1. Paulus karo kanca-kancané yakin soal apa, lan kenapa?

 KIRA-KIRA taun 59 M, Paulus arep nglanjutké perjalanan ing Italia. Dhèwèké dikancani Lukas lan Aristarkhus. Meréka numpak kapal saka Pulau Malta ing Laut Tengah. Wektu kuwi Paulus isih dadi tahanan lan dijaga karo prajurit. Meréka numpak kapal sing ana lambangé ”Anak-Anak Zéus” lan biasané dienggo ngangkut biji-bijian. (Kis. 27:2) Awak kapal yakin nèk bakal dilindhungi anaké Déwa Zéus yaiku Kastor lan Poluks. (Deloken keterangan tambahan Kis. 28:11 saka Kitab Suci Terjemahan Dunia Baru edisi pelajaran.) Tapi Paulus karo kanca-kancané yakin nèk bakal dilindhungi Yéhuwah, soalé Yéhuwah dhéwé sing ngomong nèk Paulus bakal mènèhi kesaksian ing ngarepé Kaisar ing Roma.​—Kis. 23:11; 27:24.

2, 3. Kapal sing ditumpaki Paulus liwat endi waé, lan sapa sing terus ngancani Paulus selama perjalanan ing Roma?

² Kapal sing ditumpaki Paulus mandheg ing Sirakusé. Sirakusé kuwi kuthané apik lan mèh padha kaya Athéna lan Roma. Sakwisé telung dina ing Sirakusé, kapalé mangkat ing Règium sing ana ing kidulé Italia. Kapal kuwi mlaku adohé 320 kilomèter lan tekan ing pelabuhan Putéoli ing Italia (cedhaké Napoli jaman saiki). Merga ana angin saka arah kidul, perjalanané isa luwih cepet, malah mung rong dina thok.​—Kis. 28:12, 13.

³ Sedhéla manèh Paulus wis mèh tekan Roma kanggo ngadeg ing ngarepé Kaisar Néro. Selama perjalanan menuju Roma, ”Gusti Allah sing mènèhi penghiburan ing keadaan apa waé” terus ndhukung Paulus. (2 Kor. 1:3) Awaké dhéwé bakal mbahas nèk Yéhuwah terus ndhukung Paulus bèn terus kendel lan semangat nginjil.

4, 5. (a) Apa buktiné nèk sedulur-sedulur ing Putéoli murah hati? (b) Kok isa Paulus ketemu karo sedulur-sedulur ing Putéoli padahal Paulus kuwi tahanan? (c) Wektu dipenjara, ngapa kok umaté Yéhuwah tingkah lakuné kudu tetep apik?

⁴ Ing Putéoli, Paulus karo kanca-kancané ’ketemu karo murid-murid liyané lan dikongkon nginep nganti seminggu ing kono’. (Kis. 28:14) Kuwi mbuktèkké nèk sedulur-sedulur ing Putéoli bener-bener murah hati. Hasilé, sedulur-sedulur ing kono mesthi ngrasakké akèh berkah merga dikuwatké  karo Paulus lan kanca-kancané. Paulus kuwi tahanan, tapi dhèwèké éntuk ketemu karo sedulur-sedulur lan nginep ing kono. Lha kok isa? Kétoké merga tingkah lakuné Paulus apik, mula dhèwèké isa dipercaya karo prajurit Romawi.

⁵ Jaman saiki, umaté Yéhuwah sing dipenjara lan sing dilebokké kamp konsèntrasi ya kerep diwènèhi luwih akèh kebébasan merga tingkah lakuné apik. Misalé, ing Rumania ana wong lanang sing dihukum 75 taun penjara merga ngrampok. Pas ing penjara dhèwèké sinau Alkitab lan sipaté berubah dadi luwih apik. Merga wis bener-bener berubah, dhèwèké nganti ditugasi penjaga penjara kanggo lunga ing kutha lan tuku barang-barang sing dibutuhké ing penjara, malah lungané ya ora diawasi penjaga penjara. Sing paling penting, nèk tingkah lakuné awaké dhéwé apik kuwi isa ngluhurké Yéhuwah.​—1 Ptr. 2:12.

6, 7. Apa buktiné nèk sedulur-sedulur saka Roma sayang karo Paulus?

