Ma kwa kpohọ ẹwho jọ nọ a re se Roodepoort evaọ South Africa. Nọ ma rria etẹe imikpe jọ no, ọsẹ mẹ o te whu. Evaọ 1947, nọ mẹ jọ ikpe ikpegbezeza, me te je ru iruo evaọ ọfisi egọmeti nọ a rẹ jọ rọ ifonu se ahwo, re mẹ sai fiobọhọ kẹ ahwo uviuwou mẹ. Evaọ ẹdẹ jọ, ọkpọkuọzae jọ ọ tẹ nyaziọ obọ uwou mai te ta usi uwoma kẹ omai. Ọ ta nọ ma kere odẹ hotọ re a hai vi Uwou-Eroro Na se omai. Re eva e sae were iẹe, ma te kere odẹ hotọ re a hai vi se omai.

 U kri hi, ma tẹ gwọlọ nọ ma re wuhrẹ Ebaibol na re ma riẹ uzẹme na kpahe Ọghẹnẹ. Okenọ oni mẹ ọ gbẹ maha, ọ jẹ hai kpohọ Dutch Reformed Church, fikiere ọ ruẹ vevẹ nọ eware nọ a je wuhrẹ evaọ ichọche na i wo ohẹriẹ no oware nọ Ebaibol na ọ ta. Ma tẹ rọwo nọ a wuhrẹ omai Ebaibol, ẹmẹrera na ma te mu ewuhrẹ Isẹri Jihova họ ẹnya. Mẹ họ-ame evaọ ukpe 1949, yọ mẹ họ ohwo ọsosuọ nọ ọ họ-ame evaọ uviuwou mai. Dede nọ me gbe je ru iruo mẹ na evaọ imikpe jọ, mẹ gwọlọ nọ egagọ Jihova mẹ rẹ rọ karo.

 Me mu ọkobaro oke-kpobi họ evaọ ukpe 1954, yọ me kere ileta se uwou-ogha South Africa re a vuẹ omẹ oria nọ a jọ gwọlọ iwhowho-uvie. A tẹ vuẹ omẹ nọ mẹ sai kpohọ okpẹwho Pretoria, inọ oniọvo-ọmọtẹ ọfa jọ o ti kuomagbe omẹ evaọ obei. Uwou nọ mẹ avọ oniọvo-ọmọtẹ na ma jẹ rria o jọ ziezi, yọ mẹ kareghẹhọ nọ ma jẹ hai kpohọ oria jọ nọ o kẹle omai nyae dẹ oghẹrẹ idonọto jọ nọ a re se koeksisters nọ ma jẹ hae rehọ oware ofa re.

 Nọ oniọvo-ọmọtẹ nọ ma gbẹ jẹ rria uwou na o wo ọzae no, Brọda George Phillips nọ ọ jẹ rẹrote iruo uwou-ogha na ọ tẹ nọ omẹ sọ mẹ gwọlọ jọ ọkobaro obọdẹ. Eva e were omẹ gaga, mẹ tẹ rọwo.

 Me mu iruo ọkobaro obọdẹ họ evaọ 1955, yọ ẹwho Harrismith a vi omẹ kpohọ. O jọ bẹbẹ kẹ omẹ avọ oniọvo-ọmọtẹ nọ a vi kpohọ obei re ma ruẹ emamọ uwou nọ ma rẹ rria. Wọhọ oriruo, nọ ahwo ichọche nọ e rrọ ẹwho na a riẹ nọ mai yọ Isẹri Jihova, a tẹ lẹliẹ aye nọ o wo uwou nọ ma jẹ rria na họ re o le omai no uwou riẹ no.

