; Aizaya 1:16; Jemis 1:27.

Nẹnẹ ima ahwo buobu a be rria eria nọ ẹfuọ ugboma, ọrọ okegbe, gbe ọrọ abọ uruemu gbe abọ-ẹzi o jẹ rrọ use-abọ ulogbo. Ugogo ifue ẹbẹbẹ nana o jẹ ze kiyọ okenọ Ọghẹnẹ o ‘ru eware kpobi kpokpọ no.’ (Eviavia 21:5) Nọ eyaa yena i te rugba no, oghẹrẹ egbegbe kpobi o ti notọ bẹdẹ bẹdẹ.

[Oruvẹ-obotọ]

 [Ẹkpẹti nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 22]

Ọghẹnẹ Ọ Gwọlọ nọ Ma Jọ Fuafo

Okenọ a je no oria ruọ oria evaọ igbrẹwọ na, a kẹ emọ Izrẹl uzi inọ a rẹ wọ isọ thabọ no evuẹ rai. (Iziewariẹ 23:12-14) Onana o jọ okolo iruo ho keme ahwo na a jọ buobu, rekọ uzẹme riẹ họ onana u ru nọ eyao wọhọ uliaro ogaga gbe ekọlera i gbe je ro kpokpo ai hi.

A kẹ rai uzi inọ a rẹ wozẹ hayo raha oware kpobi nọ u foma kẹle ori hayo arao nọ o whu no. Dede nọ ẹsejọhọ a riẹ oware nọ o jọ emu uzi nana ha, onana uruo u fi obọ họ whaha eyao gbe emerae ẹyao nọ i re vo.—Iruo-Izerẹ 11:32-38.

O jọ uzi kẹ izerẹ na inọ a rẹ wozẹ abọ gbe awọ rai re a te ru iruẹru nọ i te rai evaọ uwou-udhu-egagọ na. Ame ovo fihọ odhe-ẹro nọ a jẹ hae jọ wozẹ abọ na o jọ okolo iruo ho, rekọ uzi orọ oma nọ a rẹ wozẹ na o jọ oware nọ a kru gaga.—Ọnyano 30:17-21.

[Ẹkpẹti nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 23]

Ẹme nọ Edọkita Ọ Ta

Ame ọ roja kẹ uzuazọ, rekọ ekpehre ame ọ rẹ sae wha ẹyao gbe uwhu se ohwo. Edọkita nọ a re se J. Mbangue Lobe, nọ o wuzou uwou-imu evaọ ẹwho nọ a re se Douala, Cameroon, ọ kẹ ohrẹ nọ o rrọ obotọ na kpahe onana evaọ ọkiẹriwo jọ.

“There ame ra otẹrọnọ u mu owhẹ ẹro ho sọ ame na ọ fo.” Rekọ ọ kẹ unuovẹvẹ inọ: “Iblishi gbe ekẹmikale efa nọ a re fihọ ame i kiehọ, rekọ e rẹ wha enwoma ze nọ a gbẹ riẹ ai ro ru iruo ho. Hae rehọ odha gbe ame wozẹ abọ re whọ tẹ re emu, gbe okenọ who te ku-ame no. Odha o rrọ oware nọ a rẹ rọ okpugho dẹ hẹ, fikiere oyogbe dede ọ rẹ sae dẹe. Hae fọrọ iwu ra ẹsikpobi, rehọ ame ọroro fọrọ ai otẹrọnọ who wo ẹmẹvorẹ, emezẹ, hayo oghẹrẹ eyao itieye na.”

Edọkita na ọ ta re inọ: “Ahwo uviuwou na kpobi a re kuobọgbe ru uwou gbe otafe riẹ fo.” O fibae nọ: “Ẹsibuobu ahwo a re gbabọkẹ eria ame-okuo, o vẹ suẹe ze nọ ekọkrochi gbe inyẹ i re ro zihe etẹe ruọ uwou.” Ọ kẹ unuovẹvẹ jọ kpahe emaha na inọ: “Wha dhẹ kẹ iko-ame nọ e rrọ okegbe rai, wha jarai họ vievie he. Emerae ẹyao iyoma e vọ rai. Taure wha te kiẹzẹ evaọ aso, wha hae họ jẹ fa akọ rai ziezi, je kiẹzẹ evaọ uwou-inwe.” Ugogo oware nọ ọ be ta na họ, o gwọlọ nọ ma hai roro kpahe oware nọ ma rẹ sai ru, jowọ jẹ rọ ere whaha ebẹbẹ.

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 22]

Iwu ra nọ whọ rẹ fọrọ u re ru nọ ẹmẹvorẹ, emezẹ, oghẹrẹ eyao itieye na gbe eyao efa jọ i gbe te owhẹ hẹ

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 22]

Ileleikristi a rẹ hẹrẹ nọ a ta kẹ ae tao ho re a te ru okegbe rai fo

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 22]

Emamọ oni o re fi obọ họ ru nọ uviuwou riẹ o jẹ jọ fuafo