Brọda Cecil o wo omaurokpotọ yọ ọ rẹ daezọ amọfa. Emamọ oriruo riẹ gbe emamọ oriruo oni mẹ avọ inievo emezae gbe erọ emetẹ nọ e rrọ ukoko na, u ru nọ me ro wo “isiuru” kẹ egagọ Ọghẹnẹ, nọ mẹ rọ ẹgba mẹ kpobi ru iruo kẹ Jihova. (Ahwo Filipai 2:13) Jome gbiku uzuazọ mẹ ze.

 A yẹ omẹ evaọ 1943. Ọsẹgboni mẹ a jẹ rria uwou nọ a bọ fihọ oria nọ a be jọ ru iruo ẹwọ. Oria na o kẹle ẹwho Bundaberg nọ a rẹ jọ kọ iti evaọ ubrotọ Queensland evaọ Australia. Ahwo nọ a jẹ rria oria na a re weze kpobọ ẹwho na evaọ owọwọ Ẹdẹ-Ọmaha ẹsikpobi. Ẹdẹ jọ nọ ọsẹgboni mẹ a nya kpobọ ẹwho na evaọ 1939, a tẹ nyaku ekobaro ivẹ jọ nọ e ta usi uwoma kẹ ae kpahe Ebaibol na (ekobaro yọ Isẹri Jihova nọ e rẹ rọ euwa buobu ta usi uwoma). Eware nọ a ta kẹ ọsẹgboni mẹ e were rai gaga. Nọ oke o be nya na, a te kurẹriẹ ruọ Isẹri Jihova. Fikiere a yọrọ omẹ avọ oniọvo ọmọtẹ mẹ Jean evaọ uviuwou Isẹri Jihova. Rekọ o da omai gaga nọ ọsẹ mẹ o whu nọ o kie evaọ istẹpo nọ ọ rrọ uwou mai. Oke yena mẹ jọ ikpe ihrẹ yọ uwhu riẹ o da omẹ gaga. Mẹ kareghẹhọ nọ ọ jẹ hai kru oma ga ru iruo re ọ rẹrote omai, yọ o re ru eware nọ ma rẹ rọ hwẹ gaga. Me bi rẹro okenọ a te rọ kpare iẹe ze evaọ obọ akpọ ọkpokpọ na re mẹ riẹe ziezi!—Iruẹru Ikọ 24:15.

 Oni mẹ ọ jọ wowou yọ o re roro kẹ omai. Ọ jẹ hae kẹ omẹ avọ oniọvo ọmọtẹ mẹ uvẹ re ma ta oware nọ o were omai gbe oware nọ o were omai hi. Rekọ nọ u te te oware nọ u kiekpahe izi Ebaibol na gbe egagọ Jihova, ọ rẹ rehọ iẹe zaharo ho. Ma re kpohọ ewuhrẹ ukoko Isẹri Jihova ẹsikpobi, yọ oni mẹ ọ rẹ hrẹ omẹ avọ Jean ẹsikpobi re ma whaha ekpehre usu. U te no oke nọ ma rrọ obọ isukulu no, o rẹ were iẹe he re ma jọ kugbe emọ nọ e rrọ Isẹri Jihova ha. (1 Ahwo Kọrint 15:33) Nọ me te roro kpemu, eva e rẹ were omẹ inọ o wuhrẹ omai oware nọ u kiehọ.

 Oni mẹ o wo ajọwha kẹ usi uwoma ota. Ẹsibuobu o re ru ọkobaro obufihọ (nọ a bi se ọkobaro ubroke enẹna). Mẹ kareghẹhọ nọ ẹsikpobi ọ jẹ hae rehọ emagazini Uwou-Eroro Na avọ Awake! se iviuwou nọ i bu vi udhuvẹ gbikpe. Makọ okenọ ọ kpako no nọ oma riẹ o gbẹ ga tere he dede, ọ gbẹ jẹ gwọlọ epanọ o re ro fiobọhọ kẹ ahwo nọ a gwọlọ riẹ uzẹme na. Fiki epanọ o you amọfa gbe omai emọ riẹ te, ma you rie gaga, yọ ma daoma rọ aro kele oriruo riẹ. Evaọ 1958 nọ mẹ jọ ikpe ikpegbene, mẹ tẹ rọ uzuazọ mẹ mudhe kẹ Jihova, mẹ tẹ họ-ame.