 Uwhremu na, a te vi omẹ kpobọ Parkhurst, evaọ Johannesburg. Inievo-emetẹ ivẹ efa nọ e rrọ imishọnare a tẹ jọ obei kuomagbe omẹ. Nọ oke jọ o vrẹ no, ọjọ evaọ usu rai o te wo ọzae, a te vi ọnọ o kiọkọ kpohọ oria ọfa. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Eileen Porter o te fi omẹ họ uwou dede nọ uwou nọ ọye avọ uviuwou riẹ a be rria o rrọ kekeke. Omoria jọ nọ a thuru ekọtini fihọ mẹ jẹ hai kiẹzẹ evaọ uwou na. Sista Eileen ọ jọ wowou gaga, ọ jẹ hae tuduhọ omẹ awọ, yọ udu u re te omẹ otọ ẹsikpobi nọ mẹ rrọ kugbei. O make rọnọ oniọvo na o je ru iruo re ọ sae rẹrote uviuwou riẹ, o kru ga ziezi evaọ egagọ Jihova.

 U kri hi, a te vi omẹ kpohọ ẹwho jọ nọ a re se Aliwal North nọ ọ rrọ Eastern Cape, re mẹ avọ oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Merlene (Merle) Laurens, ma gbẹ jọ obei ta usi uwoma. Mẹ avọ iẹe ma kpako te ikpe udhegbọ no evaọ oke yena. Oriruo oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọ kpako no nọ a re se Dorothy o tuduhọ omai awọ gaga. Ma jẹ hai sei Auntie Dot. Oke nọ ọ gbẹ maha, erakọ e rowo riẹ ẹdẹ jọ nọ o kpohọ usi uwoma. Rekọ oyena o wha ozọ họ iẹe ẹro ho, o gbe wo ajọwha usi uwoma ghele.

 Evaọ 1956, a te zizie Sista Merle kpohọ Isukulu Giliad, eklase avọ udhegberee. O jọ omẹ oma nọ, dodokọ a zizie omẹ re! Rekọ Auntie Dot ọ rẹrote omẹ ziezi dede nọ ọ kpako vi omẹ thethabọ, yọ mẹ avọ iẹe ma zihe ruọ egbẹnyusu ekpekpe.

 A rẹ ruọ unu gbiku eva nọ e were omẹ hẹ nọ a zizie omẹ kpohọ Isukulu Giliad! Taure me te ti kpohọ isukulu na, mẹ avọ Kathy Cooke nọ o kpohọ Isukulu Giliad no, ma jọ ẹwho nọ a re se Nigel ta usi uwoma evaọ enwenọ emerae eree. Kathy o gbiku isukulu na kẹ omẹ ziezi. Evaọ Ọvo, 1958, me te kpobọ New York.

 Nọ mẹ jọ Isukulu Giliad, mẹ avọ oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Tia Aluni nọ o no Samoa ze gbe oniọvo-ọmọtẹ ọfa jọ nọ a re se Ivy Kawhe nọ o no Maori ze, ma gbẹ jọ uwou. Evaọ obọ South Africa, fiki oghẹrẹ egọmeti nọ ọ rrọ esuo, ahwo obiebi avọ iyibo a sae jọ kugbe he, fikiere o jọ oware ọghọ kẹ omẹ nọ mẹ avọ inievo-emetẹ nana ma rọ jọ uwou. Ma zihe ruọ egbẹnyusu, yọ eva e were omẹ nọ mẹ rrọ eklase kugbe inievo nọ i no erẹwho sa-sa ze.

 Oniọvo jọ nọ o wuhrẹ omai evaọ Isukulu Giliad họ Brọda Maxwell Friend. Ọwhọ nọ o re ro wuhrẹ omai ẹsejọ, o rẹ ga wo umuo ho. Ikpẹ esa e jọ eklase na, yọ o mu ọvuọ odẹ riẹ kẹ ae. Ọjọ họ “Edhuru,” ọfa kọ “Ovẹrẹ,” ọrọ urere kọ “Ẹgba.” Nọ ọmọ-isukulu o te bi ru ẹme hayo odhesẹvia, Brọda Friend ọ jẹ ruẹ nọ o bi ru oware jọ te he, ọ vẹ rọ ukpẹ nọ o kiekpahe oware na tu rọ kareghẹhọ ọmọ-isukulu na. Fikinọ mẹ rẹ dhẹ omovuọ gaga, a jẹ hae rọ ikpe na jọ tu kẹ omẹ enwenọ ẹsikpobi yọ onana o jẹ hae lẹliẹ omẹ viẹ ẹsejọ! Rekọ Brọda Friend ọ rẹ were omẹ oma. Ẹsejọ nọ me te bi ru iruo orufuọ nọ a kẹ omẹ evaọ eklase na, o re gbe ekọfi kẹ omẹ.

