უბორბლო მატარებელი
უბორბლო მატარებელი
„გამოიღვიძეთ!“-ისთვის ჰონკონგიდან
ამ მატარებლის ფორმა იმაზე მეტყველებს, რომ ის დიდი სისწრაფისთვის არის გათვლილი. მგზავრებს ეს მხედველობიდან არ რჩებათ და ჯერ კიდევ მანამ, სანამ ვაგონებში ჩასხდებიან, გრძნობენ, რომ სრულიად განსხვავებული ტიპის მატარებლით მგზავრობა ელით. მათი წინათგრძნობა მართლდება მას შემდეგ, რაც მატარებელი უხმაუროდ იძვრება ულტრათანამედროვე სადგურიდან და ძალიან მალე საათში 430 კილომეტრზე მეტი სიჩქარით მიქრის. ეს მატარებელი მსოფლიოში ყველაზე სწრაფი სამგზავრო მატარებელია. ის პუდონგამდე, საერთაშორისო აეროპორტამდე, 30 კილომეტრიანი გზის გავლას სულ რაღაც რვა წუთს ანდომებს. ეს მატარებელი ყველაზე მეტად იმით გამოირჩევა, რომ მას ბორბლები არ აქვს.
შანხაიდან (ჩინეთი) პუდონგამდე გაყვანილი რკინიგზა ერთადერთია, რომელიც კერძო კომპანიას ეკუთვნის. მასზე მატარებელი მაგნიტური ლევიტაციის მეთოდით გადაადგილდება. ამ მატარებელს მაგლევი ეწოდება. ის რკინის ბორბლებით კი არ მოძრაობს, არამედ მაგნიტური ველის მეშვეობით, რომელიც რელსსა და მატარებელს შორის იქმნება. მაგლევში მძღოლი არ ზის. მასში დამონტაჟებულია ისეთი კომპიუტერული მოწყობილობა, რომელიც ზუსტად განსაზღვრავს მატარებლის მდებარეობას და მონაცემებს მთავარ სადგურს ავტომატურად უგზავნის. სადგურში მყოფი ოპერატორები კომპიუტერის მეშვეობით მატარებლის მოძრაობას აკონტროლებენ.
რით განსხვავდება მაგლევი ჩვეულებრივი მატარებლისგან?
ამ განსაკუთრებული მატარებლის შექმნა და შესაბამისი ლიანდაგის გაყვანა გარკვეულ სირთულეებთან იყო დაკავშირებული. მაგალითად, მოძრაობის დროს მატარებელსა და ლიანდაგს შორის ძალიან პატარა სივრცე რჩება. იმის გამო, რომ შანხაის მიწა რბილია, ინჟინრებს ლიანდაგების შეერთების ადგილებში უნდა გამოეყენებინათ სპეციალური სამაგრები, რაც შესაძლებელს გახდიდა, რომ ნიადაგის დაწევის შემთხვევაში გადაბმებს შორის სიმეტრია არ დარღვეულიყო. მათ ისიც უნდა მიეღოთ მხედველობაში, რომ ბეტონის ძელები უმნიშვნელო დეფორმაციას განიცდის — ტემპერატურის ცვლილებასთან ერთად ფართოვდება და იკუმშება.
ამ ყველაფრის მიუხედავად, მაგლევის ტექნოლოგიით მომუშავე მატარებელს ბევრი დადებითი მხარე აქვს. მაგალითად, ის არანაირ ხმაურს არ გამოსცემს და არც გამონაბოლქვი აქვს. ჩვეულებრივი მატარებლებისგან განსხვავებით მას შეკეთება ნაკლებად სჭირდება. გარდა ამისა, მას ერთი და იგივე რაოდენობის მგზავრების გადასაყვანად ავტომანქანასთან შედარებით სამჯერ, ხოლო თვითმფრინავთან შედარებით ხუთჯერ ნაკლები ენერგია სჭირდება. მაგლევი ერთ საათში იმაზე ნაკლებ ენერგიას იყენებს, რაც საჭიროა მასში დამონტაჟებული ჰაერის კონდენცირების სისტემის მუშაობისთვის. აგრეთვე, მაგლევს შეუძლია ისეთ აღმართზე ასვლა და ისეთ ვიწრო მოსახვევებში გავლა, რასაც ბორბლებიანი მატარებელი ვერ შეძლებდა. სწორედ ამიტომ მაგლევის ლიანდაგების გასაყვანად ლანდშაფტის დიდი ცვლილება საჭირო არ არის.
თუ გავითვალისწინებთ ამ მატარებლის დადებით მხარეებს, შეიძლება დაგვებადოს კითხვა, თუ რატომ არ აგებენ უფრო მეტ მანძილზე მაგლევის ტიპის მატარებლისთვის ლიანდაგებს. ერთი მიზეზი ის არის, რომ ეს ყოველივე ძალიან ძვირი ჯდება. სწორედ ამიტომ გადაწყვიტა ჩინეთის ხელისუფლებამ, რომ ჯერ არ გაეკეთებინათ მაგლევის ხაზი შანხაიდან პეკინამდე, რადგან მისი ღირებულება ორჯერ მეტი დაჯდებოდა, ვიდრე ჩვეულებრივი ჩქაროსნული მატარებლის ხაზის გაყვანა. აგრეთვე, მაგლევის ლიანდაგი ვერ შეცვლიდა ჩინეთის მთელ სარკინიგზო ქსელს, რადგან მისით სხვადასხვა ტიპის მატარებელი სარგებლობს.
