SERA o dikihẹ udevie ubruwou nọ ọ rrọ bi rri wariẹ. Dae jọ iroro ra ruẹ aye nọ o wo erru gaga nọ ibiaro riẹ i woma ziezi. Kọ ovao Sera u dhesẹ nọ eva e be were iẹe? Otẹrọnọ eva e be were iẹe he, ma te riẹ oware nọ o soriẹ ze. U kri no nọ a be rọ rria uwou nana. Etenẹ Sera avọ Abraham ọzae riẹ a be rria anwọ ikpe buobu ze na, yọ a be wereva kugbe. * Etenẹ a bi jo yeri akpọ rai.

Abraham avọ Sera a jẹ rria okpẹwho ọruẹriọ Ọr, ẹwhọ nọ ọ vọ avọ ewena, gbe ehreki nọ e be dẹ jẹ be zẹ. Fikiere ma sae ta nọ a wo ekwakwa buobu. Rekọ orọnọ ekwakwa ibuobu nọ Sera o wo e mai wuzou kẹe he, rekọ uwou na. Etenẹ avọ ọzae riẹ a bi jo yeri akpọ, te okenọ eware i woma hayo nọ i te yoma. Etenẹ a be jọ lẹ se Jihova Ọghẹnẹ rai ẹsikpobi. Fikiere u wo eware buobu nọ e lẹliẹ uwou nana were Sera.

Ghele na, u no Sera eva ze inọ ọ rẹ kwa no okpẹwho nana nọ ọ reria e riẹ oma no na. Dede nọ ọ kpako te oware wọhọ ikpe 60 no, ọ te nya kpohọ eria nọ i thabọ gaga nọ o ri te ẹdẹvo ho, nya idhere imuozọ vrẹ, ababọ irẹro inọ o ti zihe ze ẹdẹjọ. Eme ọ wha riẹ ze nọ eware e nwani ro nwene asohẹrioke evaọ uzuazọ riẹ? Eme ma rẹ sai wuhrẹ no ẹrọwọ riẹ ze nẹnẹ?

O sae jọnọ okpẹwho Ọr Sera ọ jọ whẹro. Ẹwho yena ọ gbẹ riẹ nẹnẹ hẹ. Rekọ evaọ oke yena, ekọ ehreki e jẹ hai no Ethẹ Yufretis na ha, a jẹ hae wha eware eghaghae no ugbothabọ ziọ okpẹwho Ọr te zẹ. Ahwo a jẹ hai zurie evaọ iyẹrẹ okpẹwho na, ekọ buobu e jẹ hae kpahe unueri riẹ, yọ ahwo a be dẹ jẹ zẹ evaọ iwou eki nọ e vọ okpẹwho na. Dae jọ iroro ra ruẹ Sera nọ ọ be whẹro ze evaọ okpẹwho nana nọ o bi zurie na, yọ ọ riẹ ahwo buobu evaọ ẹwho na. Ahwo buobu a riẹ Sera re keme o wo erru gaga. Etẹe ahwo uviuwou riẹ a jọ re.

Ẹrọwọ Sera ahwo a rọ riẹe evaọ Ebaibol na, rekọ orọnọ ẹdhọ nọ ahwo a jẹ gọ evaọ okpẹwho Ọr o fi ẹrọwọ họ họ. Whọ rẹ jọ ugbo ruẹ uwou nọ a bọ kẹ ẹdhọ ẹwho na nọ u kpehru gaga. Rekọ Sera ọ jẹ gọ Ọghẹnẹ uzẹme na, Jihova. A jọ Ebaibol na vuẹ omai epanọ Sera o ro mu Jihova họ ẹgọ họ. Ọsẹ riẹ ọ jẹ gọ ẹdhọ evaọ oke ọsosuọ. Nọ Sera ọ kpako te oria jọ no, ọ tẹ rehọ Abraham, ọzae nọ ọ rọ ikpe 10 vi ei. * (Emuhọ 17:17) Ebaibol na o se Abraham uwhremu na “ọsẹ ahwo kpobi nọ a wo ẹrọwọ.” (Ahwo Rom 4:11) Orọo rai aimava na o jọ ziezi, a jẹ kẹ ohwohwo adhẹẹ, a jẹ hae ta ẹme kugbe ziezi, yọ a jẹ hai ru eware kugbe, te okenọ eware i woma hayo nọ i te yoma. Maero na, aimava na a you Jihova gaga.

