1. Wa mek bred did a wan big ting fi di piipl dem iina Baibl taim?

 IINA di taim wen di Baibl did a rait, bred did a wan a di mien ting we di piipl dem yuus tu iit dem taim de. (Jen. 14:18; Luuk 4:4) So wi kyan si wa mek muor taim di Baibl yuuz bred wen it a taak bout difrant difrant kain-a fuud. (Mat. 6:11, NWT; Aks 20:7) An Jiizas did yuuz bred fi fiid di piipl dem iina tuu a di mirikl dem we im did wok. (Mat. 16:9, 10) Wi fain wan a dem tuori ya iina Jan chapta 6. Iina da lesn ya, wi a-go luk pan da tuori ya an wi a-go si som sitn we wi kyan lorn fram it.

 2. A wa did apm mek som uol iip a piipl did niid som fuud fi nyam?

² Afta Jiizas an im apasl dem did don go roun a priich, im kya dem iina wan buot kraas di Gyalalii sii so dat dem kuda go res. (Maak 6:7, 30-32; Luuk 9:10) Dem go a Betsieda iina wan plies we nobadi no de. Bot bai di taim dem kech de, uol iip a piipl did di de kaa dem ier se Jiizas a kom. An Jiizas neehn gwaan laik im no si dem. Im tek di taim fi tiich dem bout Gad Kindom govament an fi elp di wan dem we sik. Wen it staat fi get liet, im falara dem staat fi wanda wich paat dem uol iip a piipl ya a-go get fuud fi nyam, kaa nof a di piipl dem neehn av notn fi nyam so dem wuda afi go iina di toun fi go bai sopm fi iit. (Mat. 14:15; Jan 6:4, 5) A wa yu tingk Jiizas wuda du?

 JIIZAS WOK WAN MIRIKL FI GI SOM UOL IIP A PIIPL BRED

 3. Wa Jiizas did tel im apasl dem se? (Luk pan di picha tu.)

³ Jiizas tel im apasl dem se: “Dem no niid fi go no we. Unu gi dem sitn fi nyam!” (Mat. 14:16) Dat did a wan big prablem kaaz a did bout 5,000 man di de, plos di uman an pikni dem wuda mek it bout 15,000 piipl. (Mat. 14:21) Bot Anju taak op an se: “Si wan lili bwai ya wid faiv likl wiit bred an tuu likl fish, bot a ou dem a-go sorv fi so moch piipl?” (Jan 6:9) Dem taim de a di puor piipl yuus tu iit wiit bred, an dem mait-a did kaan di tuu likl fish an jrai dem. Bot nof a dem mait-a did tingk se dis neehn inof fi fiid di uol iip a piipl we di de.

 4. A wa wi kyan lorn fram wa di Baibl se a Jan 6:11-13? (Luk pan di picha dem tu.)

⁴ Kaa Jiizas did waahn fi elp di piipl dem, im tel dem fi sidong pan di graas iina difrant difrant gruup. (Maak 6:39, 40; riid Jan 6:11-13.) Di Baibl mek wi nuo se Jiizas did prie an gi tangks fi di bred an di fish. An dis did mek sens kaaz a Gad did mek Jiizas kuda wok di mirikl fi gi dem fuud. So aal a wi fi memba fi prie tu Gad bifuo wi iit wi fuud, weda wi de bai wiself ar wi de roun ada piipl. Den Jiizas mek dem gi out di fuud tu di piipl dem an evribadi kuda nyam til dem beli ful. An dem did av nof muor fuud lef uova we Jiizas neehn waahn dem fi dash we, so im mek dem tek op di lef uova. Jiizas mek wi si se wi no fi wies  notn. So ef yu a wan mada ar wan faada, yu tingk yu kuda yuuz da tuori ya fi elp yu pikni dem fi si se dem fi prie tu Jeuova an bi kain tu ada piipl?