 Nọ omoke jọ o vrẹ no, oniọvo-ọmọzae jọ nọ a re se Rudolf evaọ ukoko mai ọ tẹ họ-ame re. Ọ jọ ikpe udhegbọ evaọ oke yena. Obọ Germany o no ze. Ẹsibuobu evaọ ohiohiẹ Ẹdẹ-Ọmaha, mẹ avọ Rudolf ma rẹ ta usi uwoma kẹ ahwo nọ a rrọ imoto rai be hẹrẹ ahwo uviuwou rai evaọ oria nọ a rẹ jọ zẹ eware.

 Rudolf o wo ajọwha kẹ usi uwoma ota. Evaọ oke nọ ma tẹ rọ ehọlide, ọ rẹ ta kẹ omẹ re mẹ avọ iẹe ma gbe ru ọkobaro ubroke evaọ eria efa. Oke jọ nọ mẹ avọ iẹe ma ro ru ọkobaro ubroke, ma ta usi uwoma amara ọvo gbe eka ivẹ evaọ ẹwho Gladstone. Ẹwho na ọ rrọ ofẹ ẹkpẹlobọ ovatha-ọre Bundaberg, yọ o thabọ te emaele udhusoi gbe ikpegberee (118). Fiki oghẹrẹ nọ ọ jẹ hai fiobọhọ kẹ omẹ jẹ tuduhọ omẹ awọ, gbe epanọ eva e jẹ hae were omẹ te evaọ iruo ọkobaro ubroke na, mẹ tẹ gwọlọ nọ mẹ rẹ jọ ọkobaro oke-kpobi. Nọ mẹ jọ ikpe ikpegbezeza, me te mu ọkobaro oke-kpobi họ, yọ mẹ gba riẹ mu nọ mẹ rẹ rọ uzuazọ mẹ kpobi gọ Jihova evaọ iruo odibọgba oke-kpobi na.

 Mẹ kaki ru iruo ọkobaro evaọ ẹwho Mackay nọ ọ kẹle abade. Ẹwho na ọ rrọ ofẹ ẹkpẹlobọ ovatha-ọre Bundaberg, yọ o thabọ no oria nọ a re se Great Barrier Reef hi. Nọ oware wọhọ ukpe ọvo o vrẹ no, nọ me te ikpe ikpegbihrẹ no, a tẹ rọ omẹ mu ọkobaro obọdẹ. a A te dhe omẹ kpohọ ofẹ Australia nọ ahwo a be rria tere he. Mẹ avọ oniọvo-ọmọzae jọ nọ a re se Bennett (Ben) Brickell, ma gbe je ru iruo ọkobaro obọdẹ kugbe. Oniọvo-ọmọzae na okpodhiwu yọ ọ rehọ ikpe ọgba gbọ vi omẹ. b Inievo na a rri rie fihọ ọkobaro nọ o wo onaa ziezi. Uvẹ riẹ o rro kẹhẹ nọ mẹ avọ oniọvo nana nọ ọ rrọ iruo ọkobaro kri no na ma rọ ta usi uwoma kugbe!

 Ẹkwotọ mai evaọ ofẹ obọze ukiediwo-ọre Queensland o jọ oria nọ a re se Gulf Country, yọ oye o jọ uwhru Gulf of Carpentaria. Evaọ oke yena, mẹ avọ Ben ọvo ma jọ Isẹri Jihova evaọ ẹkwotọ ologbo nana nọ ahwo a be rria tere he na. Ẹsejọ o rẹ rehọ omai euwa buobu re ma tẹ te dhẹ no uwou jọ kpohọ ọfa, yọ ovu o vọ oria kpobi. Evaọ oke nọ ma tẹ rrọ edhere, ẹsibuobu Ben o re gbiku kẹ omẹ kpahe idhere sa-sa nọ ọ rọ ta usi uwoma no. O gbiku kẹ omẹ kpahe oke nọ a jẹ hae rọ rehọ imoto nọ i wo ọgba c ta usi uwoma evaọ etoke Ẹmo Akpọ Avivẹ, yọ oke yena a fi awhaha họ iruo usi uwoma ota Isẹri Jihova evaọ Australia.

 Nọ ma te ku usi uwoma họ no evaọ okpẹdẹ, ma ve wo họ oria jọ nọ ma rri nọ o woma evaọ akotọ edhere, kọ etẹe ma rẹ wezẹ. d Ma tẹ gwọlọ there emu nọ ma rẹ re evaọ owọwọ, ma rẹ gwọlọ ire, ma ve koko erae họ. Mẹ tẹ gwọlọ kiẹzẹ, mẹ rẹ rriẹ urọba hotọ, mẹ vẹ rọ omohọ hwa ehru riẹ, me ve fi othuzou họ iẹe. Fikinọ ikpẹ ẹlẹtriki e rrọ oria na ha, mẹ rẹ ruẹ isi nọ e vọ ehru, yọ oma u re mu omẹ ọwhewhe nọ mẹ tẹ ruẹ iruo abọ Jihova.