 Nọ isukulu na o te ubrobọ ekuhọ no, mẹ tẹ jẹ ruawa kpahe oria nọ a ti vi omẹ nya. Oniọvo-ọmọtẹ nọ a re se Merle nọ ma gbẹ jọ ọkobaro vẹre na o nwrotọ no Isukulu Giliad no, yọ a vi rie kpobọ Peru. Ọ nọ omẹ sọ mẹ sae ta kẹ Brọda Nathan Knorr nọ ọ jẹ kobaro evaọ iruo na evaọ oke yena sọ mẹ sai kuomagbei keme oniọvo-ọmọtẹ nọ a gbẹ rrọ obei o bi ti wo ọzae kẹle. Oke yena Brọda Knorr ọ jẹ hae ziọ oria nọ ma be jọ ru isukulu na nọ o te gbe eka jọ họ oma no. Nọ me nwrotọ no a te vi omẹ kpobọ Peru!

 Eva e were omẹ gaga nọ mẹ wariẹ kuomagbe Merle, yọ ẹwho Lima evaọ Peru ma jọ! Dede nọ mẹ re nwane riẹ ẹvẹrẹ Spanish ẹta tere he, me wo emọ-uwuhrẹ Ebaibol nọ i je wo ẹnyaharo ziezi. Uwhremu na, a te vi omẹ avọ Merle kpobọ Ayacucho, yọ ẹkwotọ igbehru ẹwho nana ọ rrọ. Usi uwoma ota evaọ ẹwho nana o lọhọ vievie he. Mẹ riẹ epanọ a rẹ ta ẹvẹrẹ Spanish omojọ, rekọ ẹvẹrẹ nọ a rẹ mae ta evaọ obei họ Quechua. O rehọ omai oke gaga re ẹwho nana nọ ọ rrọ ehru igbehru na nọ emamọ ofou ọ rrọ tere he na ọ tẹ te reria omai oma.

 O jọ omẹ oma nọ mẹ sai fiobọhọ kẹ ahwo ziezi evaọ Ayacucho ho, fikiere me je roro sọ ahwo a ti gine kurẹriẹ evaọ ẹkwotọ na ẹdẹ jọ. Enẹna, iwhowho-uvie nọ e rrọ okpẹwho Ayacucho i bu vi egba ihrẹ (700), yọ ọfisi nọ a be jọ fa ebe mai fihọ ẹvẹrẹ Quechua (Ayacucho) ọ rrọ ẹwho na.

 Nọ u te oke jọ no, oniọvo jọ nọ a re se Ramón Castillo nọ ọ rrọ ọsẹro okogho ọ tẹ rehọ Merle. Evaọ 1964, Ramón o te kpohọ Giliad re a wuhrẹ iẹe kpahe eware ukoko na jọ, yọ emerae ikpe o kpohọ isukulu na. Oniọvo-ọmọzae jọ nọ aikpobi a gbe kpohọ isukulu na họ Fu-lone Liangn. Mai kpobi ma gbẹ jọ isukulu Giliad yọ obọ Hong Kong a vi rie nya evaọ okenọ ma nwrotọ no, rekọ a tẹ wariẹ zizie ei kpohọ Giliad re a wuhrẹ iẹe eware jọ kpahe iruo Ebẹtẹle. a Fu-lone ọ tẹ nọ Ramón kpahe epanọ eware e rrọ kẹ omẹ evaọ obọ Peru. U kri hi, mẹ avọ Fu-lone ma te mu ileta họ ekere se ohwohwo.