 5. Afta di piipl dem did si wa Jiizas kuda du, wa dem did waahn im fi du, bot a wa im du?

⁵ Di piipl dem did lov di wie ou Jiizas did a tiich dem an di mirikl dem we im did a du. An kaa dem did nuo se Muoziz se Gad wuda mek wan prafit kom, dem mait-a did a wanda ef a Jiizas Muoziz did a taak bout. (Dyuu. 18:15-18) Ef a dat dem did a tingk, dem mait-a did si se Jiizas wuda bi di bes ruula dem wuda eva av, an im kuda gi aal a dem fuud tu. So dem “did waahn fi fuos im fi ton dem king.” (Jan 6:14, 15) Bot ef Jiizas did lou dem fi du dat, a miks im wuda a miks op iina palitiks kaaz a di Ruoman govament did a ruul dem taim de. Bot wi si se Jiizas “lef de-so an go bak op iina di il.” So aalduo dem did a presha im, Jiizas neehn get miks op iina palitiks. So wa wi kyan lorn fram dis?

 6. Ou wi kyan shuo se wi waahn fi du tingz laik ou Jiizas did dwi’it? (Luk pan di picha tu.)

⁶ A no laik se piipl a-go aks wi fi wok wan mirikl fi dem get uol iip a fuud an fi mek dem get beta, an dem mait-a no aks wi fi ton wan king ar fi ton wan ruula fi wan konchri. Bot dem mait-a waahn wi get miks op iina palitiks wen dem aks wi  fi vuot ar taak bout uu wi tingk wuda bi di bes sumadi fi ruul. Bot Jiizas mek it klier klier se im neehn de go get miks op iina no palitiks. Im aal se: “Mi no ruul laka di king dem we de iina di worl.” (Jan 17:14; 18:36) So di Kristiyan dem iina fi wi taim chrai fi tingk bout tingz an du tingz laik Jiizas. So a Gad Kindom wi se, an a it wi prie fa, an a it wi a tel piipl bout. (Mat. 6:10, NWT ) Mek wi si wa els wi kyan lorn fram da tuori ya.

A WA “DI MIRIKL WE JIIZAS DID DU WID . . . DI BRED” DID MIIN?

 7. A wa Jiizas an im apasl dem did du? (Jan 6:16-20)

⁷ Afta Jiizas don fiid di kroud a piipl, im mek im apasl dem tek wan buot an go baka Kyaporniyom, an im go op iina di il so dat di piipl dem no get fi ton im iina king. (Riid Jan 6:16-20.) Wen di apasl dem did iina di buot a go de, wan chrang briiz staat fi bluo, an som wiev staat fi bata-bata di buot. Jiizas staat fi waak pan di waata go tu dem, an im tel Piita fi waak pan tap a di waata kom tu im. (Mat. 14:22-31) An az suun az Jiizas step iina di buot di briiz tap. So it mek im apasl dem se: “Fi riil, yu a Gad pikni!” a (Mat. 14:33) Bot dem stil neehn andastan wa da mirikl ya we Jiizas du av fi du wid wen im did fiid di kroud a piipl dem. Maak mek wi nuo se “[di apasl dem] did shak so til, kaaz iivn duo dem did si di mirikl we Jiizas did du wid di fish an di bred, dem stil neva andastan di powa we im av, kaaz dem ed did tof.” (Maak 6:50-52) So dem riili neehn andastan di powa we Jeuova gi Jiizas fi wok mirikl. So likl afta dat, Jiizas did afi mek dem memba bout di mirikl we im did wok fi fiid di piipl dem wid di bred. An wa im did se tiich wi wan neda lesn tu.

8-9. Wa mek di kroud a piipl did a chrai fi fain Jiizas? (Jan 6:26, 27)

⁸ Di kroud a piipl we Jiizas did gi di fuud onggl did a tingk bout dem beli an di sitn dem we dem kuda get. Wi nuo dat kaa di neks die afta dem si se Jiizas an di apasl dem gaan, dem tek som buot we kom fram Taibiiriyos an go a Kyaporniyom fi go luk fi im. (Jan 6:22-24) Dem neehn a du dat kaa dem waahn fi nuo bout Gad Kindom govament, bot dem did onggl a luk fi im kaa dem a tingk bout di fuud we dem kuda get. Mek wi luk pan wa mek wi se so.