 Evaọ ẹkwotọ nana nọ o thabọ gaga na, omoto ra ọ tẹ raha, o rẹ jọ bẹbẹ re whọ ruẹrẹ iẹe. Ẹdẹ jọ, oware jọ evaọ omoto mai o te bru no. Ẹrrorro ọ jọ gaga ẹdẹ yena, yọ ame mai ọ kẹle ere no. Re ma sai nwene oware nọ ọ raha na, Brọda Ben ọ tẹ ruọ omoto kpohọ ẹwho Cloncurry nyae dẹe. Mẹ ọvo mẹ jọ kugbe omoto na enwenọ edẹ esa soso. Kẹdẹ kẹdẹ imimoto jọ e rẹ dhẹ edhere na vrẹ, yọ edraeva jọ nọ e rrọ wowou e rẹ kẹ omẹ ame. Ọzae jọ dede ọ tubẹ kẹ omẹ obe jọ nọ ọ who gaga no. Ọ tẹ ta nọ, “Se obe nana, o sai fiobọhọ kẹ owhẹ.” U gbe omẹ unu gaga inọ dede nọ Isẹri Jihova a kere obe na ha, a jọ obe na ta kpahe eware nọ e via kẹ Isẹri Jihova evaọ oke nọ a jọ ega uye Nazi!

 Mẹ avọ Ben ma ru ọkobaro kugbe evaọ enwenọ ukpe ọvo. Oware urere nọ ọ vuẹ omẹ evaọ ẹdẹ nọ ma jẹ nyasiọ ohwohwo ba họ, “Niọvo, o bẹ owhẹ no ho, daoma ruẹ nọ who kru ẹrọwọ ra te urere.” Ben o wo ọwhọ kẹ egagọ Jihova gbe usi uwoma ota na, yọ emamọ oriruo riẹ u ru nọ mẹ rọ gbaemu nọ me re ru iruo odibọgba oke-kpobi na bọo ẹdẹ uwhu mẹ.

 Nọ me ru iruo ọkobaro obọdẹ evaọ ikpe jọ no, a tẹ rọ omẹ mu ọsẹro okogho. Onana o gwọlọ nọ me re weze kpohọ ikoko gbe itu nọ e rrọ okogho. Mẹ vẹ jọ kugbe ukoko hayo utu nọ me weze kpohọ na oka ọvo. Evaọ ikpe buobu, a dhe omẹ kpohọ ikogho ene. Ikoko jọ nọ me weze kpohọ e rrọ Queensland gbe New South Wales. Kẹsena evaọ 1971, me wo uvẹ nọ me ro kpohọ isukulu Giliad, eklase avọ udhuvẹ gbe ikpegbọvo. Giliad yọ isukulu nọ a rẹ jọ wuhrẹ Isẹri Jihova kẹ iruo imishọnare, yọ ọ rrọ New York. Evaọ emerae isoi soso ma wuhrẹ Ebaibol na ziezi. Iwuhrẹ na a wuhrẹ omai eware buobu, yọ mai emọ isukulu na ma tuduhọ ohwohwo awọ gaga. Eware nana i fiobọhọ kẹ omẹ nọ mẹ sae rọ ruẹrẹ oma kpahe ziezi kẹ iruo imishọnare nọ a vi omẹ kpohọ evaọ Taiwan.

 A vi imazii jọ nọ ma gbẹ jọ eklase kpohọ Taiwan, te Brọda Ian Brown nọ o no New Zealand ze. Mẹ avọ iẹe a vi kpohọ oria ovona. Rekọ ma riẹ oware ovo kpahe Taiwan he. Ma tubẹ riẹ oria nọ orẹwho na o rrọ dede he bẹsenọ ma ro rri rie evaọ emapo.

