“ME WO ẹruore kpahe odẹnotha.” Ere Martin Luther King, Jr., ọ ta evaọ obọ America, evaọ August 28, 1963, koyehọ ikpe udhuvẹ gbikpe nọ i kpemu, evaọ okenọ ọ jẹ kẹ ovuẹ jọ nọ ahwo a riẹ gaga. Ọ ta nọ o wo ẹruore inọ evaọ ẹdẹjọ, ahwo a ti wo ufuoma no omukpahe ahwo uyẹ ofa. Dede nọ ahwo America ọ ta ẹme nana kẹ, ahwo erẹwho efa buobu a jẹ ẹme nana rehọ.

Nọ ọzae na ọ ta ẹme nana no, emerae esa nọ i lele i rie, koyehọ evaọ November 20, 1963, erẹwho nọ i bu vi udhusoi (100) a tẹ rọwo nọ a bi ru lele ẹme nọ Okugbe Erẹwho na ọ ta inọ a siọ omukpahe ahwo uyẹ ofa ba. Ikpe buobu nọ i lele i rie, a tẹ jẹ rọwo nọ a re fi eme efa nọ a ta họ iruo re. Kọ eme o no omodawọ nana kpobi ze?

Evaọ March 21, 2012, ọzae nọ a re se Ban Ki-moon nọ ọ rrọ osu ukoko Okugbe Erẹwho na, ọ ta nọ: “Ma bi ru eware buobu re ma sae whaha omukpahe ahwo uyẹ ofa gbe eware itieye na efa. Ghele na, ahwo a gbe bi mukpahe ahwo uyẹ ofa evaọ akpọ na soso.”

Makọ evaọ erẹwho nọ ẹbẹbẹ nana ọ nwane jọ ga tere he, onọ jọ nọ o rẹ gbẹ ziọ ahwo udu họ: Kọ ginọ uzẹme nọ omukpahe ahwo uyẹ ofa u n’otọ no riẹriẹriẹ, manikọ okafe gheghe a bi dhesẹ? Ahwo jọ a roro nọ o lọhọ re omodawọ nana o whaha omagbẹre, gbe nọ o rrọ bẹbẹ re a si omukpahe ahwo uyẹ ofa n’otọ. Fikieme o rọ rrọ ere? O rrọ ere keme omagbẹre yọ oware nọ a rẹ ruẹ evaọ oma ohwo, nọ a rẹ sae rehọ fiki riẹ kẹ ohwo uye, rekọ omukpahe ahwo uyẹ ofa yọ oware nọ o rrọ obeva ohwo nọ a rẹ kake ruẹ hayo riẹ kpahe he.

Fikiere, re omukpahe ahwo uyẹ ofa o sai n’otọ, orọnikọ omagbẹre ọvo a rẹ daoma whaha ha, rekọ te omukpahe nọ ohwo o wo họ eva kpahe ahwo uyẹ ofa. Kọ onana o sae ginẹ lọhọ? Joma ta kpahe epanọ o jọ kẹ ahwo jọ, onọ u ti fi obọ họ kẹ omai riẹ nọ o lọhọ re ohwo ọ whaha omukpahe otiọye, gbe oware nọ u re fi obọ họ kẹe ru ere.

Linda: A yẹ omẹ evaọ South Africa. Mẹ rehọ ahwo South Africa nọ ovioma rai o rrọ biebi wọhọ ahwo nọ a w’otọ họ, nọ a kpohọ isukulu hu, nọ a re fi eva họ họ, gbe erigbo kẹ ahwo oyibo. Me je roro nọ me you ahwo kpobi, rekiyọ me mukpahe ahwo nana gaga fiki ovioma rai. Rekọ nọ a mu Ebaibol na họ ewuhrẹ kugbe omẹ no, mẹ tẹ be daoma nwene eriwo nana. Mẹ jọ Ebaibol na ruẹ vuhumu nọ Ọghẹnẹ o wo ọriẹwẹ hẹ, gbe nọ udu na oye o re rri orọnikọ ovioma ohwo hayo ẹvẹrẹ nọ ohwo ọ be ta ha. (Iruẹru Ikọ Na 10:34, 35; Itẹ 17:3) Obe Ahwo Filipai 2:3 u fi obọ họ kẹ omẹ ruẹ nọ me te bi rri amọfa rro vi omamẹ, u ti fi obọ họ kẹ omẹ whaha omukpahe nọ me wo kẹ ahwo nọ ovioma rai u wo ohẹriẹ no omẹ. Eria Ebaibol itienana i bi fi obọ họ kẹ omẹ whẹtiẹ ahwo kpobi họ oma, ghelọ oghẹrẹ ovioma nọ a wo kẹhẹ. Whaọ  enẹna, mẹ gbẹ be rọ ubiẹro uyoma rri ahwo uyẹ ofa ha.

