•  Kọ o ginẹ gwọlọ nọ mẹ rẹ kawo oma?

•  Eme o mai woma nọ ohwo o re ru re ọ sae kawo oma?

•  Oware nọ mẹ rẹ sai ru

•  Ẹme nọ ehwa ra a ta

 Izoge jọ a rẹ ta nọ a gwọlọ kawo oma vi epanọ a rrọ. Rekọ . . .

•   Oghẹrẹ nọ ugboma rai o rrọ o mae rrọ ibuobu rai oja viukpọ omokpokpọ. Izoge jọ a re ru oware kpobi nọ o gwọlọ re a sae kawo oma. A sae siọ emu ba ẹsejọ hayo tubẹ lọ imu dede. Rekọ ẹsibuobu, eware itieye na i re ruiruo ho, yọ e sae tubẹ wha enwoma se ohwo.

   “Emetẹ jọ a rẹ rọ ohọo kpe omarai re a sae kpọ vẹrẹ. Rekọ ẹsibuobu, onana o rẹ raha eware buobu evaọ oma na, yọ u re kri gaga re eware nọ e raha evaọ oma na e tẹ te ruẹrẹhọ.”—Hailey.

•   Ahwo buobu a fu hrọ họ, wọhọ epanọ a bi roro. Izoge buobu a re roro nọ a fu ga hrọ, rekọ o rrọ ere he. Oware nọ a re ro roro ere na họ, a rẹ rọ omarai wawo ehwa rai nọ e rrọ oma kakao hayo rri ighe etẹlẹvisiọno nọ a be jọ ta nọ ohwo ọ tẹ rrọ oma kakao, oye o mai woma.

   “Nọ mẹ jọ ikpe ikpegbesa, mẹ jẹ hae rọ omamẹ wawo egbẹnyusu mẹ. Me je roro nọ mẹ tẹ rrọ oma kakao wọhọ epanọ a rrọ na, ẹsiẹe mẹ te mae rọ were ae.”—Paola.

 Evaọ abọdekọ riẹ, o ginẹ gwọlọ nọ izoge jọ a rẹ kpọ vi epanọ a rrọ na. Ukoko Omokpokpọ Akpọ-Soso nọ a re se World Health Organization o ta nọ . . .

•   Evaọ akpọ na soso, izoge nọ i bu te ima egba esa gbe udhuvẹ (340,000,000) nọ e rrọ umuo ikpe isoi rite ikpe ikpegbizii a fu vrẹta.

•   Evaọ ukpe 1975, izoge nọ e rrọ umuo ikpe isoi rite ikpegbizii nọ i fu, a bu tere he. Oria nọ udhusoi rai o rrọ, ene ọvo i fu vrẹta. Rekọ evaọ ukpe 2016, oria nọ udhusoi rai o rrọ, enọ i fu vrẹta evaọ usu rai i te ti bu te ikpegberee soso.

•   Evaọ erẹwho buobu, ahwo nọ a fu vrẹta a bu vi enọ e kawo oma vrẹta.

•   Evaọ erẹwho nọ ugho o rrọ tere he, ahwo buobu a riẹ nọ a fu vrẹta, makọ evaọ iviuwou nọ ahwo jọ a be jọ re emamọ emu hu.

 Ọvẹ whọ te salọ evaọ usu eware esa nana?

1.   Se emu ba ẹre ẹsejọ.

2.   Ru eware nọ e rẹ jaja oma na jẹ re emamọ emu.

3.   Lọ imu nọ i re ru ohwo kpọ.

 Uyo nọ o gba: Ọrọ avọ 2: Ru eware nọ e rẹ jaja oma na jẹ re emamọ emu.

 Nọ whọ tẹ be se emu ba ẹre ẹsejọ hayo whaha oghẹrẹ emu jọ, o sai gine ru owhẹ kawo oma ababọ oke oraha. Rekọ oyena u woma kẹ ugboma na ha, yọ whọ te wariẹ fu nọ whọ tẹ wariẹ mu emu họ ẹre ziezi no.