 Queensland nọ mẹ jẹ jọ ta usi uwoma vẹre u wo ohẹriẹ gaga no Taiwan! Ẹbẹbẹ ọsosuọ nọ ma wo họ, ẹvẹrẹ Chinese a be ta evaọ Taiwan. Evaọ etoke jọ, me je wo otoriẹ oware ovo nọ a jẹ ta evaọ ewuhrẹ hẹ. Onana o jẹ kẹ omẹ uye keme eware nọ a bi wuhrẹ evaọ ewuhrẹ e rẹ bọ ẹrọwọ mai ga. Yọ ma jẹ sai lele inievo na ta ẹme ziezi hi. Ẹbẹbẹ nana u fiobọhọ kẹ omẹ avọ Ian ruẹ oware nọ a ro wuhrẹ omai eware buobu evaọ isukulu Giliad, re ma sai kru ẹrọwọ mai. Eware nọ ma wuhrẹ evaọ isukulu na, Ebaibol nọ ma jẹ hai se gbe olẹ, i fiobọhọ kẹ omai ru usu mai kugbe Jihova ga. Yọ dede nọ ma jẹ sai lele inievo na ta ẹme ziezi hi, uyoyou nọ a wo kẹ Jihova gbe uyoyou nọ a je dhesẹ kẹ omai, o tuduhọ omai awọ gaga.

 Imishọnare kpobi nọ a vi kpohọ Taiwan a re wuhrẹ ẹvẹrẹ Chinese nọ a tẹ nwani te obei no. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ o no Australia ze nọ a re se Kathleen Logan e nọ o kpohọ isukulu Giliad, eklase avọ udhegbisoi, ọye o je wuhrẹ omai. Ma roma kẹ ewuhrẹ na ziezi. A ta kẹ omai inọ ma hae rọ oware kpobi nọ a wuhrẹ omai ta usi uwoma, yọ ere ma ru. Evaọ ẹdẹ ọsosuọ nọ ma ro kpohọ usi uwoma, mẹ avọ Ian ma wuhrẹ ẹmẹme kpẹkpẹe fihọ uzou. Nọ ma jọ edhere bi kpohọ obọ ẹkwotọ na, mẹ avọ iẹe ma te je sikẹ ohwo nọ ọ rẹ kake ta. Rekọ fikinọ me vi Ian, mẹ tẹ rọ areghẹ ọkpako ta kẹe nọ ọye ọ rẹ kake ta. Ohwo nọ ma kake ta usi uwoma kẹ yọ ọzae Chinese jọ nọ ọ dina wuhrẹ kparo ziezi. Ọ romatotọ gaviezọ kẹ Ian dede nọ ọ jẹ gua Chinese avọ Oyibo kugbe. Kẹsena ọ tẹ rọ ẹvẹrẹ Oyibo nọ omai oware nọ ma gwọlọ, yọ onana u gbe omai unu gaga! Ma lele i rie ta ẹme evaọ omoke jọ, ukuhọ riẹ ọ tẹ tuduhọ omai awọ re ma ruabọhọ gbẹ hai wuhrẹ ẹvẹrẹ Chinese. Ẹme nọ ọ ta kẹ omai na o kẹ omai udu nọ ma rọ gbaemu nọ ma rẹ gbẹ daoma, jẹ ruẹ nọ “o bẹ omai no ho,” wọhọ epanọ Ben ọ ta kẹ omẹ.

 Ẹkwotọ mai ọ rro gaga. Ma jẹ ta usi uwoma evaọ ofẹ jọ soso evaọ okpẹwho esuo orẹwho na nọ a re se Taipei. Ahwo buobu evaọ eria yena a ri yo usi uwoma na ẹdẹvo ho, keme Isẹri Jihova nọ e jẹ rria ẹwho na i tulo ho. Rekọ onana o lẹliẹ udu whrehe omai hi keme mẹ avọ Ian ma mu usi uwoma họ ẹta avọ ọwhọ. Evaọ oke yena, ẹsibuobu ma rẹ kẹ ahwo emagazini buobu evaọ amara. Rekọ o wọhọ nọ ahwo jọ a je mi omai emagazini na re a riẹ oghẹrẹ ahwo nọ ma rrọ gbe oware nọ ma gwọlọ ta kẹ ae! O make jọ ere na, ma daoma ta usi uwoma kẹ ahwo gaga keme ma riẹ nọ ahwo jọ a sai kurẹriẹ.

 Evaọ oke yena, me te mu usu kugbe oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọ rrọ ohwo Taiwan nọ a re se Wen-hwa. O kru ukoko na ga ziezi yọ ọ gwọlọ fiobọhọ kẹ ahwo wuhrẹ Ebaibol na re a wo erere no oware nọ Ebaibol na ọ ta ze. Fikiere o fiobọhọ kẹ imishọnare buobu, te omẹ te, re ma riẹ epanọ a rẹ ta ẹvẹrẹ na ziezi. Mẹ avọ iẹe ma tẹ nyusu te epanọ ma rọ rọo evaọ 1974.