Sera o gine you ọzae riẹ gaga, yọ okpẹwho Ọr nọ imoni rai a jẹ rria na uwou rai aimava na o jọ re.  Evaọ ikpe buobu, a rẹriẹ ovao dhe ẹbẹbẹ jọ. Ebaibol na ọ ta nọ Sera “ọga ọ jọ, o wo ọmọ họ.” (Emuhọ 11:30) Evaọ oke yena, ohwo o gbe yẹ ọmọ họ yọ ẹbẹbẹ ologbo. Rekọ Sera o fievahọ Ọghẹnẹ jẹ talamu ọzae riẹ. Ọmọ oniọvo rai nọ a re se Lọt ọ jọ wọhọ ọmọ obọrai. Ere a je ro yeri vrẹ bẹsenọ eware i ro nwene idudhe.

Ẹdẹjọ, Abraham ọ tẹ dhẹ bru Sera ze avọ eva nọ e be were iẹe. Oware jọ o via nọ u gbe rie unu gaga. Ọghẹnẹ nọ a be gọ na ọ nwane ta ẹme jọ kẹe obọ, yọ ọ tubẹ romavia kẹe ẹkwoma ukọ-odhiwu jọ! Dae jọ iroro ra ruẹ Sera nọ akpọ o gbunu, jẹ be nọ ọzae riẹ nọ: “Eme ọ ta kẹ owhẹ? Ivie vuẹ omẹ!” O sae jọnọ Abraham ọ kake keria totọ re o roro oghẹrẹ nọ ọ te rọ ta ẹme na, kẹsena ọ tẹ vuẹe ẹme nọ Jihova ọ ta kẹe inọ: “Nya no ẹkwotọ ra jẹ nyasiọ imoni ra ba re who kpohọ ẹkwotọ nọ me bi ti dhesẹ kẹ owhẹ” (Iruẹru Ikọ 7:​2, 3) Nọ a ghọghọ serihọ no, a te je roro kpahe oghẹrẹ nọ a te sai ro ru oware nọ Jihova ọ vuẹ rai na. A te nyasiọ emamọ uwou rai gbe uzuazọ akpọriọ nọ a je yeri na ba, a vẹ te kwa no eria ruọ eria! Kọ ẹvẹ onana o jọ Sera oma? Ababọ avro, Abraham o je muẹrohọ Sera kiọkiọkiọ. Kọ Sera ọ te rọwo tha Abraham uke nọ eware i bi ti nwene na?

Ẹsejọhọ o sae jọ bẹbẹ kẹ omai re ma wo otoriẹ use-abọ nọ Sera ọ rẹriẹ ovao dhe na. Ma sai roro nọ, ‘Ọghẹnẹ ọ re vuẹ omẹ hayo ọrivẹ-orọo mẹ re o ru oware utioye he!’ O make rrọ ere na, mai kpobi ma be rẹriẹ ovao dhe eware nọ o jọ gwọlọ nọ ma rẹ jiroro jọ. Ma be rria akpọ nọ ahwo a bi jo le efe kitikiti, akpọ nọ ọ be tuduhọ omai awọ re ma rrọ ilale obọmai karo, riakpọ kuoma, je fe diezọ. Rekọ Ebaibol na ọ be tuduhọ omai awọ inọ ma rọ egagọ Ọghẹnẹ karo, koyehọ ma rọ oreva Ọghẹnẹ uruo karo kẹ isiuru omobọ mai. (Matiu 6:33) Nọ ma bi roro kpahe iroro nọ Sera ọ jẹ na, ma sae nọ omamai nọ, ‘Eme mẹ te rọ karo evaọ uzuazọ?’

Nọ Sera o bi koko eware riẹ họ na, o sae jọnọ o jọ bẹbẹ kẹe re ọ salọ eware nọ ọ rẹ wha lele oma gbe enọ ọ rẹ nyase ba. Eware nọ eketekete gbe ekamẹle e rẹ sae wọ ọvo ọ rẹ wha lele oma, keme a te hae kwa no oria ruọ oria. Avro ọ riẹ hẹ inọ a zẹ eware rai buobu yọ a rọ ejọ ruọghọ. Yọ a te gbẹ sai yeri ọkpọ uzuazọ nọ ohwo o re yeri nọ ọ tẹ rrọ okpẹwho ho. Wọhọ oriruo, eware nọ ohwo ọ rẹ sae ruẹ dẹ evaọ eki ologbo hayo istọ wọhọ eka, erao, ibi-ire, iwu, gbe eware efa nọ i re ru uzuazọ lọhọ e te gbẹ jọ họ.