⁶ Saka Putéoli, Paulus karo kanca-kancané mlaku kira-kira 50 kilomèter nganti tekan Kapua. Meréka liwat Dalan Apia sing tujuané ing Roma. Dalan kuwi digawé saka watu-watu sing gedhé. Wong-wong sing liwat dalan kuwi isa ndelok désa-désa ing Italia sing indah banget, terus kadhang-kadhang ya isa ndelok Laut Tengah. Wong-wong sing liwat kono ya ngliwati Pasar Apius lan Rawa Pontin sing adohé kira-kira 60 kilomèter saka Roma. Lukas nulis, ”Wektu ngerti nèk aku teka, sedulur-sedulur ing Roma methuk aku ing Pasar Apius.” Terus, ana sedulur-sedulur liyané saka Roma sing ngentèni Paulus karo kanca-kancané ing Telung Penginepan sing adohé kira-kira 50 kilomèter saka Roma. Sedulur-sedulur saka Roma mbuktèkké nèk bener-bener sayang karo Paulus.​—Kis. 28:15.

⁷ Pasar Apius kuwi sakjané panggonané ora pénak kanggo istirahat, apa manèh nèk bar lunga adoh. Penulis sing jenengé Horatius nulis nèk Pasar Apius kuwi ”ramé banget, akèh pelaut, terus sing nduwé penginepan ya ora ramah”. Terus, Horatius ya  nulis nèk ing kono ”banyuné reged banget”, malah dhèwèké nganti ora gelem mangan ing kono. Meskipun keadaané kaya ngono, tapi sedulur-sedulur saka Roma gelem ngentèni ing kono merga péngin ngancani Paulus lan kanca-kancané.

8. Ngapa kok Paulus bersyukur banget karo Gusti Allah ”wektu ndelok sedulur-sedulur”?

⁸ Lukas nulis, ”Wektu ndelok sedulur-sedulur kuwi, Paulus ngucap syukur marang Gusti Allah lan ngrasa dikuwatké.” (Kis. 28:15) Mungkin Paulus kenal karo sedulur-sedulur kuwi. Dadi pas ndelok meréka, Paulus dadi dikuwatké lan disemangati. Paulus bersyukur banget karo Gusti Allah merga sedulur-sedulur kuwi nduwé katresnan lan kuwi nduduhké nèk meréka dituntun roh suci. (Gal. 5:22) Jaman saiki, wong Kristen sing dituntun roh suci ya gelem réla berkorban kanggo mbantu lan nyemangati sedulur-sedulur liyané.​—1 Tés. 5:11, 14.

9. Piyé carané awaké dhéwé isa niru sedulur-sedulur saka Roma sing gelem nemoni Paulus?

⁹ Wong-wong sing dituntun roh suci bakal murah hati karo sedulur-sedulur sing wis berkorban kanggo nglayani Yéhuwah, misalé karo pinituwa wilayah, utusan injil, lan sedulur-sedulur liyané sing nglayani sepenuh waktu. Awaké dhéwé isa mikirké pertanyaan iki, ’Wektu ana kunjungan pinituwa wilayah, apa aku ya gelem ndhukung, misalé ngejak mangan utawa nyedhiakké panggonan kanggo nginep? Apa aku gelem ndaftar bèn isa nginjil bareng meréka?’ Nèk awaké dhéwé réla berkorban lan murah hati, awaké dhéwé bakal diberkahi Yéhuwah lan dikuwatké kaya sedulur-sedulur ing Roma sing ngrungokké pengalamané Paulus lan kanca-kancané sing dibantu Yéhuwah.​—Kis. 15:3, 4.

10. (a) Piyé keadaané Paulus ing Roma? (b) Telung dina sakwisé tekan Roma, Paulus ngapa?

¹⁰ Paulus karo sedulur-sedulur akhiré tekan Roma. Terus, ”Paulus diijinké kanggo nyéwa omah dhéwé, ning dijaga karo salah siji prajurit”. (Kis. 28:16) Wong sing ditahan ing omah biasané tangané tetep diranté ing tangané prajurit bèn ora mlayu. Meskipun tangané diranté, tapi Paulus tetep semangat martakké Kerajaané Gusti Allah. Mula sakwisé istirahat telung dina, Paulus ngundang para pemimpiné wong Yahudi ing Roma bèn isa ketemu lan mènèhi kesaksian karo meréka.

11, 12. Wektu ngomong karo wong-wong Yahudi ing Roma, piyé carané Paulus ngomong bèn meréka ora mikir èlèk soal Paulus?