 Wen-hwa o fiobọhọ kẹ imishọnare buobu riẹ epanọ a rẹ rọ ẹvẹrẹ Chinese ta usi uwoma ziezi. Wọhọ oriruo, o fiobọhọ kẹ omai riẹ kpahe uruemu ẹwho ahwo Taiwan gbe oghẹrẹ nọ a re rri eware. Yọ o fiobọhọ kẹ omai riẹ oghẹrẹ nọ ma re ro mu ẹme họ kugbe ahwo keme ahwo okegbe na a jọ egagọ Buddha gbe Tao. Ahwo na a rẹ gọ esemọ gaga, yọ ahwo buobu a ri se Ebaibol na ẹdẹvo ho hayo ruẹ Ebaibol dede he. Fikiere oware nọ ma jẹ tẹrovi evaọ usi uwoma ota họ, epanọ a rẹ rọ riẹ Ọghẹnẹ, ọnọ ọ ma rai. Ma rẹ ta nọ odẹ riẹ họ Jihova jẹ ta oware nọ u ro mu omai ẹro inọ ọ ginẹ rrọ. Wọhọ oriruo, nọ ọwhẹrẹ hayo okuori ọ tẹ ta nọ, “Obọ odhiwu ma rẹroso kẹ emu okpẹdẹ,” ma vẹ nọ inọ: “Kọ ono họ Ọnọ ọ be kẹ omai emu okpẹdẹ mai kpobi? Kọ ogbẹrọnọ ọye họ Ọghẹnẹ, ọnọ ọ mai wo ogaga jẹ ma eware kpobi, gbe ọnọ u fo nọ ma rẹ gọ?”

 Nọ oke o be nya na, Jihova ọ ghale omai evaọ iruo usi uwoma ota na keme ahwo buobu a rọwo nọ a re wuhrẹ Ebaibol na. Emọ-iwuhrẹ Ebaibol na a daoma kẹnoma kẹ iwuhrẹ erue nọ a wuhrẹ i rai notọ ze gbe uruemu ẹwho nọ Ebaibol o mukpahe. Imishọnare gbe iwhowho-uvie nọ e rrọ ẹwho na a fiobọhọ kẹ ae gaga, fikiere a sai nwene yọ uzuazọ rai u kiehọ vi epaọ ọsosuọ. (Jọn 8:32) A rọ inievo-emezae buobu mu ekpako gbe idibo-iruiruo evaọ ukoko na uwhremu na, yọ inievo emezae gbe erọ emetẹ buobu a je ru iruo odibọgba oke-kpobi na, te iruo Ebẹtẹle evaọ orẹwho na.

 No umuọ 1976 ze, me wo uvẹ nọ mẹ rọ jọ Ogbẹgwae Uwou Ogha Taiwan, yọ evaọ oke ọvona mẹ gbẹ jọ imishọnare. Evaọ 1981 a zizie omẹ avọ aye mẹ Wen-hwa kpohọ Ebẹtẹle, yọ evaọ ikpe buobu mẹ jọ omọvo ogbẹgwae uwou ogha Taiwan. O vrẹ ikpe udhosa no anwẹnọ me bi ro ru iruo odibọgba oke-kpobi na. Mẹ rria Taiwan vrẹ ikpe udhuvẹ gbikpe no, yọ mẹ avọ aye mẹ ma rọo vrẹ ikpe udhuvẹ gbikpe no. Oniọvo-ọmọzae nọ a re se Ian Brown nọ mẹ avọ iẹe ma gbẹ jọ iruo imishọnare vẹre na, o ru iruo odibọgba oke-kpobi na evaọ obonẹ bẹsenọ o ro whu evaọ 2013.

 Mẹ avọ aye mẹ Wen-hwa ma be daoma ru utho ẹgba mai evaọ iruo Ebẹtẹle mai, evaọ ukoko Chinese nọ ma rrọ gbe evaọ usi uwoma ota na. Ma yere Jihova gaga kẹ uvẹ nana nọ ma wo na. Ọ kẹ omẹ ẹgba gbe ogaga nọ mẹ sae rọ rehọ udu mẹ kpobi ru iruo riẹ no oke uzoge ze, yọ o gbe bi fiobọhọ kẹ omẹ avọ aye mẹ enẹna nọ ma make kpako no na.