Didi Odẹ Uruemu Ra O te Kẹ Owhẹ?

Aye orẹwho Ẹtiopia jọ o yẹ ọmọzae. Rekọ nọ ọ ruẹ nọ ọmọ na ọ be wẹ hẹ, oghọghọ riẹ u te zihe ruọ uweri. Nọ oni-ode ọmọ na ọ wọ ọmọ nọ ọ be wẹ hẹ na nyae họ, ọmọ na o te nyuhu oma ẹsiẹvo, muhọ ẹwẹ, jẹ va oviẹ! Ọsẹ ọmọ na o wo odẹ nọ otofa riẹ o rrọ “Igbunu,” fikiere ọsẹgboni na a te fi ẹme ẹvẹrẹ Ẹtiopia ọfa ba odẹ ọsẹ na, a te se ọmọ na nọ “Igbunu E Via No.”

Evaọ Burundi, isoja a je le ọmoha jọ re a ruẹsi kpei. Nọ ọmoha na ọ dhẹ te ọgbọ jọ je si oma no, ọ tẹ ya eyaa inọ Ọghẹnẹ o te siwi ei, o ti mu odẹ na Manirakiza, onọ otofa riẹ o rrọ “Ọghẹnẹ Họ Osiwi” kẹ ọmọ ọkpako riẹ. Nọ ikpe isoi e vrẹ no, avọ evawere inọ ọ rrọ uzuazọ o te gine mu odẹ yena kẹ ọmọzae ọkpako riẹ.

RE A mu edẹ nọ i wo ugogo otofa kẹ emọ o rẹ sae jọ oware aghẹruẹ kẹ otujọ, rekọ uruemu nana u no anwae ze. Evaọ uzẹme, edẹ itieye buobu e rrọ Ebaibol na. U ti fi obọ họ kẹ owhẹ ziezi evaọ isase Ebaibol ra nọ whọ tẹ riẹ otofa edẹ itieye na. Joma ta ẹme te ejọ rai.

Edẹ nọ E Vọ avọ Otofa Evaọ Ikereakere Hibru Na

Usu edẹ ọsosuọ nọ a fodẹ evaọ Ebaibol na họ Sẹt, onọ otofa riẹ o rrọ “Ọnọ A ro Mu.” Oni Sẹt, Ivi ọ fodẹ oware nọ o soriẹ nọ o ro mu odẹ yena kẹe, ọ ta nọ: “Ọghẹnẹ ọ rehọ ọmọ ọfa [mu, NW] kẹ omẹ fihọ ẹta Ebẹle, ọnọ Keni o kpe no.” (Emuhọ 4:25) Ohwo uyẹ Sẹt nọ a re se Lemẹk o mu Noa kẹ ọmọ riẹ, onọ otofa riẹ o rrọ “Eriosehọ” hayo “Ọbọga.” Lemẹk ọ ta nọ o mu odẹ yena kẹe “keme eva otọ onana nọ ỌNOWO ọ bọwo ehao na, [ọmọ nana] ọ rẹ te thọ omai no uye gbe iruo abọ mai.”—Emuhọ 5:29.

Ọghẹnẹ omariẹ o nwene edẹ ekpako-soso jọ fiki oware nọ o wo họ iroro kpahe ae. Wọhọ oriruo, o nwene odẹ na Abram, onọ otofa riẹ o rrọ “A Kpare Ọsẹ Kpehru,” kpohọ Abraham, onọ otofa riẹ o rrọ “Ọsẹ Ogbotu.” Nya lele otofa odẹ riẹ na, Abraham o gine zihe ruọ ọsẹ erẹwho buobu. (Emuhọ 17:5, 6) Je roro kpahe odẹ aye Abraham, Sarai, onọ ẹsejọhọ otofa riẹ o rrọ “Oma-Uhrowo.” A gbe du ta ha sọ eva e were riẹ nọ Ọghẹnẹ o nwene odẹ riẹ kpohọ “Sera,” onọ otofa riẹ o rrọ “Ọmọtẹ Ovie,” onọ u dhesẹ inọ ọ be te jọ oni ọrọ ivie.—Emuhọ 17:15, 16.

