1.  Miman Urun ti Babilọn Kporo Rẹn Jẹ

2.  Ira Bokọ Wun Mesaya Rẹn Gba Wa Lẹfun?

3.  Ewe Aradidun ti A Kele Lo Isangi

4.  Jiju Ọkọ Wẹrẹ Obirẹn Ṣi

5.  Ọjọ Udẹmi Biri Uge Bọbọ

6.  Ikobo ti O Nemi Ran Irẹye ti A Ba Wi Ubo-Ọkan

7.  Ọfọ ti O Kan Owo Biri Ẹsi

 1. Miman Urun ti Babilọn Kporo Rẹn Jẹ

Bokọ ẹnẹ te man gin “Babilọn Kporo Rẹn” soro gbẹ usẹn itekun dede? (Imughan 17:5) Ko urun ghaan ni uro:

• A ri ẹwọ uṣẹ ro ni alẹ ẹye we dede. A wewe Babilọn Kporo Rẹn gin o ṣikalẹ ni origho “irẹye, biri owun-aja.” Onobirẹn rẹn ka ṣe “ode-aja kporo rẹn ti o jẹ ni origho ọlaja ẹye we.”—Imughan 17:15, 18.

• Ee wa nemi ṣe udẹrini wẹrẹ aghan ọloṣowo ti o nẹ nini. “Aghan ọlaja ẹye” biri “aghan ọloṣowo” kpe winọrọn, ti a gba guo o kuro.—Imughan 18:9, 15.

• O mu ẹtẹ gbẹ ọrukọ Oriṣẹ. A kpe wun ọṣigbere teri o sọ kpinma udẹrini gba biri aghan ṣe urun ni ara di o gba ri ogho wẹrẹ eju-ayẹ mirẹn gba ni ẹwọ aghan. (Imughan 17:1, 2) O winọrọn lẹghẹ irẹye ti o wi aja-ki-aja dede. Isangi irẹye gidijẹ ti a kpa sọnọ wi origho ro.—Imughan 18:23, 24.

Ludẹ re ẹkọ 13 ẹkori 6

 2. Ira Bokọ Wun Mesaya Rẹn Gba Wa Lẹfun?

Baibol fọ ṣi alẹ ṣi gin ọdọn 483 wa bọghọ di Mesaya e si lẹfun.—Rọ Daniẹl 9:25.

• Ira bokọ wun a gba mu ẹwọ ni kika ọdọn 483 we? Ọdọn 455 B.C.E rẹn. Ni ira ẹrẹn, Gofinẹ Neimaya ka to ode-aja Jerusalẹm di o gba ra “tu kọ.”—Daniẹl 9:25; Neimaya 2:1, 5-8.

• Ira bokọ wun ọdọn 483 we gba to ogun? A ma ka ọdọn 483 kuri 455 B.C.E., o wa gba ẹnẹ to ọdọn 29 C.E. a Eyi re ṣe eleko ira ti Jisọs gba gba-omi gbẹ o gba da Mesaya we!—Liuk 3:1, 2, 21, 22.

Ludẹ re ẹkọ 15 ẹkori 5

3. Ewe Aradidun ti A Kele Lo Isangi

 Aghan Olele Kraist ee ka forijẹ di a kpe isangi ni ara aghan wẹrẹ gba mu isangi aghan gbẹ irẹye mirẹn. Dẹ, o nẹ ewe bọbọ biri a te dun irẹye ti a kele lo isangi ọnẹ kawọ. Ewe ghaan bọbọ ka ṣe, gba mu isangi ọnẹ ṣi ubo, o nemi ṣe ọjijala bọbọ di a e si ṣe uṣẹ ọbẹ. Aghan Olele Kraist ee ka forijẹ ni eyiwe.—Diutaronomi 15:23.