Ẹsejọhọ o mae jọ bẹbẹ kẹ Sera re ọ nyasiọ uwou rai ba. Otẹrọnọ uwou rai o jọ wọhọ epanọ ahwo nọ a rẹ kiotọ eware anwae a dhesẹ nọ iwou okpẹwho Ọr e rẹ jọ, kiyọ Sera ọ ginẹ nyasiọ eware buobu nọ i re gine ru akpọ lọhọ kẹe ba. Iwou jọ evaọ okpẹwho  Ọr i re wo ibriwou bu vi ikpegbivẹ, wo emamọ ame, gbe oria nọ a rẹ jọ họ je kuame. Makọ idhe gbe igbẹhẹ iwou ahwo nọ a fe tere he e jẹ hae jọ gaga, yọ ethẹ iwou yena i re wo ugodi. Kọ ohwo ọ tẹ be rria uwou-udhu, ọ rẹ sai wo ọthọwẹ no obọ iji? Hayo kọ ọ rẹ sai wo ọthọwẹ no obọ erao ijihẹ wọhọ ikpohrokpo, edaka, gbe ikeke? Erao ijihẹ nana e vọ eria kpobi evaọ oke yena.

Kọ ẹvẹ kpahe ahwo uviuwou riẹ? Amono Sera ọ te nyase ba? Ẹsejọhọ o jọ bẹbẹ kẹ Sera re o ru lele uzi nọ Ọghẹnẹ o jie kẹ ọzae riẹ na inọ “nya no ẹkwotọ ra jẹ nyasiọ imoni ra ba.” Sera ọ jọ aye nọ o wo ọdawẹ gaga, yọ o sae jọnọ o wo inievo emezae gbe erọ emetẹ, inievo ọsẹ gbe inievo oni gbe imoni efa nọ ọ te gbẹ ruẹ hẹ. Ghele na, o ro riẹ nọ ọ rẹ nyasiọ ae ba, be ruẹrẹ oma kpahe kẹdẹ kẹdẹ bọwo ẹdẹ nọ a te ruọ edhere.

Dede nọ ọ rẹriẹ ovao dhe eware nana kpobi, ọ ruẹrẹ oma kpahe ghele. Tera, nọ ọ jọ ọsẹ rai o lele i rai dede nọ ọ kpako te oware wọhọ ikpe egba ivẹ (200) no evaọ oke yena. (Emuhọ 11:31) Avro ọ riẹ hẹ inọ o te lọhọ kẹ Sera ha, re ọ rẹrote ọsẹ rai nana nọ ọ kpako gaga no na. Lọt omariẹ o ti kuomagbe ai evaọ okenọ a te “nya no ẹkwotọ Kaldia.”​—Iruẹru Ikọ 7:4.

A tẹ kake nyate Heran nọ ọ rrọ obọze ukiediwo-ọre, onọ u thabọ te oware wọhọ emaele egba ezeza (600), evaọ ofẹ ethẹ Yufretis. Kẹsena uviuwou na soso u te wo họ Heran evaọ omoke jọ. Evaọ oke nana, o sae jọnọ oma Tera ọsẹ rai o gbẹ ga tere he, fikiere ọ te gbẹ sae nya viere he. Uviuwou na soso o tẹ rria Heran bẹsenọ Tera o ro whu nọ ọ kpako te ikpe egba ivẹ gbe isoi no (205). Taure a tẹ te wariẹ muhọ ẹnya, Jihova ọ tẹ wariẹ ta ẹme kẹ Abraham, jẹ wariẹ vuẹe nọ ọ nyano ẹkwotọ na re o kpohọ obọ otọ nọ o ti dhesẹ kẹe. Evaọ onana, Jihova ọ tẹ ya eyaa kẹe inọ: “Me re ti ru owhẹ zihe ruọ orẹwho ulogbo.” (Emuhọ 12:2-4) Rekọ nọ a no Heran yọ Abraham ọ jọ ikpe udhosa gbe ikpegbisoi, yọ Sera ọ jọ ikpe udhosa gbe isoi rekiyọ a ri yẹ ọmọ họ. Kọ ẹvẹ Abraham ọ te sai ro zihe ruọ orẹwho ulogbo? Kọ ọ te rehọ aye ọfa? Evaọ oke yena, ọzae ọ rẹ sae rehọ vrẹ aye ọvo, fikiere o sae jọnọ Sera o je roro sọ Abraham ọ te rehọ aye ọfa.

