Kọ ohwo uviuwou ra hayo ogbẹnyusu ra jọ o whu ku owhẹ kẹle? O tẹ rrọ ere, uzoẹme nana o sai fiobọhọ kẹ owhẹ thihakọ.

Ma te ta kpahe eware nana

•  Kọ me bi weri ga hrọ?

•  Oghẹrẹ nọ whọ sai ro thihakọ uweri

•  Ẹme nọ ehwa ra a ta

 Ahwo buobu a re weri oke lelehie yọ o rẹ jọ gaga.

 “Kẹdẹ kẹdẹ me re roro kpahe ọsẹ ologbo mẹ. Dede nọ o whu te ikpe ivẹ no, nọ mẹ tẹ be ta ẹme kpahe iẹe, mẹ rẹ viẹ.”—Olivia.

 “Oni ologbo mẹ ọ jẹ hai tuduhọ omẹ awọ re me ru eware nọ mẹ ma omaa rai nọ me ti ru evaọ uzuazọ, rekọ o whu taure me te ti ru ae. Oke kpobi nọ mẹ tẹ sai ru ọjọ, o rẹ da omẹ keme ọ gbẹ riẹ hẹ re ọ ruẹ omẹ nọ me ru rie.”—Alison.

 Nọ ohwo ọ tẹ rrọ uweri, u wo oghẹrẹ sa-sa nọ oma o re ru ei. Wọhọ oriruo:

 “Okenọ oniọvo ọsẹ mẹ o whu, iguegue e ruọ omẹ oma, yọ iguegue na e jẹ kaki no omẹ oma ha. Ọnana họ ọrọ ọsosuọ nọ ohwo nọ ọ kẹle omẹ o ro whu, edada riẹ o jọ wọhọ ẹsenọ omoto ologbo ọ dhẹ ehru mẹ vrẹ.”—Nadine.

 “Ofu o je dhe omẹ kẹ ọsẹ ologbo mẹ gaga evaọ okenọ o whu, keme ọ rẹrote oma riẹ hẹ dede nọ ma jẹ ta kẹe ẹsikpobi.”—Carlos.

 “Mẹ avọ oniọvo ọmọtẹ ọkpako mẹ ọvo họ ahwo uviuwou mai nọ a jariẹ hẹ evaọ okenọ ọsẹ ologbo mai o ro whu. Udu u te je brukpe omẹ keme mẹ sai lele ei ta ẹme re o te ti whu hu.”—Adriana.

 “Ọzae-avọ-aye jọ nọ a kpekpe omai oma gaga a whu evaọ asidẹnte. Fikiere ẹsikpobi nọ ohwo jọ o te bi no uwou mai kpohọ oria, ozọ ọvo u re mu omẹ. Me re roro nọ ẹsejọhọ o ti whu re.”—Jared.

 “Nọ oni mẹ o whu evaọ ikpe esa nọ e vrẹ, o da omẹ gaga inọ mẹ sae jọ kugbe ei tere he evaọ okenọ ọ jọ akpọ.”—Julianna.

 Ohwo o te whu ku ohwo, o rẹ dae, ozọ u re mu ei, udu u re brukpei, iguegue e rẹ sae jariẹ oma yọ ofu ọ sai je mu ei re. O tẹ rrọ enẹ kẹ owhẹ, riẹ nọ ẹmẹrera ebẹbẹ nana i ti ro kpotọ. Rekọ ẹvẹ whọ sai ro thihakọ uweri ra enẹna?

 Ta kẹ ogbẹnyusu ra. Ebaibol na ọ ta nọ emamọ ogbẹnyusu yọ “oniọvo nọ a yẹ fiki oke idhọvẹ.” (Itẹ 17:17) A rẹ sai fiobọhọ kẹ owhẹ nọ whọ tẹ ta kẹ ohwo jọ kpahe epanọ eware e ginẹ rrọ kẹ owhẹ.