 Nọ ma mu ileta họ ekere se ohwohwo obọ, Fu-lone ọ vuẹ omẹ vevẹ nọ usu orọo ma be nya na. Evaọ obọ Hong Kong, Harold King nọ ọ rrọ imishọnare re ọ jẹ hae wha ileta kpobọ ipostọfisi gaga, fikiere ọye ọ jẹ hae wha ileta nọ Fu-lone o bi kere se omẹ kpobọ ipostọfisi. Harold ọ rẹ nabe drọ iwoho je kere eme kpẹkpẹe fihọ uke ẹnvẹlopu nọ Fu-lone o bi vi se omẹ na. O re kere eme wọhọ, “Mẹ te hae ta kẹe re ọ hai kere se owhẹ ẹsikpobi!”

 Nọ ma kere ileta se ohwohwo te emerae 18 no, mẹ avọ Fu-lone ma tẹ jiroro nọ ma rẹ rọo. Me te no Peru, yọ oware wọhọ ikpe ihrẹ mẹ jọ obei.

 Evaọ Akpegbọvo 17, 1965, mẹ avọ Fu-lone ma tẹ rọo. Uwou ogha Hong Kong mẹ avọ ọzae mẹ gbe inievo-emezae ivẹ efa avọ eyae rai ma jẹ rria, yọ ma jẹ wereva ziezi. Iruo efafa ọzae mẹ o je ru evaọ uwou ogha na, rekọ me je ru iruo evaọ etẹe he. Fikiere nọ o te bi ru iruo yọ mẹ rrọ usi uwoma. O jọ bẹbẹ re mẹ riẹ epanọ a rẹ ta ẹvẹrẹ Cantonese, rekọ inievo-emetẹ nọ ma gbẹ rrọ imishọnare na gbe ọzae mẹ a fiobọhọ kẹ omẹ. Ofariẹ, evaọ etoke nọ me je ro wuhrẹ ẹvẹrẹ na, mẹ jẹ hai wuhrẹ Ebaibol kugbe emaha na, yọ onana u fiobọhọ kẹ omẹ re.

 Ikpe jọ e vrẹ no, mẹ avọ ọzae mẹ Fu-lone ma tẹ kwa kpohọ uwou imishọnare nọ o rrọ ofẹ Hong Kong jọ nọ a re se Kwun Tong, re ọzae mẹ ọ sai wuhrẹ imishọnare efa nọ a vi ze obọ ẹvẹrẹ Cantonese. b Usi uwoma ota o were omẹ gaga evaọ oria yena keme ahwo a jẹ hae gaviezọ ziezi, fikiere ẹsejọ mẹ rẹ gwọlọ kpo ho!

 Evaọ 1968, eva e were omẹ gaga nọ a siobọno obe na The Truth That Leads to Eternal Life. Obe nana ọ lọhọ vi obe “Let God Be True” nọ ma jẹ hai ro wuhrẹ ahwo vẹre na, maero rọkẹ ahwo nọ a riẹ oware ọvo kpahe Ebaibol na gbe egagọ Ileleikristi hi.

 Evaọ oke yena, mẹ jẹ hai roro nọ ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol ọ tẹ nwane be kuyo enọ nọ e rrọ obe na ziezi, koyehọ ọ riẹ uzẹme na no, rekọ me roro thọ. Wọhọ oriruo, ọmọ-uwuhrẹ mẹ jọ o wuhrẹ obe The Truth That Leads to Eternal Life na re no rekọ ọ tubẹ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ! Fikiere mẹ tẹ daoma wuhrẹ epanọ me re ro lele emọ-uwuhrẹ Ebaibol mẹ ta ẹme ziezi re mẹ riẹ sọ oware nọ a bi wuhrẹ na a bi gine wo otoriẹ riẹ ziezi.