Oghẹrẹ kpobi kẹhẹ, a nyano Heran jẹ ruabọhọ onya rai. Muẹrohọ nọ ahwo jọ a kuomagbe ai nọ a je no Heran. Ebaibol na ọ vuẹ omai nọ Abraham ọ jọ Heran fe gaga, yọ o no etẹe avọ eyero riẹ kpobi gbe ‘ahwo nọ a jọ obọ Heran wo.’ (Emuhọ 12:5) Amono họ ahwo nana? O sae jọnọ idibo. Koyehọ Abraham avọ Sera a jẹ ta kpahe Jihova kẹ ahwo evaọ okenọ a jọ Heran, yọ ejọ e gaviezọ. Ebe anwae ahwo Ju jọ e ta kpahe owọ ikere nana inọ ahwo nana yọ ahwo nọ a rrọ ahwo Ju hu, nọ a kuomagbe Abraham avọ Sera jẹ gọ Jihova. O tẹ rrọ ere, kiyọ Sera ọ jẹ rọ ọwhọ ta kpahe Jihova gbe ẹruore riẹ kẹ ahwo na fiki ẹrọwọ ọgaga nọ o fihọ Ọghẹnẹ. Oyena o rrọ emamọ oriruo kẹ omai nẹnẹ, keme ma be rria akpọ nọ ahwo a jọ kare ẹrọwọ gbe ẹruore. Nọ who te wuhrẹ emamọ oware jọ no Ebaibol na ze, u fo nọ whọ ta kẹ omọfa kpahe iẹe.

Nọ a fa ethẹ Yufretis na vrẹ no ẹsejọhọ evaọ edẹ ikpegbene amara Nisan evaọ ukpe 1943 B.C.E., a tẹ rọ ovao rri obọze ovatha-ọre bi kpobọ otọ nọ Jihova ọ ya eyaa riẹ kẹ ae na. (Ọnyano 12:​40, 41) Dae jọ iroro ra ruẹ Sera nọ o bi rri kpenẹ avọ enẹ fiki erru otọ na, oghoghẹrẹ eware nọ e riẹe, gbe epanọ eware nọ a kọ fihọ iẹe i woma te. Jihova ọ tẹ wariẹ romavia kẹ Abraham evaọ oria ire ilogbo Morẹ kẹle Shẹkẹm, ọ tẹ ta kẹe nọ: “Mẹ rẹ te rehọ otọ onana kẹ uyẹ ra.” Whaọ ẹme na “uyẹ” hayo “ọmọ” nọ Jihova ọ ta kpahe na yọ okpẹme kẹ Abraham! Avro ọ riẹ hẹ, ẹsejọhọ o lẹliẹ e riẹ roro kpahe ogba Idẹn, oria nọ Jihova ọ jọ ta nọ ubi hayo ọmọ jọ ọ te raha Setan no riẹriẹriẹ. Jihova ọ ta kẹ Abraham vẹre inọ ẹkwoma orẹwho nọ u ti no oma riẹ ze ọ te rọ ghale ahwo-akpọ kpobi.​—Emuhọ 3:15; 12:2, 3, 6, 7.

Ghele na, Abraham avọ uviuwou riẹ a rẹriẹ ovao dhe ẹbẹbẹ ologbo jọ. Fikinọ ohọo u mu evaọ otọ Kenan, Abraham avọ ahwo uviuwou riẹ a tẹ kwa kpobọ Ijipti. Rekọ Abraham ọ riẹ nọ ọ te jọ obei rẹriẹ ovao dhe ẹbẹbẹ jọ. Fikiere ọ tẹ ta kẹ Sera nọ: “Mẹ riẹ nọ whẹ ẹghele aye nọ o fo eriwo; gbe okenọ ahwo Ijipti a ruẹ owhẹ, a rẹ te ta nọ, ‘Ọnana họ aye riẹ’; a ve ti kpe omẹ no, a vẹ se owhẹ ba uzuazọ. Ta nọ whẹ oniọvo-ọmọtẹ mẹ, re oma o fọ omẹ  re a siwi uzuazọ mẹ fiki ra.” (Emuhọ 12:10-13) Fikieme Abraham ọ rọ ta ere kẹ Sera?