¹¹ Paulus kandha, ”Sedulur-sedulur, senajan aku ora nglawan bangsa utawa ora nglanggar kebiasaané nènèk moyangé awaké dhéwé, ning aku digawa dadi tahanan saka Yérusalèm lan diserahké marang pamréntah Romawi. Sakwisé mriksa aku, wong Romawi malah péngin mbébaské aku merga ora ana dhasar kanggo ngukum mati aku. Ning, merga wong Yahudi ora setuju, aku kepeksa njaluk bandhing marang Kaisar. Aku nindakké kuwi dudu merga aku arep nglawan bangsaku.”​—Kis. 28:17-19.

¹² Paulus nyebut para pemimpin Yahudi kuwi ”sedulur-sedulur”. Kenapa? Paulus péngin nduduhké persamaané karo wong-wong kuwi, yaiku meréka padha-padha wong Yahudi. Paulus ya péngin bèn wong-wong kuwi ora mikir èlèk soal  Paulus. (1 Kor. 9:20) Sakliyané kuwi, Paulus ya njelaské nèk dhèwèké ing kono dudu merga arep nyalahké wong Yahudi, tapi merga dhèwèké péngin njaluk bandhing marang Kaisar. Tapi, kétoké wong-wong Yahudi ing Roma durung éntuk kabar saka wong-wong Yahudi ing Yudéa nèk Paulus arep njaluk bandhing. (Kis. 28:21) Lha kok isa? Ana buku sing nulis ngéné, ”Kapal sing ditumpaki Paulus kuwi mesthi kapal pertama sing teka ing Italia sakwisé musim dingin. Wong Yahudi saka Yérusalèm sing diutus ing Roma, utawa surat soal kasusé Paulus mesthi durung tekan ing Roma.”

13, 14. (a) Piyé carané Paulus mulai ngomongké soal Kerajaané Gusti Allah? (b) Piyé awaké dhéwé isa niru contoné Paulus?

¹³ Paulus mulai ngomongké soal Kerajaané Gusti Allah. Dhèwèké nggawé wong-wong Yahudi ing kono penasaran. Paulus ngomong, ”Kuwi sebabé, aku njaluk kanggo ketemu lan ngomong karo njenengan kabèh. Aku diranté kaya ngéné iki merga percaya nèk Gusti Allah bakal nepati janjiné sing wis disampèkké marang wong Israèl.” (Kis. 28:20) Janji sing disebutké Paulus kuwi ana hubungané karo Mésias lan Kerajaané Gusti Allah, kaya sing diwartakké wong Kristen. Terus para pemimpin Yahudi kuwi kandha, ”Ning, aku krungu nèk sèkte iki ditentang ing endi-endi. Mula, saiki aku péngin ngerti pendapatmu soal kuwi.”​—Kis. 28:22.

¹⁴ Wektu nginjil, awaké dhéwé isa niru Paulus. Awaké dhéwé isa mènèhi penjelasan utawa pertanyaan sing nggawé wong-wong penasaran. Ana saran-saran sing apik saka buku Bertukar Pikiran mengenai Ayat-Ayat Alkitab, Memperoleh Manfaat dari Pendidikan Sekolah Pelayanan Teokratis, lan Carané Bèn Trampil Maca lan Mulang. Apa njenengan gelem ngetrapké saran-saran saka buku kuwi?

15. Apa waé sing isa ditiru saka Paulus?

¹⁵ Wong Yahudi ing Roma nentokké dina bèn isa ketemu Paulus manèh. Meréka ”ngejak luwih akèh wong” teka ing panggonané Paulus. Terus, ”Saka ésuk nganti bengi, Paulus nggunakké Hukum Musa lan Tulisané Para Nabi bèn isa mènèhi penjelasan sing lengkap soal Kerajaané Gusti Allah lan mbantu wong-wong kuwi bèn isa percaya karo Yésus”. (Kis. 28:23) Ana papat sing isa ditiru saka Paulus. Pertama, Paulus mbahas soal Kerajaané Gusti Allah. Keloro, dhèwèké nggawé wong-wong yakin nèk sing dhèwèké omongké kuwi bener. Ketelu, dhèwèké ngejak mikir wong-wong nggunakké Kitab Suci. Kepapat, Paulus réla berkorban merga dhèwèké ”saka ésuk nganti bengi” gelem mènèhi penjelasan karo wong-wong kuwi. Contoné Paulus apik banget. Apa hasilé? ”Ana wong-wong sing mulai percaya karo omongané Paulus”, tapi ya ana sing ora. Merga pendapaté béda-béda, wong-wong kuwi ”mulai lunga saka kono”.​—Kis. 28:24, 25a.

