Ẹwho Rmaysh, nọ ọ kẹle uwhru Israel avọ Lebanon, mẹ jọ whẹro, yọ a je fi ẹmo evaọ orẹwho na. Ebọmbo nọ a jẹ sa evaọ oke yena gbe epanọ i je ro bru abọ gbe awọ ahwo no, e rẹ thọrọ omẹ ẹro ho. Eware e jọ gaga evaọ oke yena, yọ ozighi ọ da oria kpobi fia.

Ichọche Kathọlik mai ahwo uviuwou na kpobi ma jẹ nya. Ọsẹ mẹ ọ jẹ hai ru iruo gaga re ọ sae rẹrote mai ahwo 12 nọ ma jọ uwou na, rekọ oni mẹ ọ jẹ hae wha omai kpohọ ichọche. Nọ u te oke jọ no, mẹ gbẹ jẹ rọwo kpohọ ichọche he, keme a be sae kiẹ oja ahwo nọ a bi kienyẹ hẹ.

Evaọ okenọ mẹ jọ ikpe ikpegbọ, me te mu oghẹrẹ nọ a rẹ fa ekareti họ ewuhrẹ. Me wuhrẹ ekareti na te epanọ mẹ rọ riẹe totọ, jẹ riẹ oghẹrẹ nọ a rẹ rehọ ekwakwa ekareti họre ziezi. Mẹ tẹ ta kẹ omamẹ nọ: ‘Nọ mẹ te sae whaha ẹmo na ha na, mẹ sae whaha ahwo nọ a bi ru ozighi.’ Fikiere nọ mẹ tẹ ruẹ imava nọ e be họre, me ve dhomahọ ohọre na. N’otọ avọ otọ ze, eva i re kri omẹ edha ha, yọ oware nọ o rẹ lẹliẹ eva dha omẹ u re tulo ho. Nọ mẹ be daoma si okienyẹ gbe ozighi notọ na, kpakiyọ ozọ mẹ u je mu ahwo.

Evaọ ukpe 1980, me te kuomagbe utu ekareti jọ evaọ Beirut. Kẹdẹ kẹdẹ a jẹ hae sa ebọmbo evaọ orẹwho na, ghele na, me gbe je kpohọ ekareti iwuhrẹ. Uzuazọ nọ me je yeri kpobi họ, nọ mẹ tẹ re emu no, me ve kiẹzẹ. Mẹ tẹ jẹ rọ aro kele ọgba ekareti obọ China nọ a re se Bruce Lee na. Mẹ jẹ hai ru eto mẹ wọhọ erọ Bruce Lee, rọ aro kele onya riẹ, je bo oghẹrẹ ubo nọ o re bo nọ ọ tẹ be fa ekareti. Mẹ jẹ hae hwẹ vievie he.

Oware nọ mẹ gwọlọ le tobọ evaọ uzuazọ mẹ kpobi họ, re mẹ jọ ọgba ekareti evaọ China soso. Owọwọ ẹdẹjọ nọ me je wuhrẹ ekareti be rọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ enọ ma te jọ obọ China fa, ohwo jọ o te kporo ẹthẹ uwou mẹ. Kpakiyọ ogbẹnyusu mẹ avọ Isẹri Jihova ivẹ jọ. Evaọ oke yena yọ me ku iwu ibiebi họ  avọ ẹroyẹ nọ ọ vọ omẹ oma, rekọ mẹ tẹ ta kẹ ae nọ, “Mẹ riẹ oware ovo kpahe Ebaibol na ha.” No umuo ẹdẹ yena vrẹ, uzuazọ mẹ u ro muhọ enwene.

Isẹri Jihova na a tẹ jọ Ebaibol na dhesẹ kẹ omẹ nọ ohwo-akpọ ọvuọvo ọ sai si okienyẹ gbe ozighi notọ họ. A tẹ jẹ vuẹ omẹ nọ Setan Ẹdhọ na họ ohwo nọ ọ be wha ebẹbẹ nọ e rrọ akpọ na ze. (Eviavia 12:12) Oghẹrẹ nọ Isẹri Jihova na a rọ ta ẹme ududu, u gbe omẹ unu gaga. Eva e were omẹ gaga nọ a jọ Ebaibol na dhesẹ odẹ Ọghẹnẹ kẹ omẹ. (Olezi 83:18) A te je se obe 1 Timoti 4:8 kẹ omẹ, onọ o ta nọ: “Oma nọ u re ru iruo u wo erere jọ kẹ oma na, oreva Ọghẹnẹ uruo u wo erere evaọ kabọ kabọ, keme epanọ, o yọrọ eya rọ kẹ uzuazọ onana jegbe rọ kẹ uzuazọ no tha.” Eme nana i duobọte omẹ udu gaga.