Dẹreke dẹ, o nẹ ewe mirẹn bọbọ ti a nemi forijẹ ro. Bọbọ ni inọrọn ka ṣe isangi ti a lo gba fẹ alẹ urun bọbọ, hemodialysis, hemodilution, wẹrẹ lilo maṣini ti a gba ṣe cell-salvage wẹrẹ heart-lung bypass. b Ni ewe ghaan we biri ewe mirẹn, ti aa kele mu isangi ọnẹ ti a winọrọn dun we ṣi ubo, gbadatulu lo o ni ugbẹyin, Olele Kraist ọkan-ọkan lati da ero biri a te wa lo isangi ro ni ira ti a ma winọrọn duun, ni a ma winọrọn fẹ alẹ urun ni ara ro, wẹrẹ urun ti a wa lo gba duun. Ẹwo-oyibo ọkan-ọkan nemi ṣe urun ghaan we ni ewe ti o ṣe ukanrin kekere. Teri ẹrẹn di uwọ e si forijẹ di a gba ọbẹ ṣe uṣẹ gbẹ rẹ, fẹ alẹ urun bọbọ ni ara rẹ, wẹrẹ gba dun ẹ, o yẹle di Olele Kraist jọlọ man ewe biri a te wa lo isangi ro kawọ. Ro ni ubara ubirọ ghaan we:

• O ma ṣe ti a gba a ṣe di isangi mi guọ lẹfun kuri ara mi, gba muẹwọ le e sin kekere di e si yidẹ wọ ara mi dẹ? Mo wa gba a gin isangi we kpe wi ara mi, tabi ẹmi mi wa gin gbẹ mi gin o yẹle di a “da a ṣi alẹ”?—Diutaronomi 12:23, 24.

• O ma da ṣe gin ni ira ti a gba dun mi, a wa gba isangi mi bọbọ kuri ara mi, di a gba yi urun bọbọ dẹ ni isangi we, kuro di a e si muu ludẹ ni ara mi? Kuri urun ti mo te kọ ni Baibol, o wa kpokpo ẹmi mi, tabi mo nemi forijẹ ni ewe biri a te dun oniye we?

Ludẹ re ẹkọ 39 ẹkori 3

4. Jiju Ọkọ Wẹrẹ Obirẹn Ṣi

 Baibol gin di ọkọ biri obirẹn maa ju ara aghan ṣi, gba lẹghẹ ẹ ṣe kpetekpete gin aghan ma muẹwọ ju ara aghan ṣi, ẹrẹn ee mu aṣẹ gbẹ aghan gba ra do onomirẹn. (1 Kọrint 7:10, 11) Dẹreke, ukalẹ bọbọ winọrọn ti o lẹghẹ Olele Kraist bọbọ gba ero jiju ara ṣi.

• Are-bejuto ẹbi ti ejukoko: Ọkọ ti ee jẹ kpese urun ti ẹbi ro fẹ gba bejuto ara, ti o to ti ẹbi ee kele nẹ urun ti o ṣe kpatakiri ju gba doẹye.—1 Timoti 5:8.

• Inọjijo odin ti a kele kpa oniye igbe: Kpikpa ọkọ wẹrẹ obirẹn igbe ti o nemi lẹghẹ ẹ ṣi ikobo, wẹrẹ gbẹ ẹmi ro gba wi ẹdeju.—Galeṣia 5:19-21.

• Ṣiṣe urun ti o nemi lẹghẹ ikolu ọnẹ biri Jihova gba bajẹ fẹnẹfẹnẹ: Ọkọ wẹrẹ obirẹn ti o gbesin onokeeji ro, gbẹ onokeeji ro we gba ṣe are-maa nemi sẹn Jihova wẹrẹ gba da ẹsi ro ni.—Uṣe 5:29.

Ludẹ re ẹkọ 42 ẹkori 3

 5. Ọjọ Udẹmi Biri Uge Bọbọ

 Aghan Olele Kraist ee ka nẹ ẹwọ ni uge ọjọ udẹmi ti ee biri inọ Jihova kpa. Dẹ, Olele Kraist ọkan-ọkan lati gba ẹmi ro ti won gba Baibol kọ, gba da ero urun ti won wa ṣe ni ukale bọbọ ti irẹye mirẹn kele da uge ọjọ udẹmi. Ṣọn ukalẹ bọbọ.

