Skip to content

Skip to table of contents

Yu Did Nuo Dis?

Yu Did Nuo Dis?

Maadikai did a wan riil sumadi?

DI BAIBL buk a Esta taak bout wan man we niem Maadikai we did du som big tingz. Im did a wan Juu we dem tek we fram Izrel. Im did wok iina di plies we di Porjan king liv. King A’azuyiiros did staat fi ruul iina bout 495 B.C.E., an a bout dem taim ya Maadikai staat fi wok iina im ous. (Muos a di taim nowadiez wen dem a taak bout da king ya, a Zorksiiz I dem kaal im.) Wen som man did a plan fi kil di king, a Maadikai did mek di king nuo wa a gwaan. Kaa di king did waahn fi tangk Maadikai fi wa im du, im big im op infronta piipl. Yu did av wan man niem Ieman uu did a chrai get rid a Maadikai an aal a di res a Juu piipl dem we liv iina aal a di plies dem we di king fi Porja ruul uova. Afta Ieman ded, di king mek Maadikai ton praim minista, so im kuda mek wan laa fi siev di Juu piipl dem.​—Esta 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Iina di fos paat a di 1900’z, som man we yuus tu stodi bout tingz we apm fram lang taim kliem se di tuori we de iina di Baibl buk a Esta no riil, so wa dem did a se a dat Maadikai a neehn wan riil sumadi. Bot iina 1941, som man we stodi som uol taim tingz we dem dig op an fain did fain sitn we shuo se wa di Baibl se bout Maadikai, a so it go fi chuu. A wa dem did fain?

Dem did fain som sitn we de bout fram lang taim, we rait iina di Porja langwij, we taak bout wan man we niem Marduka (iina Patwa a Maadikai). We dem fain shuo se Maadikai did inchaaj a tingz, an a mait-a di moni im did inchaaj a iina Shuushan. Wan man we niem Arthur Ungnad, we stodi bout tingz we apm fram lang taim iina Iezha, se da sitn ya we dem fain we did rait iina di Porja langwij, did a “di onggl ting, ada dan di Baibl, we tel wi bout Maadikai” tu.

Fram di taim Ungnad did rait an se dat, som ada man we stodi nof bout tingz tek som uol iip a touzn a sitn we did rait iina di Porja langwij an put dem iina wan langwij we ada piipl kyan andastan. Piipl did kaal som a dem sitn ya di Porsepolis tablit dem, an a klie dem did yuuz fi mek it. Dem did fain dem sitn ya iina di uol siti we niem Porsepolis, we did mash dong fram lang taim, an dem did de iina di paat a di bildin we dem yuus tu kip di moni. Dem klie sitn ya did de bout fram wie bak wen Zorksiiz I did a ruul. Dem did rait iina di Elamait langwij, an dem did av uol iip a di niem a di piipl dem we did rait dong iina di buk a Esta. a

Dis a shuo wi ou di niem Maadikai (Marduka) luk iina di Porja langwij

Uol iip a dem Porsepolis tablit de did av di niem Marduka pan it, an im a did wan man we did rait dong tingz fi di king iina di king ous iina Shuushan wen Zorksiiz I did a ruul. Wan a di tablit dem mek wi nuo se Marduka kuda rait tingz iina difrant difrant langwij. Dat we di tablit did se bout Marduka did soun laik wa di Baibl tel wi se bout Maadikai. So di Baibl mek wi nuo se im yuus tu wok fi King A’azuyiiros (Zorksiiz I). Im did taak bout tuu ar so difrant langwij. Maadikai aalwiez sidong a wan plies we de a di giet a di king yaad we de iina Shuushan. (Esta 2:19, 21; 3:3) Da plies de a di giet a did wan big bildin wich paat som a di king tap-a-tap man dem wuda go sidong an du dem wok.

Wen yu riid tingz bout Marduka we rait pan di tablit dem, it soun jos laik tingz we yu riid bout Maadikai iina di Baibl. Di siem ting rait dong bout di tuu a dem: bout wich paat dem did liv, wen dem did liv, an di kain-a wok we dem yuus tu du. Aal a dem sitn ya we dem did fain mek it soun laik se Maadikai an Marduka a di siem sumadi we di buk a Esta taak bout.

a Iina 1992, wan big taim tiicha man we niem Edwin M. Yamauchi did mek piipl nuo ten a dem niem de we did rait pan di Porsepolis tablit dem, an dem niem ya iina di buk a Esta tu.