16-18. (a) Ngapa kok Paulus ora kagèt wektu ana wong-wong Yahudi ing Roma sing ora gelem nampa kabar apik? (b) Nèk ana wong-wong sing ora gelem nampa kabar apik, awaké dhéwé ora perlu ngrasa piyé?

¹⁶ Paulus ora kagèt karo tanggepané wong-wong kuwi, soalé kuwi cocog karo ramalané Alkitab lan mbiyèn dhèwèké ya wis tau ditolak kaya ngono. (Kis. 13:42-47; 18:5, 6; 19:8, 9) Mula wektu ana wong-wong sing ora percaya karo penjelasané Paulus lan arep lunga, Paulus ngomong, ”Apa sing diomongké roh suci liwat Nabi Yésaya marang nènèk moyangmu kuwi pancèn bener, yaiku, ’Kowé kudu ngomong ngéné marang bangsa iki, ”Kowé bakal krungu ning babar blas ora paham artiné, lan kowé bakal ndelok ning babar blas ora ngerti. Bangsa iki ndableg.”’” (Kis. 28:25b-27) Ing basa asliné, kata sing diterjemahké dadi ”ndableg” kuwi maksudé ati sing ketutup ”lemak”, dadi kabar apik ora isa mlebu atiné meréka. Kuwi parah banget.

¹⁷ Ing akhir omongané, Paulus kandha nèk ora kaya wong-wong Yahudi, ”bangsa-bangsa liya . . . mesthi bakal gelem ngrungokké”. (Kis. 28:28; Mzm. 67:2; Yés. 11:10) Paulus isa ngomong kaya ngono merga ndelok dhéwé akèh wong sing dudu Yahudi gelem nampa kabar apik.​—Kis. 13:48; 14:27.

¹⁸ Kaya Paulus, awaké dhéwé ya ora perlu kecéwa nèk ana wong-wong sing ora gelem nampa kabar apik. Sakliyané kuwi, awaké dhéwé ya ngerti nèk wong-wong sing gelem nampa kabar apik kuwi mung sithik. (Mat. 7:13, 14) Nèk ana sing gelem nampa lan dadi umaté Yéhuwah, awaké dhéwé mesthi seneng banget lan gelem nyambut meréka.​—Luk. 15:7.

19. Meskipun ditahan ing omah, Paulus tetep ngapa?

¹⁹ Ing akhir buku Kisah, Lukas nulis kata-kata sing nyemangati lan nguwatké. Lukas nulis, ”Paulus manggon ing kono nganti rong taun ing omah sing diséwa dhéwé. Dhèwèké nyambut kabèh wong sing teka marani dhèwèké. Paulus ya martakké soal Kerajaané Gusti Allah marang wong-wong kuwi lan kendel banget  wektu mulang soal Gusti Yésus Kristus. Paulus nindakké kuwi tanpa ana sing ngalang-ngalangi.” (Kis. 28:30, 31) Paulus dadi conto sing apik. Dhèwèké nduwé iman sing kuwat, semangat nginjil, lan seneng nyambut kabèh wong.

20, 21. Sapa waé sing éntuk manfaat merga Paulus tetep nginjil wektu ditahan ing Roma?

²⁰ Salah siji wong sing disambut Paulus kuwi Onésimus, budhak sing minggat saka Kolose. Paulus mbantu Onésimus dadi wong Kristen lan nyebut Onésimus kuwi ”sedulur sing setya lan sing tak tresnani”. Paulus ya nyebut Onésimus kuwi ”anakku”. Paulus ngomong, ”Aku wis dadi kaya bapaké.” (Kol. 4:9; Flm. 10-12) Onésimus bener-bener nguwatké Paulus. a

²¹ Sakliyané Onésimus, ana manèh sing éntuk manfaat merga Paulus tetep nginjil wektu ditahan ing Roma. Paulus nulis ngéné kanggo wong-wong ing Filipi, ”Kabèh sing tak alami kuwi nggawé kabar apik saya nyebar ing endi-endi. Para Pengawal Kerajaan lan kabèh wong liyané wis ngerti nèk aku dipenjara merga dadi muridé Kristus. Akèh sedulur sing ngabdi marang Gusti dadi dikuwatké merga aku dipenjara, lan wong-wong kuwi dadi saya kendel martakké omongané Gusti Allah lan ora wedi.”​—Flp. 1:12-14.