• Oniye bọbọ gba ewe kikin ọjọ udẹmi bọbọ gba kin ẹ. Wo nemi kpeju gin, “Modọkpẹ.” Ọnẹ ma fẹ man ni, wo nemi wewe gbẹ ẹ urun ti o lẹghẹ uwọ maa gba nẹ ẹwọ ni uge ọjọ udẹmi we.

• Ọkọ rẹ wẹrẹ aya rẹ ti ee ṣe Oṣẹri Jihova, kpe ẹ di wo wa biri ẹbi ro jẹ ọjẹ ni ara ni ira uge ọjọ udẹmi bọbọ. Ẹmi rẹ ma forijẹ di wo re, wo nemi wewe gbẹ ọkọ rẹ wẹrẹ aya rẹ di aghan e si re gin, o ma nẹ uṣe bọbọ ti ee biri ẹsi Baibol kpa ni uge we, wee wa nẹ ẹwọ nii.

• Olori ubo uṣẹ rẹ mu ogho bọbọ mu lu iwẹn ọnọrọn rẹ ni ira uge ọjọ udẹmi bọbọ. O yẹle di wo kọkọ ogho ti a mu lu gbẹ rẹ we? Ee ghele yẹle. Olori ubo uṣẹ rẹ ṣọn ogho ti a mu lu gbẹ rẹ we ṣiṣi ewe ọkan ti a kele da uge we, tabi ewe ọkan ti won kele mughan gin uṣẹ rẹ kọn wun eju?

• Oniye bọbọ ṣe uwọ orire ni ira uge ọjọ udẹmi. Ọnẹ ti o winọrọn ṣe uwọ orire we nemi gin: “Mo man gin wee ka da uge ọjọ udẹmi, dẹ mo fẹ mu eyiwe gbẹ rẹ.” O nemi ṣe gin ọnẹ we kpeju fẹ ṣe ayẹ gbẹ rẹ. Ni ẹsẹn okeeji dẹ, wo ri urun ti o lẹghẹ uwọ ro gin ọnẹ we fẹ da ukpeọrọnfọ rẹ gho, wẹrẹ gba sọ uwọ gba nẹ ẹwọ ni uge ọjọ udẹmi we? Wo ma ko urun ghaan ni uro kuro, ẹwọ rẹ won si gha tabi wo wa gba, wẹrẹ gba kọkọ orire we. Ni ero ti ẹnẹ ma da dede, ẹnẹ fẹ nẹ ẹmi ti ee da ẹbi gbẹ ọnẹ, kẹnrẹn gba soro ni ukpeọrọnfọ ẹnẹ gbẹ Jihova.—Uṣe 23:1.

Ludẹ re ẹkọ 44 ẹkori 1

6. Ikobo ti O Nemi Ran Irẹye ti A Ba Wi Ubo-Ọkan

 Teri ẹnẹ fẹ ọfọ irẹye, ẹnẹ ka kẹnẹ ara di ikobo ti o wi ara ẹnẹ ti o nemi ran irẹye mirẹn, maa mu aghan. Teri ẹrẹn, ẹnẹ ma man gin ikobo we wi ara ẹnẹ, wẹrẹ gin o nemi kani ara ẹnẹ kele ran irẹye mirẹn, o yẹle di ẹnẹ jọlọ kẹnẹ ara. Ẹnẹ ka ṣe eyiwe teri Baibol kpaṣẹ gin: “Fẹ ọfọ onokeeji rẹ ṣiṣi ara rẹ kawọ.”—Rom 13:8-10.