Ọghẹnẹ omariẹ ọ kẹ emọ jọ odẹ re. Wọhọ oriruo, ọ ta kẹ Abraham avọ Sera inọ a se ọmọ rai Aiziki, onọ otofa riẹ o rrọ “Ehwẹ.” Odẹ yena o te hae lẹliẹ ọzae-avọ-aye nana nọ i wo ẹrọwọ na kareghẹhọ ehwẹ nọ a hwẹ okenọ a vuẹ ai inọ a bi ti yẹ ọmọ evaọ oke owho rai. Nọ a ruẹ inọ Aiziki o kru egagọ Ọghẹnẹ ga nọ o te ohwo no, ababọ avro, odẹ riẹ na o jẹ hae  lẹliẹ Abraham gbe Sera kp’ehwẹ kuagba nọ a be reawere usu ọmọ oyoyou rai na.—Emuhọ 17:17, 19; 18:12, 15; 21:6.

Reshẹl nọ ọ jọ aye ọmọ Aiziki ọ kẹ ubreyẹ riẹ odẹ fiki oghẹrẹ oware ofa jọ. Taure Reshẹl o te ti whu evaọ oke eyẹ, o se ọmọ nọ o yẹ na Bẹn-oni, onọ otofa riẹ o rrọ “Ọmọ Uweri Mẹ.” Ọzae riẹ Jekọp o nwene odẹ na omojọ, o se rie nọ Bẹnjamin, nọ otofa riẹ o rrọ “Ọmọ Obọze.” Odẹ nana u dhesẹ nọ ọmọ na ọ te jọ ohwo nọ ọ te hai wo aruoriwo gbe ọnọ ọ te jọ uketha kẹ amọfa.—Emuhọ 35:16-19; 44:20.

Ẹsejọ ahwo a jẹ hae rọ uruemu ohwo hayo oghẹrẹ oma nọ o wo ro mu odẹ kẹe hayo rọ riodẹ kẹ omarai. Wọhọ oriruo, Aiziki avọ Rebeka a yẹ ọmọ jọ avọ eto ewawae buobu nọ o wọhọ ẹsenọ o ku ewu ivovo họ oma, fikiere a te sei Esọ. A kẹ riẹ odẹ yena keme evaọ ẹvẹrẹ Hibru, otofa riẹ họ “Avọ Eto.” (Emuhọ 25:25) Wọhọ epanọ ma rẹ jọ obe Rut evaọ Ebaibol na ruẹ, Naomi o wo emezae ivẹ. Odẹ ọjọ Malọn, nọ otofa riẹ o rrọ “Ọnọ O re Dhe Ẹmẹmọ,” odẹ ọrọ avivẹ kọ Chiliọn, nọ otofa riẹ o rrọ “Ọkwẹkwẹ.” Ma riẹ hẹ sọ okenọ a ro yẹ emọ na a rọ kẹ ae edẹ na hayo nọ a rro no, rekọ o wọhọ nọ edẹ na i gine fo ai keme aimava na a kri ewhu hu.—Rut 1:5.

Uruemu ofa jọ nọ o jọ otọ họ, edẹ nọ a re nwene hayo fiba. Nọ ọzae gbe emọ ivẹ Naomi a whu siẹe ba, nọ o ro zihe ziọ Bẹtlẹhẹm no, ọ gbẹ gwọlọ nọ a rọ odẹ yena sei ofa ha, onọ otọ riẹ o rrọ “Awere.” Ukpoye, ọ ta nọ: “Wha gbe se omẹ Naomi hi, wha se omẹ Mara [nọ otofa riẹ o rrọ “Ẹyayare”], keme Ọghẹnẹ Erumeru na o ru omẹ eware eyayare i no.”—Rut 1:20, 21.