Michael: Australia a jọ yọrọ omẹ whẹro, oria nọ ahwo oyibo a vọ gaga, yọ onana o lẹliẹ omẹ mukpahe ahwo nọ a no orẹwho Esia ze, maero kọ ahwo China. Mẹ tẹ rrọ omoto be dhẹ vrẹ, jẹ ruẹ ohwo nọ ọ wọhọ ohwo Esia, me ve si ughẹgbe omoto mẹ kpotọ, je doku ei nọ, “Zihe kpohọ orẹwho ra.” Rekọ uwhremu na nọ a mu Ebaibol na họ ewuhrẹ kugbe omẹ no, mẹ tẹ te ruẹ nọ Ọghẹnẹ o re riwi ahwo jọ nyenyenye he. Makọ oria kpobi nọ a no ze hayo oghẹrẹ kpobi nọ a rrọ kẹhẹ, Ọghẹnẹ o you rai. Onana u duobọte omẹ udu gaga, me te ti you rai uwhremu na. Inwene nana i gbunu gaga. Whaọ enẹna, o rẹ were omẹ re me kuomagbe ahwo kpobi, makọ orẹwho nọ a no ze kẹhẹ. Onana u nwene eriwo mẹ kpahe ahwo no, jẹ be kẹ omẹ evawere gaga.

Sandra: Oni mẹ yọ ohwo ẹwho nọ a re se Umunede evaọ Delta State, Nigeria. Ọsẹ mẹ yọ ohwo Edo State, yọ Esan (koyehọ Ishan) họ ẹvẹrẹ riẹ. Fikinọ ahwo ẹwho oni mẹ a rẹ were orua ọsẹ mẹ hẹ, a te mukpahe oni mẹ, tube te ẹdẹ nọ o ro whu. Fikiere, me te duwu iyoi nọ u wo oware ovo nọ me re ru kugbe ahwo Esan ha, hayo rehọ ọzae nọ ọ rrọ ohwo Edo State gbe he. Rekọ nọ a mu Ebaibol na họ ewuhrẹ kugbe omẹ no, mẹ tẹ ruẹ nọ ere o rrọ họ. Nọ orọnọ Ebaibol na ọ ta nọ Ọghẹnẹ o wo ọriẹwẹ hẹ na, gbe nọ ọ rẹ jẹ k’ohwo k’ohwo nọ ọ be dhozọ riẹ rehọ na, kọ mẹ yọ ono re nọ o re mukpahe ahwo fiki oria nọ a no ze hayo fiki ẹvẹrẹ rai? Me te ti nwene eriwo mẹ, jẹ ruẹrẹhọ kugbe orua ọsẹ mẹ. Ehrẹ Ebaibol na nọ me bi fihọ iruo i bi fi obọ họ kẹ omẹ wereva jẹ be kẹ omẹ udhedhẹ iroro. Yọ fiki ehrẹ Ebaibol na, me bi yerikugbe ahwo kpobi sasasa, ghelọ uyẹ rai, ovioma rai, ẹvẹrẹ rai, gbe orẹwho nọ a  no ze kẹhẹ. Kọ wha riẹ ọzae nọ mẹ rehọ? Ohwo Esan, evaọ Edo State.