⁹ Wen di piipl dem kech op wid Jiizas nier Kyaporniyom, Jiizas tel dem se dem did a luk fi im “kaa [dem] get fuud fi nyam [til dem] beli ful,” we a “fuud we kyan pwail an we naa go laas no taim.” So im tel dem se dem fi “wok fi di kain-a fuud we a-go mek [dem] liv fi eva.” (Riid Jan 6:26, 27.) An Jiizas tel dem se a Jeuova gi piipl da kain-a fuud de. Fi ier se fuud kyan kaaz dem fi liv fi eva mos did shak dem. A wa kain-a fuud dat kuda bi, an a ou dem kuda get it?

10. A wa “Gad [did] waahn” di Juu piipl dem fi du?

¹⁰ It mait-a luk laik se di Juu piipl dem mait-a did fiil se dem afi du speshal tingz fi get di fuud we Jiizas did a taak bout. Dem mait-a did a tingk bout wa Muoziz did se ‘dem did fi du.’ Bot Jiizas tel dem se: “A dis Gad waahn unu fi du:  im waahn unu fi chos iina di wan we im sen kom.” (Jan 6:28, 29) Fi get fi “liv fi eva” dem did afi put dem chos iina di wan we Gad sen kom. Matarafak, Jiizas did taak bout dis aredi. (Jan 3:16-18, 36) Bot im did stil av muor fi se bout ou wi kyan liv fi eva.​—Jan 17:3.

11. A wa di Juu dem did se we mek wi nuo se a onggl fuud fi ful dem beli dem did a tingk bout? (Saam 78:24, 25)

¹¹ Di Juu dem neehn aarait wid wa Jiizas did waahn dem fi du, so dem aks im se: “Wa kain-a powaful mirikl yu gweehn du fi wi so wi kyan si’it an biliiv iina yu?” (Jan 6:30) Dem se dem piipl dem we did de bout iina Muoziz taim yuus tu get di mana we komiin laik bred. (Nii. 9:15; riid Saam 78:24, 25.) So wi si se dem stil a tingk bout di fuud we dem kuda get fi nyam. Dem nat iivn bada fi aks Jiizas we it miin wen im taak bout “di riil fuud fram outa evn” we a-go kyan mek dem liv fi eva. (Jan 6:32) Dem did a tingk so moch bout di fuud we dem kuda get fi nyam an ada tingz an naa tingk bout di ting dem we Jiizas did a chrai fi tel dem we wuda kyan mek dem get fi liv fi eva.

A WA FI BI DI BIG TING IINA WI LAIF?

12. A ou Jiizas elp wi fi si wa fi bi di big ting iina wi laif?

¹² Jan chapta 6 a elp wi fi tingk bout ou wi niid Gad iina wi laif, an a dis Jiizas did mek Sietan nuo wen im did a chrai fi temp im fi du wa rang. (Mat. 4:3, 4) An wen Jiizas did a gi di Sorman pan di Mountn, im mek evribadi nuo se fi du wa Gad se rait fi bi di big ting iina dem laif. (Mat. 5:3, NWT ) So wi kyan aks wiself se, ‘Di wie mi liv mi laif shuo se di sitn dem we Gad se rait a di big ting iina mi laif?’