Uruemu ofa jọ re họ, a jẹ hae rọ okpoware nọ o via ro mu odẹ kẹ ọmọ. Wọhọ oriruo, otofa odẹ ọruẹaro na Hagai họ “Ọnọ A Yẹ Evaọ Ẹdẹ Ehaa.” *

Edẹ Jọ nọ E Viodẹ Evaọ Etoke Ileleikristi Ọsosuọ

Odẹ Jesu u wobọ kugbe eruẹaruẹ erọ eware nọ o ti ru. Re a te ti yẹe, Ọghẹnẹ ọ rọ ẹkwoma ukọ-odhiwu ta kẹ ọsẹgboni riẹ nọ: “Who re tise odẹ riẹ Jesu,” onọ otofa riẹ o rrọ “Jihova Họ Esiwo.” Fikieme odẹ na u ro fo? Ukọ-odhiwu nọ ọ ta ẹme kẹ Josẹf na ọ ta nọ Jesu “o re ti  siwi ahwo riẹ no izieraha rai.” (Matiu 1:21) Nọ a rehọ ẹzi ọfuafo rọ Jesu mu evaọ etoke ame-ọhọ riẹ no, a te fi ẹme Hibru nọ a re se “Mesaya” ba odẹ riẹ. Evaọ ẹvẹrẹ Griki, a re se ẹme nana “Kristi.” Otofa eme ivẹ na họ “Ọnọ A Wholo.”—Matiu 2:4.

Jesu omariẹ ọ rehọ uruemu ilele riẹ jọ rọ kẹ ae edẹ. Wọhọ oriruo, ọ rọ odẹ ẹvẹrẹ ahwo Ju na Kifas, nọ otofa riẹ o rrọ “Utho” ro se Saimọn. Uwhremu na, “Pita” nọ o rrọ ẹrọunu Griki orọ odẹ yena a mae rọ riẹ Kifas. (Jọn 1:42) Jesu o se inievo ivẹ na Jemis avọ Jọn nọ i wo ọwhọ gaga na inọ “Boanegis,” onọ otofa riẹ o rrọ “Emọ Egbrara.”—Mak 3:16, 17.

Ilele Jesu a ruabọhọ uruemu orọ edẹ nọ a re mu kẹ ohwo fiki uruemu riẹ. Josẹf olele na yọ oriruo jọ, ọnọ ikọ na a mu odẹ kẹ nọ Banabas, koyehọ “Ọmọzae Omosasọ.” Banabas ọ ginẹ rria lele odẹ yena, keme ọ jọ omosasọ kẹ ahwo buobu evaọ abọ-ẹzi gbe idhere efa.—Iruẹru Ikọ Na 4:34-37; 9:27; 15:25, 26.

Aghare Odẹ Ra

Ma rẹ sae salọ oghẹrẹ odẹ nọ a rẹ kẹ omai evaọ oke eyẹ mai hi. Rekọ, mai ọvo ma rẹ sae rọ oghẹrẹ nọ ma yeri uzuazọ dhesẹ oghẹrẹ odẹ nọ ahwo a te rọ riẹ omai. (Itẹ 20:11) Dae nọ omara nọ: ‘O hae jọnọ Jesu gbe ikọ na a rrọ kugbe omẹ, didi odẹ a hae te kẹ omẹ? Didi odẹ uruemu mẹ hayo oghẹrẹ ohwo nọ mẹ rrọ o te kẹ omẹ?’

Onana u fo onọ nọ ma re roro kpahe ziezi. Fikieme? Solomọn ovie owareghẹ na o kere nọ: “Omamọ odẹ uwoma vi efe.” (Itẹ 22:1) Uzẹme, ma te wo emamọ odẹ evaọ okegbe mai, yọ okpoware ma wo tobọ na. Rekọ mai wuzou na, ma te wo emamọ odẹ evaọ aro Ọghẹnẹ, ma re ti wo efe ebẹdẹ bẹdẹ. Ẹvẹ o jẹ rrọ ere? Ọghẹnẹ ọ ya eyaa inọ o ti kere edẹ ahwo nọ a be dhozọ riẹ fihọ “obe ekareghẹhọ” riẹ, yọ ọ rẹ te kẹ ae uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.—Malakae 3:16; Eviavia 3:5; 20:12-15.