22. Selama ditahan ing Roma, Paulus ngapa?

²² Selama ditahan ing Roma, Paulus nulis beberapa surat sing saiki dadi bagéan saka Kitab-Kitab Yunani Kristen. b Surat-suraté Paulus kuwi nguwatké sedulur-sedulur jamané para rasul sing nampa surat kuwi. Awaké dhéwé ya isa éntuk manfaat saka surat-suraté Paulus nèk ngetrapké naséhat-naséhaté.​—2 Tim. 3:16, 17.

23, 24. Apa buktiné nèk sedulur-sedulur jaman saiki niru contoné Paulus sing tetep semangat lan terus nginjil meskipun dipenjara?

²³ Ing buku Kisah mémang ora dicritakké wektu Paulus dibébaské. Paulus wis dipenjara patang taun, yaiku rong taun ing Kaisaréa lan rong taun ing Roma. c (Kis. 23:35; 24:27) Tapi Paulus tetep semangat lan terus nginjil. Paulus terus ngupaya sak isa-isané kanggo nglayani Yéhuwah. Jaman saiki, umaté Yéhuwah ya akèh sing dipenjara merga péngin tetep setya, tapi meréka tetep semangat lan terus nginjil. Contoné, sedulur Adolfo ing Spanyol. Dhèwèké dipenjara merga tetep setya. Petugas penjarané sedulur Adolfo ngomong, ”Para petugas ing kéné kagum karo kowé. Kami wis nggawé kowé sengsara ing penjara, tapi kowé malah tetep ramah lan kerep senyum.”

²⁴ Suwé-suwé Adolfo dipercaya karo para penjaga penjara, bahkan pintu penjarané nganti ora ditutup. Para penjaga penjara kadhang-kadhang ya marani Adolfo  merga péngin ngerti isiné Alkitab. Bahkan, ana penjaga penjara sing maca Alkitab ing sèl penjarané Adolfo lan Adolfo kudu jaga-jaga bèn ora konangan karo liyané. Dadi, malah tahanané sing ”ngawasi” penjaga penjarané. Pengalaman kaya ngono kuwi mesthi dadi conto sing apik. Awaké dhéwé mesthi dadi ”saya kendel martakké omongané Gusti Allah lan ora wedi”, bahkan wektu keadaané susah.

25, 26. (a) Ora nganti 30 taun, ramalan apa sing kelakon lan didelok Paulus dhéwé? (b) Piyé ramalan kuwi kelakon jaman saiki?

²⁵ Saka buku Kisah awaké dhéwé ngerti pengalamané wong Kristen sing terus semangat nginjil. Nah, ing bagéan akhir dicritakké nèk meskipun Paulus ditahan ing omah, Paulus tetep ”martakké soal Kerajaané Gusti Allah” karo wong-wong sing teka ing omahé. Pengalamané Paulus kuwi bener-bener nyemangati awaké dhéwé. Kaya sing dibahas ing Bab 1, Yésus ngekèki préntah murid-muridé, ”Pas kowé nampa roh suci, kowé bakal nduwé kuwasa. Kowé ya bakal dadi seksiku ing Yérusalèm, ing kabèh dhaérah Yudéa lan Samaria, nganti tekan panggonan sing paling adoh ing bumi.” (Kis. 1:8) Ora nganti 30 taun bar Yésus ngomong kuwi, kabar apik soal Kerajaané Gusti Allah wis ”diwartakké marang kabèh ciptaan sing ana ing ngisor langit”. d (Kol. 1:23) Kuwi kabèh kelakon merga bantuané roh suciné Yéhuwah.​—Za. 4:6.

²⁶ Jaman saiki, ”domba-domba liyané” lan sedulur-sedulur sing nduwé harapan munggah swarga isa terus ”mènèhi penjelasan sing lengkap soal Kerajaané Gusti Allah” ing 240 negara merga bantuané roh suci. (Yoh. 10:16; Kis. 28:23) Apa njenengan ya gelem ndhukung gawéan nginjil?