Kọ whọ sae kareghẹhọ ẹdẹ nọ who ro yẹ ọmọ ra? Avro ọ riẹ, oma o jẹ kpakpa owhẹ re whọ wọ ọmọ na. Rekọ wọhọ Carlo avọ Mia, a tẹ vuẹ esẹgbini inọ ọmọ rai o wo ẹyao jọ hayo ọ ko, oghọghọ rai u re zihe ruọ awaọruọ.

Kọ who wo ọmọ nọ ọ ko? Ẹsejọhọ o rẹ jọ owhẹ oma sọ whọ te sai thihakọ riẹ. O tẹ rrọ ere, whọ jọ oma o lọhọ owhẹ hẹ. Esẹgbini jọ i wo ọkpọ ẹbẹbẹ ra na, yọ a bi thihakọ riẹ. Joma ta kpahe ise-abọ esa jọ nọ whọ rẹ sae rẹriẹ ovao dhe, gbe epanọ Ebaibol na ọ sai ro fi obọ họ kẹ owhẹ.

O rẹ kẹ esẹgbini buobu uduama nọ a tẹ vuẹ ae nọ ọmọ rai o wo oghẹrẹ ẹyao jọ. Aye jọ nọ a re se Juliana evaọ obọ Mexico, ọ ta nọ: “Nọ edọkita ọ vuẹ omẹ nọ Santiago, ọmọzae mẹ o wo ẹyao ẹvori, o kaki mu omẹ ẹro ho. O tẹ wọhọ ẹsenọ akpọ o  re kẹ omẹ no.” O rẹ jọ esẹgbini efa oma wọhọ epanọ o jọ kẹ Villana, aye jọ evaọ obọ Itali. Ọ ta nọ: “Ọmọ oyẹ ọ were omẹ, dede nọ o rrọ bẹbẹ re aye nọ ọ rrọ ikpe nọ me te no na o yẹ. Whaọ obọnana, nọ ọmọ na ọ tẹ be mọ fiki ekpehre ẹyao jọ nọ o wo, udu u re brukpe omẹ.”

Udu u te bi brukpe owhẹ, kareghẹhọ nọ oyena o rẹ sae via kẹ ohwo kpobi. Re ahwo a mọ, o jọ ẹjiroro Ọghẹnẹ no emuhọ ze he. (Emuhọ 1:27, 28) Ọ ma ohwo-akpọ re ọ were eva evaọ udevie idhọvẹ hẹ. Fikiere, o rẹ sae kẹ idhọvẹ re ohwo ọ riẹ nọ ọmọ riẹ ọ ko hayo o wo oghẹrẹ ẹyao jọ. O rẹ rehọ oke re onana o sae reria ohwo oma.

Kọ otẹrọnọ udu u bi brukpe owhẹ nọ fiki ra ọmọ na ọ jẹ ko? Kareghẹhọ nọ ohwo ọvo ọ riẹ epanọ azẹ ọsẹgboni, okegbe nọ ohwo ọ be rria, gbe eware efa i re kpomahọ ọmọ te he. Yọ evaọ ẹsejọ, who re roro nọ ọrivẹ-orọo ra ọ soriẹ ze nọ ọmọ na ọ rọ ko. Whaha iroro itieye na. O te mae lọhọ kẹ owhẹ re who thihakọ otẹrọnọ who re kuobọgbe ọrivẹ-orọo ra re wha rẹrote ọmọ na.—Ọtausiuwoma Na 4:9, 10.

ONANA O SAI FI OBỌ HỌ: Wuhrẹ kpahe ẹyao ọmọ ra na. Ebaibol ọ ta nọ: “Areghẹ a rẹ rehọ bọ uwou, eriariẹ a rẹ rehọ tọ e họ.”—Itẹ 24:3.

Whọ rẹ sae nọ edọkita re a ta kẹ owhẹ kpahe ẹyao ọmọ na hayo tubẹ jọ ebe sa-sa se kpahe iẹe. Whọ rẹ sae rri ewuhrẹ kpahe ẹyao ọmọ na wọhọ ẹsenọ who bi wuhrẹ ẹvẹrẹ ọkpokpọ. Evaọ oke ọsosuọ, o rẹ sae jọ bẹbẹ, rekọ whọ te sai ru ei.