[Oruvẹ-obotọ]

[Ẹme nọ a fi ẹgba họ nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 31]

Didi odẹ uruemu mẹ hayo oghẹrẹ ohwo nọ mẹ rrọ o te kẹ omẹ?

[Ẹkpẹti/Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 30]

Ono Họ Imanuẹl?

Edẹ ahwo jọ evaọ Ebaibol na i wo otofa eruẹaruẹ, nọ i dhesẹ iruo hayo eware nọ a ti ru evaọ obaro. Wọhọ oriruo, a kẹ Aizaya ọruẹaro na ẹgba ẹzi ro kere nọ: “Ri, ọmọtẹ nọ ọ riẹ ọzae he o re ti dihọ, o ve ti yẹ ọmọzae, a ve ti se odẹ riẹ Imanuẹl.” (Aizaya 7:14) Otofa odẹ nana họ “Ọghẹnẹ avọ Omai A Rọ.” Ahwo jọ nọ a kere kpahe Ebaibol na a jẹ gwọlọ ta inọ eruẹaruẹ nana e kake jọ oma ovie Izrẹl jọ hayo ọmọ Aizaya jọ rugba. Rekọ Matiu ọnọ o kere abọjọ Ikuigbe Usiuwoma na o dhesẹ nọ oma Jesu ọvo eruẹaruẹ Aizaya nana i jo rugba.—Matiu 1:22, 23.

Ahwo jọ a be ta inọ odẹ na Imanuẹl nọ a ro se Jesu evaọ Ebaibol na u dhesẹ nọ Jesu yọ Ọghẹnẹ. Rekọ, ma tẹ nwane rehọ iẹe ere, koyehọ Elaihu ọnọ ọ ta udu họ Job awọ jẹ kpọe họ na yọ Ọghẹnẹ re. Fikieme ma jẹ ta ere? Keme otofa odẹ riẹ na họ “Ọghẹnẹ Mẹ Ọna.”

Jesu ọ ta ẹdọvo ho inọ ọyomariẹ họ Ọghẹnẹ. (Jọn 14:28; Ahwo Filipai 2:5, 6) Rekọ ọ rọ uzuazọ nọ o yeri dhesẹ ekwakwa-aghae Ọsẹ riẹ via, yọ o ru eyaa Ọghẹnẹ kpobi kpahe Mesaya na gba. (Jọn 14:9; 2 Ahwo Kọrint 1:20) Odẹ na Imanuẹl o nwani dhesẹ ọkwa Jesu ọrọ Ubi nọ o be te jọ Mesaya na, ọmọ uyẹ Devidi, ọnọ o dhesẹ via inọ Ọghẹnẹ ọ rrọ kugbe ahwo nọ a be gọe.

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 30]

IMANUẸL

“Ọghẹnẹ avọ Omai A Rọ”

[Ẹkpẹti/Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 31]

Odẹ nọ O Mai Wuzou Kpaobọ

Odẹ Ọghẹnẹ o roma via enwenọ asia 7,000 evaọ Ebaibol na. Evaọ ẹvẹrẹ Oyibo, a re se odẹ nana nọ a rẹ rehọ ibieme ene Hibru nana יהוה kere na Jihova. Eme họ otofa odẹ yena? Nọ Mosis ọ nọ Ọghẹnẹ kpahe odẹ riẹ, Jihova ọ ta nọ: “Me re ti zihe ruọ oghẹrẹ nọ o were omẹ kpobi.” (Ọnyano 3:14, The Emphasised Bible, onọ J. B. Rotherham ọ fa) Fikiere, odẹ Ọghẹnẹ yọ oka imuẹro inọ o re ti zihe ruọ oghẹrẹ nọ o gwọlọ kpobi re ọ ruẹsi ru ẹjiroro riẹ gba. (Aizaya 55:8-11) Nọ Ọghẹnẹ ọ tẹ ya eyaa, ma rẹ sai fi eva kpobi họ iẹe jẹ ma omaa uzuazọ mai lele eyaa riẹ. Fikieme? Fikinọ Jihova họ odẹ riẹ.

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 29]

ABRAHAM

“Ọsẹ Ogbotu”

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 29]

SERA

“Ọmọtẹ Ovie”