13. (a) Wa mek wi nuo se notn no rang fi enjai som gud fuud? (b) Wa Paal did se wi fi mek shuor se wi a tingk bout? (1 Korintiyan 10:6, 7, 11)

¹³ Notn no rang fi aks Gad evridie fi gi wi di fuud we wi niid. (Luuk 11:3) Wen wi wok aad it mek wi kyan “nyam an jringk” kaa a “di chuu Gad gi wi” evriting we mek wi api. (Iik. 2:24; 8:15; Jmz. 1:17) Bot wi no fi lov moni an tingz tu moch stil. Paal did mek wi nuo dis wen im did a rait tu di Kristiyan dem bak iina Baibl taim, wen im taak bout tingz we did apm tu di Izrelait piipl dem wen dem did iina di wildanes an suun fi go uova Mount Sainai. An im waan di Kristiyan dem se dem neehn fi ‘tan laik di Izrel piipl dem we did waahn fi du bier wikid sitn.’ (Riid 1 Korintiyan 10:6, 7, 11.) Di Izrelait piipl dem did wel waahn di fuud so moch dat dem staat gwaan bad fi it so dat aal di fuud we Jeuova wok mirikl fi gi dem en op ton ‘sitn bad fi dem.’ (Nom. 11:4-6, 31-34) An wen dem did mek di kyaaf we mek outa guol an a worship it, it shuo se dem did krievn tu, kaa aal dem did a du a nyam, an jringk, an enjai demself. (Ek. 32:4-6) Fi waan di Kristiyan dem we did de bout wen Jeruusilem did a-go get mash dong iina 70 C.E, Paal tel dem bout wa apm tu di Izrelait piipl dem. An a siem so di worl we wi a liv iina suun don, so wi fi mek shuor se wi a tingk bout wa Paal did se tu dem.

14. Wen Gad Kindom govament a ruul, a umoch fuud wi a-go av?

¹⁴ Wen Jiizas did a tel wi se wi fi prie fi “di fuud we wi niid fi da die ya,” im tel  wi se wi fi prie se: “Wa [Gad] waahn fi apm iina evn a apm, a siem so wi a prie se wa [im] waahn fi apm pan ort apm.” (Mat. 6:9-11, NWT ) Wen wi tingk bout dis, di Baibl mek wi nuo se Jeuova Gad waahn wi fi av som gud fuud fi nyam. Iina Aizaiya 25:6-8, di Baibl mek wi nuo se fuud a-go de de waga-waga wen Gad Kindom govament a ruul. Saam 72:16 se: “Uol iip a fuud a-go de pan di ort; it a-go ron uova fram aafa di tap a di mountn dem.” Duohn yu a luk faawod tu di taim wen yu kyan get som difrant difrant fuud fi nyam an get fi plaant op yu griep faam an enjai it? (Aiz. 65:21, 22) An a evribadi a-go get fi du dem sopm ya.

15. Wa wi a-go get fi du fi di wan dem we kom bak alaiv iina di nyuu worl? (Jan 6:35)

¹⁵ Riid Jan 6:35. Som a di piipl dem we Jiizas did gi di bred an di fish mait-a get fi kom bak alaiv iina di nyuu worl, an yu mait-a kyan go get fi taak tu som a dem tu. Aal ef dem taim de dem neehn biliiv iina Jiizas dem a-go get di chaans fi dwi’it wen dem kom bak alaiv. (Jan 5:28, 29, NWT ) So dem wan de afi go lorn wa Jiizas did miin wen im se: “A mi a di bred we gi laif. Di sumadi we kom tu mi naa go onggri agen.” So dem wan de afi go chos iina Jiizas an biliiv se im gi op im laif so dat dem kuda kom bak alaiv. Dem taim de wi a-go get di chaans fi tiich dem piipl de an eni pikni we baan iina di nyuu worl. Yu no fiil gud fi nuo se yu kyan go get di chaans fi du dis? Dat a-go swiita dan eni kuk fuud.

16. A wa wi a-go luk pan iina di neda lesn?

¹⁶ Wi jos get fi luk pan paat a Jan chapta 6, bot Jiizas did av uol iip muor fi se bout ou wi kyan get fi “liv fi eva.” Dat a sitn we di Juu piipl dem did afi tingk bout an dat a sopm we wi afi tingk bout tu. So iina di neks lesn, wi a-go luk som muor pan wa Jan chapta 6 av fi se.