Fikieme Ebaibol na ọ sai ro fi obọ họ kẹ ahwo nana gbe amọfa buobu whaha omukpahe ahwo uyẹ ofa? Keme Ebaibol na yọ Ẹme Ọghẹnẹ. O wo ẹgba nọ ọ sai ro nwene oghẹrẹ nọ ohwo o re roro hayo riwi amọfa. Ofariẹ, Ebaibol na o dhesẹ oware ofa nọ u ti ku omukpahe ahwo uyẹ ofa họ riẹriẹriẹ.

Dede nọ Ebaibol na ọ rẹ sai fi obọ họ kẹ omai whaha iroro omukpahe, eware ivẹ jọ e riẹ nọ o gwọlọ nọ a re si no, re omukpahe ahwo uyẹ ofa o sai n’otọ riẹriẹriẹ. Orọ ọsosuọ, umuomu gbe sebaẹgba ohwo-akpọ. Ebaibol na ọ ta vevẹ nọ: “Keme ohwo ọvo nọ ọ rẹ raha uzi hi ọ rọ họ.” (1 Ivie 8:46) Makọ oghẹrẹ kpobi nọ ma daoma te kẹhẹ, ma bi lele eware nana muabọ, nwane wọhọ Pọl ukọ na, ọnọ ọ ta nọ: “Mẹ [guọlọ] nọ me ru ewoma, eyoma ọ vẹ rọ oma via.” (Ahwo Rom 7:21) Fikiere, sebaẹgba mai o rẹ lẹliẹ omai wo “iroro iyoma” nọ i re su kpohọ omukpahe ahwo uyẹ ofa.—Mak 7:21.

Orọ avivẹ, Setan Ẹdhọ na ọ be kpọ iroro ahwo. Ebaibol na ọ ta nọ Setan yọ “ojihẹ” gbe nọ ọ be “viẹ akpọ kpobi họ.” (Jọn 8:44; Eviavia 12:9) Onana o whariẹ ze nọ omukpahe ahwo uyẹ ofa o rrọ vọ oria kpobi, jẹ rrọ bẹbẹ re ahwo a whaha omagbẹre, omohẹriẹ egagọ, gbe ahwo uyẹ ofa nọ a re kpe kufiẹ.

Fikiere, taure omukpahe ahwo uyẹ ofa o sai n’otọ riẹriẹriẹ, a re si umuomu gbe sebaẹgba ohwo-akpọ no, jẹ raha Setan Ẹdhọ na no. Ebaibol na ọ ta nọ Uvie Ọghẹnẹ u ti ru onana.

Jesu o wuhrẹ ilele riẹ re a lẹ nọ: “Uvie ra oze, epanọ a rọ obọ odhiwu ru orọ eva ra, ru re a jọ akpọ na ru ere re.” (Matiu 6:10) Uvie Ọghẹnẹ ọvo họ oware nọ o te sai si okienyẹ kpobi n’otọ, onọ u kugbe omukpahe ahwo uyẹ ofa.

Nọ Uvie Ọghẹnẹ u te muhọ esuo no evaọ otọakpọ na, a vẹ te “gba” Setan fihọ ọgọdọ “re ọ siọ erẹwho na ba ẹviẹhọ.” (Eviavia 20:2, 3) Kẹsena, “akpọ ọkpokpọ” ọ vẹ te jọ, oria nọ “ẹrẹreokie ọ [te] ria.” *—2 Pita 3:13.

Ahwo nọ a te rria akpọ okiẹrẹe yena a te jọ gbagba, ababọ uzioraha. (Ahwo Rom 8:21) Ebaibol ọ ta nọ “a te [jariẹ] nwaoma hayo ekpe he.” Fikieme? “Keme akpọ na ọ te vọ avọ eriariẹ ỌNOWO na.” (Aizaya 11:9) Evaọ oke yena, ahwo-akpọ kpobi a ti wuhrẹ kpahe Jihova jẹ rọ aro kele idhere riẹ. Onana u ti ku omukpahe kpobi họ, “keme ọriẹwẹ ọ rọ obọ Ọghẹnẹ hẹ.”—Ahwo Rom 2:11.