აღდგენილი საგანძური

საწერი მასალა საუკუნეების წინათ ისეთი ხელმისაწვდომი არ იყო, როგორც დღეს არის, ამიტომ პერგამენტსა და სხვა მასალას მრავალჯერ იყენებდნენ. პერგამენტიდან ძველ ტექსტებს ფხეკდნენ ან მელანს წყლით ჩამორეცხავდნენ ხოლმე. მიღებული მასალა პალიმფსესტის სახელით არის ცნობილი, რაც ბერძნულად სიტყვასიტყვით „ხელახლა გადაფხეკას“ ნიშნავს. თვით ბიბლიის ტექსტებსაც კი ფხეკდნენ პერგამენტის ხელმეორედ გამოყენების მიზნით.

ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი პალიმფსესტი ეფრემ ასურის კოდექსის სახელითაა ცნობილი. ეს კოდექსი განსაკუთრებით ფასეულია, რადგან იგი დღეს არსებული ქრისტიანულ-ბერძნული წერილების ერთ-ერთი უძველესი ხელნაწერების მონაკვეთებს შეიცავს. შეიძლება ითქვას, რომ ქრისტიანულ-ბერძნული წერილების უტყუარობის დამტკიცებაში მას დიდი წვლილი მიუძღვის.

V საუკუნით დათარიღებული ეს კოდექსი თავდაპირველად ბიბლიურ ტექსტს შეიცავდა, რომელიც ახ. წ. XII საუკუნეში მოიშალა და მასზე ბერძნულ ენაზე ნათარგმნი სირიელი სწავლულის, ეფრემის 38 ქადაგება დაიწერა. პირველად მეცნიერებმა XVII საუკუნის ბოლოს შეამჩნიეს, რომ ეს ტექსტი ბიბლიურ ტექსტზე იყო გადაწერილი. რამდენიმე წლის შემდეგ ხელნაწერის თავდაპირველი ტექსტის გარკვევის მცდელობას გარკვეულწილად ჰქონდა წარმატება. მაგრამ ტექსტის ბოლომდე გაშიფვრა ძალიან რთული იყო, რადგან მელნით ნაწერი ბუნდოვნად ჩანდა, ფურცლები გაცვეთილი იყო და ძველზე ახალი ტექსტი იყო გადაწერილი. ბიბლიური ტექსტის გასარკვევად მეცნიერებმა ქიმიური ნივთიერებები გამოიყენეს, მაგრამ ამაოდ. მეცნიერების უმეტესობამ დაასკვნა, რომ თავდაპირველი ტექსტის სრულად აღდგენა შეუძლებელი იყო.

 მე-19 საუკუნის 40-იან წლებში ნიჭიერი გერმანელი ლინგვისტი კონსტანტინე ტიშენდორფი ამ კოდექსის შესწავლას შეუდგა. მან ორი წელი მოანდომა ამ ხელნაწერის გაშიფვრას. როგორ მოახერხა ტიშენდორფმა ეს, მაშინ როცა სხვების მცდელობა წარუმატებელი აღმოჩნდა?

ტიშენდორფმა * არაჩვეულებრივად იცოდა ბერძნული უნციალური შრიფტი, რომელიც დიდი და ერთმანეთისგან გამოყოფილი ასოებით იწერებოდა. მას კარგი თვალისჩინი ჰქონდა და როცა პერგამენტს შუქზე გახედა, თავდაპირველი ტექსტის გარკვევა შეძლო. დღეს ტექსტების წასაკითხად მეცნიერები ოპტიკურ საშუალებებს იყენებენ, მაგალითად, ინფრაწითელ, ულტრაიისფერ და პოლარიზებულ განათებას.

ეფრემის კოდექსი, რომელიც ტიშენდორფმა გაშიფრა, 1843 და 1845 წლებში გამოქვეყნდა. ამის წყალობით ის ბერძნული პალეოგრაფიის მამად გახდა ცნობილი.

ეფრემის კოდექსი დაახლოებით 30x25 სმ-ია. ეს არის იმ ადრეულ ხელნაწერებს შორის ერთ-ერთი, რომელიც მხოლოდ ერთ სვეტად არის დაწერილი. ხელნაწერის 209 გვერდი აღდგენილია, რომელთაგანაც 145 შეიცავს ქრისტიანულ-ბერძნული წერილების ფრაგმენტებს „მეორე თესალონიკელებისა“ და „მეორე იოანეს“ გარდა. დანარჩენ ფურცლებზე კი ბერძნულ ენაზე შესრულებული ებრაული წერილების ფრაგმენტებია.

დღეს ეს კოდექსი პარიზის (საფრანგეთი) ეროვნულ ბიბლიოთეკაში ინახება. ამ ხელნაწერის შედგენის ადგილი უცნობია, თუმცა ტიშენდორფის აზრით, ის ეგვიპტეში დაიწერა. ეფრემის კოდექსი შესულია ბერძნული ბიბლიის უნციალური ხელნაწერების ოთხ ძირითად ჯგუფში. დანარჩენი კოდექსებია სინური, ალექსანდრიული და ვატიკანური (ხელნაწერი №1209), რომლებიც ახ. წ. IV და V საუკუნეებით თარიღდება.

წმინდა წერილები სხვადასხვა ფორმით დღემდე შემოინახა, მათ შორის პალიმფსესტების სახით. ბიბლიის ტექსტის წაშლის არაერთი მცდელობის მიუხედავად, მან ჩვენამდე მოაღწია. მართლაც ვრწმუნდებით პეტრე მოციქულის სიტყვების ჭეშმარიტებაში: „იეჰოვას სიტყვა კი მარადიულად რჩება“ (1 პეტრე 1:25).

[სქოლიო]

[დიაგრამა/სურათი 16 გვერდზე]

(სრული ტექსტი იხილეთ პუბლიკაციაში)

ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი პალიმფსესტი, ეფრემ ასურის კოდექსი ტიშენდორფმა გაშიფრა

თავდაპირველი ბიბლიური ტექსტი

ძველ ტექსტზე გადაწერილი ბერძნულ ენაზე ნათარგმნი ქადაგება

[საავტორო უფლება]

© Bibliothèque nationale de France

[სურათი 17 გვერდზე]

წმინდა ეკატერინეს მონასტერში აღმოჩენილი სინური კოდექსი

[სურათი 17 გვერდზე]

ტიშენდორფი (1815—1874)