Carlo avọ Mia a nọ edọkita gbe uwou-imu jọ re a ta kẹ ae kpahe ẹyao ọmọ rai na. Aimava na a ta nọ: “Onana u fi obọ họ kẹ omai riẹ kpahe ebẹbẹ nọ ma rẹ sai rẹro rai gbe oware nọ ohwo nọ o wo oghẹrẹ ẹyao otiọye na ọ rẹ sai ru. Ma ruẹ nọ ọmọ mai na ọ rẹ gbẹ sai yeri emamọ uzuazọ. Onana o lẹliẹ udu kie omai vi.”

O rẹ sae jọ owhẹ oma nọ ọmọ na nọ whọ be rẹrote na u bi mi owhẹ ẹgba kpobi no. Aye jọ nọ a re se Jenney evaọ orẹwho New Zealand, ọ ta nọ, “Nọ mẹ riẹ nọ ọmọ mẹ o wo ekpehre ẹyao jọ, ẹsikpobi nọ me ru iruo uwou vi epanọ ẹgba mẹ o te, oma o rẹ rọ omẹ, me ve muhọ ẹviẹ.”

Oma nọ o rẹ jọ ohwo goli yọ ẹbẹbẹ ọfa nọ whọ rẹ sae rẹriẹ ovao dhe. Ọzae jọ nọ a re se Ben, o wo ọmọ jọ nọ o wo ẹyao oyoma jọ nọ o kpomahọ iriẹ-oma gbe ẹvori riẹ. Ọ ta nọ: “Ahwo buobu a riẹ oware nọ ma bi lele muabọ họ.” O rẹ jọ owhẹ oma re whọ ta ẹbẹbẹ ra kẹ oghẹrẹ ahwo jọ. Rekọ fikinọ emọ rai e rrọ kọkọ, ozọ o gbẹ jọ owhẹ ta oware nọ o be kẹ owhẹ uye kẹ ae he.

ONANA O SAI FI OBỌ HỌ: Ta kẹ amọfa re a fi obọ họ kẹ owhẹ, yọ who rri obọ nọ a bi fihọ kẹ owhẹ vo ho. Juliana, nọ ma ta ẹme te no na ọ ta nọ, “Ẹsejọ oma o rẹ vuọ omẹ avọ ọzae mẹ re ma ta kẹ amọfa nọ a fi obọ họ kẹ omai.” Rekọ o fibae nọ: “Ma ruẹ nọ u gine fo re amọfa a fi obọ họ kẹ omai. Nọ a te fi obọ họ kẹ omai, o rẹ gbẹ wọhọ ẹsenọ o rọnọ mai ọvo ma wo ẹbẹbẹ na ha.” Otẹrọnọ ogbẹnyusu ọkpekpe hayo omoni ra jọ ọ gwọlọ keria gba ọmọ na evaọ oria nọ wha kpohọ hayo obọ ewuhrẹ, jẹ obufihọ yena rehọ. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ogbẹnyusu ọ rọ rọkẹ eyowo ẹsikpobi, rekọ oniọvo ọ rẹ ruẹ uye oniọvo.”—Itẹ 17:17.

Rẹrote omara re. Wọhọ epanọ omoto nọ a be rọ wọ ohwo nọ oma o ga ha kpohọ ẹsipito o gwọlọ epẹtiro re ọ sae dhẹ na, ere o gwọlọ nọ whọ rẹ re emu ziezi, zaharo, je serihọ ziezi re whọ sai wo ẹgba rọ rẹrote ọmọ ra nọ ọ be mọ na. Ọzae nọ a re se Javier, nọ o wo ọmọ nọ ọ ko ọ ta nọ: “Ọmọ mẹ ọ be sae nya ha na, fikiere mẹ rẹ daoma re emu ziezi, keme mẹ họ ọnọ o re ghelie ei kpohọ oria kpobi. Awọ mẹ họ awọ riẹ.”

Ẹvẹ whọ sai ro wo oke rọ rẹrote omara? Esẹgbini jọ i re nwene ohwohwo re a sae rẹrote ọmọ na. Nọ ọjọ ọ tẹ be rẹrote ọmọ na, ọdekọ ọ vẹ nyae rẹrote omobọriẹ hayo serihọ. O gwọlọ nọ whọ dẹ oke no eware nọ e nwane roja tere he ze, re whọ sae ruẹ uvẹ rọ rẹrote omara. Aye jọ nọ a re se Mayuri evaọ obọ India ọ ta nọ: “Who te bi ru ere, o vẹ te reria owhẹ obọ.”