 Rekọ whọ tẹ gbaemu nọ who re ru eware nọ i re fiobọhọ kẹ owhẹ wo omokpokpọ, oma ra o te jọ ziezi. Ohwo jọ nọ a re se Dr. Michael Bradley a ọ jọ obe jọ nọ o kere ta nọ: “Re ohwo ọ sae kpọ evaọ edhere nọ u re fiobọhọ kẹ oma na je ru ei kpokpọ, . . . o gwọlọ nọ o re nwene eware buobu nọ o bi ru evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi.” Eme họ otọ ẹme riẹ na? Whọ tẹ gwọlọ kawo oma vi epanọ whọ rrọ, orọnikọ who re nwene oghẹrẹ emu nọ whọ rẹ re ọvo ho, who re je nwene eware jọ nọ whọ be hai ru kẹdẹ kẹdẹ.

 Ebaibol na ọ ta nọ jọ uruemu mai o jọ “owowa,” yọ onana u kugbe emu nọ ma be re. (1 Timoti 3:11) O tubẹ ta gbiae inọ ma whaha emuọriọ obuobu. (Itẹ 23:20; Luk 21:34) Re whọ sai ru lele ẹme yena, daoma fi ehrẹ nọ e rrọ obotọ na họ iruo je nwene eware jọ evaọ uzuazọ ra:

•   Riẹ oware nọ o gwọlọ re a re emamọ emu.

   U du gwọlọ nọ whọ rẹ rọ ifi gba omara hayo kiẹ kpahe oghẹrẹ emu kpobi hi, rekọ u fo nọ whọ rẹ riẹ umutho eware jọ. Onana u re fiobọhọ kẹ owhẹ re emamọ emu. Yọ emamọ emu nọ whọ rẹ re ọ rrọ usu eware nọ i re fiobọhọ kẹ owhẹ jọ umumuo.

•   Hai ru eware nọ i re ru oma na jaja ẹsikpobi.

   Roro kpahe eware jọ nọ whọ rẹ sai ru re oma ra o jọ jajaja kẹdẹ kẹdẹ. Wọhọ oriruo, whọ tẹ be rria uwou-ehru nọ u wo ilifti, whọ sae gadiẹ istẹpo viukpenọ whọ rẹ ruọ ilifti na. Omoke nọ whọ hae te rọ fa igemu evaọ ifonu, whọ sae rehọ iẹe dhẹ omohrẹ rọ jaja oma.

•   Hae re emamọ emu viukpọ enuawere.

   Ọmọtẹ jọ nọ a re se Sophia ọ ta nọ: “Mẹ rẹ daoma wha eware wọhọ ibi-ire lele oma nọ mẹ rẹ re. Oyena u re ru nọ mẹ gbẹ rọ re enuawere ga hrọ họ.”

•   Whọ re emu vẹrẹ hrọ họ.

   Ahwo jọ a rẹ re emu ọwhọwhọ. Onana u re ru nọ a gbẹ rọ kake riẹ hẹ nọ eva e tẹ make vọ ae no. Fikiere, re emu ẹrera. Nọ whọ tẹ re onọ o rrọ omodhe ra no, hẹrẹ omojọ re whọ tẹ jẹ ọfa. Whọ te ruẹ nọ eva e vọ owhẹ no hayo omojọ kakao ọvo whọ gbẹ gwọlọ.

•   Hai muẹrohọ oghẹrẹ emu nọ whọ rẹ re.

   Hai se ẹme nọ a kere fihọ oware nọ a rọ fare emu nọ whọ be dẹ re whọ riẹ oware nọ emu na ọ rẹ kẹ evaọ oma. Wọhọ oriruo: Idi ememere, ikeki, gbe eware itieye na efa e rẹ lẹliẹ ohwo fu.

•   Who ru onana vrẹta ha.

   Sara nọ ọ rrọ ikpe ikpegbezeza ọ ta nọ: “Oke jọ mẹ jẹ hae ruawa kpahe omoware kpobi nọ mẹ gwọlọ re. Nọ mẹ tẹ gwọlọ re emu, oware nọ o te kẹ omẹ evaọ oma na ọvo me re roro kpahe!” Fikiere, whọ rọ ifi gba omara ha. O thọ họ re a re oware omemere ẹsejọ.

 Oware jọ nọ u re fiobọhọ: Whọ sae nyabru edọkita re ọ vuẹ owhẹ eware jọ nọ i re fiobọhọ kẹ owhẹ kpọ. Ọ sae vuẹ owhẹ eware nọ i re kiehọ owhẹ oma gbe enọ i ti kiehọ owhẹ oma ha, gbe eware jọ nọ u fo nọ who re ru nọ i ti fiobọhọ kẹ owhẹ.