Bokọ ọnẹ ti ikobo eju eyiwe wi ara ro te nemi mu wuwu eyiwe ghan irẹye mirẹn? Ee yẹle di ọnẹ we ka gba ara to irẹye mirẹn, ṣiṣi gba gba ẹwọ, din man, wẹrẹ gba mọmọn aghan. Ee yẹle di o ṣe ebinọ ni ira ti irẹye mirẹn ee kpe e wa ni inọli aghan, teri aghan fẹ kighi ẹbi aghan. Di e si gba-omi, o yẹle di o gin gbẹ ọgba-uṣẹ ẹghaarẹ jọ ni ubara ikobo ro, di a gba nemi ṣe ijọlọṣi gbẹ omi-gbigba we ni ewe ti o wa kighi aghan mirẹn ti o fẹ gba-omi kẹnrẹn. Di oniye e si mu ẹwọ ni ọkọ wẹrẹ obirẹn ti a fẹ, ọnẹ ti o ma man gin won wi ubo ti ikobo we kele nemi raan, ka nọkan mu ara ṣi di a gba lo isangi ro gba fẹ alẹ urun bọbọ. Wo ma ṣe eyiwe, wo winọrọn mughan gin wo fẹ ọfọ irẹye mirẹn, ni wo ma “ka fẹ sisan omirẹn, di o maa ṣe ti ara [rẹ] nọkan.”—Filipai 2:4.

Ludẹ re ẹkọ 56 ẹkori 2

7. Ọfọ ti O Kan Owo Biri Ẹsi

 Ẹnẹ nemi bi gbẹ ẹkpikpomẹ gidijẹ ni ẹnẹ ma ka ya urun-ki-urun ti o kan ọfọ ogho biri owo ṣi alẹ, o ma wu di o ṣe Omere rẹ ni ujọ owun wo ba ṣe owo we ni ara. (Jẹrimaya 32:9-12) O ma muẹwọ gha wẹrẹ, ni ira bọbọ Olele Kraist ọkan nemi biri Olele Kraist omirẹn nẹ igbẹnẹ tie tie ni ara ni ubara ogho wẹrẹ ọfọ mirẹn. O yẹle di aghan tete jọlọ ọfọ we ni ara ni ewe aratutun, di irẹye mirẹn maa gbọ ni ubara ro.

Bokọ ke re yẹle di a jọlọ ọfọ ti o ni, ṣiṣi ininijẹ wẹrẹ biba oniye jẹ? (Rọ Matiu 18:15-17.) Jisọs mu uta-ẹsẹn mẹẹta ṣi ti ẹnẹ wa lele:

1. Dumunẹ di aghan ka nọkan jọlọ ọfọ we ni ara.—Ṣọn ẹsẹn 15.

2. Ira ti ẹrẹn ee ṣe uṣẹ, jẹ di omere ọkan wẹrẹ meeji ti o kpe-uwan to ni ujọ biri uwọ re.—Ṣọn ẹsẹn 16.

3. O ma ṣe ti aghan ee gba nemi jọlọ ọfọ we, ira ẹrẹn nọkan owun won gba yẹle di wo re ra ba aghan ẹghaarẹ.—Ṣọn ẹsẹn 17.

Ni ukalẹ gidijẹ, ee yẹle di ẹnẹ gbe omere ẹnẹ re ẹguari, teri ẹrẹn nemi ba ọrukọ Jihova biri ujọ ro jẹ. (1 Kọrint 6:1-8) Dẹreke dẹ, ọ nẹ ọfọ bọbọ ti o yẹle di ẹnẹ gbe re ẹguari gba ra jọlọ, ṣiṣi, gbigba udo ọkọ biri obirẹn to ogun, ọnẹ ti ọma wa ba kalẹ, ogho ti a san gbẹ onobirẹn ti a kọkọ ṣi, gbigba ogho ti a mu ṣi ubo gbẹ urun ẹdigbukun, owo ogho ti aa nemi san juwẹrẹ, wẹrẹ fifẹnẹ ọfọ ogun ti a kpẹn ti a ya ṣi tabi o ṣe ọrọnrọn. Olele Kriast ti o lo ẹguari gba jọlọ ọfọ eju ighaan we ni ewe aratutun ee ṣẹ ẹsi Baibol.

O ma ṣe uṣe ibikadu gbọnrọngbọnrọn, ṣiṣi ọnẹ ti a gba ikpa mu gba ba sun, ọma tie ti a ba ṣe uṣe igbere, kuikuan oniye, ogho kporo ti a ji, wẹrẹ ojorumẹde re ṣi, ira ẹrẹn, Olele Kraist ti o yinyẹn urun eju ighaan we gbẹ udẹrini ee ṣẹ ẹsi Baibol.

Ludẹ re ẹkọ 56 ẹkori 3