შანხაის მაგლევის რკინიგზის ზოლი გერმანული ტექნოლოგიით არის გაკეთებული. მაგნიტური ლევიტაციის გამოკვლევა კვლავაც გრძელდება გერმანიაში, იაპონიასა და მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში. 2003 წლის დეკემბერში იაპონიაში მაგლევის ექსპერიმენტალურმა მატარებელმა მსოფლიო რეკორდი მოხსნა — მან საათში 581 კილომეტრი განავითარა. ამჟამად, შანხაის მატარებელი მსოფლიოში ყველაზე უნიკალურ სამგზავრო მატარებლად ითვლება.
მგზავრებს, რომლებიც მაგლევით პუდონგიდან შანხაისკენ მიემართებიან, მზერა მთლიანად ვაგონში დამონტაჟებულ სპიდომეტრზე აქვთ მიპყრობილი. ამიტომაც, პირველი მგზავრობისას მრავალი მათგანი ვერ ტკბება პეიზაჟებით. ასეთ სწრაფ მატარებელში მსხდომ მგზავრებს აღარ უკვირთ, რატომ ეწოდება მაგლევს „უფრთო თვითმფრინავი“.
[ჩარჩო⁄დიაგრამები 24 გვერდზე]
როგორ მუშაობს მაგნიტური ლევიტაცია?
ელექტროენერგიის საშუალებით ელექტრომაგნიტები (1) მატარებლის ქვედა ნაწილს, რომელიც ლიანდაგის (2) ქვეშაა მოქცეული, თავისკენ მიიზიდავს. ამ დროს მატარებელი ლიანდაგიდან მაღლა დაახლოებით 12 მილიმეტრზე იწევა. სხვა მაგნიტები (3) მატარებელს წონასწორობას უნარჩუნებს. ელექტროენერგიის მეშვეობით ღეროზე დახვეული სპირალები (4) წარმოქმნის მაგნიტურ ველს, რასაც მატარებელი მოძრაობაში მოჰყავს.
ელექტროენერგია რომ დაიზოგოს მთავარი მაკონტროლებელი სადგური ელექტროენერგიას მხოლოდ ლიანდაგის (5) იმ მონაკვეთს უგზავნის, სადაც მატარებელი იმყოფება მოცემულ მომენტში. ყველაზე დიდი ენერგია მაშინ იხარჯება, როცა მატარებელი დიდ სიჩქარეს ავითარებს ან მაღლობზე ადის. როდესაც მატარებელი სიჩქარეს უკლებს ან საპირისპირო მხარეს იწყებს მოძრაობას, ღეროზე დახვეული სპირალების მიერ წარმოქმნილი მაგნიტური ველი საწინააღმდეგო მიმართულებით იწყებს მოქმედებას.
უსაფრთხოა მაგლევით მგზავრობა?
მართალია, მაგლევი ძალიან დიდ სიჩქარეს ავითარებს, მაგრამ თითოეული ვაგონის ქვედა ნაწილი (6) ისეა შესმული ლიანდაგში, რომ მინიმუმამდეა დაყვანილი ლიანდაგიდან მატარებლის ამოვარდნის საშიშროება. უსაფრთხოების ღვედების შეკვრა აუცილებელი არ არის. მგზავრებს მატარებელში მაშინაც კი შეუძლიათ თავისუფლად გადაადგილება, როცა მატარებელი მაქსიმალური სიჩქარით მიქრის. ძაბვის ვარდნის შემთხვევაში მატარებელში დამონტაჟებული სპეციალური მუხრუჭები წარმოქმნის მაგნიტურ ველს, რომელიც მატარებლის მოძრაობის საპირისპიროდ მოქმედებს. ეს განაპირობებს მატარებლის სვლის შენელებას საათში 10 კილომეტრამდე. შემდეგ მატარებლის ქვეშ დამონტაჟებული სპეციალური ნაწილი ებჯინება ლიანდაგს, მასზე იწყებს სრიალს და საბოლოოდ მატარებელი ჩერდება.
უარყოფითად ხომ არ მოქმედებს მატარებლის ძლიერი მაგნიტური ველი ადამიანის ჯანმრთელობაზე, მაგალითად, იმ მგზავრებზე, ვისაც კარდიოსტიმულატორი უდგას? გამოკვლევებმა აჩვენა, რომ არ არსებობს შეშფოთების არანაირი მიზეზი. საინტერესოა, რომ ზოგიერთ ჩვეულებრივ მატარებელთან შედარებით მაგლევის მაგნიტური ველი უფრო სუსტია.
[სურათები 24, 25 გვერდებზე]
მაგლევი 430 კმ/სთ-ზე მეტს ავითარებს!
[სურათის საავტორო უფლება 24 გვერდზე]
Pages 24 and 25: All photos and diagrams: © Fritz Stoiber Productions/Courtesy Transrapid International GmbH & Co. KG