Orọnikọ ọrue Abraham o gu hayo kọ ozọ u je mu ei hi, wọhọ epanọ ahwo jọ a ta. Ọsẹ ọvona o gine yẹ Sera avọ Abraham rekọ ọvuọ oni riẹ. Oware areghẹ Abraham o ru na. Abraham avọ Sera a riẹ nọ oware nọ o mai wuzou họ, ẹjiroro Ọghẹnẹ inọ ọmọ gbe orẹwho ulogbo o te romavia ẹkwoma Abraham, fikiere uzuazọ Abraham o roja gaga. Ofariẹ, ahwo nọ a rẹ kiotọ eware anwae a dhesẹ nọ ivie Ijipti a wo uruemu nọ a jẹ hai rọ rehọ ogaga mi ọzae aye riẹ, a ve kpe ọzae na no. Fikiere Abraham ọ jowọ areghẹ, yọ Sera ọ rọ omaurokpotọ ru lele oware nọ Abraham ọ ta kẹe na.

U ri kri hi na, oware nọ Abraham o je viẹro ku na o tẹ ginẹ via. Idibo Fẹro a gine muẹrohọ Sera inọ o wo erru gaga, dede nọ ọ dina kpako no evaọ oke yena. Fikiere a tẹ ta kẹ Fẹro kpahe iẹe, kẹsena Fẹro ọ tẹ ta nọ a rehọ Sera sei! Dai roro epanọ onana o da Abraham te hayo epanọ ozọ u je mu Sera te. Ghele na, o wọhọ nọ a rehọ Sera wọhọ ọrigbo nọ a mu hu rekọ wọhọ ọrara ologbo nọ ọ kpahe ohwo. Ẹsejọhọ Fẹro ọ jẹ ta kẹ Sera nọ o ti ru ikpeware kẹe, je dhesẹ efe riẹ kpobi kẹe re Sera ọ rọ ere rọwo nọ ọ rẹ rehọ iẹe, kẹsena ọ vẹ nyabru “oniọvo” riẹ re ọ ta ẹme riẹ je ru igho họ iẹe.​—Emuhọ 12:14-16.

Dae jọ iroro ra ruẹ Sera nọ o dikihẹ ọgwa ovie na bi rri epanọ ighẹ ovie na i woma te. Ẹvẹ o jariẹ oma nọ ọ wariẹ ruẹ omariẹ evaọ uwou ulogbo nọ o vọ avọ erru, jẹ be re okpemu? Kọ o sae jọnọ oghẹrẹ uzuazọ nana u si rie urru, ẹsejọhọ fikinọ o ri yeri uzuazọ utiona ẹdẹvo ho makọ okenọ ọ jọ obọ Ọr? Dai roro epanọ eva e rẹ were Setan te otẹrọnọ Sera ọ siọ Abraham jẹ rọwo nọ ọ rẹ rehọ Fẹro! Rekọ Sera o ru ere vievie he. Ọ talamu Abraham ọzae riẹ je fievahọ Jihova. Dodokọ ahwo kpobi nọ a rọo no a rẹ talamu erivẹ-orọo rai evaọ akpọ ogbekuo nana! U ti woma gaga otẹrọnọ whọ sae rọ aro kele Sera evaọ oghẹrẹ nọ who re ro yerikugbe ọzae hayo aye ra, makọ egbẹnyusu ra dede.

Jihova ọ dhogbo bru Sera ze, ọ tẹ rọ iye te Fẹro avọ ahwo uwou riẹ kpobi. Nọ Fẹro ọ te riẹ uwhremu na inọ Sera yọ aye Abraham, ọ tẹ rehọ Sera zihe bru ọzae riẹ jẹ ta kẹ ae nọ a kwa no Ijipti. (Emuhọ 12:​17-20) Eva e were Abraham gaga inọ aye riẹ o te rie obọ no! Kareghẹhọ nọ ọ ta kẹ Sera vẹre inọ: “Mẹ riẹ nọ whẹ ẹghele aye nọ o fo eriwo.” Rekọ o muẹrohọ oghẹrẹ erru ọfa evaọ oma Sera, koyehọ ohwo odidi obeva na orọnikọ erru okafe gheghe he. Sera o gine wo erru odidi obeva na, ọnọ Jihova o rri ghaghae. (1 Pita 3:​1-5) Oghẹrẹ erru otiọye na o gwọlọ nọ mai kpobi ma re wo. Ma tẹ rọ egagọ Ọghẹnẹ karo viukpọ efe ole, jẹ be hae daoma vuẹ amọfa kpahe eware nọ ma wuhrẹ no, je bi koko izi Ọghẹnẹ nọ ma tẹ rẹriẹ ovao dhe edawọ, yọ ma be rọ aro kele ẹrọwọ Sera.