 “U yoma ha re ohwo o weri. Ẹsejọ nọ whọ tẹ rrọ uweri, who re roro nọ eware i ti gbe woma ha. Oye u ro woma re whọ ta eva kẹ ohwo jọ na.”—Yvette.

 Kareghẹhọ emamọ eware nọ ohwo ra nọ o whu na o ru. Ebaibol na ọ ta nọ “emamọ ohwo ọ rẹ rehọ emamọ eware no emamọ eware nọ o kokohọ udu riẹ ze.” (Luk 6:45) Whọ sai kere eware nọ e were owhẹ kpahe ohwo na fihotọ.

 “Nọ ogbẹnyusu mẹ o whu no, mẹ daoma kere eware kpobi nọ o wuhrẹ omẹ fihotọ. Onana u ru nọ mẹ gbẹ be rọ kareghẹhọ emamọ eware nọ o ru rite enẹna. U te je fiobọhọ kẹ omẹ nọ mẹ sai ro thihakọ uweri na.”—Jeffrey.

 Rẹrote oma ra. Ebaibol na ọ ta nọ oma na nọ a re ru jaja o rẹ kẹ erere. (1 Timoti 4:8) Hae daoma re emamọ emu, ru eware nọ i re ru oma ra jaja, jẹ wezẹ ziezi.

 “Nọ ohwo o te bi weri, o rẹ jọ bẹbẹ re ọ jẹ emamọ iroro. Fikiere ruẹ nọ whọ rẹrote oma ra ziezi. Daoma hae re emu jẹ wezẹ ziezi.”—Maria.

 Fiobọhọ kẹ amọfa. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ẹkẹ evawere e mae rrọ vi emio.”—Iruẹru Ikọ 20:35.

 “Hae daoma fiobọhọ kẹ amọfa maero rọkẹ enọ e rrọ uweri. Onana o te hae kareghẹhọ owhẹ inọ amọfa a be ruẹ uye re.”—Carlos.

 Ta eva ra kẹ Ọghẹnẹ evaọ olẹ. Ebaibol na ọ ta nọ Jihova yọ Ọghẹnẹ nọ “o re yo olẹ.” (Olezi 65:2) Ebaibol na ọ tẹ jẹ ta nọ Jihova “o re siwi enọ e rrọ ọkora; ọ rẹ gba emela rai.”—Olezi 147:3.

 “Lẹ se Jihova, o ti fiobọhọ kẹ owhẹ wariẹ wo omosasọ. Uweri na ọ sae ga edẹ jọ vi edẹ efa, rekọ riẹ nọ Jihova ọ rẹ nyasiọ omai ba ha.”—Jeanette.

 Who roro nọ ẹsiẹvo uweri na o ti ro kpotọ họ. Kareghẹhọ nọ duọ ohwo duọ ọvuọ oghẹrẹ nọ o re weri. Ebaibol na ọ ta nọ Jekọp “ọ jẹ rọwo nọ a sasa iẹe oma ha” nọ o roro nọ ọmọzae riẹ o whu no. (Emuhọ 37:35) Fikiere o kẹ owhẹ uye he inọ uweri ra u lehie ga hrọ no.

 “Mẹ tẹ ruẹ eware jọ ọvo, e rẹ kareghẹhọ omẹ oniọvo oni ologbo mẹ nọ o whu no, dede nọ o whu te ikpe 15 no.”—Taylor.

 Wọhọ oriruo, ma rehọ iẹe nọ who wiri owọ. O rẹ da wumuo ho yọ o te rehọ oke re o te ti kpo. Rekọ edọktọ ọ sae vuẹ owhẹ oware nọ who re ru re owọ na o sai kpo vẹrẹ.

 Epọvo na o rrọ re kpahe edada nọ ohwo o re wo nọ ohwo o te whu ku ei. O rẹ rehọ oke re uweri na u te ti kpotọ. Fikiere thihakọ. Roro kpahe eware nọ ma ta kpahe no evaọ uzoẹme nana re who rri sọ ejọ i ti fiobọhọ kẹ owhẹ.