Ta eva kẹ ogbẹnyusu nọ who fi eva họ. Makọ ahwo jọ nọ a wo emọ nọ e ko dede he a rẹ sae tuduhọ owhẹ awọ. Whọ rẹ sai fi onana họ olẹ re. Kọ  olẹ u re gine fi obọ họ? Aye nọ a re se Yazmin nọ o wo emọ ivẹ nọ i wo ẹyao irue ọ ta nọ, “Etoke jọ o jariẹ nọ ebẹbẹ na e rọ ga vi omẹ, tube te epanọ me ro roro nọ uwhu mẹ rrọ na.” Ghele na, ọ ta uwhremu na nọ: “Mẹ tẹ lẹ se Jihova re ọ kẹ omẹ ẹgba. Enẹna me gbe rri rie fihọ ẹbẹbẹ ologbo ho.”—Olezi 145:18.

Nọ ọmọ ọ tẹ be mọ, u re kpomahọ eware buobu evaọ uwou na, wọhọ emu nọ uviuwou na o te re, oria nọ a ti kpohọ, gbe oke nọ a rẹ raha kugbe ọmọ ọvuọvo evaọ uviuwou na. Onana o rẹ lẹliẹ emọ nọ i kiọkọ roro nọ a bi gbabọ kẹ ae. Ofariẹ, fiki ọmọ na nọ a be rẹrote, o rẹ sai ru nọ ọzae-avọ-aye a gbe ro wo oke kẹ ohwohwo ho. Ọzae nọ a re se Lionel evaọ obọ Liberia ọ ta nọ: “Ẹsejọ aye mẹ ọ rẹ ta nọ ọyọvo o bi ru eware na kpobi, gbe nọ mẹ be daezọ ọmọ na ha. Onana o rẹ lẹliẹ omẹ roro nọ ọ be rọ omẹ zaharo, yọ u re ru omẹ kpahe ẹme kẹe avọ evedha.”

ONANA O SAI FI OBỌ HỌ: Re whọ sai ru emọ ra kpobi riẹ nọ who bi gbabọ kẹ ae he, momaa oware jọ nọ o rẹ were ae gaga re wha ru ei kugbe. Jenney, nọ ma ta ẹme te no na ọ ta nọ, “Ma re ru oware nọ o rẹ were ọmọ ọkpako mai gaga kẹe, ẹsejọ dede ehọtẹle nọ o rẹ mae were iẹe ma rẹ whae kpohọ nyae re emu.”

Re orọo ra o sae tọ, whẹ avọ ọrivẹ-orọo ra wha hae ta ẹme kugbe jẹ lẹ kugbe. Ọzae jọ nọ a re se Aseem evaọ obọ India nọ ọmọzae riẹ o wo ẹyao ewawa, ọ ta nọ: “Dede nọ oma o rẹ rọ omẹ avọ aye mẹ ẹsejọ, yọ ofu o bi dhe omai, ma rẹ ruẹrẹ oke họ ghele rọ ta ẹme jẹ lẹ kugbe. Taure emọ mai a tẹ te rọwo no owezẹ ze, mẹ avọ aye mẹ ma rẹ raha omoke jọ kugbe rọ ta kpahe oria jọ evaọ Ebaibol na.” Ezae avọ eyae jọ a rẹ ta ẹme kugbe taure a tẹ te nyai kiẹzẹ. Ẹme nọ whai imava wha rẹ ta kugbe ohwohwo gbe olẹ nọ wha rẹ lẹ kugbe u re fi obọ họ gaga evaọ etoke ẹbẹbẹ. (Itẹ 15:22) Ọzae-avọ-aye jọ a ta nọ: “Oke nọ ma rọ mae jọ uzuazọ mai wo evawere họ, nọ ma te bi thihakọ ẹbẹbẹ jọ.”

Ọghẹnẹ ọ jọ Ebaibol na ya eyaa nọ, kẹle na o ti si eyao kpobi nọ e be kẹ te emaha te ekpako uye no. (Eviavia 21:3, 4) Evaọ oke yena, “ohwo ọvo nọ ọ be ria eva riẹ nọ ọ rẹte ta [nọ], ‘Mẹ be mọ’, ọ rọ họ.” *—Aizaya 33:24.

Rekọ evaọ enẹna, whọ rẹ sai thihakọ, o tẹ make rọnọ ọmọ ra ọ ko. Carlo avọ Mia a ta nọ: “O tẹ make rọnọ eware e be riẹ nya ha, whọ jọ oma o lọhọ owhẹ hẹ. Tẹrovi eware nọ ọmọ na ọ rẹ sai ru, whọ te ruẹ nọ eware buobu e riẹ nọ ọ rẹ sai ru.”