U kri hi, mẹ gbẹ ruẹ Isẹri Jihova na ha, keme ahwo uviuwou mẹ a le rai nọ a gbẹ nya ze he. Ghele na, mẹ gba riẹ mu nọ me re gbe wuhrẹ Ebaibol na je siobọno ekareti na. O were inievo mẹ hẹ re me wuhrẹ Ebaibol na, rekọ mẹ tẹ gbẹ jẹ gwọlọ Isẹri Jihova na re a wuhrẹ Ebaibol na kugbe omẹ.

Dede nọ mẹ jẹ gwọlọ Isẹri Jihova, mẹ ruẹ e rai evaọ oke yena ha. U kri hi, ọsẹ mẹ o te whu, yọ uwhu riẹ o kẹ omẹ uye gaga. Ebẹbẹ efa e tẹ jẹ romavia evaọ uviuwou na. Evaọ oke yena me je lele ekọmpene jọ nọ e rẹ bọ iwou ru iruo. Ẹdẹjọ, ohwo jọ nọ ma gbe bi ru iruo nọ a re se Adel, ọ tẹ nọ omẹ kpahe oware nọ o lẹliẹ omẹ rrọ ọkora. Nọ mẹ vuẹe oware nọ o via, ọ tẹ ta kẹ omẹ kpahe ẹruore ẹkparomatha nọ ọ rrọ Ebaibol na. Evaọ emerae izii nọ i lele i rie, Osẹri Jihova nana o te je wuhrẹ Ebaibol na kugbe omẹ.

Nọ ewuhrẹ na ọ be nyaharo na, mẹ tẹ ruẹ vuhumu nọ me re ru inwene jọ evaọ uzuazọ mẹ. Rekọ o lọhọ vievie he. Ofu o jẹ hai kri omẹ emu hu. Mẹ jọ Ebaibol na wuhrẹ epanọ mẹ rẹ rọ kpọ ofu mẹ. Wọhọ oriruo, Jesu ọ jọ obe Matiu 5:44 ta nọ: “You ewegrẹ [ra] lẹ kẹ enọ e be kẹ owhai uye.” Obe Ahwo Rom 12:19 o tẹ jẹ ta nọ: “Whai ọvo a kioja kẹ oma rai hi, . . . keme a kere nọ, ‘Orukele na ọmẹ, me re ru kele, ere Ọnowo ọ tare.’” Eria Ebaibol nana gbe efa buobu i fiobọhọ kẹ omẹ gaga. Ẹmẹrera na, me te ti wuhrẹ epanọ mẹ rẹ rọ kpọ ofu mẹ.

Dede nọ o jẹ were ahwo uviuwou mẹ re me wuhrẹ Ebaibol na kugbe Isẹri Jihova evaọ oke ọsosuọ họ, o were e rai uwhremu na. Oniọvo mẹ jọ o te ti kurẹriẹ, yọ bẹsenọ oni mẹ o ro whu, ọ rẹ thọ omai nọ ahwo a tẹ be ta ikpehre eme kpahe omai fikinọ ma kurẹriẹ.

Ọghẹnẹ ọ tẹ jẹ rọ emamọ aye ghale omẹ. Enẹna, mẹ avọ Anita, ma gbẹ rọ iruo ọkobaro oke-kpobi na. Anwọ ukpe ọ 2000 ze, mẹ avọ aye mẹ ma rọ kwa kpohọ obọ Eskilstuna, evaọ Sweden, bi fiobọhọ kẹ ahwo nọ a be ta ẹvẹrẹ ọ Arab wuhrẹ Ebaibol na.

Me te roro kpahe ahwo nọ a bi kienyẹ gbe enọ e be reoja fiki ozighi, o gbẹ be kẹ omẹ uye. Rekọ fikinọ mẹ riẹ oware nọ o be wha uye-oruẹ ze no, jẹ riẹ nọ Ọghẹnẹ o ti ku iei họ kẹle, o gbẹ be kẹ omẹ uye tere he.—Olezi 37:29.