Evaọ edẹ 6 Ahrẹ, 2023, a jiri jẹ kẹ izoge Isẹri Jihova ikpegbisoi jọ okẹ evaọ okpẹwho Kassel, evaọ Germany. Ae a rehọ oria ọsosuọ evaọ eware nọ a ru rọ kareghẹhọ emamọ oriruo Sista Wilhelmine Pötter, nọ o whu evaọ etoke ukpokpoma Nazi.

Evaọ okpẹwho Kassel, whọ rẹ ruẹ itho ekpakpala esese evaọ otọ nọ a re se Stolpersteine. Ukoko nọ a re se Kassel Foundation oye o fi itho nana họ eria sa-sa evaọ okpẹwho na, re a rehọ ae kareghẹhọ ahwo nọ a kpe evaọ etoke esuo Nazi. Imava jọ evaọ usu ahwo nana họ aye jọ nọ a re se Wilhelmine avọ ọzae riẹ, Justus Pötter. A tubẹ rehọ odẹ Wilhelmine se edhere jọ evaọ ẹwho Niestetal nọ ọ kẹle okpẹwho na. Evaọ ukpe avọ ikpe nọ a jẹ kareghẹhọ ẹdẹ nọ a rọ to ukoko nọ a re se Kassel Foundation na họ, a ta kẹ emọ isukulu nọ e rrọ okpẹwho na soso re a salọ omọvo hayo imava jọ evaọ usu ahwo nọ a whu evaọ etoke ukpokpoma Nazi, re a kere kpahe iku uzuazọ rai, jẹ ta kpahe oware nọ a wuhrẹ no iku na ze.

Inievo emezae gbe erọ emetẹ nọ e rrọ unuikpe ikpegbesa rite udhegbesa, nọ e jọ utu a salọ Wilhelmine, re a kere kpahe iku uzuazọ riẹ. A ru ividio nọ o theri te iminiti 24 nọ o ta kpahe iku uzuazọ riẹ, yọ odẹ nọ a kẹ ividio na họ, Ọghẹnẹ Ọvo O Yoẹme Kẹ. A jọ ividio na gbiku epanọ ahwo Nazi a ro fi ei họ uwou-odi evaọ 1937, gbe epanọ o ro whu evaọ 1942 evaọ ega uye nọ o jọ Ravensbrück. Oke yena ọ jọ ikpe udhuvẹ gbe izii. Ofariẹ, emọ isukulu na a ru ebe nọ a rẹ rọ tamu oria. Whọ rẹ jọ ebe na ruẹ iwoho ileta nọ Wilhelmine o kere se ọzae riẹ gbe ahwo uviuwou riẹ evaọ oke nọ ọ jọ uwou-odi. A rehọ ebe nana tamu oria nọ ahwo a rẹ jọ hẹrẹ imoto evaọ edhere nọ a rehọ odẹ Wilhelmine se na.

Evaọ ileta jọ nọ o kere se ọzae riẹ evaọ edẹ 25 Ane, 1937, Wilhelmine o kere nọ: “Justus oyoyou mẹ, eva e were omẹ nọ mẹ avọ owhẹ ma nuhu vievie he nọ a je bruoziẹ mai. Ma fi ẹrọwọ họ Ọghẹnẹ. Obọnana, ma rẹ nyasiọ eware kpobi ba kẹ Olori na, re ọ gbẹ hae kpọ omai. Rekọ oware nọ o mai wuzou họ, mẹ lẹ Olori na re ọ bọ omai ga evaọ egagọ riẹ jẹ kẹ omai omokpokpọ, re ma sai kru ẹrọwọ mai te urere wọhọ epanọ ma ya eyaa. Ọ te kẹ omai uvẹ hẹ re ma wọ owha nọ o gbẹdẹ vi omai. Fikiere joma fievahọ Olori na inọ ọ te jọ kugbe omai.” Ọghẹnẹ ọ kuyo olẹ riẹ, keme aimava a kru ẹrọwọ rai ri bọo ẹdẹ uwhu rai.

Sista Alexandra Altemeier nọ ọ rrọ ikpe udhegbesa, ọ ta evaọ ividio na nọ: “Wilhelmine avọ ọzae riẹ a riẹ nọ olele Kristi kpobi ọ rẹ rẹriẹ ovao ku ukpokpoma. Fiki ẹrọwọ rai, a mu rai, a kẹ rai uye, yọ a thihakọ ri bọo ẹdẹ uwhu rai. U mu rai ẹro nọ Ọghẹnẹ ọ te kareghẹhọ ae.” Brọda Ole Schröder nọ ọ rrọ ikpe ikpegberee, nọ ọ jọ usu inievo nọ i ru ividio na ọ ta nọ: “Emamọ oriruo Sista Pötter u duobọte omẹ gaga. Ẹrọwọ riẹ ọ jọ gaga, ọ talamu Ọghẹnẹ, o thihakọ te urere, yọ ọ jẹ wereva. Eware nana kpobi i fo eware nọ a rẹ rọ aro kele. Me wuhrẹ no emamọ oriruo riẹ ze nọ usu mai kugbe Ọghẹnẹ họ oware nọ o mai wuzou.”

Evaọ ẹdẹ nọ a jẹ kẹ inievo na okẹ na, a dhesẹ ividio na kẹ ahwo nọ a bu te udhuzii (180). Ahwo jọ nọ a jọ usu ahwo nana họ emọ isukulu efa, ahwo nọ a rẹ niyẹrẹ, ọnọ o wuzou ẹwho na, ọnọ o wuzou ẹko-iruo nọ a re se Department of Culture, gbe ọnọ o wuzou isukulu nọ e rrọ ubrotọ na.

Ẹrọwọ Justus avọ Wilhelmine ọ jọ gaga yọ a wo udu. Emamọ oriruo rai o tuduhọ inievo emezae gbe erọ emetẹ nọ i ru ividio rọ kareghẹhọ iku uzuazọ rai na awọ gaga, yọ o tuduhọ omai awọ re. Ma riẹ nọ Jihova ọ te kareghẹhọ idibo riẹ nana, a te thọrọ iẹe ẹro ho.—Ahwo Hibru 6:10.