 Nọ ma rria Kwun Tong te imikpe jọ no, ma tẹ kwa zihe kpohọ uwou ogha Hong Kong, ọzae mẹ ọ tẹ jọ omọvo Ogbẹgwae Uwou Ogha Hong Kong. Evaọ ikpe buobu nọ ma rọ jọ uwou ogha na, me ru iruo evaọ ẹko-iruo orufuọ iwou gbe oria nọ a re jo dede ahwo rehọ. Ẹsejọ ọzae mẹ ọ rẹ nyai ru iruo ukoko na evaọ eria efa, rekọ fikinọ o gwọlọ nọ ohwo ọvo ọ rẹ riẹ kpahe iruo na ha, me re lele iei hi. Eva e were omẹ inọ mẹ jẹ hae kẹe uvẹ nya re ọ sai ru iruo ukoko na.

 Ẹdẹ jọ evaọ 2008, eware i te nwene kẹ omẹ idudhe. Nọ ọzae mẹ ọ nyai ru iruo ukoko na evaọ obojọ, o te whu idudhe. Oke yena yọ ekareghẹhọ uwhu Jesu o kẹle no. O da omẹ gaga. Inievo ukoko na a je fiobọhọ kẹ omẹ yọ a je no abotọ mẹ hẹ. Evaọ ẹdẹ nọ a jẹ kẹ ovuẹ ekareghẹhọ na, me je fiobọhọ kẹ ohwo jọ nọ o bi wuhrẹ Ebaibol na rovie eria Ebaibol nọ a je se. Onana u ru nọ mẹ gbẹ rọ viẹ hẹ. U wo oria Ebaibol jọ nọ o rẹ were ọzae mẹ gaga nọ o tuduhọ omẹ awọ. Oria na o ta nọ: “Mẹ Jihova Ọghẹnẹ ra, me bi kru obọze ra kekeke . . . ‘Me ti fiobọhọ kẹ owhẹ.’”—Aizaya 41:13.

 Nọ ọzae mẹ o whu te ikpe ihrẹ no, inievo nọ e rrọ uwou ogha Hong Kong a tẹ vuẹ omẹ nọ mẹ kwa kpohọ uwou ogha nọ o rro vi oyena re a jọ obei rẹrote omẹ ziezi. Fikiere evaọ 2015, mẹ tẹ kwa kpohọ uwou ogha South Africa. Uwou ogha nana o kẹle oria nọ mẹ jọ wuhrẹ uzẹme na evaọ 1947.

 Anwọ ikpe nana kpobi nọ me bi ro ru iruo kẹ Jihova na, eva e be were omẹ keme Jihova ọ be ghale omẹ. Me re yo mi ahwo nọ me wuhrẹ Ebaibol na kugbe nọ a kurẹriẹ ziọ ukoko na no, yọ mẹ rọ ẹro ruẹ epanọ Jihova ọ rọ ghale umutho nọ ma bi ru evaọ usi uwoma ota na. Wọhọ oriruo, evaọ 1958 enwenọ iwhowho-uvie egba ihrẹ gbe udhosa (760) e jọ Peru, rekọ evaọ 2021 a bu te oware wọhọ idu udhozeza gbe ikpegbesa (133,000). Yọ evaọ 1965, iwhowho-uvie nọ e jọ Hong Kong e jọ oware wọhọ egba ivẹ gbe ọgba (230), rekọ evaọ 2021, a bu te idu isoi gbe egba isoi gbe udhosa gbe isoi (5,565).

 Mẹ gbẹ be sai ru eware jọ nọ me je ru vẹre he fiki epanọ mẹ kpako te no. Rekọ me gbe wo ajọwha iruo, yọ me bi rẹro oke nọ mẹ te wariẹ rọ ajọwha ru iruo evaọ akpọ ọkpokpọ nọ Jihova ọ ya eyaa riẹ na. Evaọ oke yena a te gwọlọ ahwo nọ a re ru iruo keme iruo e te jariẹ buobu, yọ mẹ te rọ ọwhọ ta nọ: “O ruọ omẹ nọ mẹ rẹ nya.”